Nieuwe Wegen. Jaargang 3

[p. 97]

[Nummer 9]

Geraard's dood.

Fragment uit ‘Cain's Zonde’ roman door Edward Vermeulen.

Tegen avond ontvingen ze het bezoek van een boerinne uit de buurt en deze wist te vertellen, dat het wreed was, hoe de oude Callewaert afzag.

- Die man kan niet sterven, zei ze, hij wacht op iemand. 'k Heb een kortwoner gekend in mijn jonge jaren - vervolgde ze - die wel zes dagen met den rochel lag en de menschen zegden het vlak-weg: ‘David kan niet sterven: hij wacht op iemand’ en kijkt, den zevenden dag kwam zijn broers jongen uit het Fransche af, om zijn peet-oom David Bruneel te bezoeken en vooraleer de jongen nog vertrok, stierf de man, stil en zoetjes, 'lijk een keerske dat uitgaat.

Die vertelling trof Pol diep. Op iemand wachten! Wachten van sterven! En op wie mocht Geraard wachten? Prullen en vrouwvolksklap zeker.

En toch kon hij zijn geest niet paaien; altijd, immer voort klonken die woorden in zijn ooren: Callewaert wacht op iemand.

Moest het nu eens op hem zijn. Op hem! Neen, hij mocht, hij zou er niet gaan. Hij werd zoo gejaagd en zoo geprangd, dat hij het huis uitliep en door de stukken ging tjolen. Hij doolde en trakelde, stuk-op, stuk-af, lijk betooverd, lijk voortgestuwd, door een vreemde, wondere macht tot hij in den voornacht stil bleef, op den slag, die van Callewaert's achterhof, hun landerijen inliep. Hij stond er, lijk een

[p. 98]

standbeeld, geleund tegen den eenigen achtkanter, in de boomgaardhaag, langs den slag en zijn oogen rustten strak op het slapende gedoente.

Door de achterluikers blekten de lichtstralen, zoodat er alles in rep en roere scheen en alle plaatsen verlicht en doorloopen. Callewaert wacht op iemand!

Daar stond het huis, 'lijk neergedouwen in den duisteren; daar stond het, het huis van lijden en smerte, het huis van vloek. Zou Geraard nu sterven? En Lieveke, waar zou Lieveke zijn? Hoe wreed moest Lieveke nu lijden! De snikken rezen gereesemd uit Pols keel. En wat had Lieveke misdaan, om zoo bitterlijk, zoo onmenschelijk getormenteerd te zijn? Lieveke! mijn engelke!

En als hij nu zou weg zijn, naar het verre America, weg en teur; en als Lieveke er dan verlaten zou zitten, vaderloos, met de bedrukte moeder Godelieve, die arme vrouw, stokoud vóór de jaren en opgemijterd van kruisen; en als Lieveke dan aan hem, haar eenigste uitverkoren vriendje, zou denken en hem eeuwig, eeuwig betreuren en beweenen!

Och! God, mijn arm meisje!

En als Lieveke hem dan zou miskennen en misprijzen en voor een krijger aanzien, die op geld uit is en zijn liefde, zijn schoone liefde vermoordde, om geld! om geld!

In den donkeren stak hij zijn armen uit en wrong zijn handen, in wanhopig gebaar.

Lieveke! Lieveke!

Hij leed te veel, om stil te blijven en, voortsukkelend, suste hij zijn smert en ging leunen tegen de achterbalie.

En daar ging de deur open en hij hoorde mommeling en naderende trappeling. Met één schok zat hij gehukt in den dijk en langs hem stapten twee buurvrouwen naar huis al klagend: Hoe wreed! Hoe wreed! Ja, zoo veel afzien en niet kunnen sterven. En de boerin en Lieveke, die dat moeten zien en uitstaan en niet kunnen verhelpen. Geraard wacht op iemand. Waarachtig! Ja, hij kan niet sterven.

Zoo vervolgden ze hun weg, klagend en lamenteerend en Pol rees op en ging weerom leunen op de balie.

De mane danste door de wolkslimpen en haar zot spel deed bij wijlen de wonderlijkste gedaanten al over de bleeke velden schijveren en daverdansen, lijk vluchtende spoken.

Dààr,op het hof, in dat zwaar-bezocht-huis, lag Callewaert stervend.

Pol keek strak vóór hem.

Zeggen, dat hij er nu niet meer mocht gaan, hij, die er zoo veel geloopen had en er thuis was en zoo diep bemind! Dat hij er nu niet meer mocht gaan, nooit meer, en dat ze er nu zoo bitter leden!

[p. 99]

O! neen, neen; hij mocht niet! God! dat hof, dat hij zoo gezocht en zoo lief had.

Hij was de poort ingestapt en stond nu leunend, tegen den zijweeg van het eegdekot.

Zonder den ellendeling, die geproken had uit haat en het afgrijselijk geheim loste, zou hij er nu zijn, nevens moeder en Lieveke, nevens Lieveke, en er heeling brengen.

Hij mocht niet, neen, nooit meer!

De hond kwispelsteertte naar hem en schuifelde door den neus en Pol mommelde:

- Och! Mylord, mijn lieve beeste!

Hij stapte toe en streelde hem den kop en Mylord sprong langs hem en likte zijn handen en zijn aangezicht.

- Och! Mylord - zuchtte hij - 't was hier zoo goed!

Callewaert wacht op iemand!

Moesten ze nu buiten komen en hem zien!

Met een laatsten dreel was hij van den hond weg en drimmelde langs den huisgevel; zijn oogen zochten de vóórdeur.

- Och! Geraard, Geraard, wat hebt ge met vader...

Vader! Vader!

Neen, hij kon, noch mocht er niet gaan.

Hij naderde de voordeur, luisterend, hankerend, gaande op de toppen zijner teenen.

- Lieveke!

Zijn hand greep den appel en de deur ging open.

Vóór hem stond de boerin en hem ziende,greep ze den lijs en snikte:

- Jongen toch!

Ze stapte een zijkamer in en trok de deure toe, maar Lieveke rees op, naderde, greep Pol bij de hand en trok hem, zonder een woord te spreken, vaders kamer in.

En daar lag Geraard, te rochelen, met de oogen soms toe, soms staal vóór hem uit te kijken, in uitersten stervensnood.

Pol stapte recht op het bed toe; hij wist niet meer wat hij deed, noch waar hij stond, noch hoe hij er gerocht was, hij was gedachtenloos.

Plots vielen Geraard's oogen op hem en door de bleeke, beschuimde lippen van den stervende, kroop het zoo eindeloos smeekend: Fons!

Dan ontwaakte Pol; een oogenblik vielen zijn oogen op het Christus-beeld, op het beeld van den gekruisten God, die bad op Golghota:‘Vader vergeef het hun’. Hij boog tot tegen den stervenden man en sprak heel stil, voor hem alleen:

- Ja, Geraard, ja, Fons, die u vrede brengt,

[p. 100]

Vrede! mommelde Callewaert: Vrede!

Een weeke glimlach speelde op zijn lippen en hij neep dicht de oogen toe, als om, vrij en los van alles wat hem omgaf, de zoetheid van den vrede te smaken.

Dan opende hij weerom wijd, o! zoo wijd de oogen; strak en staal rustten zijn blikken op Pol en zijn lippen prevelden: Vrede!

De bleekheid der dood verfde zijn wezen en zijn lichaam ronkte.

- Vader! gilde Lieveke.

Op een oogenblik was de liefdezuster de kamer uitgeloopen en met de boerin terug bij het sterfbed.

Nog eens opende Geraard de oogen; zijn blikken deden de ronde, naar allen die bij hem knielden; de zoete glimlach speelde zaliger op zijn lippen; hij strekte hem uit en met een laatsten snik, bleef hij stil en uitgestrekt.

- Vader is dood! Och! God, vader is dood, snikte Lieveke.

De zuster, die nevens het bed knielde en de gebeden der stervenden las, stond op sprak zalvend:

- Ja, hij is verlost en bij den Heere. Dat hij in vrede ruste.

De boerin was ook rechtgestaan; ze kuste het voorhoofd en de handen van haren man en bezag hem strak.

Ze weende niet; geen traan; ze was blijde, dat hij verlost was en ze zei het:

- Kijkt toch, jammerde ze, hoe zijn lippen opgezwollen zijn en blauw, van 't geweldig om-asem-snakken, in dien eenigen doodstrijd, zes dagen lang. Wel, wel! die man heeft toch geleden Och Heere! hij is recht naar den hemel, want hij heeft van gansch zijn leven geen vliegske kwaad gedaan; niets dan goed. 'k Ben blijde dat hij verlost is.

Pol stond er nu, ten volle met zijn verstand, nevens dat lijk, bij de bedrukte vrouwen. Neen, hij wist niet hoe hij er gerocht was noch hoe hij er zou weggeraken.

Wat moest hij er nu nog doen en zeggen?

Die woorden laaiden voor zijn oogen: Callewaert wacht op iemand. Zijn zending was voltrokken; hij had er vrede gebracht en Geraard was gestorven, met den glimlach op de lippen.

Nog eens knielde hij, deed een kort gebed en nam zijn klakke, maar Lieveke greep zijn arm en smeekte.

- Polke, gat niet, blijf nog een beetje met ons.

De tranen sprongen uit zijn oogen en, alsof het hem plots ingegeven werd:

- Callewaert is grootvader komen afleggen - zegde hij - en 'k zal nu ook met zuster hier den optooi doen.

[p. 101]

- Ja, jongen - vezelde de boerin - en daarom ook zal ik de spons over vele dingen vagen.

Ze verliet de kamer met Lieveke, en Pol en de liefdezuster deden den optooi van het lijk.

- Als Geraard, gekuischt en gekleed, op het witte bed rustte, verwrong Pol's wezen opééns; hij deed een stap achteruit, naar de deur, maar nogmaals vielen zijn blikken op het Christus-beeld, tusschen Geraard's handen en, naderend, keek hij een stond diep in de oogen van den overledene, dan deed hij deze toe en dicht, biddend:

- Dat hij ruste in vrede!

Nadat alles volbracht was in de doodkamer, zag Pol een oogenblik diep in zijn eigene ziel en, er in lezend, verschoot hij, en moest met haar vechten en strijden, om niet te bezwijken. Weg moest hij; weg moest hij!

Met koppige wilskracht dempte hij zijn weekheid en stapte de keuken in, met uiterlijke bedaardheid.

- Vader is afgelegd - zegde hij - en nu moet ik u verlaten, om naar huis te gaan; de tanten zullen ongerust zijn.

- Blijf nog een beetje, smeekte Lieveke nogmaals.

- 'k Mag niet, verzekerde hij, zonder naar heur op te zien, 'k mag niet langer uitblijven; ze weten niet waar ik ben en ze zouden mistevreden zijn.

- In alle geval, dank ik u, jongen, sprak de boerin, en ik hoop wel, dat ge ons geen verdriet meer zult aandoen; we hebben al genoeg tegengekomen.

Pol liet die woorden vallen, en tot de deur gaande, en vooraleer buiten te stappen, bood hij verders zijn diensten aan:

- Mijn boever zal het lijk voeren en als ge in iets ongerust zijt, moet ge maar Jantje zenden; 't is al ten uwen dienste.

- 'n Avond Polke, riep Lieveke.

Hij hoorde dien roep, zoo vol van smeeking, zoo vol van angst en verdriet, zoo vol van stil, smertelijk verwijt en wijl groote tranen, langs zijn wangen afrolden, stapte hij thuiswaarts.

Nu bleven ze alleen, de bedrukte weduwe en de weenende kinders en in de kamer lag het lijk van Geraard.

- Wel, wel! die man heeft toch geleden, jammerde Godelieve, als ze het lijk aanschouwde.

Ja, die man had geleden; zijn leven was voorbijgegaan in marteling, voor hem en deze die met hem leefden. Hij moest de zon zijn, die over hun leven straalde en uit hem moest vrede en vreugde en kracht in hen gaan, in zijn vrouw en kinderen, doch als een onbegrij-

[p. 102]

pelijk raadsel was hij voorbijgegaan, met sombere ziel, uitdoovenden geest en afgemarteld lichaam. Zijn hert, wiens goedheid de gebuurs bezongen, had slechts gediend, om zijn eigen volk te doen zuchten en lijden.

Om hem, hadden vrouw en kinders geschrikt en gebeefd, in angst en vrees geleefd en bittere stormen en woedende vlagen doorstaan. Gansch zijn leven was één kruis, en dat kruis drukte zwaar en verpletterend op zijn volk.

Nochtans was die sombere mensch de goedheid en bermhertigheid in persoon en hij zou geerne voor vrouw en kinders zijn leven geofferd hebben.

En nu was dat alles voorbij en gedaan. Nu zou hij nooit meer lijden, noch den zwaren last van het leven op zijn versletene, doorzonkene schouders slepen, noch de tormenten van zijn doodbeangtigde ziel uitjammeren, noch de akelige angsten van zijn ontredderden geest uitmommelen.

En vrouw en kinders weenden, doch voelden de verlossing en de ontlasting, die met het leven, uit dat uitgemergeld lichaam vloden en lazen vrede, op dat ingevallen wezen, met de doodsverf overtrokken.

Daarom ook waren ze bedaard en gezapig in hun lijden en loste Godelieve, dagen achtereen, die ervige woorden:

- 'k Ben blijde, dat vader verlost is!

Edward VERMEULEN.