De Noordstar. Jaargang 1
(1840)– [tijdschrift] Noordstar, De–
Auteursrechtvrij
[pagina 86]
| |
 | |
Epistel aen de letter Y.Ga naar voetnoot(*)Ik wensch u goeden dag, o goede moeder Y,
Gy, die u beurtlings in onz' letterkramery
(Gelyk de vorstenstam van Henrik, en zyn neven)
Ziet op den throon gesteld, en van den throon gedreven;
Gy, die, met moeder A, gantsch op uw eigen hand,
Een woord beteeknen moogt, een stroom van Nederland,
Waerin de Goesche Zwaen heur zoeten toon deed schateren,
Terwyl ge uw dartte golf rond haer verblyd deed klateren;
Gy telg van vreemden stam, en die reeds Pythagoor
Tot sprekend zinnebeeld van 's levens weg verkoor,
Als openbaerde uw vork, wier top we uiteen zien loopen,
Het pad van die hun ziel aen deugd of ondeugd knoopen.
Die geheimzinnigheid, neen! zoek ik in u niet,
O eeuwge bron van twist zoo lang er inkt nog vliet.
Dat Piet en Paulus, 't slyk sints gistren pas ontsproten,
Hun huisstam dagelyks met een groot man vergrooten,
'k Ga liever d' uwe na: in 't mildstbevoorrecht oord
Ontstond ge, by 't geruisch van heerlyk lierakkoord.
Dit klinkt zoo nog al hoog: de tale der Homeeren
Is godlyk: ergo, gy. Dit wilde ik hier beweeren.
Van 't fransche mengelmoes (ô wisselvalligheid
Des adeldoms!) word gy door andren afgeleid.
Maer t' onrecht poogt men zóó veel jonger u te maken,
En gy zyt toch geen maegd, die nog moet voort geraken
| |
[pagina 87]
| |
En komen tot fortuin: oud zyt gy, adeloud;
Door grootjen Ypsilon voor echte telg aenschouwd.
Met Romes tabbert zaegt ge uw schouder laet omhangen,
En 't voller Dsephourous door Zephyrus vervangen;Ga naar voetnoot(*)
Maer de yklank kryschte vast, in 't roomsche spellingryk
Niet onwelluidend rond, den kreet der pyn gelyk.
Grootvader Maerlant wist van u niet veel te spreken,
En, ja, tot heden toe mocht de I uw scepter breken
In 't dagelyksch gesprek, daer waer de Lei het ras
Der Menapieren zag gestrooid rond haren plas,
Hoe zacht is de oude tael in een Westvlaemschen gorgel;
Niet zelden zangerig, als 't woud doorgalmend orgel
Van 't nachtegaeltjen. Ja, de tong der hupsche meid
Wint (dank uw moeder I!) daer nieuwe aenvalligheid.
Hoe zoetjens murmelt zy, wanneer ze met een: Achje!
U lispt: ‘Miin vriendeke, kus mi! tot een goê dagje.
As ik u buuten huus verdwinen zag, wa' piin!
Miin zoete vriendeke, zâl j'altiid trouwe ziin?....’
Verleidendlieve tael op vlaemsche maegdenlippen,
En die in liefdezang aenvallig schynt te ontglippen:
'k Beken 't, tot weer der Y, heb ik hier luttel zin.
Ginds bant men uit het schrift u weg als een hoelin.
'k Zie Siegenbeek, de roede in toegenepen vingeren,
U geesselen, en zelfs den ban u tegenslingeren,
En slechts in 't vreemde woord (een nietig medely'!)
U toegang gunnen, meest ten dienst der bastaerdy,
Terwyl u Bilderdyk genadiger behandelt,
En u op Poirters spoor in woorden, niet verwandeld
Tot vuige onechtheid, stelt, en voor dit onderscheid
(Hoe moeielyk dit vall', naer zyn bekentnis) pleit.Ga naar voetnoot(**)
| |
[pagina 88]
| |
Nu, zustertjen der zes-en-twintig, hoe pedanten
U schutten met hun veêr, of tegen u zich kanten,
Inquisiteurs der tael, (zoo streng, als 't spaenscherot
Het was ter eere van den duivel, zynen God)
Die woedend aengehitst ten stryde voor de letteren
(Geen letterkunst) elkaer verezelen, verketteren,
Dat 's zeker, Nederland wydde u tot burgerin
Van Alfabethenburg sints vier vyf eeuwen in.
En Holland-zelf blyft in een woord uw recht erkennen:
Ja, als een Van der Werf - door 't heir niet aen te schennen
Van d'Iber uitgebraekt - houdt gy heldhaftig stand
In Leydens eedlen naem, den roem van Nederland.
Ook staet ge fier te pronk in menig achtbren bondel.
Gy waert het liefjen nog van Poot, en grooten Vondel;
En tot vergoeding, dat u 't Noord als basttertelg
Verschopte, wierpt gy u in de armen van den Belg.
Maer op een morgen vroeg, in nieuwheidszucht ontsteken,
Bestond een schoolgod hier het: Fiat lux! te spreken.
Die draeien vond voortaen in drayen, met een Y
Maer zonder E, vermaek, en schreef (wat knoeiery!)
Gedraeyd, met Y en E, terwyl hy u verbande
In vleien.... Groote Ged! wat spelling overmande
Het vlaemsche België, van taelschoolvossen vol,
Van goede schryvers leêg, of nagenoeg. Hoe dol!
Ja, ik voorzie den tyd (laet liGchaem zulks getuigen)
Dat MeGchelen voor de ingedrongen G zal buigen!
't Oneigen wortelwoord by al dit wargespin,
Sloeg toch alreeds den boôm aen d'aert der letters in:
GeriGt, en reGt, 't is mooi!.... moet re-en dan en zichten
Al die betroetery van domheid niet betichten?
En vat gy niet: waerom? Genoeg, vat ge, op wat wyz':
Magister heet gy straks, al was uw hair niet grys.
Voor my die regelmaet bemin, en geen eclipsis
| |
[pagina 89]
| |
Voor zonneklaerheidGa naar voetnoot(*) hou, is 't een Apocalypsis,
En 'k strompel zachtjens voort met vader Bilderdyk.
Als nog de rukwind bruischt, die omlangs ryk by ryk
Omschudde, en morgen licht de storm op nieuw kan donderen,
Moet de onbestendigheid, Y lief! u niet verwonderen.
Men zegg' nog: Et adhuc sub judice lis est;
Uw throon staet immers maer, als andere, ongevest.
De goede tyd is heen van spellen slechts uit slenter,
En 't hoofd geraekt op hol aen menig ouden prenter.
Ik-zelf heb, op het spoor van schrandren Lelyveld
U lang alleen tot grens der lettergreep gesteld.
Door drukkersproeven wys gemaekt tot mynen pynen,
Stel ik u nu alom, in my zoo wel als mynen.
Sints tien jaer min of meer brak in het zalig Zuid
De gloênde omwenteling van onze spelling uit;
De spreuk: De letter doodt, de geest baert ziel en leven,
Was voor de mannen van die dagen niet geschreven.
O kwam de tyd, dat men veeleer den breeden kring
Der tael doorliep met alomvattende oefening;
Dat men op letters min, op woorden meerder lette,
En 't hoofd aen Gallicism en Germanism verplette!
Doorgroef, doorwroette men des taelmyns diepen schoot.
Doorpeilde men den schat, dien zy den vaedren bood.
't Jaer veertig is ontwaekt, dat wondren moest zien dagen;
Maer van de tael als tael hoort men niet veel gewagen.
Kwam 't kunstig vreêtraktaet tot stand!.. wist, hoe men spelt,
Het Zuid niet min dan 't Noord!..... Ik hope; gy, vaerwel!
pr. van duyse. Gent, July 1840. |
|