Noord en Zuid. Jaargang 20

[p. 137]

Verscheidenheden.

Eene aanteekening op Huygens.

Gedachten gaen als wind, soo wind gaet als gedachten,

Maer wind en volghtse niet.

Huygens, Een wijs Hovelingh, 315-316.

Dr. H.J. Eymael teekent hierbij aan:

‘Hier vat H. weer den draad van het verhaal op. De voorgaande overdenkingen zijn den wijzen hoveling door het hoofd gegaan met de snelheid des winds.’ Tot zoover ben ik het met den Heer E. eens, maar niet als hij laat volgen: ‘Versta: zoo men zeggen kan, dat de wind zoo snel gaat als de gedachten, even goed kan men zeggen, gedachten gaan zoo snel als de wind, maar wat er uit volgt is geen wind.’ In alle bescheidenheid: de verklaring van de woorden: ‘Maer wind en volghtse niet’, komt mij wel wat gezocht voor en niet in overeenstemming met hetgeen de dichter laat volgen; terwijl H. in regel 315, tweede helft, eene van die waarheden zou uitgesproken hebben, die men wel met koeien pleegt te vergelijken.

Mag ik er eene andere verklaring tegenover stellen? In reg. 210-211 heeft de dichter verhaald, hoe de wijze hoveling eene uitdaging thuis krijgt. Daarna deelt H. mede, wat er in het hoofd van den uitgedaagde omgaat. Dat is héél wat: bijna honderd regels zijn er noodig om 't ons te vertellen (reg. 219-314). Nu zal de lezer denken: de man die de uitdaging heeft moeten overbrengen, zal zijn geduld wel verloren hebben, zoolang heeft hij moeten wachten! De dichter begrijpt dit en zegt daarom:

Gedachten gaen als wind, soo wind gaet als gedachten,
Maer wind en volghtse niet: de Bode schijnt te wachten
Die 't moorder Briefken braght, maer 't dunckt den Bode niet,
Soo spoedigh komt hem voor dit mondelingh bedied:
‘Gaet, vriend,’ enz.

Wat wordt nu hiermede bedoeld? Mij dunkt het volgende:

Gedachten - zegt de dichter - gaan zoo snel als de wind. Neen - zoo valt hij zich in de rede - dat zou alleen waar zijn, als de wind even snel ging als de gedachten, maar dat is het geval niet: gedachten gaan zóó snel, dat de wind ze niet kan volgen en

[p. 138]

niet kan bijhouden - in het kort gezegd: gedachten gaan veel sneller dan de wind; dat blijkt ook hier: den lezer zal het toegeschenen hebben, dat de bode, die het briefje gebracht heeft, heel lang heeft moeten wachten; maar den bode is 't, alsof hij in 't geheel niet gewacht heeft, zoo spoedig is hem het antwoord gebracht.

Mr. C. Base.

Zinssamentrekking bij Hooft.

Ik weet niet of bij één onzer schrijvers zooveel voorbeelden van zinssamentrekking te vinden zijn als bij Hooft. De volgende zijn aan de Nederlandsche Historiën ontleend en wel aan dat gedeelte er van, dat in n^o. 3 der Bibliotheek van Nederlandsche Letterkunde (Groningen, J.B. Wolters, 1890) is opgenomen. Ik deel ze hier mede, maar niet ter navolging.

Het viel, dat pas, een' dikke sneeuw, en Lumey in de laaghe (blz. 13).

Hier by bleef het een' wyl, doch Lumey tot Rotterdam niet (blz. 22).

Oft zy zaaghen in kort groot gebrek te gemoet ende voor oorbaar in, weederom den Scheepen Adriaen van Berkeroode.... aan den Prinse te zeinden (blz. 34).

Met wyven en kinderen gingen de handen in 't hair oft ten heemel, het huilen en kermen alle jammer te booven (blz. 40).

'T weeke weeder had ook den dyk geweikt, en de paarden het noch quaadt genoegh zonder andere belemmering (blz 43).

Sonoy.... maakte terstondt een' sluis aan stukken te slaan, een ander gat met de spaade (blz. 45).

Waaroover de schanselingen, wanhoopende van ontzet, 's nachts na den achtienden van Lentemaant in de groote galey van Hooren en eenighe krabschuiten en daar meê ten deel in 's vyands handen vielen (blz. 46).

Doch was ook de weederstandt wakker, en daar werd al een wyle hardnekkelyk gevochten, hoewel 'er aan de zyde de Zeeuwen een ongeluk toe; zeeker Rotmeester 't vuur, in 't uitdoelen van 't kruidt quaalyk gaade; de brandt daar in, en een deel volx doodt, sloegh (blz 57).

Thans kreeghen zy Rollé met zyn vendel te hulpe, kruidt en anderen voorraadt by Hendrik Zoomer, Burghermeester van Kampveer (blz. 58).

[p. 139]

Hy, genoeghzaam alles oover zich en zynen wegh naa de Vriesche poort neemende (blz. 84)

Verscheide dyken... gingen deur, de baaren oover veldt, vee, vruchten en menschen; 't Vlie en Tessel niet zulx vry, oft vyf boots met twee van de Noordthollandsche oorloghscheepen moesten mast en hoofttouwen kerven (blz. 91).

Tot het ander zaaghen zy geen' kans, en den vyandt zoo sterk aankoomen, dat enz. (blz. 92).

Welke stukken by de tweeduizent klooten, ten deel van veertigh pond', worpen, en t'elke plaatse een weldigh rak wals aan den buitenkant needer (blz. 97).

Mr. C.B.

Spaansche Brabander vs. 1873.

Aldaar zendt Jerolimo Geeraert en Byateris de volgende verwensching achterna:

Een Roggestiaert in ou jaers, goot heen gay ouwe rabout,
En gay oock klackoy, loopt voor den Duyvel by uw kommeeren.

Ter illustratie hiervan nog het volgende. De rog zegt Winschooten in zijn Seeman was ‘om sijn geringheid weinig geagt.’ Vandaar uitdrukkingen als de volgende door mij genoteerde.

Dat u den donder slaet... daer loopt den schelm weêr wegh,

ick word als desperaet, dat ick soo wachten moet en niet en

word geschoren, en heb hier soo veel tydt met dien Geck ver

loren, dat hem den Rogh bezeyckt.

De Bie, Klucht van den Nieuw-gesinden Doctoor, 1706, bl. 584.

ick sal den boosen dogh

Soo pluymen, dat hem op het lest beseyckt den rogh.

De Bie, Klucht van het Bedriegelyek Mal, 1710, bl. 29.

Ick rieck het wel gy stinckt als eene vuyle rogh.

De Bie, Madam Sacatrap, bl. 27.

Bij A.D. la Croix, De Schijnheilige, 1686, bl. 28 wordt een schijnheilige met den naam roggestaart betiteld.

Isabel.

Vaarwel; de Heemel wil u spaaren.

Koenhert.

En u voor die Pedant en Roggestaart bewaaren.

Gy zyt een heilig maar alleen in uw gewaad,

Een Engel in de schyn, een Duyvel in der daad.

K. Poll.