De Noordstar. Jaargang 1

[p. 183]

Aenmerking.

Geeft aen den Keizer wat den Keizer toekomt.
Evang. Matth. Cap. XXII. V. 21.

Wanneer wy in de voorgaende aflevering het puntdicht: De Zoutdief,^(*) eene welverdiende plaets verleenden, dachten wy niet dat de geest deszelfs zich aen eenige onzer lezeren duister en onverstaenbaer zoude opgedaen hebben. Echter heeft men ons over het gezegde puntdicht eenige uitlegging gevraegd; en hier uit volgt wel eenigzins dat onze Nederduitschers nog zoodanig niet verfranscht zyn, om zich stiptelyk met alle gallische gewrochten, welke in ons land het licht zien, bekend te houden.

Schoon het bestek, welk zich de Noordstar heeft voorgeteekend, niet toelaet dat wy ons met het beoordeelen van fransche werken bezig houden, willen wy evenwel hier eene uitzondering maken, verzekerd als wy zyn dat het ter verheerlyking onzer ryke moedertael en Letterkunde zal verstrekken en mogelyk wel een hoekje zal opligten van den momsluyer waermede de Franschen zich omgorden en schaemteloos mede gaen pryken.

Komen wy tot ons onderwerp:

De heer Raoul, leeraer in het Institut-Gaggia te Brussel, heeft onlangs een boekdeel uitgegeven voor tytel voerende: Epitres et satires, contes, fables, épigrammes etc.

De heer Juste van Brussel heeft er in het Emancipation eene groote lofrede van gemaekt, en de heer Robin heeft er ons in

(*)

Een puntdicht zonder geest of zout,

Zoo zegt Raoul, is veel te koud:

Omdat nu aen zyn werk geen pekel zou ontbreken,
Heeft hy zyn' fransche pen met hollandsch zout bestreken.

[p. 184]

het Indépendant eene lange Te Deum over gezongen. Diegene welke hun oordeel volgens dit van die heeren gewyzigd hebben, hebben zich misgrepen. - Het is ook grootendeels voor hen dat wy deze aenmerking schryven.

Zonder nategaen wat er aen het domein der Latynen en Franschen ontleend is, zullen wy ons enkelyk bepalen met het navorschen van ditgene welk de heer Raoul aen de Nederduitsche tael, aen de Hollanders gestolen heeft.

Tusschen de puntdichten bemerken wy er eene menigte welke de heer Raoul zoo maer enkelyk uit het Nederduitsch heeft overgezet. Getrouw aen hetgeen hy ons in zyne zoo genoemde voorrede zegt: Il n'est pas d'un galant homme de mettre son esprit dans le livre d'un autre, heeft hy den geest eens anders in zynen boek gesteld.

Het verdichtsel: Le singe et le renard, is eene overzetting van dit van Johannis Moons, oude Antwerpsche dichter en kanonik der orde van Premonstreit. - Piron et le Plagiaire, is naer Jan Van Walré gevolgd. Om aen den letterdief van Piron niet te gelyken heeft de heer Raoul beter gevonden de geheele stukken maer overtezetten en zoo maer stilletjes voor echte munt trachten te doen doorgaen.

Alle de ontleende puntdichten optenoemen, zou onze bemerking al te langdradig maken en den lezeren welligt niet aengenaem voorkomen. Echter willen wy er eenige aenhalen om te doen zien hoe wyd onze fransche schryver onder het oorspronkelyk gebleven is. - Men vergelyke de volgende:

Lucas prend femme et la choisit, dit-on,

Riche, mais borgne, rousse et laide à faire honte;

C'est qu'il la prend au poids et que de la façon

Il ne tient aucun compte.

Louw trouwt een ryke meid, slim, scheel, ros en mistekent
Hy neemt ze by 't gewigt, 't fatsoen wordt niet gerekent.

HUYGENS.

[p. 185]

La Création.

 

Lorsque de la création,

 

Moïse, avec précision,

 

Dans son livre inspiré, nous conte les merveilles,

 

En phrases tous les jours exactement pareilles,

 

Le Seigneur dit: ce que j'ai fait est bon.

 

Mais que dit-il, quand la femme fut faite?

 

L'auteur de la narration

 

Le laisse au bout de sa plume discrète.

Als Moses kortelyk de wonderen doorliep,
Die elk op zynen dag de wyze Godheid schiep.....
Besloot hy met dit slot, als met een gulden zegel:
God zag het aen voor goed elk dagelyksch bedryf:
Maer liet het in de pen by 't scheppen van het wyf.

DE DECKER.

Glycère est belle, jeune et sage,

Et tout ce qu'on peut, au bel âge

Réunir de grâce et d'attraits,

On le rencontre en elle;..... mais.....

Elle le sait, c'est grand dommage.

Natuur gaf aen myn Chloris

Heure allerschoonste gaven.

Zij gaf haer schoone leden,

Zij gaf haer tintlende oogjes,

En blosjes op de wangen.

Zij gaf haer, trots de mannen,

En vlug vernuft, en oordeel.

In 't kort, zy gaf haer alles,

Wat maegden kan versieren.

Maer jammer is 't - zij weet het?

BELLAMIJ.

[p. 186]

Dat men het slot van dit laetste puntdicht met dit van het fransche vergelyke, en men zal gemaklyk zien hoe verre de overzetting onder het oorspronkelyke Nederduitsch gebleven is. Diegene slechts welke het vlaemsch goed verstaen, zullen kunnen gevoelen hoe schoon en hoe eenvoudig terzelfder tyd, dit gedacht uitgeboezemd is: maer jammer is 't - zy weet het! - Wat heeft toch het fransche koel en sleepende vers daer tegen: Elle le sait, c'est grand dommage. Wy zullen ook nog doen opmerken dat in de vlaemsche puntdichten, welke wy aenhalen, zeer veel spreukwoorden en eigenaerdige gezegden in besloten liggen, welke het onmogelyk is in eene andere tael goed overtebrengen. De heer Raoul schynt er ons dikwyls overgezien te hebben. - Verder. -

Hier, quand tu dormais, en voyant la toilette

Dont la fraicheur rajeunit tes appas:

Ici, me disais-je tous bas,

Repose la beauté de la belle Lisette.

'k Dacht laatst, toen gy nog sliept, by 't zien van uw toilet,
Hier rust de schoonheid van de schoone Elisabeth.

P.G. WITSEN-GEYSBEEK.

Men vergelyke slechts de uitdrukking en de kortbondigheid.

- Sèche, sèche tes pleurs, ô ma moitié chérie,

Et crains de te désespérer,

Disait, au moment d'expirer,

Un paresseux à sa femme attendrie;
Les anges dans leurs bras au Ciel vont me porter.

- O mon ami, c'est bien ce que j'espère,

Car jamais, d'une autre manière,

Tu n'aurais pris la peine d'y monter.

Myn lieve vrouw wees niet zoo treurig en verslagen,

Sprak, op zyn sterfbed, luije Piet:

Ik word door de Englen straks ten Hemel ingedragen.
Dat hoop ik, zei de vrouw, want anders komt ge er niet.

P.G. WITSEN-GEYSBEEK.

[p. 187]

Men zie langs welken kant het natuerlyke, het geestige en het beknopte zich bevinden.

Het puntdicht: La mode, is naer een puntdicht van den heer Van Migem, welk zich in het Gentsche Jaerboekje voor 1839 bevindt, gevolgd. - Het schynt dat de heer Raoul alle de letterbeemden heeft willen doorwandelen om de bloemen welke hem bekoorden in zynen zonneloozen tuin overtebrengen. Gelukkig nog wanneer hy de door hem bestolene letterkundigen niet laflyk veracht en ten spot stelt: zoo als hy met den ouden vlaemschen dichter Bodaert gehandeld heeft; waer op hy zegt:

Je pourrais bien en vers français

Traduire Properce ou Catulle;

Mais, pour Bodaert, je ne pourrais

Le traduire qu'en ridicule.

De Heer Raoul heeft des niettegenstande het volgende van Bodaert overgenomen:

Les sots te font horreur, et tu voudrais avoir

Le secret de n'en jamais voir;

Rien de plus facile mon maître:

Ferme chez toi porte et fenêtre;

Abstiens toi de sortir; renonce à recevoir;

Enfin, et ce moyen est le plus sûr peut-être,

Mets un rideau sur ton miroir.

Die nimmer zot wil zien moet deur en vensters sluiten:
Koom nimmer uit zyn huis, en houd er andren buiten;
Maar op dat hem zyn wensch onfeilbaar moog gelukken
Sla hy de spiegels door zyn gansche huis aen stukken.

P. BODAERT.

Of nu de spot en belachelykheid op den heer Raoul vallen, laten wy den lezer ter beoordeeling.

Het puntdicht: Le mariage de raison, op bladzyde 117 voorkomende, is ontleend aen den Nederduitschen dichter Simon de Beaumont welke op het einde der zestiende eeuw leefde.

- L'avare Chremés is de heer Raoul aen Huygens verschuldigd;

[p. 188]

doch ongelukkiglyk heeft onze schryver zich in de overzetting misgrepen en den geest zyner épigramme verloren. Huygens doet Gierige Gys welke zich had opgehangen en door zynen knecht afgesneden wordt, dezen laetsten aldus toespreken: ‘dank hebt, mits betalende 't touw.’ Raoul heeft dit overgezet: Je t' en tiens quitte, et je payerai la corde. - verders.

Ci-gît le défenseur, l'orgueil de la patrie.

Les bras sont abattus, les coeurs glacés d'effroi.

Quel autre maintenant de l'Ibère en furie

Aidera le Batave à repousser la loi?

Qui rendra l'espérance à notre âme flétrie?

- Qui? répondit le Dieu de nos ancêtres? Moi.

Daar ligt de hoop van staat, wie stuit nu Spanjes woeden?

De handen hangen slap: de held is bleek van schrik?

Wie leeft er, die na hem ons Neêrland kan behoeden?

Zoo sprak het weerloos volk, maer Neêrlands God zeî... ik!

H. VAN ALPHEN.

Doch gaen wy tot de Poësies diverses van den heer Raoul over.

Le voleur volé is naer Cats gestolen. - La petite fleur cuiellie is naer Tollens. - Een staeltje van dit laetste:

Arme bloem! waer bleef uw gloor?

Gistren nog vergulde Auroor

Zorglyk uw fluweelen blaadjes,

Thans verstrooit de storm uw zaadjes,

En verstuift uw dorren knop.....

Lieve Lize! merk het op.

Pauvre fleur! où sont-ils tes parfums et tes charmes?

Hier, sur ton calice d'or,

L'épouse de Tithon, avec amour encor,

Répandait ses plus douces larmes;

Aujourd'hui ta fraîcheur, ta beauté n'est plus rien.

Ton front a ployé sous l'orage.

Les vents ont desséché, dispersé ton feuillage.

Chère Lise, observe-le bien.

- La vie humaine is eene overzetting naer Feith, - à une jeune fille séduite, is naer het gevalle meisje van Tollens gevolgd: doch

[p. 189]

er is geene vergelyking te maken. Het is aen den heer Raoul niet gegeven iets te schryven dat tegen de volgende strofen kan optreden:

Schrei dan, meisje! 't geve u lucht!

Schrei, als ge ondwaalt door 't gehucht,

Schaamrood voor het oog der buren,
En u wegdringt langs de muren,

Als uw speelnoot u ontmoet,

En uw speelnoot u niet groet,

En hare oogen af laat dwalen,
Of ter loops ze neêr laet dalen,

En met deernis op u ziet.....

Neen, weêrhou uw tranen niet.

Ween dan, meisje! bloos en ween,

Als gy, met uw schande alleen,

Knapen, die u liefde zwoeren,
Schimpende om u rond ziet loeren;

Als er hier u een ontwykt,

En er daer u een bekykt,

En een ginder wyst en fluistert,
En een naast hem gluipt en luistert,

En in schampren grimlach schiet.....

Neen weêrhou uw tranen niet.

Met welk inzigt toch heeft de heer Raoul deze dieftens willen verzwygen? Waerom heeft hy gevreesd de bronnen aenteduiden welke hem zoo heerlyk gelaefd en zynen lettergeest zoo grootmoedig ondersteund hebben? Zeker heeft onze schryver gevoeld dat het eene diepverlagende schande was te moeten bekennen, (bezonderlyk in den tegenwoordigen toestand van zaken) dat de fransche letterkunde iets aen de Nederduitsche te ontleenen had. Hy heeft gezien, onze navolger, dat deze belydenis al te zeer ten voordeele onzer Moedertael zoude gestrekt hebben en dat er de Fransche spraek en zyn eige geest te veel zouden by verloren hebben. Dat er de heer Raoul echter zoo geene groote zwarigheid in make; dat hy er zich niet over bekreune; dat hy zich niet schame: hy is de eenigste der fransche schryvers niet welke stilzwygend de ryke schatten van het Nederduisch ont-

[p. 190]

graven, en, de hun min of meer in het oog blinkende peerlen waer onze Moedertael mede verrykt is, gaen opzoeken, om ze hunne te maken. Zoo deze dieftens zich enkelyk tot groote zaken uitstrekten, zouden wy, ryk als wy zyn, met toegevenheid op hun nederzien; maer zelfs tot in de kleinste dingen bemerken wy het listige bedrog, en dit, wy bekennen het, geeft ons een klein gedacht van die welke er zich aen vuilmaken. Niet moeilyk zoude het ons zyn eenige parysche schryvers aentehalen, welke zich met dit letterkundige bedrog wel eenigzins de handen beklad hebben. - Want, dat men het wel wete, de Nederduitsche spraek is by de fransche letterkundigen niet onbekend; en zoo men zich de moeite wilde geven de werken der fransche dichters met eenige nauwkeurigheid te ziften, zouden er hier en daer nog wel eenige nederduitsche bloempjes, en wel niet de min schoone, uit hunne eerkransen vallen. Victor Hugo zelfs, welke den Franschen zoo original toeschynt, niet te vrede met zich, voor wat de vorm en het gedacht in het lierdicht aengaet, op Helmers geschoeid te hebben - gaet nog verder en schaemt zich geenszins de kleine en geringe lettergedachten op te zoeken. Het is op die wyze dat de Najaarsbladen (feuilles d'automne) van Bilderdyk hem niet onbekend zyn geweest, en dat de Chants du Crépuscule wel eenige verwantschap hebben met Bilderdyks Avondschemering.

Doch deze bemerkingen zouden ons te verre brengen en ons mogelyk in vraegpunten inwikkelen welke niet dan onaengenaem zouden kunnen voorkomen. Niets valt ons hart pynlyker dan de letterkundige werken te moeten ontleden en min of meer te schiften, verzekerd als wy zyn dat, gelyk het gedacht den mensch uitmaekt, er altyd min of meer blaem op den persoon, wiens werken ontleed worden, moet nedervallen.

- Wy betrouwen ons voor het overige dat wy het puntdicht bewaerheid, en verstaenbaer gemaekt hebben.

de bestierder: p.f. van kerckhoven.

(*) De heer Raoul heeft slechts, zoo als men ziet, de laetste verzen, het zout van het puntdicht, overgenomen. De bevallige schildering van Bellamy's Chloris heeft hy, en dit mogelyk uit een gevoel van voorzigtigheid, dat wy zeer wel beseffen, achtergelaten. -