Noord en Zuid. Jaargang 19

[p. 89]

Boekbeoordeelingen.

Woordenboek der Nederlandsche Taal.

We ontvingen weer twee afleveringen; III. 5 loopende van Bosch tot Bouwmeester, bewerkt door Dr. J.W. Muller, en V. 8 loopende van Grootachting tot Gulden, bewerkt door Dr. A. Beets.

In afwachting, dat we een meer volledig overzicht van den inhoud geven, vestigen wij al vast voor III. 5 de aandacht op de art. bot (met 10 beteekenissen), boter, dat met de afleidingen en samenstellingen 24 kolommen beslaat; bij ‘boter tot den boom’ kol. 702 zien we verwonderd de slotregels der Rey van Leeuwendalers’ Vondel V. 674 aangeduid als ‘bij eene bruiloft’. Verder bout (met 3 beteekenissen), maar vooral bouwen, dat met afleidingen en samenstellingen een boekdeel van matigen omvang zou vormen. Het is een genot met den nauwlettenden arbeid kennis te maken en hier in een der talrijke (dikwijls al te talrijke) voorbeelden een woord in eene ons onbekende beteekenis te zien voorkomen, daar een ons onbekend woord te ontmoeten, elders op afdoende wijze zien aantoonen, dat deze of gene algemeen verbreide etymologie op verkeerde gronden rust of geheel ongegrond is.

In V. 8 zijn de volgende artikelen merkwaardig: gruis (in verschillende beteekenissen), maar vooral het zeer omvangrijke artikel gruwel met de afleidingen en samenstellingen, zoomede het artikel gul. Ook in deze aflevering komen vele woorden voor, die door ouderdom en ongebruik voor velen evenals voor ons nieuw zullen zijn, bijv, grop, grotissen, groviaan, gruft (welke twee laatste ik mij niet kan voorstellen met eene Nederlandsche geboorte-akte), gruit, grullen, grummen, grundelen, grunjer, grunken, grunnen, grunsel, grunselen, gruntelen, grup, gufheid, guich, guis, guisselen, guist, guitzak, guiven, guize, guizegaar, guizen, guizer, guizevaars, guizig, guldeling.

Ik betwijfel of die woorden druk zullen worden opgezocht, tenzij het eenigen examinator te eenigen tijd mocht invallen, die woorden te verzamelen, ten einde er de examinandi mede te martelen. Men mag aannemen, dat een woordenboek bestemd is geraadpleegd te worden, maar dan behoeft het ook geen antwoord te geven op vragen, die wel nooit gedaan zullen worden. Moet het Woordenboek gezag hebben als wetenschappelijk werk, waarom zou de Redactie ook geen gezag mogen hebben bij de beslissende vraag: ‘Wat moet er in voorkomen?’

Ook had ik graag de minder verdedigbare woorden of liever de woorden, die niet met den aard van het Nederlandsch taaleigen strooken, op eenigerlei wijze aangeduid gezien. Met dat voorbehoud heeft het zeker zijn nut den geheelen woordenschat der taal voor te stellen, menig thans vergeten woord helpt ons op weg, om een etymologie vast te stellen of een uitdrukking te verstaan.

Feestavonden van den studentenkring ‘N.E.K.’ door A. Winkler Prins. Amsterdam, J.H. de Bussy.

De geschiedenis der Nederlandsche letterkunde bleef langen tijd een verzameling van min of meer samenverbonden biographieën, totdat eene spe-

[p. 90]

culatie op de zucht naar schandaal intieme en steeds intiemere brieven liet drukken, waarvan de inhoud gretig tot dikkere ‘letterkundes’ werd verwerkt. Eerst ten Brink heeft het voorbeeld van volledige karakteristiek gegeven door mededeeling van eigen ervaring en herinnering, maar het teekenende van honderde hoofdstukken der Duitsche literatuurgeschiedenis ontbreekt aan de onze en wel door den geest van décentralisatie en van wantrouwen en geheimzinnigheid, die helaas een kenmerk onzer natie is. De Muiderkring is ons eigentlijk maar half bekend, Van Braga is slechts hier en daar de sluier opgelicht, maar is evenals de Hippokreen-ontzwavelíng etc., het Nieskruid aan Nierstrasz, het Servetje e.a. aan vele beoefenaars (ex professo) zoo goed als onbekend.

Het werkje, waarvan wij boven den titel afschreven, vermeerdert het aantal bijdragen tot de meer intime mededeelingen aangaande de ernstige beoefening onzer letteren, en is stellig minder indiscreet te noemen dan de uitgave der brieven van Huet en Multatuli en de briefwisseling tusschen ten Kate en Alberdingh Thym.

Uit de officiëele brieven putte de sch. de mededeelingen aangaande de honderd vergaderingen van het gezelschap N(atuur) E(n) K(unst) op 17 Nov. (Vondels geboortedag) 1838 opgericht door D. Harting (Hooft), P. Leendertz Wz. (Antonides van der Goes), H, C.C. Dronrijp Uges (Bredero), A. Winkler Prins (Brandt) en J.G. de Hoop Scheffer (Huygens), waarbij de leden de namen voerden achter hunne familie-namen vermeld en waarbij zij, naar het voorbeeld van den Göttinger Hainbund meesterstukken uit de 17e eeuw zoowel als eigen werken zouden lezen en voordragen en het werk en de voordracht beoordeelen, terwijl tevens geïmproviseerd zou worden.

Het was heel wat meer dan gezellig samenzijn alleen; daar werd soms hard gewerkt en de taal en den stijl van Huygens zoowel als die der Kamers van Retorica vinden we weer, in proeven van dichtkunst, toosten, oproepingen en derg. en de levenslustige, spottend-kritische toon, die in onze dagen, - nu in- en uitpompen de plaats van studeeren en examineeren vervangt, - bijna onbekend is, gaf den leden onbetaalbaar geestige parodieën in de pen. Zoo vinden we op bl. 12 de ‘Schets van een Ridder-Romance’ zooals Braga (zelfs bij de ‘recepten’) er géen zoo goed heeft; op bl. 40 de beschrijving van het plechtig verbranden van het Rijmwoordenboek van Witsen Geysbeek (gelijk de jongelingen te Göttingen een deel van Wieland's werken verbrandden en diens ‘Idris’ verscheurden). Met nog meer kracht wordt (bl. 103 en volg.) de dwaze romangeest dier dagen in een berijmden roman tot karikatuur gemaakt, zoo welgeslaagd als Nithart en Tannhäuser het in hun tijd in Duitschland deden en Cervantes in Spanje en zelfs de toenmalige belachelijke verachting van Parijs werd (bl. 107) hoogst passend bespottelijk gemaakt, waar het oude Lutetia, min of meer in den smaak van Bilderdijk genoemd wordt: ‘deugds- en onschuldssulferketel, Satans uitverkoren zetel, bloedbijlschuurster, koningkeelster.’ Daar werd in dien kring (waartoe nu deze dan gene toegang had) in de uren van uitspanning ijverig gewerkt, men had idealen, men streefde naar onbeloonde lauweren in kleinen kring. Waarlp N.E.K. is eene antiquiteit; want.... de tijden zijn veranderd, maar.... ze zijn niet verbeterd.