Noord en Zuid. Jaargang 5

[p. 75]

Aanteekeningen op blz. 365 en elders van N. en Z. IV., 6.

1.	De verklaring van ambacht uit ant = Lat. ob en bacht = Lat. facium, ofschoon van zeer bevoegde hand ontleend, is verkeerd^1) Ziehier de ware afleiding. (Diez Etym. Wtb. bl. 19): Ambacht is uit het Kelt. overgenomen, met overgang der c vóór t in ch, evenals in dichten (dictare), trachten (tractare), pacht (pactum). Het Gotische andbahts is een gegermaniseerde vorm van het Keltische ambactus, dienaar.
2.	Fraai. In Norma plaatste ik eene noot bij dit woord: ‘Misschien beantwoordt fraai aan vroo (in vroolijk). Doch ook in dit geval bestaat er beperking van begrip bij het eerste woord.’ Het zij mij vergund hier mede te deelen, wat dr. Van Helten in Vondel's taal, blz. 165 hierover schrijft: ‘Een oorspronkelijk frauw (a) laat in 't ofri. frâ, in het jongere Fri. frae of frea, een oorspr. *fraujan de vormen frâjan, fraejen verwachten; en uit den invloed van dit laatste is dan een Fri. fraei zeer begrijpelijk.’ We hebben dus in fraai een echten Fri. vorm te zien, die de opvatting ‘blijde, vroolijk, flink, bewegelijk, bevallig’ vertoont. ‘Vroo moet uit een Oudgerm. *frauh (a) zijn voortgekomen en dus samenhangen met vrooch en vroochde.’ Het Middelned. vray daarentegen beantwoordt aan het Fr. vrai.
3.	In afl. II. van 't Tijdschrift v. Ned. taal- en letterkunde bestrijdt dr. van Helten de op blz. 357 genoemde etymologie.
4.	Veeg beantwoordt aan een Os. fêgi, Ags. faege, Ohd. feigi = den dood nabij. Dit laatste is een derivatum met suffix -ja, later -i, uit den wortel, die in 't onverschoven Indogerm. pak ‘koken, rijp maken’, luidt. *Pak-ja, verschoven *fah-ja, ‘gerijpt’, met de bekende overspringing der j-, *faihi, en dewijl 't accent op den uitgang viel (volgens de wet van Verner), faigi, fêgi. Met veem heeft het woord niets te maken.
5.	Tiran. De oorspr. bet. is niet ‘veroveraar’ maar ‘heerscher’; de Grieksche plaatsen, waaruit dit blijkt (turannos luidde het woord in die taal) laat ik hier achterwege.
6.	Ondanks is een compositum uit het negatieve on en dank, wil; vgl. Ags. ûre unthances, Exod. 14, vs. 5 (Grimm. Ags. Prosastücke). Verder moet op blz. 338 overtollig van overtallig afgeleid worden (vgl. Hd. überzählig) en plakaat worden beschouwd als ontstaan uit het Ned. plakken, waarachter men een Romaanschen uitgang voegde. In dien vorm namen wij het van de Franschen over.

1) Dat facium in het Lat. niet bestaat is mij bekend.

[p. 76]

Van een anderen aard zijn de fouten in de synoniemen van blz. 329. Dat de zinsnede ‘verdedigen wordt gebezigd van personen en van onstoffelijke zaken’ niet juist kan zijn, valt bij de uitdrukking ‘eene stad verdedigen’ terstond in het oog. In dezen zin is het woord echter niet syn. met helpen, daar de beteekenis is strijden voor eene stad; de hulptroepen, die aan de verdedigers tot versterking worden toegevoegd ‘helpen hen de stad verdedigen.’ Hetzelfde is ook het geval bij ‘eene zaak verdedigen’; ook hier is de opvatting ‘strijden voor’ van kracht. Slechts in iemand verdedigen, kan de beteekenis helpen, ondersteunen toegepast worden, daar men veronderstelt, dat de persoon, die verdedigd wordt, voor zichzelf strijdt. De verdediger helpt hem in dien strijd. Het zal evenwel het veiligst zijn verdedigen t.a.p. te schrappen.

Ondersteunen beteekent ook ‘iets met geldelijke hulp bijstaan’; bijv. een fonds, eene school, eene onderneming (ook steunen), enz. Op de concrete beteekenis behoef ik niet te wijzen.

Hulde wordt niet slechts aan de overheid bewezen; bij feestelijke gelegenheden bewijst men ook hulde aan den held van het feest, wie hij ook zijn moge.

T.v.L.