Nieuwe Wegen. Jaargang 4

[p. 35]

Uit het Leven der Planten.
Twaalf schadelijke planten

III.
Pemen.

Er zijn verscheidene soorten van pemen, doch we zullen ons maar met drie bezig houden: de strekpeem (triticum repens),⁽¹⁾ de struikpeem en het strekgers.

Er blijft dan wel de knoppeem - die 's zomers in huttels staat - en ook nog de boschpeem, doch we zullen dat al maar laten staan in hoeken en kanten en met de strekpeem beginnen.

Deze is eigenlijk een gerssoort; boven den grond heeft ze de kleur en den vorm en geheel de type van gers, maar in den grond staat ze niet op kleine, onnoozele worteltjes, - zooals het meerendeel der gerssoorten, - maar op wijdloopende, zoekende, gulzig-zuigende, altijd-groeiende pezen, 'lijk lintworms.

Vooral de strekpeem kruipt 'lijk een lint door den grond; ze is juist niet plat als de lintworm, maar ze is toch ook gelet⁽²⁾ - en aan ieder letje, of schakel, kan ze nieuwe uitscheutjes jongen - en zoo jongt ze dag en nacht, winter en zomer, tot de boever haar met den ploeg in enden snijdt, en met de eegde haar weg en weer schudt, tot de rakelaar heur op hoopen schart en de boer haar in brande steekt.

Even als men een vuile mensche ‘luizepoke’ naamt en van hem zegt: hij wikkelt en hij is opgeëten van de luizen, zoo naamt men den vuilen boer ‘peemboer’ - en zoo ook zegt men van hem: hij wikkelt van de pemen, of hij is opgeëten van de pemen; alsof de peemwortels in hem zouden groeien!

Hedendaags vindt men maar weinig peemboeren meer, maar over dertig, veertig jaar, waren ze in getal; de nieuwe landbouwwerktuigen en de goede meststoffen hebben er veel aan bijgebracht, om dat venijn uit te roeien; de eerste, om de pemen boven te halen en de tweede, om ze, onder machtig-veie vruchten te versmachten.

Nu vindt men nog pemen bij de boeren die weinig meststof strooien en dus ook ‘flauwe’ of ‘magere’ vruchten opdoen; daar heeft de peem lucht en licht en plaats en ze huizeniert er nog; deze boeren worden daarom ook - naar hun vruchten, ‘magere boeren’ genaamd, al stonden ze zelven zoo vet als een slachtzwijn.

'k Zou dus niemand aanraden ooit een gedokkerden boer het smaadwoord ‘magere boer’ in het wezen te slingeren, want duizend

(1) Mijn planten leerde ik kennen te stukkewaarts- in en mijn latijn in Idioticon.

(2) Let of gewricht.

[p. 36]

tegen één, dat er soms kennis zou te maken zijn, met de vette vuisten van dien mageren boer, die misschien over zijn pense niet kan kijken.

De strekpeem, die jaren-achter-één meester gelaten wordt in de akkers, weeft er in den grond een net, dat gansch aan-één hangt.

Schudt aan het één ende van het stuk-land, spot het volk, en het wikkelt al den anderen kant!

Onmogelijk, in zulk vergeven, uitgezogen, opgemergeld land, nog betamelijke vruchten te kweeken - en daarin ook bestaat de straf, voor magere-vuile en peem-boeren.

Er zijn verscheidene middels om de pemen uit te roeien; het eerste is wel en diep labeuren en veel meststof strooien, ten einde sterke vruchten te winnen, die de voortzetting der pemen tegenhouden; het tweede middel - zooals hierboven reeds aangehaald - is het doorscheuren der akkers-in-stoppel, na den oogst. Doch om den grooten kuisch te doen en de landen glad en geheel van dien aartsvijand te verlossen, moet men de stoppels met den drietand te keere vliegen en de peemnesten er met lijf en ziel uitkappen na den piktijd en aleer het land omgewrocht of gebroken worde; dit laatste middel nochtans, kan maar aangewend worden, in die akkers, waar de felle vruchten en de scherp-getande eegde vooraf jacht maakten.

De struikpeem verschilt met de strekpeem, doordien ze min van uit-en wijdloopen houdt; haar wortels heutelen meer rond moederstruik, ze blijven in familie en heutepeuten in nestjes, die meesttijds met één drietandkap uit-en glad boven kunnen getrokken worden.

Deze peem verschilt nog met de strekpeem, door den grauwen kleur en de menigvuldige sprietelwortels; ze is veel gemakkelijker om uit te roeien, maar ze blijft toch - volgens de boerenspreuk - éénmoeres-jong met al de andere peemsoorten.

Het strekgers is eigen-rechtzweer-van-geheelen-bedde met de peem en halve-rechtzweer-van-halven-bedde, met de eigenlijke grassoorten; de uitscheuten boren deels in den grond en strekken hen deels uit boven den grond; boven den grond vormen ze een groen net van fijne, rekkelijke, altijd-voortkruipende draden, die zoo dicht inééngewrocht liggen, dat g'er soms geen hemdeknoop zoudt door gooien - en de vruchten die er door groeien, staan verpieterd 'lijk afgesmoltene teringlijders.

De peem is dus 'n magere, scherpe zuigranke - en 'n peemboer is 'n magere, vuile boer. Gelukkig dat de peem toch ook gaven heeft; oude wijvetjes zeggen dat peemtizane goed is om... om... 'k heb het verdommelijk al met 'n keer vergeten!

Warden OOM.