Nieuwe Wegen. Jaargang 4

Huurkoetsiers.
(Vervolg en slot)

Ook heeft iedere koetsier zijn opleiding gehad in de hooge wereld. Hij is de gelukkige die blozende meisjes en fijne dametjes, ruttelend in de zijde, vervoert naar bals en concerts, schouwburgen enz. Hij mag schouwen in die van-licht-schitterende zalen, waarin de kroonluchters en electrische bollampen te tintelen en te gloeien hangen, boven die wemelend-schuivende massa, gekleed in betooverende kleuren. Hij mag zien in die zalen, die schijnen te zijn als blinkende tooverpaleizen uit de duizend en een nacht, zalen die volk spuwen laat in den nacht, mooie vrouwtjes in shawls gewikkeld en fijne mannen in dikke jassen gehuld. Hij mag zijn oogen te goed doen aan al dit mooi-betooverende, met aangeleerd-elegante buiging het portier openen, maar geen bespiegelingen maken, geen vergelijkingen. Blij is hij wanneer de lui er welgemoed uitzien, omdat de fooi in evenredigheid zal zijn met hun goede luim.

[p. 106]

Maar om den koetsier in zijn waar daglicht te zien, om dien man naar waarde te kunnen schatten en zijn verdiensten te waardeeren, moet men zijn handelingen nagaan gedurende den zomer, wanneer de stad overstroomd wordt door duizenden en duizenden vreemde bezoekers en de koetsier de dagen zou willen zien uitlengen tot een duur van acht en veertig uren. Ja, dan is hij in zijn element, wanneer hij volgeladen met toeristen, de stad rondrijdt, voor de duizendste en een maal de zelfde ronde doende, honderd maal stilstaande en aanwijzend met de zweep, onafgebroken voortsprekend, uitleggend onder de verbaasde uitroepen der gretig-woorden-uitslokkende vreemdelingen, die immer meer vragen en geen oogen genoeg hebben om alles te bezien: de oude reien en huizenreeksen, standbeelden, openbare gebouwen, torens en kerken, godshuizen en spellewerksters. Nu is de koetsier een levende Baedeker en wee den goedjunstigen vreemdeling die zich niet een wegwijzer heeft aangeschaft. Zijn hoofd wordt volgestopt met de grootste leugens en domheden, die op eene ernstige manier uitgekraamd worden, daar de man er zooveel over weet als de eerste de beste straatjongen. Er worden soms uitleggingen gegeven die u tranen zouden doen lachen. Zoo zullen zij stilhouden aan het houten geveltje in de Genthofstraat en de vreemdelingen wijsmaken dat Memlinck daar geboren is, waarop er een photo en aanteekeningen van genomen worden, de oogen uit den kop gekeken en misschien den hals verrokken door uit het rijtuig, dat gansch de straat verspert, naar boven te zien. Dit alles omdat de mensch die er winkel houdt, boven een schild met de engelsche kleuren heeft doen schilderen: ‘Maison Memlinck’, dit naar aanleiding van het standbeeld van dien schilder, dat om den hoek op de Woensdagmarkt staat, rechtover de Zwarte Zusters. Zoo zullen zij verder vernemen, dat het groot en prachtig houten huis aan het park, dagteekent van de jaren 1 300, hoewel iedere Bruggeling die de vijftig jaar nabij is dit huis heeft weten opbouwen. En zouden zij de eersten niet geweest zijn, die ‘Minnewater’ vertaald hebben door ‘Lac d'Amour’ en de vertaling van ‘'t Heilig Bloed’ uitspreken als ‘Ceus Zant’? Niemand is er ook zoo bekwaam in, zich zoo goed te doen verstaan door de vreemdelingen dan dit slag menschen, die een Duitschen naar de Kastanjeboomstraat voeren, bij een kantwerkster, die zij voorstellen met de volgenden woorden: ‘Sie da de goude frauw van tachtig jaar die zoo goed kan spitsen kribbelen’. Die bezoeker zal misschien meestal te veel beslommerd zijn in het bewonderen van het kantwerk, dan dat hij zou letten op dit bargoensch, dat hij nochtans schijnt te verstaan zonder en op in te gaan. Sinte Pieter, toen hij sprak aan het volk na de nederdaling van den H. Geest, kan het niet beter gedaan hebben dan onze Huurkoetsiers er bekwaam toe zijn.

[p. 107]

O koetsier-cicerone! Gij hebt, noch zult ooit uws gelijken vinden in de kunst de lieden rond te leiden en te doen genieten van het kunstschoon onzer eeuwenoude stad. Gij alleen zijt bekwaam den bezoeker vol ernst eene gewetensvolle beschrijving der dingen te geven en de geschiedenis er van voor te stellen.

En gij vreemdeling! wees er den hemel dankbaar voor, wanneer hij u in zulke zekere handen overlevert. Gij moogt gerust slapen met de zekerheid dat gij niets weet maar veel gezien hebt in weinig tijds. En misschien zult gij een letter- of volkenkundige zijn en studiën schrijven over onze stad, studiën die heel wat nevens de waarheid zullen zijn, maar die in uw land gretig zullen gelezen worden en genoten. En gij zult misschien roem verwerven, en wie weet, dien nederigen burger vergeten die de voornaamste faktor er van is en die, op het oogenblik zelf dat gij uwe ophemeling zult lezen, op de markt of aan de statie zal geplakt zitten, op den bok van zijn huurkoets en door zijn collegas zal toegesproken worden met den naam van ‘Pieterul’, ‘Karol’, ‘Inten’, ‘Bouws’, ‘Bokkelèe’, ‘Zes Cens’ of even welluidende bijnamen.

Niet dat hij er niet zijn mag de Huurkoetsier! O ver van mij dit gedacht. Want hij is ontegensprekelijk een der nuttigste wezens die wij op onzen levenswandel ontmoeten. Zijn wij overvallen door den regen, de sneeuw of den wind, dan is hij de toevlucht, het redmiddel. Hij zal ons brengen waar wij zijn moeten, zonder hinder, droog en gezond, terwijl hij op zijn bok te zwemmen ligt als een zeerob en 't water hem uit de mouwen en in de schoenen loopt, wat alles behalve prettig is. Hij zal misschien een koude vatten, maar wij voelen ons veilig en zitten welgezind en gerust weggedoken in een hoekje. Het is er immers zoo behagelijk in de kussens, de voetjes op het schaapsvel, den regen te hooren kletsen tegen de ruitjes, de wind te hooren fluiten tusschen de huizen en zich in veiligheid te gevoelen. Misschien wordt hij ook wel onderweg van den bok geslingerd, komt terecht in een toograam of tegen een boordsteen, zoodat zijn hersenen er blijven aanplakken en men hem wegvoeren mag met de ligmand. Dit brengt u ook zeker reeds andere onheilen voor den geest. Gij ziet reeds het paard op hol gaan en met het u-inhoudend-rijtuig in 't water loopen, waar gij uw eigen-zelven reeds ziet naar adem snakken, ondergaan en verdrinken. Gij ziet een auto tegen het rijtuig aangehold komen, paard en wat er achter voortsobbelt in splinters rijden, over uw lichaam heen gaan, zoodat men u mag bijeenvagen en in een zak stoppen. Gij ziet het wiel afdraaien, het voertuig omkantelen, den koetsier in de goot te spartelen liggen en uw eigen zei ven zwemmen op de straatsteenen. Men raapt u op met een gebroken been en een blauw oog. Het glas van uw uurwerk heeft er zich bij vermenigvuldigd en de scherven er van zitten door den

[p. 108]

zak van uw ondervest gepriemd. Misschien zit uw hemdknoopje met het kopje door het vel van uwen hals. Gij krijgt daar zoo in eens een paar maanden ziekenverlof.

Maar dit is de keerzijde der medalie en men kan toch den trein niet missen, hoewel hij vóór een paar weken uit zijn riggels liep en er negen en negentig dooden waren.

Wees hem dus veeleer dankbaar, hem en zijn knol. Zijn knol, meestal een oude lansier, versleten en afgereden, die na vele wederwaardigheden te hebben beleefd, op een koelen morgen; zoo zegt men het toch, hoewel het misschien heet was om er bij te stikken; op de groote opene plaats onder den halletoren, onder grooten toeloop van paardenkoopmans, huurhouders, ronselaars en andere diergelijken, onder den hamer kwam en aan den meestbiedenden werd toegekend, gedoemd om nu voortaan meer slagen dan eten te krijgen en dagen en weken, maanden en jaren lang, in zonnebrand en regen, ingespannen aan een verrakkelde brok van een afgedankt rijtuig, dat in zijne oudemansperiode verkeert, te wachten te staan in de schaduw van den Halletoren, met achter zijn haringmageren rug een paar geglazuurde platen waarop gedrukt staat: ‘Behandelt de dieren met zachtheid’, boven een watrizeerbak en voor zijn neus het standbeeld van Breijdel en De Koninck vooraan een heele rei cafés en restaurants. Hij zal er staan met tusschenpoozen van eenige ritten per dag, tot zijn kniën zullen doorzakken en zijn hals uitrekken, ongewoon lang, als algemeen zichtbaar teeken van verval.

Ach, arme knol, zooals gij staat of loopt op uw gewoon sukkeldrafje, alsof gij ieder oogenblik zult ineenvallen, gelijkt gij aan een stuk speelgoed, waarvan alle deelen aaneengehouden worden door een elastiek, afgehaakt kunnen worden, ontschacht en afgevezen om te rusten te worden gelegd in een doos met schaveling, zonder eten te vernachten, om 's morgens weerom, door de omgekeerde behandeling van den avond te voren, te worden opgeschacht, ineengesteken en juu...... de knol loopt weer in het uitgerafeld pronkstuk van een vigilant waarvan de verf in blazen ligt en het beslag ruttelt rond de wielen, de lantaarns in bezwijming liggen en de gebroken tramen aaneengeflansd zijn met een eindje bandijzer. Dit getrek zal weer prijken op de gewone standplaats en 's avonds laat zal alleen een hoop paardenvijgen de plaats aanduiden waar dit meubel zal gestaan hebben.

Wat ik nu beschreef is wel het type van den echten huurkoetsier, die onbekommerd voortleeft en blij te maken is met een glas bier, van welks voortdurend ledigen zijn neus dan ook ettelijke teekenen draagt; die gehecht is als een hond wanneer men voortdurend den geldbuidel openhowdt, vechtersbaas van het zuiverste gehalte, lid der maatschappij tegen de bescherming der dieren. Dit is de goede oude huurkoetsier

[p. 109]

die dankbaarheid kent voor den mildadigen gever van een ouden afgedragen jas of hoed, die dan ook zal gedragen worden tot het doodsbed. Ik beschreef die generatie, die langzaam aan 't uitsterven is en plaats maakt voor eene jongere, die een anderen weg verkoren heeft, koetsiers die niet voortgaan op de oude overleveringen hunner voorgangers, geen afgedeelde kleedingstukken dragen en niet ongeschoren loopen. Stilaan begint het getal te vermeerderen der jongeren, die te kroonhalzen zitten op den bok van hun in-beteren-staat-verkeerend voituurtje, de slappe vilt op, laatste model, gekleed als barons, de hooge col tot tegen de ooren, de manchetten wit blinkend uit de jasmouwen, de bloem in het knoopsgat en den ketting bengelend op den buik. Zij zitten er lijk ‘Meneers’, kunnen mooi zeggen ‘Voiture Monsieur’, maken mooie buigingskens voor de damen, net als lakeien, rooken riekende cigaretten en dragen ringen aan de vingeren.

‘Waar gaan wij naartoe?’ vragen de anderen, ‘waar gaan wij naartoe?’ want zij voelen dat het oude ras aan 't uitsterven is, dat zij met hun verrakkelde gespannen liggen te spartelen in doodstrijd tegen de mededinging van dit modeprodukt, dat allengerhand meer gegeerd wordt.

Maar toch zal er iets overblijven dat aan hen zal herinneren, aan hen de ouden. En moest het ook beter worden uitgesproken, met een ‘accent’ en een weinig meer ‘gratie’, toch zal het altijd klinken, vergezeld van het geklap der zweep: ‘Voiture Monsieur’.

Brugge 15/5/12

Alb. MAENE.