Noord en Zuid. Jaargang 9

[p. 329]

Tot u, uw aller geluk.

Wellicht vergis ik mij niet al te zeer, indien ik, oordeelende naar eene ervaring, die ik onlangs opdeed, aannoem, dat er onder de jongere lezers van dit tijdschrift misschien wel een enkele gevonden wordt, die het niet geheel met zichzelven eens is tot welke soort hij het voornaamwoord in bovenstaande uitdrukking moet brengen en hoe hij het te schrijven heeft. Het zij mij daarom vergund, er een paar woorden over in het midden te brengen.

Wij kunnen de uitdrukking vergelijken met andere als: hij is ons beider vriend, de aarde is ons aller moeder, dit strekte tot hun aller stichting, zijn geluk verhoogt ons aller blijdschap, enz.

In de eerste plaats doet zich de vraag voor, of genoemde voornaamwoorden als bezittelijke te beschouwen zijn. Aangenomen, dat dit het geval was, dan zouden ze vóór het Z.N.W. staande e moeten of althans kunnen aannemen, zooals bijv. zijne eigen moeder, hunne vergalde vreugde, enz. Nu is het duidelijk, dat men niet op dezelfde wijze kan bezigen uwe aller vreugde, hunne beider zuster, onze aller gerustheid enz., waaruit volgt, dat de voornaamwoorden niet als bezittelijk beschouwd kunnen worden.

Daaruit volgt echter nog niet, dat men dus zou moeten schrijven tot u aller geluk.

Om uit te maken tot welke soort de pronomina gebracht moeten worden, zullen we de uitdrukkingen omschrijven. Hij is ons beider vriend wordt dan hij is de vriend van ons beiden; de aarde is ons aller moeder, de aarde is de moeder van ons allen; dit strekte tot hun aller stichting, dat strekte tot stichting van hen allen; zijn geluk verhoogt ons aller blijdschap, zijn geluk verhoogt de blijdschap van ons allen. Het blijkt nu zonneklaar, dat in de omschreven zinnen de voornaamwoorden ons, hen, enz. tot de persoonlijke gebracht moeten worden en, aangezien de beteekenis der voornaamwoorden in de niet omschreven zinnen geene andere is dan die van de laatste, behooren die eveneens tot de persoonlijke voornaamwoorden.

De woorden allen en beiden, die de pers. voornw. vergezellen, duiden denzelfden persoon aan en, indachtig aan de bepaling, die wijlen Te Winkel gaf van de bijstelling of appositie - nl., dat die bestaat uit een substantivum of zelfstandig gebezigd adjectivum, hetwelk voor het oogenblik denzelfden persoon of dezelfde zaak aanduidt als het substantivum, waarbij het gevoegd is, maar dien persoon of die zaak voorstelt, als staande in zekere betrekking of aangedaan met zekere hoedanigheid - brengen wij allen en beiden tot de bijstellingen.

Uit de omschrijvingen hierboven blijkt tevens, dat wij te doen

[p. 330]

hebben met tweede naamvallen; de bijstellingen aller en beider staan dus eveneens in den genitief.

Veroorloven echter de vormen ons, hun, enz. de persoonlijke voornaamwoorden als genitieven te beschouwen?

Ter beantwoording dezer vraag beschouwen wij uitdrukkingen als uw moeders tante, zijn zusters verjaardag, in het algemeen uitdrukkingen, waarin zelfstandige naamwoorden zoogenaamd attributief gebruikt worden. Uw moeders tante beteekent hetzelfde als de tante uwer moeder, zijn zusters verjaardag als de verjaardag zijner zuster. De bezittelijke voornaamwoorden staan in den 2en naamval, zooals ook uit de laatste vormen duidelijk blijkt. Komt nu het Z.N.W. moeder en zuster vóór het tweede substantief en neemt het een s aan om ook zelf den naamval uit te drukken, dan laten de bezittelijke voornaamwoorden uwer en zijner den uitgang er wegvallen. Toch blijven beide staan in den tweeden naamval.

De bezittelijke voornaamwoorden worden beschouwd als gevormd van den 2en naamval van de persoonlijke, die echter in het Hollandsch den uitgang er vóór het Z.N.W. gebezigd, laten wegvallen.

Een dergelijk geval doet zich voor met de besproken tweede naamvallen der persoonlijke voornw. ons, hun enz. Men moet ze dus beschouwen als verkortingen van den volledigen 2en naamvalsvorm, waarvan de uitgang er is weggelaten.

De bovengenoemde uitdrukkingen zouden dus nauwkeuriger aldus luiden: hij is onzer beider vriend, de aarde is onzer aller moeder, dat strekt tot hunner aller stichting, zijn geluk verhoogt onzer aller blijdschap.

Deze uitdrukkingen zijn taalkundig volkomen juist en in deftigen stijl, vooral in den Statenbijbel, komen dergelijke vormen herhaaldelijk voor.

De spraakmakende gemeente vond het echter gemakkelijk de slepende uitgangen te doen wegvallen en alzoo ontstonden de kortere uitdrukkingen, die thans bijna uitsluitend burgerrecht hebben.

De tweede naamval van het persoonlijk voornaamwoord van den tweeden persoon is uwer, zoodat de uitdrukking aan het hoofd van dit opstel eigenlijk zou luiden tot uwer aller geluk en verandert wordt in tot uw aller geluk, waarin uw te beschouwen is als de 2e nv. van het pers. voornw.

Den Haag, Maart 1886.

P. Poot.