| |
Een schoon tractaet Behelsende verscheyde Remedien, om de zieke Paerden, Koeyen, Verkens en Schaepen te genezen.
TEn eersten, zoo wanneer men gewaer word dat een Beest siek is; en dat men niet en weet wat haer let, moet men nemen zoo veel Driakel als in een Galnote gaen kan, en twee Lepels van Honing, en twee bollen Look, met twee versche Eyeren, een hand vol Sout, en een hand vol groenen Alsem, ofte droog naer de gelegentheyd des tyds, ist in den tyd van alle groene Kruyden, doet'er in Reyvoren, Water, Merk, Terpentyn, Gouw bloemen, Wynruyt, Rebarber, Yserhert, onser Vrouwen Didelen, Groelliar en Wrank-kruyd: Dit sal men al te samen by een Scherven, en sieden in 't Bier of Melk, en geven dat de Beesten in, met 't Sop daer 't in gesoden is. En als de Kruyden niet gesoden en sijn dan sal mense hun ingeven met Melk, ofte Bier. Dees Remedie is seer goed tegen alle siekte die de Beesten konnen overkomen, om de selve haest te helpen, en te genezen.
2. Als'er een gemeyn plagen is onder de Beesten zoo zal men nemen de voorschreve Medecyne, en gevenze ook de gesonde Beesten naer den eten, elk twee Hoornen vol.
| |
| |
3. Als men de voorsz. Kruyden niet vinden kan, kan men nemen versche Eyeren 3, 4 ofte 5. ten alderhoogsten, met Sout, Honing, Alsem en Driakel en geven hun dat in, en steken daer wat Wrank Kruyd by, en doet hun dan met den eersten Laeten, want als mense met den eersten verzuymt, zoo en helpen hun de Kruyden niet.
4. De Koeyen die Kalveren draegen, en zyn deze voorsz. Medecynen niet goet gegeven.
| |
Nog een ander schoon Remedie.
ALs een Beest krank word, en men niet en weet wat hun let moet men nemen Huyslook, en stooten dat met Sout en Edik saemen, en doet daer twee versche Eyeren by, en gietense dat zoo samen in't lyf.
Alsem mag men in alle Medecynen gebruijken, want hy is goed voor de Beesten, en men moet hem maeken te plukken tusschen de twee Lieve Vrouwen-dagen, namentlijk Maria Hemelvaert, en de Maria Geborten-dag.
Men zal in de maend Meert eene Tonne mans pis vergaederen, want waer 't dat'er een Beest ziek wierd en men de voorsz Kruyden niet krygen konde, zoo kan men nemen eenen Kroes Mans-pis, en een hand vol Sout, dry Eyeren met eenen Lepel driakel, en beslaen dat saemen met Melk, en gevenze dat zoo in, zy zullen haest gezond worden.
Als'er een Beest gestorven is, en als men vreest dat'er nog meer sterven zullen, zoo nemt het Hoofd van de doode Beest, en sied het heel morg, en doet'er in Wyngaerd bladeren, Kervel, Verbena, Consili, onse Lieve Vrouwe Didelen, en sied dat al te samen met dat Hoofd, en geeft alle de Beesten van dat Sop te drinken, dan zullen zy 't leven behouden.
| |
| |
Als men kan merken dat'er een Beest ziek word moet men alle d'andere Beesten doen Laten, want het Laten is goet voor alle ziekten, die hun zouden konnen over komen.
| |
Als den Roge onder de Beesten is, ofte als men daer voor benouwt is:
IS zeer goet dat mense al te samen doet Laeten, en men sal hun den hals met een Touw worpen, en buygen hun zoo den hals over haer knie, en zoeken de Ader aen de slinke zyde van den Hals beneden de strote, en geven hun wat Wrankkruyd in, dan wordenze gezond en dan moet men met een boor een gat booren, zoo diep tot dat het Bloed daer uyt komt, en dan moet men met een Elsen wat Wrank kruyd daer in steken, en dat gat moet men booren een hand breed van den kop, en als'er het Wrank kruyd ingesteken is, moet men het gat vullen met Myrrhe, en plakken 't dan vast toe met Was, tot dat het genesen is.
Als een Beest de Bladeren heeft worden hem de Wynbrouwen even dik, en swillen hooge, ende Lippen worden breed, en bladeren verthoonen hun soo groot als een Wind Ey. Sommige hebbense onder den steert alleen, andere onder den steert, en de Tonge. Deze bladeren moet men doorsteken, en met Sout vryven, dan zullenze genezen.
Als een Beest de Wolsy heeft onder den steert benedert week, dan moet men dat soo verre open vlimmen als 't week is; en nemen dan Boter, Brood en Sout, van elkx even veel, en bind dat daer op, ende laet het ses dagen daer op gebonden liggen, het geneest.
Als een Beest gebrek heeft aen de Kegel tande, zy worden groot en wasschen tusschen de ander Tanden, datze niet byten en konnen; dan zal men hun den mond open doen en maken dat men hun de
| |
| |
Tanden ergens mede af-kort, met een scherpe Scheir, of iet anders, en strykenze dan met Sout, zoo geneest dat zeer ras en fraey.
Wanneer een Beest styf word, soo datse niet voord gaen en kan; maer gaet al trippelende: Soo sal men hun korten de achterste klouwen, datze redelijk bloeyen, en Laetense met eenen aen den hals; en na twee dagen zal men de klauwen weder open doen, en doenze Laten, om haest gezond te worden.
Wanneer een Beest Bloed pist, moet men nemen dry Vorschen als menze levendig krygen kan, en worpenze de Beest in den hals, en laetenze hun opslikken: En wanneer menze niet krygen kan, moet men nemen een mengel Schoen-swertsel, en gieten dat in den Hals, en het betert seer.
Wanneer een Beest een Swellinge heeft van bloeden word hun lyf dun, en den buyk soo dik, als de huyd schier dragen kan, moet menze terstond Snyden in d'oor, en vryven tot dat 't bloeyd, en wilt het niet bloeden, dan moet men den steert opheffen, en Snyden daer in eenen vinger breed van't lyf, en men moet de Beest Driakel geven, ofte eenig Fenyn in hadde, het betert.
Als een Beest in den Navel swild, dat is in zyn Schagt, dan moet men 't nedervellen, en plukken hun het hayr al schoon uyt, zoo verre als men kan, en haele de vuyligheyd al schoon daer uyt, en wasse het met Mans pis, met eenen wullen Doek, en stekt den Doek in den Navel zoo diep als gy kont, en wast het al schoon daer uyt, en doet'er in gestooten Holwortel, en die moet men alle dagens eens doen, zoo lang tot dat het gebeterd is.
Oft een Beest eenige Swillinge aen sijn lyf, oft beenen hadde, moet men sien of 't ryp is, en steken 't door met een scherpe vlimmen, soo dat men wel
| |
| |
toesiet dat men de Beeste niet en quetse, sonderlinge aen sijnen Buyk, of in 't eerste van sijnen lyve, op dat het niet en groemt, oft de zenuwen niet en roerd, en wassen 't dan eens daegs met Manspis, tot dat 't geholpen is
Als een Beest sijn beenen Swillen, en men niet en weet wat hun let, en benauwd is voor eenig Fenyn, dan moet men nemen Driakel, en smeiren 't op de Swillinge, dan en loopt het Fenyn niet voorder op.
Als een Beest gebrek heeft in d'oogen, en men niet en weet wat het is, moet men nemen Honing en alluyn gestooten, en doet dat in d'ooge, en meynt gy datter stof, of kaf in d'oogen is, nemt dan een kleyn sagt Lynen Doekxken, en doet dat om uwen vinger, en soekt het daer mede zoo gy best kont, en als gy meynt dat het uyt is, moet men daer weder gestooten Honing en Aluyn in doen.
Ook moet men sien of het den hou in d'ooge niet en heeft, want dit wast van u beneden op dat Sweerd, en maeke 't blind, dan zal men nemen een naelde met eenen draet, of eenen scherpen yseren haek en haelen 't daer mede uyt d'oogen en snyden 't af, en doen daer wat Honing in met den vinger.
Als een Beest Swillinge heeft in d'ooge, en onnatuerelijk vleesch aen de Wynbrouwen, of in den mond, dat is Kanker, die Beest zal men terstond dooden, want zy moet sterven, daer en is geen helpen aen.
Wanneer een Beest dat Buijk bit heeft, dat is als't pyn in't lyf heeft, zoo gaet het liggen, en staet weder op en schrapt met de voeten, zoo zal men nemen scherp Bier, slaen daer een hand-vol Sout in dat het schuymt, en het schuym sal men af
| |
| |
doen, en gieten 't hun in den hals tot dry reyzen toe.
Als een Beest veel hoest, zoo steekt hun de Longe, soo doet het Laten, en geeft het Lunderkruyd, en dat zal men scherven, en hun dat met water in geven dry reyzen.
Als een Beeste onmatelijk heet is, en daer siek van word, soo sal men nemen Nagtschade, en stekenze de Beest in den mond, datze die knauwd en in slikt.
Men zal nemen verschen Steur ongezouten, en die sieden tot dat hy gaer word, nemt dan den Steur uyt, en laet het water kaeren, en doet dat in een schoon kanne, en stoptse digt toe, en nemt een hand vol van dat water, en geeftze dat inne. Dit water is goet voor alle ziekten der beesten. Dit water mag men wel twee Jaer bewaeren, en al even goet, en de zieken worden daer van gezond.
Zoo wanneer een beest tusschen zyn klauwen scheurd of seerigheyd krygt aen sijn voeten, zoo zal men nemen Schapen Ongel gesmolten, en gieten dat zoo warm daer op als't lyden kan, en daer eenen lap om, men zal't ook eens of twee-mael daegs wasschen met Mans pis, naer dat groot is, en besmeeren 't met Terre, op dat de Vliegen daer in loopen.
Wanneer een Peerd of eenig ander beest ruyvig is; zoo men 't wascht met ouden pis, en nemen dan roode boter en Verwe, van elks even veel en doen daer toe een goet deel Ruytswevels, en mengt dat saemen, en als de beeste gewasschen en weder droog is, zoo zal menze hier mede smeiren, sommige nemen hier ook spaens groen toe.
| |
Als een Beest luysig is.
Neemt Rogge meel, Sout, Olie en Edik te sa-
| |
| |
men gekneden en stryktze daer mede zy verdryven al te samen.
Ten anderen als de beesten luysig sijn, soo sal mense ook wasschen met ouden pis, en laetse droogen: en stryktse dry dagen met Olie van Roosen daer de Luysen sijn, en zy sullen vervaen en verdwynen.
Voor een beest die siek is aen de Galle: sal men geven Sypel en Look: dat verteird de Galle.
Wanneer een beest soo siek is, datse scheynt te sterven, dan zal menze geven bier en brood, en boter gezoden, en lavenze daer met tot dat het beter word.
Wanneer een Koey Kalveren wilt in't Gras, en 4 of 5 dagen te voor siek word, dat haer het hare te styf word, dan moet mense op stal doen, en Melken eens daegs, gelijk oftse Gekalfd hadde. Zoo lank tot datze kalfd anders zouze daer wel van sterven.
Als een Koey gekalfd heeft, en daer naer siek word, en Takken krygt, dat heet den weder-kalf, dan moet men daer toe nemen wyse Vrouwen, die hun daer op verstaen, diese de Takken aftrekken met dat daer naer volgd, en toesien datse de beeste geen hinder en doen aen den lyve.
Wanneer een beest de Schoet heeft, dat heeft zy tussen de korte Ribben somtyts aen d'een zyde, somtyds aen d'ander zyde tusschen vel en vleesch, alsoo groot dat men daer een Ey in steken soude: dan sal men dese Beeste geven Schaer kruyd, bese Kervel, Alsem en andere goede Kruyden die in de Hoven wassen: en een hand vol Sout met wat Rogge kruymen, dese Kruyden sal men kleyn scherven, en gieten 't de beesten met water in 't lyf het sal genesen.
Als Kochachtige Beesten staen Seeveren en krimpen, ende niet en eten: Dan sal men nemen pis met een hand vol wit Sout samen gemengeld, en
| |
| |
geven hun dat in, daer naer sal mense geven alderlye goede Kruyden, als Cyt-vles en Eyken loofden, en diergelijke Kruyden, zy geneest.
Als de beesten den hals geswollen hebben: Nemt Populen, byvoet, Diesse saer, en Alsem, en vryftse te samen en siedse met Honing, en leggen dat al werm om den hals gelijk een Plaester en het geneest.
Tegen een Peird dat droeset, nemt dry Eyeren, en legtse dry dagen lank in een pot met Wijn azijn, daer naer zoo giet hun alle dry de Eyeren, met den Wijn-azijn in 't lijf, het geneest daer van.
| |
Om eenen Stier te Tammen.
Soo bind hem aen eenen Vygen-boom, en hy sal zoo stil staen als een Lam; ook mag men hem wel eenen Crans van Vyge-blaederen, om sijnen hals hangen. Uyt Plinius.
| |
Om de Ossen haest vet te maeken.
Als de Ossen uyt de Wyde komen, soo smyt hem voor gekapte Kolen: die in scherpen Azyn gewykt hebben. Geeft hun daer naer Kaf met Tarwe Semelen gemengeld vyf dagen agter een; den sesden dag soo geeft hun gemaelen Garste allengskens meer en meer en geeft hun 's morgens te drinken, en soo verre zy eenige wormen in de Tonge hebben, soo vryft hun die met Sout.
| |
Wonderlijke Remedie voor de siekte der Schaepen.
Nemt de Maege van eenen Ram, in water en in wijn gesoden, en geeft de Schapen hier van te drinken, en dit is een Secrete konste tegen alle siekte der Schaepen.
| |
Remedie voor de Swynen.
Nemt Kruyd dat Overword heet, men vind het by
| |
| |
de Apothekers te koop; pulveriseert dat kleyn met pypswevel, en laet hun dat soo drinken; sy genesen van de krankheyd die sy hebben, en worden gesond.
Wanneer een Beeste hem selve met den hoofde vryfd en men niet en weet wat het let; soo sal men hun de Ader boven d'oore dwers om twee snyden, en laeten de Ader wel bloeden, soo beteren zy en worden fris.
| |
Om de Verkens vet te maeken.
De Verkens worden seer vet, als men hun veel Tarwe Semelen t'eten geeft ende Garst is nog beter.
De Verkens en sullen de Peste niet krygen, en gebreken hebbende sullen ook daer van genesen, by aldien gy in't water, daer uyt zy drinken, Wortels van Asphodillus smyt.
Oft een Peerd, ofte eenige andere beesten rasende wierd, soo sal men nemen wilde Korden, en stootense met water, en geven hun dat in, en die mag men mede de menschen ook ingeven want het is gebeurd op eenen tyd, dat eenen Ridder quam gereden en dien sag een rasende Koey, die een Schaep stiet met haren Horen, en dat Schaep wierd rasend, ende nog een Vrouw, die ook raezende wierd, en men ging de wilde Korden stooten met water, en men gaf hun dat in, zy genesen al te samen, en wierden van de rasernye ontslagen.
Oft men dese voorschreve Kruyden niet in den winter en kan krygen, soo kan met sien dat men de wortels van de selve Kruyden vind in Meert of April, ofte soo haest als men de Kruyden kennen kan en droogense, want dan de Kruyden nog in de wortelen is, op dat alsoo de Beesten geholpen mogten worden.
|
|