Nieuwe Wegen. Jaargang 4

[p. 54]

Volksredders.

Ik heb het winkeltje ‘In den Boterkoek’ goed gekend. Daar woonde in mijn jongen tijd Toontje Ravaux, een vinnig ventje, door en door braaf, uiterst werkzaam, lang niet dom en van Jan en alleman gaarne gezien om zijn rondborstigen aard, gezelligen omgang en aangeboren talent van leutigen verteller, zoo heugt het mij nog, hoe hij een heele geschiedenis wist aan te halen over zijn familienaam Ravaux, hoe zijn ascendenten, franschmans van 't zuiverste water, naar hier waren overgewaaid, historie, waar een aantal revoluties de groote rol in speelden.

Ik beweer niet, dat Toontje, in zijn vertellingsmanie, er hier en daar geen klad bijplakte, maar zeker is het dat de oudste ouderlingen en, naar hun zeggen, hun respectieve vaders en grootvaders hier altijd Ravaux gekend hebben.

Nu dan, Toontje was een braaf ventje. Op het uithangbord stond, onder voormeld opschrift, een boterkoek geschilderd, die meer op een platte vijg trok dan op bedoeld voorwerp, en daaronder in sierlijke krulletters: Antoon Ravaux-Vesters, bakker en winkelier. Dat wou zeggen, dat Toontje bakte en Keetje Vesters, zijn vrouwtje, 't winkeltje deed.

De negocie bestond, buiten 't kleingoed, ingelijks uit Toontjes oven afkomstig, uit wat sajet en lint, garen en knoopen, kruidenierswaren en suikerbollen.

Keetje was 'n vriendelijke winkelierster, en de klanten van Toontje - hij leverde meest aan de bevolking van den uithoek, waar hij woonde - gingen dan ook voor hun aankoopjes bij 't glundere vrouwtje, dat altijd ‘wat toe gaf’, gemakkelijk ‘op den poef’ bediende en zoo zangerig ‘wel bedaânkt’ kon zeggen.

Met zoo'n beperkte nering en met wat ‘poef’ op 't rekenboek, stonden Toontjes zaken doorgaans niet schitterend, en 't manneke zal, in zijn ouden dag, naar zijn uitzet op de bank niet moeten gaan vragen.

Toch gaf 't lustige bakkertje geen moed verloren. Want, buiten hem zelven en zijn Keetje, had hij nog aan een vijftal kleuters 't mondje open te houden, en vooraleer zoo'n volkje iets kan bijbrengen voor den kost, is 't dure tijd in 's werkmans huis.

Ravaux had goede kinderen, zijn Franske vooral muntte uit in alles: gedrag, leerzucht, onderdanigheid; en groot was de vreugde van vader en moeder, toen hun jongetje den eersten prijs in den Catechismus van volharding thuisbracht. De pastoor der parochie had zin in Franske, maakte er een koorknaap van en voorspelde, dat zijn godvruchtige, blonde misdienaar zeker eens iets zou worden.

[p. 55]

De kleine Ravaux was doorgans stil en afgetrokken, speelde weinig, maar las des te meer: en naarmate de jongelingsjaren vorderden, vond de bakker, dat zijn eigen geleerdheid, waarmêe hij altijd zoo opliep, vreeselijk begon af te steken bij de veelvuldige kennissen van zijn Frans.

Die belezenheid echter maakte van den jongen geen evenbeeld des vaders en zijn karakter, waarin allengs geveinsdheid en hoovaardij ontkiemden, stemde zijne medemenschen niet te zijnen gunste.

Ravaux, die wel eens voor zijn telg van priester-worden had gedroomd, liet die illusie varen, toen Frans hem verklaarde dat hij op stiel wou, en wel bepaaldelijk in de groote drukkerij Davidson en C^o.

Na een paar jaren kwam de loting en de jonge Ravaux, die reeds een aardig ‘preetje’ thuisbracht, viel in 't lot en werd dienstbaar verklaard.

't Was een ruwe slag voor den bakker, maar hij herschepte weeral moed, philozofeerend over 't duizendmaal herhaalde refrein van 't lotelingenlied: ‘drie jaren is geen eeuwigheid!’

Toen Frans in October naar Brusssel vertrok, verkropte Toontje zijn leed en zijn tranen, omhelsde zijn jongen en sprak: ‘Ik hoop dat ge zult wêerkomen zooals ge vertrekt, treffelijk en deugdzaam’. Dan gaven vader en moeder hem een kruisken met het ‘God zegene en beware U, kind!’ en Keetje voegde er bij: ‘Bid goed, mijn jongen, en denk op moeder; dan zult ge niet misdoen.’

_** _*

Frans is terug van den troep. Hij heeft gereedelijk werk gevonden bij Davidson en C^o. Van den eersten dag af heeft hij aan Toontje en Keetje verklaard, dat het gezanik van vroeger over kerk en mis en wat dies meer moet ophouden. Hij heeft te Brussel veel gezien, gehoord, gelezen en ondervonden. De menschen, en 't werkvolk vooral staan hier op de ladder van 't progres dertig sporten ten achter. In de gebuurte heeft hij dezelfde verklaring afgelegd, waarop Jef Brakels, een wever met veel gezond verstand, hem spottend vroeg:

- En moeten we nu allen die ladder op, Ravaux?

- Allen, die niet te oud of niet te dom zijn.

- Stoute jongens, die op hooge ladders klauteren en geen verstand van klimmen hebben, totteren naar beneden, manneken, wedervoer Brakels, en sleepen de naklimmenden mêe. Als zoo'n broekventje als gij den boel hier verachterd vindt, dan trekt het eenvoudig terug naar Brussel, bij de geleerde bollen, die zijn koppeken met zoo hoog een wijsheid hebben volgestoken. Mij vangt ge niet; ik ben en blijf van den ouden eed.

[p. 56]

- Gelukkig dat ik zoo'n wevertje kan derven. Er rijst een nieuw geslacht op, man, en al heb ik nu ook gansch den ouden rommel van papen en geldwolven tegen mij, ik zal de proletariërs van mijn vaderstad redden, dat zeg ik, Frans Ravaux!

En in 't diepste van zijn wezen echoode een boos duiveltje: ‘De zoon van 't bakkertje weet wel wie de eerste zal gered zijn!’

_* * _*

De redding begon onder den vorm van een aantal brochuurtjes en briefjes, die Frans in 't geheim aan eenige vertrouwbare en vertrouwde vrienden uitdeelde. Met de verstandigste zijner lezers hield hij elken zondag-en maandagavond bijeenkomsten op het zolderkamertje eener kroeg, even buiten de stad. Daar werd het ideaal-programma der groote werkliedenpartij, waarvan de achterlijke bevolking hier ter stede geen 't minste idee had, uiteengedaan en opgehemeld. Ravaux stond in voor 't uitvoeren en het onvermijdelijk slagen. Het centraal bestuur van Brussel was op de hoogte der onderneming, steunde den jongen leider met raad en daad en zou, desnoods, onder financieel oogpunt machtig bijspringen. Doch het initiatief der beweging moest van het volk zelf uitgaan.

Het duurde niet lang of de gisting was algemeen onder 't werkvolk, niet enkel in de werkhuizen van Davidson en C^o maar in gansch de lokale nijverheid. 't Was wel nog geen brutaal optreden als socialistische partij. Dat ware onhandig geweest en zou vele eenvoudigen van den ouden stempel afgeschrikt hebben. Neen, het ding heette ‘onafhankelijke werkersverdediging.’ Dan volgde het inrichten van verschillende beroepsvereenigingen, in wier standregelen voor als nog geen enkel stipje rood te bespeuren was; een samenwerkingje, och! zoo onnoozel als 't maar kon: wat brood, wat kruidenierswaren, een schoen-en klêerenmagazijntje en een heel bescheiden lokaaltje met een groen opschrift: ‘'s Volks welzijn.’

Franske Ravaux was in den hoogsten hemel. De werklieden liepen er zoo lekkertjes in en gaven zoo goedwillig hunne centjes; de weerstandskas voor mogelijke slechte dagen geraakte in een zoo schitterenden toestand, dat de zoon van 't bakkertje letterlijk in bewondering en verwondering opging en meer dan ooit verzekerd was, dat de redding dapper naderde.

Hij was, vroeger dan hij dacht, de chef geworden van eenige honderden ‘dutsen’ die hij met zijn aangeboren sprekerstalent, een trek van vader, meesterlijk overblufte.

't Werd, dacht hij, stilletjes tijd, den kop wat hooger op te steken en 't centraal bestuur, dat ongeduldig wachtte op 't uitpiepen van het eerste tipje rood, niet langer meer op de proef te stellen.

[p. 57]

Een werkstaking is altijd een uitstekend propaganda-middel, en wie tot dusver van geen socialisme wilde weten wordt er in dergelijke omstandigheden een beslist voorstander van.

Daar het nu niet te ontkennen viel, dat in onderscheiden fabrieken schreeuwende misbruiken heerschten, en bepaaldelijk bij Davidson, zoo beredderden Ravaux en zijn trawanten een staking die, als 't ware onverhoeds uitbrak. De patroon echter zag klaar in 't spel en smeet eenige belhamels, met Ravaux aan 't hoofd, op straat.

Nu werd Franske opeens een held, een martelaar. 't Spande er hevig, de politie moest tusschenkomen en Ravaux, die nog niet wist dat ophitsen tot geweldenarijen en aanslagen op de vrijheid van den arbeid onder artikel zooveel van 't strafwetboek vallen, werd bij den kraag gevat, gevonnist en voor een dag of wat in 't droog gestoken.

De werkstaking mislukte, maar 't volk had gezien, wie de vrienden der arbeidende klasse waren. Brussel, Gent, Charleroi hadden geld gezonden. Ravaux had er ééne helft van uitgedeeld en de andere, bij vergissing, in zijn eigen koffer gelegd, 'n Appeltje voor den dorst.

Inmiddels had hij den vaderlijken ‘boterkoek’, waar Toontje keef en Keetje huilde, verlaten en zijn intrek genomen bij Sander Bast, een partijgenoot, die hem aan zooveel per week kost en inwoon verschafte en niet te nauw rekende, uit gehechtheid aan Ravaux en louter geestdrift voor diens zelfopoffering.

Toen deze 't gevang verliet, stond gansch zijn legertje hem op te wachten en leidde den volksvriend in triomf naar 't lokaaltje, waar nu op de tinne het roode vaandel wapperde, breed ontplooid. Franske's redevoering was subliem; hij weende, en 't volk weende meê; en toen een der bestuurleden 't voorstel deed aan den martelaar der volkszaak, door den patroon nu gebroodroofd, een wekelijksch inkomen te verzekeren om hem voor den hongerdood te vrijwaren, borst er een storm van toejuichingen los.

Nieuwe tranenvloed van Ravaux, die verklaarde zich geheel en gansch te zullen toewijden aan de heropbeuring van 't diep gezonken volk en, onder meer, zich persoonlijk te gelasten met den dagelijkschen verkoop van het partijblad De Toorts. Daarbij zou hij zelf artikelen en volkstracten schrijven en... de reken boeken van geheel het beheer nauwkeurig bijhouden. Alles gratis!

Daarop daverend handgeklap en voetengestamp, zoo hevig dat Franske zelf moeite had om een inwendige stem te hooren, die onbarmhartig grijnsde en schaterde: ‘Gratis? Stem zooveel percent voor den kleinen Ravaux. Weeral een stap dichter bij de redding!’

('t Vervolgt).

Arie SANDEN.