Noord en Zuid. Jaargang 26

Antwoord aan den Heer W.B. te S.

Verzoeke verklaring van dezen zin uit de Kleine Geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde door R.K. Kuipers, bl. 5: ‘Het waren de Teutonen, die aan de poorten der Alpen klopten, en hoewel zij het onderspit dolven in den slag tegen Gajus Marius, volgden hen later hunne stamgenooten op den voet, die het weidsche gebouw der wereldbeheerschers deden instorten en de puinhoopen gebruikten om trotsche kathedralen en heerlijke paleizen te stichten, waarin een nieuwe godsdienst gepredikt, eene andere wereldbeschouwing gehuldigd werd.’

Vragen: ‘Konden de Teutonen wel aan de (poorten der Alpen?) kloppen? Waarom deden ze dat? Opdat de Romeinen de Teutonen binnen zouden laten? Wat gebouw is ingestort? Het Romeinsch bestuur? 't Rijk? Maar van de puinhoopen zijn kathedralen en paleizen gesticht!’

De aangehaalde hoogdravende (of liever bombastische) zin beteekent: De Germanen hebben het Romeinsche rijk omvergeworpen, andere rijken gesticht met een anderen godsdienst en een andere wereldbeschouwing. De Teutonen begonnen den aanval, maar werden door G. Marius teruggeslagen.

[p. 132]

De poorten der Alpen = de passen, toegangen over de Alpen, vergeleken bij poorten in de wallen om een stad. Vermoedelijk hebt ge bij de uitdrukking alleen gedacht aan ‘de poorten van een stad’, alsof de Alpen bij een stad vergeleken werden. Zooals ge ziet, worden de Alpen vergeleken bij de muren om de vesting Rome.

Ge denkt bij ‘aankloppen’ toch niet altijd aan letterlijk aantikken, hoorbaar slaan op een houten of ijzeren deur? Vgl. ‘Als ge moeilijkheden ontmoet bij uwe studie, klop dan gerust bij de Redactie van Noord en Zuid aan’. - De bedoeling is natuurlijk: de Teutonen beproefden over de Alpen Italië binnen te dringen. In 't jaar 102 v. C. werden ze te Aix in Z.-Frankrijk totaal verslagen. -

Voorliefde voor klinkende beeldspraak verleidt heel licht tot het zeggen van dingen die men niet precies kan verantwoorden. Daarom is het altijd veiliger voor een gewoon mensch, die zijn beeldspraak niet tastbaar voor zich ziet, een eenvoudigen, en daardoor waren, waarheidlievenden, stijl te schrijven. Is dus zoo'n gezwollen stijl altijd af te keuren, dubbel veroordeelenswaard is hij in een beknopt leerboek, en driebubbel in een kleine geschiedenis der Letterkunde!....

Het weidsche gebouw dat instortte, is het Romeinsche Rijk met zijn eigenaardige instellingen, zijn bestuur enz. Dat Rijk, dat Bestuur, die Staatsinstellingen kunnen alleen oneigenlijk met een gebouw vergeleken worden; de ‘puinhoopen’ daarvan zijn allerminst geschikt om er kerken of paleizen van te bouwen (zelfs geen ‘luchtkasteelen’!). De kathedralen zijn of van baksteenen of van marmer opgetrokken. In deze beeldspraak worden figuurlijke en eigenlijke beteekenissen dooreengehaald, en dus deugt ze niet.

Bedoelde de schrijver, dat de christelijke kerk en de latere maatschappij groote brokken Romeinsch leven, Romeinsche denkbeelden enz. in zich hebben opgenomen, - dan zou men daarover nog kunnen twisten, maar in ieder geval had men het recht te eischen dat de schrijver zijn meening duidelijk zei! -

Het zinnetje maakt ook om een andere reden een zonderlingen indruk. 't Is waar, dat de Teutonen de eerste Germanen zijn geweest die storm geloopen hebben tegen 't Romeinsche Rijk. Maar als men weet dat het Teutoonsche gevaar in 101 v. C. volkomen afgewend was, en het nog vijf en driekwart eeuw ruim moest duren voor Odoaker zich Koning van Italië noemde; dat in die

[p. 133]

zes eeuwen juist dat Rome bloeide waarmee we in de Letterkundige geschiedenis rekening moeten houden, - dan denken we bij dat vooropstellen der Teutonen aan Poots Jacoba, als ging Rome wel graag weer henen nog voor het was verschenen!

Schelts van Kloosterhuis.