Noord en Zuid. Jaargang 5

[p. 364]

Hoe de Duitschers Nederlandsch leeren.

Wij Nederlanders hechten veel aan het oordeel, dat vreemdelingen over ons vellen, en stellen ieder blijk van belangstelling in ons land of in onze taal, door hen gegeven, op prijs. Aangenaam is het dan ook voor ons te zien, hoe onze moedertaal in den vreemde meer en meer beoefenaars vindt, hetzij onder de mannen van de wetenschap, die Hollandsche boeken lezen, hetzij onder de mannen van de practijk, die veel met Nederlanders in aanraking komen. Vooral voor den handelsstand was het, dat Dr. Booch-Arkossy twee jaren geleden te Leipzig een werkje deed verschijnen, dat onlangs te Harzburg voor het venster van een boekwinkel mijne aandacht trok, en dat getiteld is: Spreekt gij de Hollandsche Taal? Holländisch. Deutsches Gesprächbuch.

In het voorbericht wijst de schrijver er op, hoe het toenemend handelsverkeer van Duitschland met zijne Nederlandsch sprekende buren, het verschijnen van een boekje wenschelijk maakt, waaruit de handelsreizigers de noodige kennis van de Hollandsche Taal kunnen putten. Vooral acht hij het nuttig, dat zij de juiste uitspraak van het Nederlandsch leeren, aangezien deze taal ‘mit einer ganz eigenthümlichen Feinheit und Sorgfalt gesprochen wird’, en de Nederlanders met recht te trotsch zijn op hun moedertaal, om haar door vreemdelingen te willen hooren radbraken. Daarom wordt de uitspraak zoo nauwkeurig mogelijk aangeduid. Tevens geeft de schrijver ons de verzekering, dat de drukproeven door de Heeren Oscar Peters, die negen jaren lang in Nederland vertoefd heeft en volk en taal grondig heeft leeren kennen, Robert Zörnitz en Felix Booch-Arkossy nauwlettend zijn nagezien, zoodat het werkje, dank zij hunne medewerking, thans ‘in möchlichst correcter Gestalt vor das Publikum tritt.’

In hoeverre deze laatste bewering juist is, zullen wij spoedig zien.

Het boekje bestaat uit vier afdeelingen, de eerste bevat een beknopte Nederlandsche spraakkunst, de tweede woordenlijstjes, de derde gesprekken, de vierde Nederlandsch dicht en ondicht. De spraakkunst behelst behalve eenige opstellen ter vertaling in het Hoogduitsch een leesles, waarbij natuurlijk wordt opgegeven hoe men de Nederlandsche woorden moet uitspreken, hetgeen echter - de schrijver erkent het zelf - ten aanzien van sommige letters, vooral de korte i en de g slechts bij benadering kan geschieden. Ziehier een staaltje: ĭn(ĕn)tĕ'n gĕlsz hō'chĕrhēūs kwām chĕ'stĕrĕn dĕ afgā'nsze polĭtī'k der rĕchē'rĭng tĕr szprā'kĕ. Sēī v'ŏnd ĭn (ĕ'n) dĕn hĕ'rtōch v'ăn ārgēī'l ēn hē'ftĕch bestreider. Szprĕ'ker bĕklā'chde sĕch ōv'ĕr dĕ chĕhē'i'msĕnnĕchhēīd dōr dĕ rĕchē'rĭng dĕkwēils ĭn (ĕn) dēzĕ ān dĕn dāch chĕlē'chd’, enz.

[p. 365]

De beknopte spraakkunst geeft geen stof tot veel aanmerkingen, al wordt wel eens een bijvoegelijk naamwoord voor een bijwoord uitgegeven en al worden sommige woorden verkeerd verbogen. Zonderling vind ik het, dat wij bij de naamvallen ook den vokatief aantreffen, en vooral dat het werkwoord keuren - als voorbeeld van een gelijkvloeiend werkwoord opgenomen - door wählen wordt vertaald. Zoude de Heer Peters, die negen jaar in Nederland vertoefd heefd, keuren ooit in dien zin hebben hooren gebruiken? Dat de zorg, waarmede de drukproeven zijn nagezien, wel iets te wenschen overlaat, blijkt ons uit de spelling van vele woorden: een schip heet een schep, rouwgespen zijn rowgespen, suiker is zuiker, en in plaats van gehoorzam, vele, deugen, bestemd, leeuw, keurslijf, kolenvuur en predikant, krijgen wij gehoorzam, veele, duigen, bestemt, leuw, keurlijf, koolenvuur en preedikant te lezen. Maar ook vele taalfouten, die wij niet als drukfeilen mogen beschouwen, komen in dit handboek voor. Nu eens is er van kalven en hoenen, dan van een geneesheer die pillen verschrijft (voorschrijft), dan weer van het ouderdom, waarmede de oudheid bedoeld wordt, sprake. Onze taal wordt met het woord laar, dat ledig zoude moeten beteekenen, verrijkt; een bakkebaard heet een bakkelbaard, een kruier, dien men kan vertrouwen, een zeer stellige loontrekker en wat belangwekkend is wordt aantrekkend genoemd. Met de verbuiging der bijvoegelijke naamwoorden is de schrijver voortdurend in de war. Telkens worden zij naar Hoogduitschen trant zwak verbogen: der goeden zuster, deze fraaijen bloemen, de goeden knechte en de braven meiden, de rooden rozen, de oudsten inwoners, de grootsten en de diksten eijeren. Ook in andere opzichten legt de schrijver geen groote kennis van de Nederlandsche taal aan den dag: voor bezochten lezen wij bezoekten, naast drie en twintig wordt twintig en drie gebruikt!

Zonderling zijn vaak de gesprekken, die ons worden medegedeeld. Dat er over de billijkheid der prijzen en over het maken van wandelingen gesproken wordt, laat ik in het midden: wij Nederlanders doen dat zelve te dikwerf, om er een vreemdeling over te mogen lastig vallen: maar wel klinkt het wonderlijk, als wij de opmerking hooren maken: ‘thans het regent zeer hard,’ of de uitnoodiging vernemen: ‘thans proef eens van dezen wijn’, of iemand hooren zeggen: ‘wees welkomen, Mijne Heeren’, en in beschaafd gezelschap van smak in plaats van smaak, en van garne in plaats van gaarne hooren spreken. Het allerzonderlingste is echter het volgende gesprek: ‘Ge wilt ons aldus heden weder verlaten, Mijnheer? - Ja ik wenschte met het stoompaket te vertrekken. - Waar scheept Gij u in? - Ik denk met het stoompaket naar N. te rijden (gaan).’ Als nu de Duitscher, die dit gesprek van buiten geleerd heeft, maar zoo verstandig is het tusschen haakjes geplaatste woord te bezigen!

[p. 366]

Verbeeld u iemand, die verklaart met een stoomboot ergens heen te willen rijden! Vermoedelijk heeft de dubbele beteekenis van fahren den schrijver hier op den dwaalspoor gebracht!

Het opschrift van dit stukje heeft een vorm van een vraag. Na het door mij medegedeelde, zoude men die vraag licht met ‘slecht’ beantwoorden. Toch ware dit voorbarig en onbillijk. Een Duitscher, die Nederlandsch wil leeren, behoeft niet juist het werkje van Booch-Arkossy te gebruiken. Bovendien is mijn oordeel niet bepaald ongunstig. In de spraakkunst (blz. 1-150) komen niet veel fouten voor, en over het algemeen kan het werkje niet als onbruikbaar worden afgekeurd. Jammer is het slechts dat de correctie niet aan een Nederlander is toevertrouwd geworden.

Mr. C. BAKE.