De Noordstar. Jaargang 1

[p. 138]

Bloemen myner lente.
Door C. Ledeganck.
Gent. - Drukkery - Van der Haeghe-Hulin. Onderstraet n^o 18.

‘De Letterkunde is by my niets anders dan eene verpoozing van ernstiger bezigheden; en niets anders moet of mag zy zyn voor al die iegens Maetschappy en Gezin dadelyke pligten te vervullen heeft.’

Zoo spreekt de heer Ledeganck in het voorwoord zyns dichtbundels.

Indien wy deze drogredens aennamen, zoude er onmiddelyk uit volgen dat het bestaen eener ware en ernstige Letterkunde onmooglyk zoude zyn; dat de heilge Dichtkunst niet meer zoude bestaen, of, nog erger, zich tusschen de schaemtelooze armen eens onledigen tydverkwisters eene schuilplaets zoude moeten zoeken en hem ten speelbal dienen. Ieder burger moet als eene eenheid van het groot maetschappelyk lichaem gerekend worden en heeft gevolgenlyk dadelyke pligten jegens Maetschappy of gezin te vervullen. Niemand kan zich dus, volgens den heer Ledeganck, uitsluitelyk aen de Letterkunde toewyden. Onze schryver moet wel een laeg gedacht van de Letteroefening hebben om haer aldus durven te verkleinen en haer slechts als een min of meer aengenaem tydverdryf te beschouwen. Is hy mooglyk bevreesd, de heer Ledeganck, dat het beoefenen der Dichtkunst blaem over zyne maetschappelyke bezigheden zoude kunnen trekken en hem als een ligthoofdig en aen kleinheid verkleefd mensch zoude doen doorgaen? Hy weet dan niet, dat aen hem, wien een grooter geestgedeelte te beurt gevallen is, het eene pligt wordt de verlichting aen zyne landgenoten me-

[p. 139]

detedeelen; zyne stem, als die van een hooger wezen, in hun midden te verheffen, en aen hunne zielen te spreken! Hy weet dan niet dat de letterkundige eene hooge zending ontvangen heeft; dat hy zyne broederen als een profeet moet voorlichten; dat hy als tolk over hen gesteld is en zynen geest over hen moet uitstorten!.......

Pynlyk valt het ons dat de heer Ledeganck, die zich als dichter op den eersten rang der vlaemsche letterkundigen mag schikken, zyne zending niet beter verstaen heeft. Het is immers niet met het volgen zyner reeds gezegde leerrede dat wy den vreemden invloed zullen bestryden en het grootste kenmerk onzer tael de volkszelfstandigheid zullen verdedigen. Neen! er is iets meer noodig om het gebouw onzer Letterkunde en dit onzes volksbestaen te voltrekken en in stand te houden; om den verderfelyken dampkring, die ons Vaderland schynt te omsluiten, te verdryven, en den dwaelgeest die onzen grond bedreigt tegentegaen. Straffe kampvechters, welke nooit achteruitdeinzen, zyn ons noodig; geene die de Letterkunde tot laeg verdryf gebruiken en haer slechts als eene tydsnippering in ledige uren beschouwen.

Er is, volgens ons dunken, in den heer Ledeganck eene zekere tweestryd tusschen den dichtgeest en den stoffelyken mensch. Een gedurig gevecht, gelooven wy, moet er in zyne ziel plaets hebben, en ongelukkiglyk schynt de koude wezenlykheid zich meestal boven het dichtgevoel te verheffen en hetzelve onder menschelyke voorzorgen als te begraven. Wy hebben dit op verschillende plaetsen aengemerkt, en ofschoon de heer Ledeganck in zyn voorwoord zegt: ‘in myne oogen ware het eene schennis de poezy tot staetkunde te verlagen’ is hy zelfs niet geheel van die verlaging vry te spreken. Het gedicht getyteld: de vrede is er ons eene proeve van. De vrede, op zich zelven beschouwd, te bezingen, is zeker geene staetkundige daedzaek; doch den toestand waer België zich in bevond wanneer het stuk vervaerdigd werd, doet ons hetzelve voorkomen als eene partyschappelyke aenpreking, als eene laffe vleiery voor die welke het land hielpen aen stukken scheuren; en als eene hoonende

[p. 140]

roep, tegen die welke genoeg vaderlands liefde bezaten om zich voor hunne broederen opteofferen en zich tegen de uitheemsche dwangbevelen te verzetten. Waer is hy die zuivre liefde tot zyn land draegt en niet in gramschap zal ontsteken wanneer hy over zyn vaderland en volk hoort smeeken:

‘Of mag het slechts ten prys van eeuwgen twist bestaen,
Vergun hem 't heil des grafs, en laet zyn' naem vergaen!.....’

Is dit de liefde tot het Vaderland en zyne onafhanglykheid waer de heer Ledeganck in zyn voorwoord mede wil pronken? Is dit de poezy niet schenden met haer tot de partyzucht te gebruiken van eenige die het vaderland onwaerdig zyn, en niet zyne eer of geluk; maer slechts het bevestigen en het verhoogen huns eigen staets in oog hebben.

De onpartydige lezer, hopen wy, zal de zedelyke waerde van dergelyke poezy volgens regt weten te schatten. Wat nu het stuk in zich zelve betreft, zouden wy onregtig zyn zoo wy niet bekenden dat het van geenen dichterlyken aenleg ontbloot is. De roep van: Wee den lande! Komt er echter niet altyd van pas in voor. De waerheid der volgende verzen geven wy den onpartydigen ter beoordeeling:

‘Thans wordt geen hooge gunst by laeg gemeen gebedeld,

En leidt slechts deugd en vlyt tot eer.’

Ter meerdere verstaenbaerheid echter zullen wy zeggen, dat de heer Ledeganck vrederegter is en hem voor het gedicht de vrede, 400 franken uit 's ryks kas zyn toegereikt geworden. Het welk door eenige kwaeddenkende recensenten hoofden het genoemd dichtstuk met den naem van het vier-honderd-franken lied heeft doen begroeten. Wy deelen echter in die benaming niet mede, en wy gelooven zelfs dat de schryver vol geweten en overtuiging was wanneer hy verder den tegenwoordigen en toekomenden bloei en voorspoed onzes lands, (uit den laetsten vrede ontstaen!) bezingt:

Door de vredezon beschenen,

Ongestut door pael noch grens,

Zal de handel aen den mensch

't Rykst genot des levens leenen,

[p. 141]

 

En bekroonen ieder wensch.

 

Nyverheid zal geene perken;

 

Stellen aen haer wonderwerken;

 

Elke hoofdstof eert haer woord,

 

En voor hare vuerge vlerken

 

Wordt heel de aerde slechts één oord!

Antwerpen weet in welken gunstigen toestand zynen handel, Vlaenderen in welken bloei zyne linnemakery staet.

Doch laten wy nu tot andere dichtstukken overstappen.

Wy zyn het niet eens om met den schryver van het Prysvers: Lof der schilderkunst, deze laetste boven alle andere kunsten te verheffen en ze zelfs veel hooger dan de poezy te schatten.

Ja! u blyft, schilderkunst, de zege in 't ziel verrukken:

Doch daer wy met de zeden en gebruiken der pryskampen geheel onbekend zyn, zoude het ligt kunnen gebeuren dat er in dezelve, het boven-alles-verheffen des gegeven onderwerps, als eene wet voorkomt, en dus zoude de dichter hier gansch onpligtig zyn.

Heil en onheil der tooneeloefening, insgelyks een prysvers, is zonder veel aenbelang en een weinig Rhetoricael behandeld. Dit echter zal ons niet aenporren om den heer Ledeganck in de Rhetoricale klasse te stellen; dat hy er zich geenzins over bekreune; hem zal de verdeeling, welke niet ongeestig door eenen vlaemschen schryver gedaen is, niet te kort doen. Het dichtstuk: Het graf myns vaders bewyst genoeg van welken stempel onze dichter is, en dat het gevoel zyne byzonderste dryfveer is. Tot hier toe, wy durven het openlyk bekennen, is er in de twee Vlaenderen nog geene dichter die tegen den heer Ledeganck in vergelyken kan gesteld worden. Welk innig en diep gevoel zyn er toch in het laestgenoemde stuk niet besloten? Welke ware, grootsche en tegelyk eenvoudige afschildering! Men waent zich, by zulke ware vertooning, als in het huisgezin zelve verplaetst te zyn, en men is bereid om met den gevoeligen zoon zyne tranen over den ongelukkigen ouderling te storten. Wat schoon en diep gedacht is er toch niet in de volgende verzen:

[p. 142]

 

En dan? Helaes! wie vraegt wat verder is geschied?

 

Daer ginder is zyn graf, en wat hy overliet!.......

Heerlyk is het voor het hart eens zoons zulke hulde aen zyne ouders te bewyzen.

Aengenaem zoude het ons zyn het geheele stuk te kunnen aenhalen; doch de plaets onbreekt ons.

- Boudewyn van Konstantinopel, is wel getoetst; slechts de laetste stroof is een weinig onzacht behandeld.

De weduwe en de wees is zonder twyfel het beste dichtstuk des bundels. De zoetvloeyendheid, de eenvoudige en bybelsche toon, welke er overal in heerscht brengt het eene allergrootste waerde by. Er blyven echter eenige opmerkingen te maken. Wy gelooven den heer Ledeganck wanneer hy zegt dat er in Balzac iets gelykend aen den Conscrit te vinden is; doch het spyt ons dat wy in den aenvang des stuks en in het afschilderen van Heleen en Blandina, de overschoone episode van De Lamennais,^(*) gevonden hebben; en dus onze bewondering door het gedacht van navolging verkoud moet worden. - Mogelyk ook ten onregte.

De Hut in 't woud; zoo men er eenige prozaische gedachten uitzondert, behelst nog al redelyk dichtgevoel. - Het eerste paragraf van Frits en Mathilde is zeer zacht geschetst; de afschildering des lydens van Mathilde is treffend en zielroerend geschreven. Het tweede gedeelte is veel minder en komt door de onaengename versmaet stroef voor. - Zelfsopoffering en menschenliefde is niet geheel dichterlyk. Het klavier, integendeel, is meesterlyk behandeld.

Aen de maetschappy van tooneel en Letterkunde te Brugge; - Aen de maetschappy van vlaemsche Letterkunde te Gent; - Aen de maetschappy van Rhetorica te Tielt. Zyn gedichten van pligtplegingen en begroetenissen, en bezitten er de styfheid en onbeduidenheid van.

Eindigen wy met het gedicht: Aen myne lier. Reeds heeft de lezer genoeg kunnen zien, uit hetgeen wy gezegd hebben, dat

(*) Paroles d'un croyant. Paragr: 25.

[p. 143]

de gevoelens van onzen schryver niet altyd onberispelyk zyn. Het is ons hart pynelyk; daer wy wel zouden wenschen dat een dichter zoo als de heer Ledeganck, wien wy slechts éénen in ons gansch vlaemsch-België durven voorstellen, met zulke zuivere gevoelens bezield ware als zyne dichtkunst verheven is. In zyn laetste stukje schynen verwaendheid en laetdunkenheid te veel door, om dezelve ongemerkt te kunnen laten voorbygaen.

'k Heb jaren lang de snaer gedrukt,
Eer ik den toon vond die verrukt,

Als een geliefde stem........

Er is nogtans, by 't zacht gekweel,

U soms een toon ontvloeid,

Die in den zangstryd werd gehoord
Gelyk een ongewoon accoord,

En de aendacht heeft geboeid.

De heer Ledeganck bekent hier zelf, (niet al te zediglyk wel is waer) dat hy de ware toon gevonden heeft en zyne lier door een ongewoon accoord boven de andere heeft doen onderscheiden. Een schryver mag zyne eigene waerde wel kennen; doch deze kennis moet slechts in zyne daden en niet in zyne woorden uitschynen. - Verder, altyd tot zyne lier sprekende:

Dat ik u neêrlegge en vergeet

Als een onnut sieraed,

Als iet dat aen de jongheid past,
Maer dat by later pligt en last,

Benadeelt en misstaet.

Hier vervalt de schryver weder in het verlagend gedacht welk wy reeds bestreden hebben. De heer Ledeganck denkt zeker dat het eene grootere en edelere taek is boerenkrakeelen en geschillen te beoordeelen, dan zich aen de heilige kunst toetewyden? Gelukkig dat Tasso, Byron, Schiller, Goethe, Lamartine, Helmers en Vondel gene Vrederegters geweest zyn!.. De wereld zoude hun geene meesterstukken te danken hebben.

p.f. van kerckhoven.