Noord en Zuid. Jaargang 22

[p. 411]

De gard.

Geen der lezers van Ter Gouw's verhandelingen over de school ‘in den goeden ouden tijd’ is 't onbekend, dat de gard van den schoolmonarch, veelal gemaakt was van wilgetakken. Ook zal hem niet ontgaan zijn, dat genoemde oudheidkundige eenige regels van Bilderdijk aanhaalt uit Het Buitenleven (Dichtwerken VI, 293):

De berk ligt nevens hem; de roe, wier vreeslijk knellen
Den moedwil, met een wenk, den teugel weet te stellen,

Hieruit blijkt dus, dat ook berketakken als gard werden gebruikt en het doel van deze regelen is, te bewijzen, dat dit gebruik reeds zeer oud is; dat vele eeuwen vóór Bilderdijk vooral berketakken de grondstof van des schoolmeesters strafmiddel waren.

In de Middelhoogduitsche letterkunde zijn onder den naam van Seifried Helbling een vijftiental satirische gedichten bekend, dateerende uit 't laatst der 13e eeuw. De onbekende dichter dier van leven en handeling tintelende, allerlei standen en menschen met al hun dwaasheden en ondeugden teekenende gedichten, schijnt zijn tijd vooruit geweest te zijn, waar 't geldt de opvoedingsleer der jeugd. Hij ziet 't groote nut van de gard niet in, want:

Es bringet birche noch diu hasel

Mit slegen nimmer dâr zuo

Daz ez¹⁾ edelîchen tuo.²⁾

Wij leeren uit deze regels tevens, dat ook takken van den hazelaar voor de gard worden gebezigd; dit wisten wij trouwens uit onze Middelnederlandsche letterkunde. In eene boerde - gedrukt in van Vrouwen ende van Minne, bl. 78 vlgg. - lezen wij, dat twee ridders, de een een gierige rijkaard en de ander een kale doorbrenger, verliefd worden op een schoone weduwe met blanken, ronden hals en een kuiltje in de kin. Onder meer wordt ons dan beschreven, dat de kale jonker ‘een hazeline roede’ d.i. een roede, een takje van een hazelaar, snijdt (vs. 146) terwijl wij iets verder (vs. 217) lezen, dat dit taaie takje ‘als een paling’ zich krult om de middel van den rijkaard.

Warffum.

G.A. Nauta.

1) D.i. Het kind uit 't volk, tegenover dat van den edelman.

2) XV, 202, vlgg.