Nieuwe Wegen. Jaargang 2

[p. 121]

[Nummer 11]

Bij het gedenkteeken der Germania te Niederwald aan den Rhijn.

Het stijgen langs het harde pad onder de Juli-zon was drukkend geweest maar de last werd beloond: Heerlijk was de aanblik.

Uitstekend was deze plaats gekozen voor het oprichten van een gedenkteeken ter eere van ‘de eendrachtige zegepraal en de verheffing van het Duitsch volk en de heroprichting van het Duitsch Keizerrijk, tot gedachtenis van de gevallenen, voor de Levenden tot waardeering, voor de toekomende geslachten tot naijver.’.

Hier immers klopt het hart van Duitschland en daar vloeit de Rhijn, de groote slagader van Germanië, de historische stroom, de immer-jonge Vader Rhijn.

Weerspiegelend het ernstig en toch gemoedelijk Duitsche volk, ontdaan van het bruisendschuimend geweld zijner ‘Sturm und Drang’ - jeugd te Schaff hausen, vaart hij het Noorden in, onweerstaanbaar-machtig met het volle bewustzijn van zijn onoverwinnelijk-zijn. Schoon is hij de bergenzoon: ‘Vom Felsen kommt er frei und hehr’. Gezond was zijne jeugd: Edele geestdrift bezielde hem van bij den aanvang en sloeg nooit over tot krachtverlies noch uitspattingen.

Daarom spelen in hem alle kleuren van den regenboog en draagt hij de livrei des hemels.

Groen glooien langs zijne oevers de gemoedelijke heuvels van de Rhijngouw. Geen bergen zijn het die door hunne ijselijke hoogte met siddering slaan. Geene ijs-en-sneeuwvorsten zijn het in het rijk der opperste eenzaamheid. Neen, die heuvels zijn huiselijk en graag zou men er zijne woning bouwen omdat het goed is er te zijn: ze zijn als linden. Ze beschutten de haarden, en spreken van

[p. 122]

hoop, zijn vruchtbaar en genaakbaar. Geen lava zal nederkoken uit hunne kruinen, geen lawinen afrollen langs hun flanken: gerust en veilig liggen de nette dorpjes te rusten aan hun voet.

Op een dier heuvels, iets meer dan twee honderd meter boven den Rhijn, staat het beeld der Germania. De Rhijnziel en de geest der heuvelen leeft erin: kalm-machtig met inwendig leven meer nog dan uitwendig vertoon. - Een machtige vrouw, schouwende in de verte, in de rechter hand de keizerskroon dragend, steunende met de linkerhand op een omlauwerd zwaard.

Het gebaar der rechtere hand is wel romantisch, wel waaien de haren in den wind, maar zuiver is de gelaatsuitdrukking, zonder spoor van uitdagend tergen. Die mond tiert niet het ‘Voe victis!’, ‘Wee tot de overwonnenen!’ Die maagd steunt op het zwaard maar slaat than sniet meer: Het doel is bereikt. De eenheid is uitgeroepen en Duitschland heeft zijn keizer - maar in de scheede roest het nog niet, het blijft machtig en stevig is de hand die er op drukt; moest het nog noodig zijn dan zouden bliksems er uit schieten en vlammen zouden stralen in de blikken der vrouw die daar diep, maar kalm-aan-de-oppervlakte staat met haar Grieksch gelaat, maar haar Duitsch gemoed, op haren Duitschen grond.

O, moge het niet meer noodig zijn: oorlog die daar bazuint, leg u neder en schenk de zege aan den vrede-engel recht over u! - Zorg er voor dat niet meer zouden vernieuwd worden die afscheidstafereelen op het beeld gehouwen: dit verlaten van grootvader door kleinzoon, van vrouw door echtgenoot, van bruid door bruidegom, van kinderen door vader. Laat vereeuwigd bestaan de vrede-tafereelen aan de andere zijde: het algemeen wederzien: 't gejubel van de huisgenooten om den terugkeer van den zegevierenden held. ‘Lief vaderland mag rustig zijn’.

Maar die rust is gekomen omdat het ‘fest...’ stond ‘rund treu die Wacht am Rhein’.

Het gansche lied der ‘Wacht am Rhein’ werd op het beeld gebeiteld: de Rhijn en de Moezel worden op wel-wat banale wijze verzinnebeeld en het hoofdrelief is de groep van het Duitsch leger.

Keizer Willem is daar en de Duitsche kroonprins en de koning van Beieren, en de andere vorsten die regeerden tijdens den heiligen krijg, en de rijkskanselier en de generalen en de soldaten zelf van allerlei wapens. Daar zijn zij die de plannen beraamden naast hen die ze zoo stipt en kranig ten uitvoer brachten. ‘Wat orde, wat een tucht in dat leger: wat onweerstaanbaarheid in de voorwaartsmarsch. De vaart van die Duitsche legers ter zege was nogmaals gelijk op den tocht van hun Rhijn.

Golven van aanstormende ruiterij braken steeds bloedig op de massa's der Duitsche infanteristen die daar stonden pal als brokken eeuwigheid - zulke mannen onder zulke leiders moesten overwinnen en de namen der zegepralen zijn talrijk: Wörth, Mars-la-Tour, Sédan, en zooveel andere.

De roem wordt verhoogd omdat hunne tegenstrevers helden waren - lichtzinnig, onbesuisd, al wat meer wil, maar toch helden die reden naar den dood als naar eene parade en kreten van bewondering afdwongen van Pruisen's Koning zelf.

[p. 123]

Bevredigt het gedenkteeken ten volle?

Is het niet één zijdig? Verzuimt het niet te huldigen hen die door hunne redevoeringen, hunne gedichten, hunne liederen de eenheid hebben bewerkt en het keizerrijk mogelijk maakten? Zij ook mochten op dit gedenkteeken hunne plaats hebben gehad en derven die thans: De daden werden gehuldigd maar de moeder der daden: de gedachte, niet...

Het stemt ook treurig dat het gedenkteeken ter eere van een volk een oorlog herinnert en weer rijst voor den geest de geheimzinnige vraag van den krijg en de vraag van Tolstoï daagt op:

‘Waarom op deze schoone wereld, onder dien onmetelijken hemel kunnen de menschen niet in vrede leven? Hoe kunnen zij hier behouden gevoelens van boosheid, wraakzucht en woede om hunne evenmenschen te vernielen? Al wat er boosheid is in het menschenhart zou moeten verdwijnen bij de aanraking van de natuur, die onmiddellijke uitdrukking van het schoone en het goede’.

En inderdaad alles spreekt hier van vrede: De zon daarboven laat schijnen haar levenwekkend licht over alle landen; vreedzaam liggen de heuvels en heerlijk stroomt de Rhijn: schoonheid straalt en wenteljoelt overal. De schepselen des Heeren zingen van vrede. - Germania, wanneer zullen ook de werken der menschen den vrede roemen? Wanneer zal het ijzer eens dienen om de aarde te bebouwen en het brons tot stof voor vreugdeklokken? Uit uw killen mond komt geen antwoord en gij blijft roerloos staan?

Dochter van den oorlog, wilt gij uw vader niet verloochenen? - Geboren midden zwaardgekletter, o Germania, kunt gij de krijgsmuziek niet missen? Vader legde een zwaard in uw wieg en dit zwaard werd uw eenige, uw dierbaarste levensgenoot. - Gelijk andere maagden op den schouder van een bruidegom, leunt gij op dit zwaard. Het is uw bruidegom en onverbreekbaar is uwe trouw.

Ik bewonder U, met het oog, machtige grootsche, edele sterke vrouw Germania, maar te vergeefs, eilaas, zoek ik in U de goedertierenheid. - Hoe hemelschgrooter was zij de vrede-maagd die zich tevreden stelde met eene doornenkroon voor haar zoon en met geen zwaard sloeg, maar in zich de zwaarden droeg van het wee voor anderen doorstaan!

L. Dosfel.