Nieuwe Wegen. Jaargang 2

[p. 109]

[Nummer 10]

Bachten de Schermen van een Modernen Schouwburg.

Met, October zal het groote-stads-leven weer volop beginnen. Schouwburg, Opera, Circus enz. zullen hunne deuren openen en trachten binst de lange wintermaanden zooveel genot mogelijk te verschaffen.

Vele lezers van Nieuwe Wegen hebben reeds 'n vertooning in een groot thealer bijgewoond; ook wanneer ik hen vandaag uitnoodig een kijkje te komen nemen in het Lyrisch Tooneel van Antwerpen, dan is het niet om het spektakel in de zaal, maar bachten de schermen te zien.

We vragen dus eerst en vooral de toelating aan 't gemeentebestuur om het Lyrisch Tooneel te bezoeken en na toestemming, trekken wij onder het geleide van den meester-machinist of een ander deskundige, het gebouw binnen recht naar de ‘scène’.

De zware ijzeren gordijn, die liet tooneel van de zaal afscheidt, is neêr en wij staan in een groote langwerpige plaats van circa vierhonderd vierkante meters oppervlakte en rond de dertig meters hoogte. Alle tooneelbehoeften zijn weg; enkel boven onze hoofden hangen hoog - heel hoog - een aantal ‘actitergronden’: groote geschilderde doeken van ruim honderd vijftig vierkante meters.

De vloer is in hout en in vijf onafhankelijke deelen gescheiden, welke derwijze zijn gemaakt dat ze gemakkelijk kunnen wegschuiven en toegang geven tot de kelders.

Voren-aan is de boord van het tooneel met een heele rij electrische gloeilichtjes bezet: groene, roode, gele, wilte, die door mengeling van kleuren versterking en verflauwing van licht, morgenstond, helle dag of verduistering moeten verheelden. Boven op, zoowat tien meters hoogte, hangen nog vijf

[p. 110]

zulke rijën gloeilichten en op elke zijde staan er drie masten wier lampen het lichteffekt tusschen de schermen moeten regelen. Aan den voormuur, - en hier zij terloops gezeid dat wanneer de ijzeren gordijn neer is, geen enkele opening bestaat tusschen tooneel en zaal, dit om alle brandgevaar te vermijden, - langs de linkere zijde is een raam vastgemaakt van ontelbare electrische knoppen. Daar vóór staat de electricien die onder leiding van den tooneelmeester heel het mekaniek van de vertooning moet leiden. Van hier wordt er door een enkel knop-duwen bevolen aan donder, zon en maan die twintig meters hooger gehuisvest liggen - donder-fel - zon, ga onder - of maan, begin te schijnen. Langs de rechter zijde zijn de verschillige kabels die de achtergronden moeten ophalen of aflaten, en links worden regen, wind en groote donder die ook op twintig meters hoogte wonen, bij middel van draden in beweging gezet.

Vooraleer na te zien hoe men die verscheidene natuurselementen nabootst, zullen wij eens een kijkje gaan doen onder het tooneel. We werpen in het voorbijgaan een blik in den ‘foyer’ der artisten die voor ons, mannen, voor het oogenblik zijn bijzonderste aantrekkelijkheid mist, en zijn weldra in den kelder.

Hier vinden wij vijf ophalers of ascenseurs wier vloer omtrent de zelfde oppervlakte heeft als eene der vijf afdeelingen van het tooneel. Op ascenseurs wordt er geplaatst wat men in de vertooning van den avond zal noodig hebben en op 't gepast oogenblik wordt de vloer van de ‘scène’ opengeschoven en klimt de ophaler omhoog om de décors, ofwel gelijk in Tannhaüser de godin Venus en haren stoet, op het tooneel te brengen. Geen woord moet er gesproken worden om alles op juisten tijd in beweging te brengen. De ‘opper-machinist’ drukt op een knop, een groen of rood lichtje brandt in den kelder en de bediende brengt zijn ophaler in beweging.

Hier ook wordende wolken gemaakt die in Wagner's Ring, de slapende Brunehilde moeten beschermen: deze zijn enkel schalen waterdamp die op het tooneel tot water verkoelen. We kunnen nu ter loops ook nog een oogslag gaan werpen op de vijf groote stoomketels die onder iedere zetel van het gelijkvloers een straal warme lucht moeten binnenspuiten. Een enkele man bestuurt heel de verwarming en met een electrische thermometer, ziet hij van op zijn werkplaats hoeveel graden men heeft op het tooneel, bij het orkest, in de zaal enz... Nu klimmen wij weder op de scêne en laten de ijzeren gordijn ophalen.

Een kraantje wordt opengedraaid, de waterpers komt in werking, de ijzeren muur gaat in de hoogte en we staren in de zaal. De zaal, die van 't einden het parterre of van het paradijs onmetelijk schijnt, is van hier ingetrokken en voorwaarts geduwd, men heeft de zelfde zicht-illusie als wanneer men een berg van verre beziet, daarbij in oppervlakte is het tooneeel misschen grooter dan de zaal zelf...

Nu mag de vertooning beginnen.

De lichten geven helle dag, en de spelers zijn aan hun gezang. Bachten de schermen wachten de koren hunne beurt af om op te komen. Met eens drukt de orkestmeester op een knop: een lichtje brandt bachten het tooneel en beduidt: let-op... Zie, nu verschijnen brandende eijfers op den achtermuur; 1-2-3-4... De

[p. 111]

orkestmeester zet zijn maatslag electrisch over en de koren beginnen te zingen; ook ginder hoog in het dak zijn de maatcijfers aan liet branden gegaan en steunt het machtig orgel den zang van koren en orkest...

Maar, de helle zomerdag zal niet lang duren, de machinist seint naar de zon (een licht-projector) dat ze moet verdooven; stillekens aan wordt het licht verminderd, de lampenrijen geven alleen nog een bleekachtig gloeilicht en nu en dan flitst een flauwe bliksemschicht in het half duister.

Waai! - luidt het commando. - Wij loopen drie verdiepen op en bevinden ons bij zon-maan-donder-regen-en wind.

Reeds waait het volop. - Een stuk lijnwaad ligt gespannen boven een rol, gemaakt van latten op twee hoepels geslegen. De rol draait en door de wrijving der latten op het lijnwaad bootst zij volmaakt het zoeven van den wind na.

Waai harder - regen en donder. In een ijzeren trommel beginnen de erwten te dansen en te regenen en op eeue soort van groot vierkant ezelsvel op een kas gespannen, bommelen en donderen een heele boel kaatsballen.

In de zaal heerscht reeds angstige spanning, het orkest speelt wilde woeste muziek en eene groote gebeurtenis, misschien het vergaan van den ‘Vliegenden Hollander’ wordt voorbereid. - Het onweer verslecht, de wind en de regen draaien onverpoosd, de donder bommelt zooveel hij kan, en al met eens flitst een verblindende bliksem door de duisternis gevolgd van een krakende donderslag die lang weergalmt, en in de verte uitsterft... Nu heeft de groote donder gesproken.

Het ezelsvel immers kan maar den onschuldigen donder verbeelden. Als het er op aan komt groote slagen te geven en de donder te doen vallen, moet de groote donder in werking komen. Verbeeld u een vierkante houten buis, van twintig meters hoogte: van binnen zijn er plankjes genageld, nu een rechts dan een links, die in de buis trapkes maken die schuins naar beneden hellen.

Van boven in de buis zijn er tal van looden ballen die in-ééns losgelaten hotsebotsend over de plankjes naar beneden bollen, en een oorverdoovend gerucht maken...

Met dien fellen donderslag, is het onweer uitgewoed. Stil-aan komen de lampen-rijen weder in vuur en geven op het tooneel de zachte kleurschakeeringen van een schoonen zons-ondergang. De helden-tenor en de soprano zijn aan 't moduleeren van een afscheids-lied en zoetjes verflauwen de tonen van het orkest; het licht sterft weg en van uit de hoogte werpt de projector-maan zijn gele stralen op de zingende verliefden.

Na een laatste crescendo uit vollen longen gegalmd, valt de soprano in de armen van den tenor en valt ook de voorhang neêr.

In een oogwenk wordt nu de achtergrond tot in een kap opgetrokken, en een nieuwe wordt nedergelaten; het tooneel schuift open, de ophalers komen in werking en weldra is alles klaar om een nieuw bedrijf aan te vangen, waarin de helden-tenor zal komen verklaren hoe zijn lief met den baryton op reis is gegaan.

Remi Cardoen, Ingénieur.