Nieuwe Wegen. Jaargang 2

Mijn oude hangklok

Wat ze mij vertelde

Ik had ze gevonden en aangekocht bij een handelaar in oudheden. Zij stond daar in den hoek van een stoffigen winkel, waar aan de muren bleeke en lichtroode heiligen plaatjes met onduidelijke tronie ophingen achter het bevlekt of geborsten glas van liet kadertje, waar op de tafel en de stoelen, op de schouw en de vensterbanken een mengeling stond van oude kruikjes en potjes, schaaltjes en vaasjes, kandelaartjes en verminkte houten beeldjes.

Nu was zij eerst sedert een week op mijn kamer. In de eerste dagen viel haar getik me aanhoudend op, nu was ik er al aan gewoon en de zes slagen die ze losrinkelend nu begon te geven, merkte ik nog slechts op omdat het als noodzakelijk de kwelgedachte verwekte: ‘Nog zooveel werk dezen avond, en reeds zes uur! Rap aan maar door al die opstellen heen, ik heb er nog dertig na te zien.’

Maar wat is dat? Hoor hoede ketenen opeens knarsen in den ouden uurwerkkop! Net hetzelfde gerucht als wanneer ik ze 's avonds over het ijzeren stangje optrek om de twee loodklompen op te hijschen: Ik spring er heen en de klompen hangen werkelijk hoog open toch zouden ze reeds moeten laaggezakt zijn te zes uren 's avonds. Plots valt het daarbinnen aan 't rammelen, al dooreen. Wat er nu toch met mijn hangklok mag gebeuren? Anders is zij nooit zoo geweldig en vooral doet zij nooit zoo vreemd.

Ik reik mijn hoofd naar 't inwendige van den kop en de herrie valt meteen stil. Zeker een gril als van een oud mensch, meen ik, maar dat is heelemaal niet natuurlijk. Wel kan mijn klok zich afwinden, maar toch zich niet opwinden, drommels neen!

[p. 19]

Terwijl ik daar nu verwonderd sta in te kijken wordt het al mooier: mijn klok begint te spreken, waarachtig in klare, heel verstaanbare menschentaal, duidelijker dan een gramofoon. Uit de ruisching van klompjes en tikjes klonk me een goed vatbaar snaterend gepraat toe.

Een onbetaalbare klok voorwaar! Zou ze wel meer zulke streken uitgemeten hebben? Maar... maar... vast spookt het in mijn horloge en uit bangheid was ik al achteruitgesprongen. Elkeen zou bang worden als hij in de eenzaamheid zoo'n voorvalletje zou krijgen. Dat zal nu iedereen uiterst zonderling voorkomen, mij was 't ook zoo.

- ‘Stilaan, eerwaarde’ krast zij. ‘Hoe! schrikt gij van me? Dat hoeft niet. Mag ik u slechts een en ander vertellen uit mijn lang leven?’

Mijn verbazing was nu natuurlijk nog grooter maar mijn vrees was weg. ‘Wel, klokje, kunt ge spreken? Wel ja toch, vertel maar op.’

‘De eerste maal is het. Ik heb het reeds lang gewenscht. Ik wil het u alleen zeggen. Vroeger heb ik nog willen vertellen. Maar dat heb ik voor u willen houden. Ik zou het best gekunnen hebben nadat ge mij hebt opgewonden 's avonds, maar dan gaat ge altijd recht naar bed en daarom wilde ik niet. En zoo moest ik mezelf opwinden, het was lastig. Als de klompen laaggezakt zijn en ik nog niet uitgepraat ben, zult ge mij wel zelf optrekken.’

- ‘Spreek vrij op, klokje,dat zal ik. Wel, wel,mijn klokje spreekt,zij spreekt!’

Ik leg me in mijn armstoel en houd de blikken onbewegelijk naar 't wondere ding gericht. Wat zal ik nog vernemen! Ik luister met gespannen aandacht naar haar schrille, ietwat hortende, vlugge tikstem.

‘Ik ben niet geleerd, ik kan niet meepraten over al die diepe zaken die in uw boeken moeten staan. Dat moet iets zijn: ik heb u en anderen dikwijls zien zitten met beide handen aan 't hoofd, zeker om te vatten wat er in de boeken en op het papier moest staan. Hoor eens! ik ben blij dat ik eindelijk hier ben. Ik ben niet geleerd, maar ik heb veel gezien en gehoord. Ik ben oud, dat weet ik. Hoe oud ben ik eigenlijk? Ze zeggen dat het op mijn voorhoofd staat.’

- ‘Van 1765, dus 146 jaar oud.’

‘Ja zoo. Ik heb het gisteren nog gehoord van een heer die hier kwam. Ik heb het reeds dikwijls gehoord maar dat kan ik niet goed onthouden. Hij zei dat de menschen het zoolang niet doorhouden en hij vroeg of ik nog altijd even geregeld mijn werk deed. Anderen hebben dat nog gevraagd. Waarom? natuurlijk doe ik mijn werk goed. Gij antwoorddet ja, en hij zei daarop: 't zou zoo ook best met de menschen zijn, dat ze blijven ‘meegaan.’ Maar ik denk dat de menschen zich al te zeer vermoeien en al te ongerust heen en weer drentelen, ik denk dat slechts.

Nu zoo, ik stond eerst eventjes buiten Londen. Die mij mankte noemde John Wicksteed. Een oude heer, William Smith, kocht mij voor 100 schellingen. Hij leefde heel alleen. Den dag door zag ik hem niet, ik zag niets in de donkere zaal waar ik stond; met den avond kwam hij op, legde in den winter een groot houtvuur aan in den open haard en zette zich erbij met overgekruiste beenen en overgekruiste armen in de vlammen te staren. Hij had een lijgerkat, een leelijk dier, en soms stak hij er zijn magere handen naar uit en streelde ze op haar rug. Soms sprak hij onverstaanbare woorden tot zichzelf, sprong opeens recht en staple heen en weer met wreede blikken en groote

[p. 20]

gebaren. Dan viel hij weer in zijn zetel als een die dood zakt. Als zijn kat gestorven was, nam hij een boek en las erover luidop, greep ze dan bij de huid, hield haar boven zijn kop en trok ermee door al schreeuwend. Dan zag ik hem de drie eerste dagen niet, een enkelen keer zag ik hem nog terug. Hij sloeg dien avond aldoor met gebalde vuisten op zijn hoofd, hij riep naar zijn kat. Wacht, hoe heette die ook weeral? Ha zoo: Cromwell - hij riep naar Cromwell, maar die was dood en dan liep hij zelf heen. Een paar dagen daarop brachten twee mannen zijn lijk binnen. Ik was altijd bang geweest bij hem, maar dan werd het me vreeselijk naar de twee daaropvolgende nachten; ik was bevreesd omdat die man dood lag in het huis waar ik stond. Nu en dan hoorde ik gesleep van voelen, ik zag een onbekende door de zaal voorbijgaan, ik hoorde stil fluisteren. Zijn lijk werd weggedragen en 's anderdaags werd ik openbaar verkocht.

- ‘Maar die was zinneloos, beste klok?’

- ‘Weet niet. In zijn huis was het inderdaad heel anders als in mijn nieuwe woning. Luister: ik werd op een kar geladen en een mager, wit paardje voerde mij ver de velden in. Die het paardje mende was een boer. maar dat wist ik op het oogenblik zelf niet. Hij sloeg onder de reis zijn blikken beurtelings op mij en het land. Ik zag open vlakten, ik hoorde en voelde niets als het gesnok der kar, ik zag geen ander menschen op mijn baan. Eindelijk! bij de ingangpoort van een landhuis stonden eenige menschen uit te kijken naar het getrek; de boer sloeg een zijdreef in en ik werd opgesteld in de wijde keuken van een boerenwoning. ‘Hm. zei ik stil tot mij zelf, het ziet er hier zóó uit,’ als ik alles goed gadegeslagen had. Als ik dacht dat al de huisgenooten binnen waren, telde ik ze op mijn eentje na: zij waren met zeven, de man namelijk die me gekocht en hierheen gevoerd had, zijn vrouw, een zoon en een dochter en dan nog drie dienstboden. Ha, ha, hier zou 't aangenamer zijn dan bij dien eenzaat met zijn kat. Daar heb ik jaren en jaren gestaan tegen den muur; door het venster zag ik binst den dag de koeien uitgaan en weerkeeren over de werf, de schapen zag ik erover heentroppelen, de paarden met ledige of hoogopgeladen wagens af- en toerijden; kooplieden en rondleurders kwamen er nu en dan en praatten over dit en dat. 's Avonds, nadat allen geëten hadden, nam de boer uit een lade van de kast een grooten bijbel en las eruit voor, terwijl al de aanwezigen eerbiedig luisterden. Daarna viel de schaper aan 't vertellen! Die kon vertellen! Hij was voorzeker overal geweest. Dikwijls sprak hij over Afrika, en vertelde hoe hij er gevochten had tegen wilde dieren en wilde menschen en hoe hij eens opgepeuzeld werd door een leeuw - maar dat was in een droom, zei hij, en de anderen lachten. Daar luisterde ik zoo gaarne naar. Zoo dikwijls heb ik mijn wijzers willen stilhouden; als hij naar mij opkeek en sprak: ‘is 't reeds zoo laat?’ was ik er telkens spijtig omdat de tijd van zijn nachtrust naderde.

Op zekeren dag, zoowat een tiental jaren na mijn aankomst, hoorde ik eens de vrouw haar man toesnauwen: ‘Waarom moest je ook zoo'n horloge koopen? Onnoozele grootdoener! Met al uw dwaze gedachten!’ - ‘Zie! dacht ik, dat is op mij gezegd.’ De zaak was dat er daar op de hoeve iets aan 't gebeuren was. De zoon was een whisky-drinker geworden ‘hij dronk hen allen arm, en zijn vader en moeder en zuster dronk hij ziek’ hoorde ik den man eens klagend tot hem zeggen. Hij beging een moord, ik kon vernemen dat zijn

[p. 21]

proces veel geld kostte, hij werd veroordeeld maar het was toch te laat. De dienstboden waren reeds sedert eenigen tijd heengezonden, het getal paarden, koeien, en schapen moest naar mijn berekening aanzienlijk geminderd zijn; misschien zou alles nog weer verholpen zijn, maar op een nacht brandden schuren en stallen ten gronde af. Ik werd weerom verkocht; al de andere huisraad werd het ook. Den eigenaar der hoeve, een ouden grijsgebaarden heer, werd ik voor 60 schellingen toegezeid. Ik werd uiteengetrokken, ik werd er bewusteloos door en toen ik weer saamgesteld en weer bijgekomen was stond ik in een nette, rijke keuken, maar dat was.... te Brugge. Dadelijk herkende ik den grijsgebaarden heer; hij leefde even afgezonderd, maar toch was hij zoo zonderling niet als mijn eerste meester. Hij stierf, een dominé ook met een grijzen baard was hem komen bezoeken binst zijn ziekte en ik kwam in een vierde huis.

(Wordt voortgezet.)

Arth. Coussens.