Noord en Zuid. Jaargang 5

‘Een beduidend verlies’. - ‘Zich zelfmoorden’.

Naar den etymologischen zin - het werd door mij duidelijk aangewezen - moet beduiden = verklaren wezen. Dan, het Taalgebruik met zijn oppermachtig recht van medespreken, heeft zich laten gelden, en aan de uitdrukking ‘dat beduidt niets, wat die of deze daar zegt’ den zin gegeven van ‘dat beteekent niets, enz.’ Ik zie er dan ook niet vreemd van op, dat een knikkerende jongen, in 't Neder-Betuwsch zich uitdrukkende, tot zijn makker zegt ‘alles duy = doidt = beduidt = geldt,’ noch ook hiervan, dat een kameraad van dezen ‘dui'nie’ in de beteekenis van ‘wordt niet meegeteld’ bezigt. Maar wat mij bevreemdt, is het voorstel des heeren Groothuis, om nu op dezen en geen anderen grond, aan de uitdrukking ‘een beduidend verlies’ den zin te willen toekennen van: ‘een verlies, dat inderdaad voor een verlies mag gelden, in aanmerking komt, dat met recht een verlies geheeten mag worden.’ Want wordt dit voorstel wet, dan loopt de toepassing op taalverarming uit. Immers:

Een verlies, dat inderdaad voor een verlies mag gelden	= een gewichtig verlies.
Een verlies, dat als een verlies in aanmerking komt	= een aanmerkelijk verlies.
Een verlies, dat met recht een verlies mag heeten	= een werkelijk verlies.

[p. 161]

Is 't dan raadzaam, ter wille van de Nederbetuwsche jongens al deze en soortgelijke uitdrukkingen - tegen de etymologie in - door het woord ‘beduidend’ te vervangen? Ik hoop, dat de heer Groothuis zijn voorstel terug neemt.

Want indien de Nederbetuwsche jongens hun zin krijgen, waarom dan ook niet b.v. de Noordhollandsche schoolknapen, die in de, door den heer Groothuis genoemde, gevallen plegen te zeggen: ‘dat doet niet’, ‘dat doet wel’, zoodat we op hun gezag, en dezelfde redeneering des heeren Groothuis volgende, van ‘een doend verlies’ voor ‘een verlies, dat inderdaad voor een verlies mag gelden’ zouden gaan spreken.

Nog iets; de hoofdquaestie in zake ‘een beduidend verlies’ was deze: kan genoemde uitdrukking in de plaats treden voor ‘een gewichtig verlies; - een (veel) beteekenend verlies?’ Op de vroegere door mij aangegeven gronden, op de thans meegedeelde tevens, blijft mijn antwoord met beslistheid ontkennend.

Zich zelfmoorden. Ik verheug mij, dat de heer Groothuis niet verder is gekomen door zijn pleidooi ten gunste der gewraakte uitdrukking dan tot deze slotsom: ‘wij zouden haast geneigd zijn te beweren, dat zich zelfmoorden - al is het woord niet fraai - toch de Nederlandsche taal verrijkt.’

Want ik moet haar het recht van bestaan opnieuw ten ernstigste betwisten.

Verrijkt de uitdrukking der taal?

‘Men bedient zich ongaarne langer van de omslachtige spreekwijze: zich door zelfmoord om het leven brengen, of door zelfmoord een einde aan zijn leven maken,’ zegt de heer Groothuis. Maar, maar.... ‘men’ is niet zoo omslachtig, ‘men brengt zich om 't leven,’ zonder meer, en gelooft dan, dat de hoorder dezer tijding wel weet, hoe de ongelukkige dader het feit ‘door zelfmoord’ heeft-gepleegd. ‘Men’ maakt een einde aan zijn leven, maar ziet geen kans het anders dan ‘door zelfmoord’ te doen: door zelfmoord een einde aan ‘zijn’ leven maken nog wel, is der taal eene omslachtigheid opdringen, die zij 't recht heeft af te wijzen.

‘Zich van kant maken’ is vrij lang, zegt de heer G. Is 't wezenlijk langer dan ‘zich zelfmoorden’? Maar het is plat, luidt het verder, en dit is naar waarheid.

Maar is ‘zich van 't leven berooven,’ zich 't leven benemen’ ook plat? Ik ga verder en durf vragen: welke der beide uitdrukkingen: ‘de Heer N.N. heeft zich in eene vlaag van zwaarmoedigheid van 't leven beroofd (het leven benomen)’ en ‘de heer N.N. heeft zich in eene vlaag van zwaarmoedigheid gezelfmoord’, welke dezer uitdrukkingen is beschaafd, welke plat?

[p. 162]

Zich zelfmoorden en taalverrijken gaan niet samen.

Eigenlijk is hiermede het vonnis over zich zelfmoorden, na het vroeger door mij gezegde, geveld. Toch wil ik de stelling, dat het woord etymologisch verkeerd is, nog een weinig toelichten, opdat de heer G. ook dit gedeelte van zijn betoog terugneme.

‘Samenstellingen van werkwoorden met zelf wraakt het taalgebruik’, beweerde ik en beweer ik opnieuw. ‘Zich zelfverheffen, zich zelfvernederen bestaan niet,’ - ‘maar zouden zeer goed denkbaar zijn, indien de substantieven zelfverhef en zelfverneder bestonden, en deze zelfstandige naamwoorden niet eene figuurlijke beteekenis hadden,’ pleit de heer G. Is deze redeneering behoorlijk doordacht? Ik moet het tot mijn spijt betwijfelen. Ik wil niet spreken van 't gevaarlijke eener bewijsvoering, die zich aldus uitlaat: indien maar de woorden zelfverhef en zelfverneder bestonden, dan enz. Slechts dit breng ik nog onder de aandacht des heeren Groothuis: gelijk zelfmoord een moord is op zichzelven, zoo is zelfstrijd een strijd tegen zichzelven; maar wien zal het in den zin komen voor 't werkwoord zich zelfstrijden eene lans te breken? Laat dan ook zich zelfmoorden buiten verdere verdediging blijven.

Den Haag, Mei '82.

A.W. STELLWAGEN.