Nieuwe Wegen. Jaargang 2

Voorkermis.
(Slot.)

't Was donkerder geworden en vager in den vallenden nazomer-avond schemerde de omlijning van alle dingen; aan den grijzen wolkjes-doorvlekten hemel glinsterde de maan in een diadeem van licht: twee zwaanwitte wolkjes maakten het hof aan de Phoïbe die onverschillig in haar bleeke pracht al maar doorlichtte en langzaam hooger scheen te stijgen als een zilveren hostie. Rondom haar, pinkelden helblinkende avondsterren, te lachen staande tusschen bleeke lichtjes die verkrompen in de diepe lucht teruggeduwd bleken als in een dikken mist.

Arm aan arm met zijne twee nichtjes, stapte Willem het smalle weegsken op, waar tusschen de magere graszoden de krekels te kriepen zaten; over de weiden hing een doorschijnend waas van witte avonddauw en ginder verre, waar nog een late boer met zijne meiden zondag-voeder voor de koeien te garen stond, doomde dit hoekje weide op als een tafereel uit de tooverwereld waar dwergen in ronde dansten. Boven de bruine klaverhoopkens met de bijna-rijpe zwarte zaadbollen, aan den overkant van 't wegelken, vlogen brommende duivel-kevers dom de lucht in, en van uit den beekkant sloeg een nachtegaal schel zijn helle tonen over het droomende avondlandschap.

't Was alles zoo innig, zoo vredig in hunne late wandeling en Willem hadde liever blijven kuieren, met hun drieën alleen hier, dan te gaan uitbundig joelen in 't dorp dat ze naderden.

- ‘En heb je op ons nooit gedacht?’ vroeg Mientje. ‘Weet je niet meer hoe we vroeger piepenborg speelden rond het molenhuis?’

Paula praatte ernstiger als een nadenkend en vooruitziend meisje dat ze was.

- ‘Zoek je eeuwig en altijd bureelbediende te blijven?’ wilde ze weten.

- ‘O neen!’ ontkende Willem; ‘maar eer je een eigen handel aandurft moet je heel dat bedrijf en gewrijf door en door kennen. Je moet op de hoogte zijn en dat is voor ons vak niet in boeken te leeren.’

- ‘Dus zal je graankoopman wezen later!’

- ‘Ik hoop, ja.’

't Verraste Willem dat Paula met zooveel belangstelling sprak over zijne loopbaan en zijne toekomst. En waarom moest zij daarbij zoo rood worden?

Mientje keuvelde over de stadsche mode, ze vroeg nieuws van bals en theaters, waar haar pensionnaat-vriendinnetje zóó hare nieuwsgierigheid had over gaande gemaakt.

't Was jammer dat Willem van die liefhebberijtjes niet op de hoogte bleek en Mientje, doende als een groote meid die wel meer weet dan je van hare jaren verwachten zou, wilde de oorzaak gevonden hebben en bracht leutig in:

[p. 93]

- ‘Je hebt misschien nog geen lief om meê te gaan!’

Ze moesten alle drie lachen om 't plotse van dit onbescheiden gezegde.

- ‘Zijn dat jou zaken?’ vermaande Paula, half schertsend, half terechtwijzend op den toon van ‘grootere-zuster-moet-soms-wat-goed-praten.’

En Willem: ‘Vind ik een meisje dat mij aanstaat, zoo zal ik u raadplegen eer ik nader kennis maak, zulle!’

Vóór hen schemerde het dorpsplein waar kramen en danstenten als paddestoelen opgeschoten schenen: de zeilen blonken geel-verlicht met een rooden schijn boven de plaats waar binnen de lampen brandden; foormannen in 't dansende licht van walmende fakkels, timmerden nog aan den hoogen touter en paartjes van jongelui, leergasten in de danskunst, en menschen die thuis best konden gemist worden, schoven tusschen de schutsels door, de paartjes lachend, pratend en liet doende, de andere kerels rookend hunne pijp en kijkend naar het late gedoen.

Willem wist bij ondervinding dat voor aankomende jongelieden de vooravond het sappigste van de kermis is, alhoewel die voorkermis slechts een paar uurtjes duurt, zooals het heet ‘om de draaiorgels te probeeren’ omdat ze dan kennissen ondereen zijn van Jonge mans en jonge meisjes zonder die onbekende gezichten van vreemde kermisgasten en het overweldigend lawaai van dronken zuipers en ruziezoekende vreemdelingen; daarbij is 't ‘voor niet’ dat dansers en danseressen over den gebomden vloer der tenten springen, de waards te lokken staande met hun heesch geroep: ‘Vandaag voor niet, morgen voor geld.’

En toch had Willem liever dit alles gemist om te blijven voortwandelen in de streelende avondkoelte met dat guitig bakvischje van een Mientje en die aantrekkelijk-ernstige Paula.

- ‘Daar!’ wees deze laatste opeens: ‘die lichtbak boven het uithangbord der kroon-herberg: Café Chantant! Zou daar van avond gezongen worden?’

- ‘'t Is bezig,’ meende Willem, ‘hoor!’

Een daverend applaus van klappende handen en stampende voeten klonk hun van uit de zaal tegen; de deur kraakte open en ze hoorden uitgaande jonge boeren zeggen: ‘De moeite waard! En een pront vrouwmensch, he, maar ze ziet wat scheel, da's jammer!’

- ‘Hier kunnen we niet voorbij;’ klonken Paula's woorden als een voorstel. Wat Paula liefhad, daar moest Willem meê instemmen, hij onderging zoo het betoovrende van hare woorden! en Mientje liet Willem's warmdrukkende hand niet graag los... doch ze stelde eene voorwaarde: één liedje slechts, één enkel: ‘we zullen met dubbele aandacht luisteren’; Mientje moest en wilde dansen van avond om morgen zeker succes te oogsten.

Ze stapten binnen in 't roode lamplicht; Willem drukte links en rechts handen van vrienden-uit-vroegeren-tijd, vond met moeite stoelen voor hen gedrieën, en wachtte op 't liedje dat komen zou. Een afstekend-aangekleede vrouw - op het plakkaat stond: verbonden aan het stadstheater; (als schoonmaakster, raadde Willem) - zocht een geschikt lied in haar muziekboek en zong gevoelerig, bij poozen met een helsch lawaai, begeleid door een valsch gestemde sukkelpiano:

[p. 94]

 

‘Ik kan u niet vergeten,

 

O lieve blonde maagd,

 

Die aan mijn jonge liefde

 

Zoo welig hebt behaagd.

 

Een ander is gekomen,

 

Hij heeft uw hart omsnoerd

 

Met schittrend gouden draadjes

 

En heeft het meegevoerd.

 

Mijn liefde is trouw gebleven

 

En daarom zing ik 't lied:

 

'k Heb u al lang vergeven,

 

Vergeten kan ik niet.’

Bravo! Bravo! donderde het in de bomvolle gelagkamer. Stoelen werden verschoven, over de koppen heengegeven, bier gevraagd en borrels geschonken en na een st! ssstt! zette de artieste het tweede koeplet in, zoetekens, zoetekens, om stilte en belangstelling te wekken:

‘Herinnert ge u die dagen:
't Was in de blije Mei;
Wij zaten onder 't loover
En minden zij aan zij.
Een gulden geldgerinkel
En 't harte werd u koud
Zoo killig als een ijskast
Als aangebeden goud.
Mijn liefde is warm gebleven
Weemoedig klinkt mijn lied:
'k Heb u al lang vergeven,
Vergeten kan ik niet.’

Mientje had naar haren zakdoek gegrepen en werkte aan roode oogen en loopenden neus, klaar door de uitwerking van de sentimenteele romance: ‘Schoon, eh:’ fluisterde ze. Paula blikte met een half onderdrukten glimlach naar Willem die een onverschillig gezicht zette om voor de verstandige Paula niet te laten blijken hoe licht zijn gemoed door dit lied, en meer nog door deze vredige avondstemming en innig-teere wandeling ontroerd was.

De gansche zaal neuriede het laatste koeplet meê: de hoofden zwenkten van rechts naar links, de voeten schuifelden mede terwijl de zangeres uitgalmde met jagende borst:

‘Gevoelt gij u gelukkig,
Nu gij den man niet mint,
Maar 't goud dat ge in zijn beugel
Zoo hel-betoovrend vindt?
Of denkt ge nog aan liefde,
Die liefde van weleer?
Ik kan u niets verwijten,
'k Beklaag, 'k beklaag u zeer.

[p. 95]

 

Mijn liefde is trouw gebleven

 

En treurig klinkt mijn lied:

 

'k Heb u ai lang vergeven

 

Vergeten kan ik niet.’

- ‘Heb je dat lied nog gehoord?’ vroeg Paula in het uitgaan.

- ‘Nog niet,’ schudde Willem.

- ‘Schoon, eh!’ herhaalde Mientje, dichter aan haar jongen neef aanleunend en zijn arm drukkend om de ontroering te doen meegevoelen.

- ‘'t Was niet slecht!’ luidde Paula's meening en ze streek met twee fijne handen over haar prachtige haarvlokken die door de onhandigheid van het jonge herbergmeisje in 't aanbieden van eene pint over de hoofden heen, ietwat uit de plooi geschoven waren.

- ‘En nu naar de groote tent, Mientje!’ plaagde Willem.

't Sloeg half-tien op de toren die donker op de vale lucht uitvlekte: laat voor eene voorkermis; twee orgels draaiden nog en binnen in de groote tent oefenden enkel drie jonge koppels, groote schreden nemend, ongemakkelijk zwierend en zweetend, draaiend veel te rap, veel te rap, en moe als honden.

Mientje en Paula deden samen een wals omdat Willem het zoo wilde: deze praatte met den gullen waard over het zachte orgel - met mandoline en sourdine, laatste systeem - over den gladden vloer, de mooie tapsters en de aantrekkelijke versiering: kettingen in veelkleurig papier die pas hadden gediend om den nieuwen pastoor in te halen, prijkten hier nu in kermispracht met verschgesneden bloemtuilen rondom de ronde danszaal.

En toen het orgel ophield, en de twee meisjes blozend weerkwamen, belust op een compliment uit den mond van hun stadschen kozijn, schetterden buiten de opspetterende klanken van een ‘pas redoublé’ in dubbel forte, en na een oogenblik kraakten de deurlijsten door 't gedrang van de veertig leden der fanfare, die dansende binnensprongen, daarna te midden van de tent op commando van muziekmeesters' maatstokje in rijen te staan kwamen om een ander stuk van hun groot-lawaaierig repertorium uit het koper testooten.

- ‘Orgel zwijgen! Baas, meer lampen aan, we zien onze partij niet!’

De waard stoof op met stoel en lucifertjes om te voldoen aan den eisch der joelige gasten die riepen: ‘Licht, meer licht!’

- ‘Meer licht!’ lachte Willem; ‘ken je 't woord van Goethe, Paula?’ Paula knikte verstandig en schalksch luidde haar wederwoord: ‘Om van uw tijd te zijn, jongen, moest je oploopen met de laatste woorden van onzen verongelukten wereldrecordman: Rapper! Rapper!’

Willem glimlachte en drukte warm de hand van zijn lief nichtje, en, als na het fanfare-stuk het draaiorgel weer inviel met zijn klingklangelende belslagen en aanzette het gansch-Vlaanderen-door verspreidde straatdeuntje:

‘Chareltje, Chareltje,

Chareltje Verbist,

Had-ie niet gereden op de pist,
Dan hadde niet gelegen in de kist.’

Zei hij: ‘Sport laat mij onverschillig, bijaldien ik dees deuntje een verlokkelijke schottisch vind, willen we?’

[p. 96]

Het meisje bood haren arm aan, glimlachend van genoegen en blozend hoogrood omdat Willem haar zóó in de oogen keek, terwijl Mientje meê ten dans werd getrokken door een jongen beenhouwer.

Hoe was de nabijheid van dit mooie kind in die zwoele danszaal-lucht hem lief, nu hij met haar de ronde deed, aangezicht aan aangezicht, oog in oog, vóór het verleidend-zingende orgel! En hoe verveelde hem die uitspattenduiterlijke vreugde der dorpelingen die riepen en deden!

Na den dans, toen de jonge boeren nog luidruchtiger te werk gingen, bier zwolgen en hunne beenen uitsloegen, werden ze gedrieën, als door een zelfde drang die uitging van hun meer ontwikkeld gevoel, gedreven, weg van die boerenkermis, naar buiten onder de kalme lucht, naar den eenzamen weg in het nachtkoeltje. En Mientje, naijverig, nu eerst gevoelend wat ze voor hem overhad na hem slechts één stond te hebben gemist, greep Willem's arm fleemend: ‘Och, Willem, 'k ben zoo blij weer bij u te zijn: o die boeren!’.

Willem wou haar wel zoenen, zoo kinderlij k-naïef streelde hem die zangerige stem. Hij gevoelde zich zoo goed, terug op het stille wegelken door de eenzaamheid. Hoe was het hem zoo licht aan zijn hart, zoo warm in zijne borst! Een week gevoelen greep hem aan dat hem dwong van den eenen kant naar den anderen zijne oogen te richten, zijn hoofd te buigen, zijne woorden toe te fluisteren, terwijl hij in iedere hand ééne hand van elk nichtje vasthield en drukte in teere omklemming.

Was hij nu op zijn eigene nichtjes verliefd?... En op allebei!...

En die volle maan, die als een loerende voorpost aan den hemel stond, neerglurend op 't wegelken en op 't drietal dat zij verlichtte, en die nachtegaal die immer maar door zijne melodieën uitgorgelde! En ginder verre die pinkende lichtjes van late lampen die flikkerden als innige liefdevlammetjes! En die teerheid om alle dingen!...

Ze gingen zwijgende voort genietend van den kalmen avond, het lieve van elkanders nabijheid, meer dan van 't vooruitzicht op luidruchlig-aangename kermisdagen.

En toen ze afscheid namen aan het molenhuis en glimlachend na een overbodigen zoen, malkander ‘tot morgen’ wenschten, kroop het maantje, het oolijk volwangig maantje, dat alles had afgespied van uit den hoogen hemel, weg achter een schuivend wolksken om verdoken zijn leute uit te lachen.

Antwerpen, 1909.

Jozef Simons.