Het nieuw natuerlyk toover-boek, ofte den nieuwen vermeerderden sak der konsten

[p. 4]

Het Nieuw Natuerlyk Toover-Boek
Ofte den nieuwen vermeerderden Sak der Konsten.

Tegen de dronkenschap.

NEmt het Sop van Yron, ende drinkt dat nugteren, dan en sult gy niet dronken worden van eenigen drank, ende is't dat gy dronken zijt zoo drinkt van dat zelfe Sop, en zal u nugteren maeken ende fris.

Ofte eet 's morgens nugteren het Merk van Verke vleesch, gy en sult niet dronken worden.

Ofte drinkt twee oncen Betonien-water 's morgens nugteren, ende gy en sult dien dag niet dronken worden.

Om te maken dat de Honden op u niet en bassen.

Draegt over u het Kruyd met den Wortel van Serpentyn.

Om te doen komen andere Duyven ofte Vogelen in u huys.

Nemt Garst geweijkt in Leem, ende worpt dat daer gy u Duyven spyst, en de Vogelen sullen daer by vergaderen.

Om eenen appel te doen in een Viole.

Hangt een Viole aen eenen Appelboom ende steekt den jongen Appel in den mond van een Viole ende den Appel zal daer in wasschen en groeyen.

[p. 5]

Om sout water versch te maeken.

Nemt Leem in eenen Sak, en sift daer door het sout water zoo dikwils tot dat het klaer word, en 't zal versch sijn.

Om Visschen te vangen by nagte.

Nemt een Lanterne van glas, met een brandende keirsse, ende houd dan den Lanterne boven op het Water, dan zullen de Visschen komen naer de Lanterne. Ofte nemt Netelen met Donder bladeren, en stampt die te samen, ende doet het Sop in eenen Visch put oft Vyver, en de Visschen sullen daer naer komen. Ende zijn u handen daer mede bestreken zoo kont gyse met u handen vangen.

Om een Ey te doen in een glase Viole oft door eenen Ring te trekken.

Nemt een Ey en legt het twee dagen en twee nagten in Wyn-azyn te wijken, ende daer naer nemt dat Ey daer uyt, ende rolt dat sagtelijk op een Tafel, ende dat Ey zal hem uytrekken, gelijk wasch, ende alzoo kont gy dat Ey steken in een Viole, oft trekken door eenen Ring.

Om Ink te maeken: al wat daer mede gheschreven word en eten de Muysen niet.

Neemt Alssem water en mengt daer mede uwen Ink ende wat Boek men daer mede beschryft zijn bewaert voor de Muysen.

Om hayr te verdryven van eenige plaetse.

Bestrijkt eenige rouw plaetse daer gy niet en wilt dat Hayr wast, met het bloed van een Vliermuys daer sal geen Hayr meer wasschen.

Om te maeken dat het Volk aen u Tafel oft in u kamer sal swert schynen.

Doet Olyf-olie in een Lampe, en daer toe Poeder van Aert-glas ende ontstekt dan die Lampe

[p. 6]

ende alle het volk daer ontrent sullen swert schynen als Egyptenaers.

Tegen het schummelen van het brood.

Nemt een Noot-schelpe vol Lavender water, ende mengt dat met ander water, ende den Deeg, die daer mede gemaekt word, daer van en sal dat brood niet schummelen oft uyt slaen.

Om een gloeyende Kole gloeyende te houden.

Nemt gedistileert water van menschen stront, ende doet dat water in een glas met den gloeyenden Kole, ende dan sal de Kolen soo lang gloeyende blyven, als dat water daer in is, maer men moet het glas een logt gat laeten soo groot als een stroy pype.

Om troebelen wijn klaer te maken om te drinke.

Moeder kruyt water gedaen in Wyn die troubel is, word wederom klaer en goet: Oft water van Valeriane maekt dien klaer ende drinkelyk.

Om Vogelen te vangen.

Nemt Garst en legtse een weynig in Sop van Wyn ruyt; en worpt die Garst daer de Vogelen komen, daer mede kont gyse vangen.

Om Vier te ontsteken sonder Vier.

Nemt Boom wol, oft Catoen, en legt dit in menschen drek met water, en laet het weder van selfs droogen, ende doet dat tot dry reysen toe, ende als het Catoen tot de derde reyse wel gedroogt is dan legt het Catoen in de hitte Sonne, ende het zal branden en ontsteken van de Sonne.

Tegen 't schijten der vliegen op visch oft vleesch

Nemt water van Melisse, of Moeder kruyt in't Duyts, en besproeyt daer mede den Visch of Vleesch ende het sal lang goet blyven, en daer en zullen ook geen Vliegen, oft Wormen in komen.

[p. 7]

Om Vier te ontsteken by de Sonne.

Nemt een schoon klaer Bekken, en legt daer eenen nieuwen Spiegel, en set dat bekken in't heetste der Sonne, en legt daer by droog werk van Vlas kleyn gekapt, en dat werk zal ontsteken zonder vier.

Om een Keirsse te ontsteken die niet uytgeblasen kan worden.

Nemt een holle Pype van eenen Kempen-steel, en vult dien met Solfer, en dat en zal niet uytgaen met den wind oft met blasen.

Om Wormen te maken die Syde Spinnen.

Nemt de Herssenen van een Kalf, graeftse in een Mee put en laetze zoo liggen vier weken lang, en dan komen daer uyt Syde-wormen: en voedze met Moer bezie blaederen.

Om gloeyende Kolen lang te doen branden.

Worpt Poeder van S. Jans Cruys op gloeyende Kolen als die by naer verbrand zijn, en dat het vier by naer uyt is, en laetse zoo liggen, zy zullen langen tyd gloeyende blyven.

Om een Ey te doen klimmen boven het eynde van een Lancie oft Spiesse.

Maekt een Ey ydel door een kleyn gaetjen, en doet het weder toe met Was, en met Francyn daer op gebonden dat den Dauw niet uytkomen kan? stekt dan een Spiesse oft Lancie in de aerde in de hitte der Sonne, en dat Ey sal opklimmen tot het opperste van de Spiesse door de hitte der Sonne: die den Dauw haer naer trekt door haer natuere.

Om te weten oft een siek Persoon sal leven oft sterven.

Nemt grouw Netelen, en doet die in den Uryne oft pisse van den zieken Persoon, en blyve de Netelen groen, zoo zal hy blyven leven, en verdroogenze zoo zal hy haest sterven.

[p. 8]

Ofte nemt Bergen-spek, en vryft daer mede de planken van de voeten van den zieken mensch, dan worpt dat Spek voor eenen hond; is't dat den hond dat eet, soo sal den zieken mensch genesen, en wilt hy 't niet eten, soo sal den zieken mensch sterven.

Om Visschen te vangen.

Nemt het Sop van Mulago, oft Scholaers cortas, die in't midden van de Mey vergadert sijn, als de Maan vol is, en mengelt die met swerte Seepe, en bewaert dat in eenen aerden Pot, en als gy 't wilt besigen bestrijkt u handen daer mede, en vischt in't water daer Visschen zijn.

Om Erten oft boonen uyt den pot te doen loopen.

Worpt wat Seep en den Pot, en al de Erten, oft Boonen zullen uyt den Pot loopen.

Om de pijnen der voeten, die men met gaen krygt te genesen.

Nemt Weg bree, en stampt die wel, en bestrijkt uwe voeten met dat sop, en dat nemt weg al de pynen en de weedommen der voeten.

Om schoone en witte Tanden te krygen.

Nemt Pekel, oft sout, en vryft hier mede u Tanden, 'smorgens en 's avonds agt dagen lang, en zy zullen zoo wit worden als Sneeuw.

Voor de gene die niet wel pissen en konnen.

Snyd de stelen van Kool bladeren met Wijn-azyn en drinkt daer af het zal u helpen.

Om Krieken te doen wasschen tot S. Marten toe.

Griffelt eenen Krieken boom op eenen Moer-beziën boom, en zy zullen zoo lang goed blyven.

Om Genoffelen dobbel te maeken.

Nemt eenen Boom steel, en vult dien met Leem,

[p. 9]

en doet in dat Leem zoo menig Sandeken, als gy die Genoffelen dobbel hebben wilt, maekt dan eenen klont van Leem, en zet daer mede in de aerde.

Om te maeken dat het Vleesch, oft Vis rouw schijnen sal, naer dat het gesoden is.

Droogt het bloed van eenen Haes oft van een jonge Geyte, en wagt het van de logt, en doet het dan by Vis of Vleesch, en 't sal rouw schynen.

Om een Keirs te maken die in't water branden sal.

Nemt Wijn-olie, Solfer, Quiksilver, Was, Sout en Honing, en mengt dat te samen, maekt'er een Keirs af, en die sal in't water branden, ende niet uyt gaen.

Om Hoenders en Capuynen gouw bet te maken.

Maekt een put in de aerde, en maekt daer een bedde van mest in, en daer op een bedde van Netelen, en doet dat soo lang tot dat den put vol is, hout daer op Hoenderen, oft Capuynen en tot 'er tyd toe, dat zy beginnen te groeyen, laet die Hoenderen afgaen, zy sullen in korten tyd seer vet worden.

Om Hoenders en Eynde te dooden.

Worpt het saed van Henbaen oft Jusquianus voor de Hoenderen, oft Eynden, en als sy dat saed geëeten hebben zullen zy terstont ter aerden vallen, gelijk oft se dood waeren.

Om een Ligt te maeken dat altijd sal branden.

Haelt wormen die 'snagts schynen, en neemt 't Sop daer af, en mengt die met een vierendeel Quiksilver, ende doet dat in een Viole, en gy sult by nagte sien.

Om eenen ouden boom, die begint te treuren, en te sterven weder groen, en schoon te maeken.

Nemt de aerde af van de wortel des Booms, en klieft twee of dry van de grootste wortelen met

[p. 10]

een Byle, smyt daer in eenen Houten Bytel, en dektie weder met de selve aerde, en dien Boom zal wederom schoon en groen worden.

Om Krieken te maeken, die soo soet sullen smaeken gelijk Suyker.

Griffet u Griffe van uwe Krieken, op eenen Moerbeziën stok, maer weijkt eerst u Griffe wel in Honing, ende in Poeder van Groffels nagelen, en zy zullen zoet als Suijker wesen.

Op u handen te steken in siedende Water, of andere heete Materie.

Bestrijkt u handen met Kruyt van Mercurie, oft Merculiaris, en steektse dan in eenige heete, oft siedende Materie, ten sal u niet schaeden, oft zeer doen.

Om Vloeyen te vangen.

Nemt eenen Pot en bestrijkt hem met Bokkenvet, en set dien op u bedde, en alle de Vloeyen zullen daer in komen.

Om Luysen te vangen.

Maekt een vier en worpt daer Quik-silver in, en hangt u kleederen, oft Hemden in den rook, en daar en zullen geen Luysen meer in komen.

Om Mollen te vangen.

Nemt twee levende Mollen, en zet die in eenen diepen pot, ende graeft den pot in de aerde, en als zy'er niet uyt komen en konnen dan zullenze piepen, dan zullen de ander Mollen komen, om hun te helpen, zy zullen ook in den pot by de ander vallen.

Om Ratten te vangen.

Doet een Ratte in eenen pot, en maekt een luttel viers onder en boven den pot, en als die Ratte gevoelt de hitte van het vier dan salse piepen, en de andere Ratten dit hoorende zullen haestelijk komen geloopen, om haer te helpen.

[p. 11]

Om te maken goed aes voor alle tijden van't Iaer, om Visschen te vangen.

Nemt Tarwe-bloeme, Ruet oft ongel van een Schaep dat versch geslagen is, en wit van Ey, en beslaet dat te saemen, en doet dat aen uwen Haek, gy zult veel Visch vangen.

Om te doen dat een Peerd niet en kan oft en wilt gaen over de straete.

Legt de Darmen van eenen Wolf dweers over de straete, en bedekt die met aedere ofte sandt, ende niet een Peerd en sal willen door de straete gaen zoo lang als die Darmen daer liggen.

Om een Keirsse te ontsteken aen den mond van een geschildert, oft houten Beeld.

Nemt Solfer, en bestrijkt daer mede den mond van eenig Beeld, en nemt een brandende keirsse, en blaest die uyt, en eer dat 't Snutsel van de keirsse uyt is, soo ontsteekt de keirsse aen den mond van dit Beeld.

Oft maekt een gaetjen in den muer, en stekt daer in wat Buspoeder, en stekt u brandende keirsse daer aen en die salder met uytgeblasen worden ontsteektse dan weder aen een van de gesolferde Beelde.

Tegen den Tand-sweir, oft Tand-pijn.

Nemt Betonie, Savie en Aluyn, en Snyd dit te samen in Wyn-azyn, en houdt dat soo heet aen u Tanden, als gy het verdraegen kont, en de pyne sal terstont vergaen.

Om Wilt-braet een heel jaer lang vers te houden

Ten eersten nemt het vleesch, en parst daer 't bloed reyn uyt, en legt het dan in eenen aerden pot, en vult dien met geklaerden Honing, twee Vingeren breed boven dat Vleesch, en bind dan een deksel op den pot, dat'er geen Logt in en komt.

[p. 12]

Om vers Venesoen te bewaeren van Rottinge.

Nemt het Vleesch, en bewaert dat van de Sonne, en doet dat in een koude plaetse, en wast het schoon en laet het eenen dag liggen in't water; en laet het dan wederom droogen, nemt dan water en smout en snyd dat te samen, en laet het koelen tot dat het lauw is, wast dan het venesoen daer in, en legt het in den pekel dry dagen, en dry nagten, dan nemt het vleesch uyt, en Soudt dat met droog Sout, en legt het in een Sonne wel toe-gesloten, en ten zal niet bederven.

Om imand swerte handen en aengesigt te doen hebben, niet wetende waer van het is.

Die gy een poets wilt spelen, nemt die hun Hantschoenen, stroeyt daer in het Poeder van Koperrood en Galnoten onder een gemengt; als nu de handen sweeten, zullen zijne handen soo swert worden als Ink. Gy kont het ook imand in sijn Paruijk stroeyen, om sijn voorhoofd, en aengesigt soo swert te maeken als Ink.

Om imant een part te spelen sonder schade, dat terwijlen hy aen de Tafel sit niet en zal konnen eten seer belachelijk om te sien.

Gy zult een weynig Poeder van Colloquine nemen, daer mede moet gy de Tailloore vryven, daer hy op eten sal, en dan sal hy niet konnen eten van al 't gene op 't selve Tafel bert word geleyt, en wilt gy hem weder doen eten, soo moet ghy hem een weynig Brandewyn de drinken geven, en de een schoon Tailloor voor setten.

Om een glas met water aen een Tauw te hangen tegen welke geslagen zijnde het water niet neder en valt, oft het glas niet en brekt, en 't water om 't glas springt sonder storten.

Nemt een glas water, en doet dat in een Kalfs

[p. 13]

oft Verkens blaes, bind die digt toe, en hangtse op, daer tegen geslagen sijnde, sal het water rondom het glas loopen sonder storten, en 't glas en sal niet breken maer de Blaes die moet opgeblaezen wezen.

Eenen bedriegelijken bol, om mede te Kegelen.

Laet eenen Houten Bol draeyen die aen de eene zyde uytgeholt is, giet daer in een pont Loot, stopt het weder digt toe, dat men sulkx niet en merkt, zoo sal dien Bol aen d'eene zyde swaerder sijn als aen d'ander zyde, die daer dan onbekendelijk mede speelt, sal noyt regt konnen worpen, maer is't dat gy selver worpt, soo hout het swaerste deel des Bols altyd boven oft onder, soo sult gy regt konnen worpen.

Om malkanderen door Kaerte bladeren iet geheyms te kennen te geven.

Nemt een Kaert-spel en legt de Kaerten op een zeker order naer malkanderen, soodanig dat gyse altyd weder kont vinden, als zy nu vervolgens altyd in order liggen, soo schryft van de eene kaerte blad tot de andere toe, 't gene gy geheym wilt schryven, met seer weynige woorden, schuyft dan de Kaerte bladeren onder een, so sal niemant het schrift dat op de kaerte staet konnen verstaen, als uwen vriend aen wien gy dit te kennen gegeven hebt, dieze weder zal in order brengen, ende lezen dat daer op staet.

Om vier Koningen te nemen, oft dry ander kaerten van gelijken, en steken d'eene boven d'andere Kaerten, d'ander in 't midden, en de dry onder, en daer naer zult gy die alle dry by malkanderen vinden.

Gy moet wel letten eer gy op de Tafel legt dry Koningen oft dry Kaerten, die gy nemen wilt, de vierde naer gelijken, en legt die gauw dat het nie-

[p. 14]

mand merkt boven op, en dan moet gy de ander dry gelijke Kaerten nemen, en legtse binnen op, en onder, en 't midden, gelijk ik u geseyd hebbe; daer naer sult gy doen af nemen, en leggen het onderste boven op de Kaerten, en daer naer in de Kaerten siende, suldy sien datse alle dry by malkanderen sijn zullen, en 't zal wonderlijk vallen.

Om een Kaerte te doen veranderen in een andere Kaerte in de tegenwoordigheyd van het Volk.

NEmt een blad het welk u lust, en thoont dat aen 't volk, maekt dat 't een geschilderde kaert is, oft een Tien, seggende siet gy lieden wel, myn Heeren wat het voor een Blad is? Op d'ander zyde hebt gy een Aes gemaekt van enkel Papier, en gy legtse onder den Hoed, en met dat de Kaerte bedekt is onder den Hoed, dan keert de Kaert om dat het niemand en siet, seggende: gy Heeren, hebt gy-lieden wel gesien wat voor een kaerte dat onder den Hoed is, zy sullen antwoorden van Klaveren-Heer: en als gy den Hoed op nemt, soo is't Klaver Aes: nemt als dan de Kaert op; die wegstekende dat het niemand daer onder siet, en zy zullen sig verwonderen.

Als verscheyde Persoonen voor-gehouden zijn verscheyde Kaerten, te raden wat Kaerte elk van hun gedagt heeft.

SOo daer nu vier Persoonen sijn, soo nemt vier Kaerten, en die toonen aen de eerste, segt hem dat hy eene daer van denke welke hy wilt: legt dan dese Kaerten der zyden weg, nemt daer naer vier andere, thoont de selve aen den tweeden per-

[p. 15]

soon, om daer een (die hy wilt) uyt te denken: doet van gelijke met den derden, en den vierden persoon. Nemt als dan de vier Kaerten van den eersten persoon, en legtse in vier ryen, en op de selve legt in de rye de vier kaerten aen den tweeden persoon, daer naer die van den derden en vierden. Toont dan elk dese ryen in 't besonder aen ider persoon, vraegt dan een ieder van haer in wat rye de gedagte kaerte leyt, want voor seker de kaerte van den eersten persoon, sal de eerste zijn van de rye, waer in het seyt de selve te zijn: De kaerte van den tweeden sal de tweede van sijn rye wesen, en die van den derden, de derde van sijn rye: en alsoo van den vierden persoon waer in die rye wordt bevonden en alsoo van andere meer, indien daer meer pesoonen zijn, dan moeten'er ook meer Kaerten wezen.

Een aerdige konst om vier asen, of vier Koningen oft vier andere gelijke Kaerten by malkanderen te thoonen in de tegenwoordigheyd van alle die aen de Tafel sitten, te weten, de vier gelijke Kaerten verstekende, en de selve wederom zonder de Kaert te verschieten, by malkanderen te doen.

LEgt de vier gelijke Kaerten onder't Spel by malkanderen, en houd d'een van de vier Kaerte half boven d'ander, gelyk als mense in de hand heeft om te Spelen, tusschen de onderste van allen, stekt twee van de andere kaerten, en bedektse met d'onderste Kaert, dat men te twee andere niet en siet, trekt dan een van onder uyt, en laetse sien, en legtse boven op, segt daer is een van de vier gelijke Kaerten, trekt nog een van onder uyt, zonder die te laeten sien, want het is een van de twee

[p. 16]

bedekte Kaerten, daer agter de onderste van de vier gelijke was, daer naer trekt nog een van beneden, en stekt die in de Kaert sonder te laten sien, gelijk de vorige, en segt, dat is nu de derde van gelijken (want zy de tweede die agter de eerste bedekt waeren) niet gesien hebben; soo blyven daer onder nog dry gelijke Kaerten by malkanderen, en boven leyt'er een, dan meynense dat'er maer een boven en onder is, en twee in't spel; laet dan het spel af-heffen waer zy willen, set dan den ondersten hoop op den afgeheven hoop, soo komen al de vier gelijke Kaerten by malkanderen.

Om een Kaert te laeten trekken, en laeten hem de selve Kaerte weder in't Kaert-spel steken, dat gy sult alle Kaerten naer de Solderinge werpen, soo dat de Kaerten die hy getrokken heeft aen de Solderinge kleven sal, en de rest wederom om leeg vallen.

GY sult de lange Kaerten van Schuppen, oft van Harten alle met den punt op een manier leggen en laeten dan een Blad daer uyt trekken, en laetse hem besien: daer naer keert 't spel om, en laet hem sijn getrokken Blad weder in steken, soo sult gy sien dat den punt van sijn Blad contrarie ligt van d'andere, en daer suldese aen kennen, siet dat gy die met een abielheyd boven op de Kaerte krygt, ende nemt wat wit Was en Kalk onder een gesmolten, ofte Vogelen tarre, en strykt'er dat stil aen, onder de Tafel, dat het niemand en siet. En als gy dit gedaen hebt, zoo worpt geheel het Spel met de bovenste naar den Solder, soo sal die Kaert daer blyven aenkleven, en de rest sal neder vallen, elk zal meynen dat het Tooverye is.

[p. 17]

Om iemand een Kaerte te doen uyt-trekken, die daer naer onder de ander Kaerten te schudden, en weten te seggen wat het voor een Kaerte was, die daer uyt-getrokken is.

GY zult daer wel op letten, dat eer gy Kaerte doet uyt trekken, dat gy in u memorie sult nemen, en zien wat voor een Kaerte onder alle de Kaerten leyt, dan met een abielheyd (op dat 't niemant en merke) als gy de zelve zult gesien hebben, sult gy het een Blad doen, oft laeten uyt-trekken; als hy dat sal uytgenomen en gesien hebben, sult gy't selve op de gedekte Tafel doen leggen, daer op dan leggende alle de andere Kaerten, doende de helft afnemen, en 't onderste boven te leggen, wel lettende die al te samen, te nemen, en soo moogt gy laeten af-nemen en weder boven leggen, wel lettende die al te samen te nemen, so moogt gy laten af nemen en weder boven opleggen, soo menigmael als 't u belieft; daer naer willende de Kaerte vinden die uyt getrokken was, siet in de Kaerten, en soekende de Kaerte die gy eerst in u memorie naemt, als gy de Kaert vind die daer vooren zal zijn, zal 't de zelve wezen, die daer uytgetrokken was.

Om een Kaert iemand uyt te doen nemen, en die daer naer onder de ander te doen, en naer veel onderstekens hem te vraegen in de hoe veelste Kaerte hy begeert dat sig zijn Kaerte bevinde, beginnende van onderwaerts te stellen, makende dat sy haer in 't versogte getal sal vinden.

GY zult het eerste Spel doen, gelijk ik u altyd gewesen heb, en daer naer de Kaerte gevonden hebbende, sulde die ondersteken sonder die te laten

[p. 18]

sien aen imant, u derhalven wat agterwaerts trekkende, en die met de hand dekkende, op dat mense niet sien en kan, sult gy dan vragen ten hoe velen dat hy begeert dat zig de zelve Kaerte bevinde, en soo hy ten lesten zegt van onder en vyf Kaerten af nemen, houdende de Kaerten agterwaerts, en als dan in de sesde sulde hem syne Kaerte geven, ende soo sulde hem zyne Kaert tot zulken getal geven, als 't hem belieft, gevende die altyd in 't leste.

Om een Kaert te doen uytnemen, en naer dat mense gesien heeft, onder de andere Kaerten te steken, en wel onderschuddede hem dry Kaerte te thoonen, daer zijn Kaert niet in sal zijn, en dan nog eens siende, sal men zyn Kaert daer onder vinden.

ALs gy hem aldus sijn Kaert gegeven hebt, sult gy die voor al d'ander Kaerten steken, makende datie wat voor uytsteken uyt d'ander Kaerten, en daer naer sult gy'er een ander Kaerte voor een steken, die de andere Kaerten gelyken, daer naer sult gy hem de zelve Kaerte thoonen die'er voor u is, en hem vragen, of dat de Kaert is, die hy uytnam, en hy neen seggende, sult gy de Kaerten om leeg houden, en met een gouwigheid moet gy zyn Blad uyt-nemen, het welk het tweede is, en een weynig uyt alle de andere Kaerten uyt-stekt, leggende dat zoo bedektelijk op Tafel, en daer naer onderschud wederom de Kaert, en gy sult hem vragen, of dat de Kaert is die hy uyt nam: En hy sal neen zeggen, dan zult gy die kaert ook op de Tafel leggen, bedekt by d'eerste kaerte, hem nog thoonende een ander Blad, vragende oft hy die uyt nam, en hy zal neen zeggen, dan zult gy dat Blad ook by d'ander twee leggen, en daer naer alle dry

[p. 19]

de Kaerten omkeerende zal hy de Kaert sien die hy uyt-trekt, en 't zal wonderlijk om zien zijn.

Verscheyde Kaerten op een rye leggende, te weten welk iemand gedogt heeft.

NEmt dat iemant 10 Kaerte Bladeren of iet anders op een rye geleyt heeft in order, gelyk de volgende thien Letteren.

ABCDEFGHIK.

Laet nu imand zonder u weten de agtste, dat is H gedagt hebben, zegt hem dat hy zoo menigte als hy gedocht heeft aen telle van agteren aen, dat is van de K af, tot 21 toe (dat is het dobbel getal der Kaerten en een) tellende K voor negen, I voor thien, &c. En zoo tot een en twintig toe, zoo zal 21 just op H komen, zynde die Kaerte die hy gedagt oft aengeroert heeft; en zoo doende met meerder getal, komt men tot het begeerde.

Verscheyde Kaerten in verschyde ryen gestelt sijn te raeden welke iemand gedogt heeft.

OM dit Spel te beginne, zoo is men gewoon 15 Kaerten te nemen, welke men in dry ryen legt, zoo dat in ieder rye vyf Kaerten komen te liggen. Laet dan imand een Kaert denken die hy begeert, gedogt hebbende, zult gy vragen in wat rye de Kaert is die hy gedogt heeft. Zoo vergaederd in't besonder de Kaerten van een ieder rye, en voegende de zelve te samen, legt altyd de rye, waer in de gedagte Kaerte gevonden word, in't midden der twee andere. Legt dan wederom al de Kaerten in de dry ryen, te weten een in de eerste, een in de tweede, en een in de derde, daer naer nog eens een in de eerste, een in de tweede, ende een in de

[p. 20]

derde rye, en soo vervolgens tot datse al op hun plaetse sijn. Dit gedaen sijnde, vraegt wederom in wat rye de gedagte Kaert leyt, en nemt als voren geseyd is, ider Kaerte in het besonder op leggende dry ryen daer de gedagte in is, tusschen de twee andere ryen; Ten lesten, legt nog eens dese Kaerten in dry ryen, en vraegt in wat rye de gedagte Kaert word gevonden, en weest vry versekert dat sy de derde is van de rye, waer in de selve leyt, 't welk anders ligtelijk te raden is. Om de aerdigheyd en konst wat bedekter te houden, kont gy nog eens al de Kaerten vergaderen, en leggen in het midden der twee andere ryen, die rye daer de gedagte Kaerte in is, en alsoo sal de selve Kaerte sijn in 't midden der vyfthien Kaerten ook alsoo, dat van wat zyde men begint te tellen sal 't altyd de agtste zijn.

Hoe men een Doods-hoofd kan doen spreken.

ONder de Natuerlijke Guychelryen is het mede niet onaerdig een Doods hoofd te doen spreke het sal veel die 't hooren verbaest maken, en andere die't weten doen lacchen.

Om dat Toover stuk dan in't werk te stellen; soo laet men een Tafel maeken met vier voeten, van welk eenen voet hol is, en boven in de Tafel zijn openinge heeft. Die soo gemaekt zijnde, moet in den vloer een Loode of Blekke buys steken tot onder in den kelder, op welke Buys den hollen voet van de Tafel moet staen. Op de Tafel legt men een Tapyt, om het bedrog niet te merken: op die plaets daer 't gat is zet men het Doods hoofd, op het kleed, en een ander heeft onder in den kelder sijn oor aen de Buyse, om te hooren wat'er in de kamer (daer het Doods-hoofd spreken en sal) geseyt word. Als men nu het Doods-hoofd iet vraegt, zoo sprekt dien den

[p. 21]

welken in den kelder is door de Buys, en 't schynd dat het Doods hoofd dan zekerlijk sprekt.

Hoe men invisibel, of onsienelijk in't huys van sijn Matresse kan verkeeren en daer alles kan hooren en sien, sonder selfs gesien te worden.

OM dese konste wel uyt te werken, soo moet men een Ton hebben, en laeten die romdom vol gaetjens booren, en die aldus bestelt sijnde, moet men daer in staen, of sitten, en de Ton alsoo dan laeten toe maeken, dusdanig dat men des noodig sijnde, den buym selfs kan uytnemen, als men uyt de Ton wilt wesen: en doetse dan voeren in die plaetse daer ghy wilt onsienelijk wesen; En daer sijnde sult gy alles sien, en hooren wat'er omgaet, en niemand en sal u sien, oversulkx dit is een waere geapprobeerde, en de beste konste, om u onsienelijk te maeken, en by u Matres te doen voeren.

Om eenen Minne-brief in een Ey te verbergen.

ALs den Brief geschreven is snyd men dien in kleyne vierkante stukxkens, de welke van agter geteekent worden 1, 2, 3, om die weder in hun plaets te konnen brengen, blaest dan den duyer en het wit uyt een Ey, en doet daer de briefkens is, maekt het weder toe met een weynig witten kalk, zoo sal men het niet eens bemerken.

Om onsigtbaer Schrift te Schrijven.

NEmt een Citroen, stekt een gaetjen daer in en gebruykt die als voor een Ink-pot het selve gedroogt sijnde sal men aen het papier niet konnen merken, het sy men het tegen de Sonne-schyn hout

[p. 22]

ofte op het vier legt, maer lang tegens het vier gehouden, zullen de letteren zoo swart verschynen als of die met ink geschreven waeren, sonder het Papier eenigsins te krenken, het zelve kan men by gebrek van Citroenen met Aluyn in water gesmolte doen. Behalven dat het Papier (om dat te doen voor den dag te komen eenigsins gekrenkt worde) Dog niet zoodanig, of men kan het bewaeren, en altyd zeer distinctelijk lezen.

Om een stuk gelt van onder een Kan te doen haelen sonder dat gy de Kan selfs sult aenraken.

WEd in een gezelschap dat gy een stuk gelts onder een Kan sult leggen, zoo dat het ieder een zal sien, en dat gy het stuk gelts daer onder van daer sult haelen, sonder dat gy de Kan aenraekt, als gy dit in't werk wilt stellen, zoo legt voor de oogen van alle de Omstaenders het stuk geld daer onder, maekt nu wat grimatien, en slaet met uwe hand boven op de Kan als oft gy het gelt door de Tafel sloegt, en laet van onder de Tafel diergelijk stuk gelt sien, als gy onder de Kan hebt gelegt, zoo zal men meynen dat het gelt van onder de Kan is, dan sal den wedder curieus zyn de Kan op te ligten. Terwyl hy de Kan op heft, zoo haelt metter haest het stuk gelts daer onder van daer, zoo hebt gy't gewonnen, het gelt daer onder van daer halende zonder de Kan op te ligten, want een ander doet het voor u.

Om iemands Hooft door eenen Ring te steken.

HEt is voor sommige niet onaerdig, in een Geselschap soo eenige Potsen en Quink-slagen (om de Jouffers wat te vermaken) voor den dag te brenge.

[p. 23]

Om nu het Hoofd door eenen Ring te steken is een geringe zaeke, dog in een gezelschap moeyelijk te begrypen, als het nu tot de zake begint te komen, zoo moet men zig houden of den Ring vry kleyntjen was, om zoo een hoofd daer door te konnen steken, en dat gy u weddenschap scheyd: zoo zal die gewed heeft, en sijn hooft daer wilt laeten doorsteken, des te grager aenhouden.

Nemt dan den Ring eyndelijk, en legt die aen het agterhooft, krygt dan behendig een Spel een Naeld, en stekt hem door den Ring in den kop dat hy het voeld, soo sullen sy wel gelooven dat den kop door den Ring gesteken is, en willen het de omstaenders niet gelooven, soo laeten zy het proberen. Aldus kont gy een groot Brood of Kaas door d'Oor van een Kan steken.

Om te maeken dat imant meer als twee hondert Scheten sal laeten uyt den lijve vliegen.

DEse part sal beter vallen in imand die over weg gaet, dat iemant die stil sit, naer-de mael dat hy elken voetstap die hy doen sal, eenen scheet sal laeten, en willende dese part aen imant Spelen, sult gy van dit poeder oft stof nemen dat in den Roskam blyft als men een Muyl of Peerd geroskamt heeft, en het zelve poeder gemengt met soo veel Aluyn, sult gy daer naer soo veel van nemen als op eenen stuyver liggen kan; en dat sult gy hem te drinken geven in Wyn of Bier, en in den tyd van een half ure sult gy dat spottelijk werk sien; en willende sulkx beteren, sult gy hem een weynig Azyn te drinken geven, en hy sal ontslagen sijn.

Om de Hinnen groote Eyeren te doen leggen

Nemt rooden Bolus, mengt die onder haer eten, en zy zullen groote Eyeren leggen.

[p. 24]

Op dat de Hinnen geen Wind-Eyers en leggen.

Nemt Eyer wit hart gebraeden, Rozynen ook een weynig gebraeden, en onder een gestooten, en geeft hun daer van t'eten s'morgens nugteren.

Om twee persoonen op een Linie te setten die niet langer is als een elle datse malkanderen niet en konnen raeken.

WAnneer gy in een geselschap sijt, soo wed met iemand dat gy hem op een Linie, Touw, oft ied anders sult setten, die niet lange is als een elle dat sy u daer mede opstaende, niet en konnen slaen. Als gy gewed hebt soo legt u Touw op eenen Dorpel, laet hem op een eynde staen, en doet de deur toe, staet gy dan op het andere eynde, soo sal hy u niet konnen aenraeken, want de deur is daer tusschen.

Om een Ey regt over eynde te doen staen.

WAnneer gy in een geselschap sijt, en men Eyeren by der hand heeft, soo laet een ieder proberen, of hy een Ey op sijn eynd kan setten, soo sal het niemand konnen doen.

Ondertusschen hebt gy een Ey daer toe bereyd, dat niemant en weet, sulkx geschied aldus: nemt een Ey en boord met een spel daer twee gaetjens behendig in, om de Duyer met het wit uyt te blaesen, en vult het Ey met een halve once quik-silver, maekt de gaetjens wederom behendig toe, en overstrijktse met wat geil van 't Ey, en laet het soo droogen Legt dan die Ey, in de mand met Eyeren, laet dan vry ieder een proberen, of hy het over eynde sal setten of niet, nemt dan u Ey dat gy kennen sult, en set het op een Tafel neder, soo sal het sekerlijk staen vermits het quik-silver naer om laeg sakt, en het Ey ophoud.

[p. 25]

Om Asperges te krijgen sonder Saet, oft planten te hebben.

Nemt den Hoorne van een Ram, boord die van boven daer hy vast is door, tot in de holligheyd die aen het onderste eynde is, set hem een halve voet diep in de aerde ter plaetse daer de Son weynig scheynt, hout hem geduerig vogtig, gy sult naer vier maenden tijd goeden en dikke Asperges sien opkomen; welkse selfs, sullen Saet geven.

Om muysen van Tarwe te maeken.

NEmt een hemd van eenen arbeyder, in't welke hy dry of vier weken heeft gewerkt, en dat by gevolg al stinkende van sweet is, legt het uytgespreyt sijnde in een vogtigen kelder, stopt de logtgaten van den kelder toe, en stroeyt eenige graenen van de beste Tarwe tussen dat hemd in, en gy sult sien naer twee of dry dagen dat zy merkelijk swillen, en een schimmelagtige ruyigheid krijgen, daer na sullen sig de voeten, den steert, en 't hooft van een Muys vertoonen, die eyndelyk sal loopen en ander voorbrengen.

Om Vloeyen te maken.

Nemt van het stof dat aen de balken ofte agter de Schilderyen, kassen en kisten is, legt op een houten plank in het beste van den Somer, besproeyt het eens met Pis, en gy sult in dry oft vier weken meer Vloeyen hebben dan u lief zal zijn, indien gy daer van de proef aen u huys nemt.

Om Dragoen sonder planten, ofte Saet te Saeyen.

Nemt een Ajuyn, snyd de selve de steert af, oft het gene dat uyt de Aerde opschiet, stekt daer in dry of vier keirlen Lynsaet, set hem soo in de aerde in het voor-jaer, en gy sult binnen veerthien daegen goeden Dragoen sien opkomen.

[p. 26]

Om te weten hoe veel oogen iemand onder en bove met de Teerlingen geworpen heeft.

Laet imandt worpen soo menig mael als hy wilt soo sal ideren Dobbel-steen onder en boven altyd 7 oogen hebben. Soo hy nu met twee steenen 6 mael geworpen heeft, zoo moeten'er onder en boven 84 oogen geweest zijn.

Hoe veel Silver-draet men van doen heeft om den ganschen Aerd-bol te meten.

Om dit te doen moet men weten, dat uyt een Loot Silver 600 voeten lang Draet kan gemaekt worden. Soo men nu meynt dat de wereld in sijnen omtrek 219000 mylen heeft, soo geven 14 mylen een pont, uyt welk men zoo veel Draet kan maken, dat men zulkx om den geheelen Wereld bol kan winden.

Om de Week-luysen, en Vloeyen te verdrijven.

Week luysen of Wand-luysen in sijn Huys, oft Bed-steden te hebben is een groote plaeg, soo nemt dan Brasilische Peper, kokt die in water, en schuert daer u Bed stede mede. Item rookt de selve louter alle dagen met Swavel, soo sullen zy door den stank haeren adem niet konnen krygen, by gevolg moeten sterven.

Om iemand die men niet geerne aen zijn Tafel siet een poets te spelen.

Wanneer men imant heeft: die buyten dat hy genoodigt is Tafel-vriend dagelijkx soekt te wesen, soo nemt de Wortelen van Arum, in't Duyts kalfvoet gezegt, en snyd die voor zyn plaets daer hy sit, over Salade in plaets van Ajuyn of Parry, en laet hem sulcx eten, soo sal sijnen mond soo brandig eet worden, al of hy met Spellen en Naelden door steken wierd.

Tegen de Sproeten in het Aensigt.

Nemt dry oncen Roosen water, doet daer in dry graen Sublimaet, en wast u daer dagelykx mede.

[p. 27]

Om Kloven te doen toe-wasschen.

Nemt eenen Lepel vol Boom-olie, eenen Lepel olie van eyers mengter onder gebrande Mosselschelpen, een weynig Loot-wit, hier by wat Hoendermest, alles tot een zalfken gemaekt.

Een ander.

Nemt Lynzaed olie, Spek-olie, Camil-olie, Olie van Roozen, met wat Was saemen gesmolten daer mede allen dag gesmeerd.

Om eenen Wel-riekenden Zeep-bal te maken.

Nemt Spaensche Zeep, twee oncen Ireas Poeder, Sandel hout, van elks een druppel Olie van Rhodus Hout, Nagelen van elk 6 druppelen, Kneed alles te degen onder een, maekt daer Zeep-ballen van.

Om blanketsel te maeken.

Nemt Lethargitie; oft Goud glit een once, giet daer eenen Pot Azyn over, laet dit eenen nagt staen wyken, doet'er dan twee oncen Look van Wynsteen-zout by, zoo hebt gy een vogt zoo wit als Melk, met het welk gy u wasschen kont.

Om alderleye Figueren te verthoonen.

Nemt een Tenne Schotel vol water, en segt tot de omstaenders, dat gy daer alderleye Figuren in sult doen verschynen, en als zy in de Schotel staen en kyken, slaet dan met een gouwigheid, met u vlakke Hand in't water, dat het hun om de ooren vliegd, en dat sullen sy verscheyde Figueren van aensigten genoeg maeken.

Om eenen Beker van Ys te maeken, en Ys in den Somer te verthoonen.

MEn nemt eenen gladden of Silveren of Tennen Beker, in de welke men Sneeuw en Sout doet, die zet men in eenen pot met Water tot boven aen den Rand, ondertusschen roerd men het Sout met den Sneeuw onder malkanderen, terwijl als dit geschied, soo begint het Ys rondom buyten den Beker

[p. 28]

te groeyen, ja soo dik, dat men daer Fatsoenelijk uijt kan drinken, als men de selve van den Tennen of Silveren Beker heeft los gemaekt (door de vorige compositie daer uyt gieten, en door warm oft heet water daer in te storten. Wanneer het Somers gebeurt, dat het hagelt, kan men op de selve manier te werk gaen, om in den Somer Ys te verthoonen.

Hoe men Glas Wijn sonder storten kan om keeren.

OM eenige konsten op een Maeltijd te doen is 't niet onaerdig een Glas met Wijn sonder storten om te keeren: Soo nemt dan eenen Roomer, doet hem by naer vol Wijn oft Water, legt'er dan een Papier op, dat niet te door vloeyende is: Houd u hand dan op't papier, en keert den Roomer om, laet u Hand van het Papier af, soo sal den wijn niet uyt het Glas storten, en op het papier blijven staen.

Om de Glasen en kannen in den Somer soo koel te houden, gelijk in den Winter.

HEt is in Italien, en op veel ander plaetse gebruijkelijk, haere Drinkvaten tusschen eenige stukken Ys te leggen, dog terwyl met het Ys niet wel altyd hebben kan, soo nemt gemeyn put-water smyt daer soo veel Sout in, als daer in kan smilten: dit gedaen sijnde; soo doet'er nog soo veel Sal Armoniae in, en alle Bier oft Wijn kannen, sullen daer uytnemende kout in blyven.

Om water in een Glas te doen opklimmen.

NEmt eenen Wijn Roomer, en doet'er brandende Werk in, hout hem dan op't kout water, soo dat hy effen het water raekt, en naer dat de Ieeg in den Roomer sal kout geworden zijn zal het water oplimmen.

Om in den Somer Ys te maeken.

Soo vult een Kruijk met siedende water, en stopt die seer digt toe, en laetse dan in eenen seer koelen

[p. 29]

Put neder dalen tot in den gront die men soo eenige uren moet laeten hangen; doet'er dan weder uyt en slaet de Kruijk in stukken, om het Ys daer uyt te hebben.

Om een Glas het ondersten boven te houden in 't Water, sonder dat'er iet in loopt.

Nemt een hoog Glas stekt dat in eenen Eemer vol water, soo sal daer geen water in loopen, want het Glas vol logt is, en geen ydelheyd kan sijn maer indien men het glas een weynig schuyms hielt soo perst het water het logt uyt het glas, en de logt hobbelt buyten uyt.

Om Bier en Water onderscheyden in een glas te doen, en 't Bier onder, en het Water boven, en dan het Bier onder uyt te drinken.

NEmt een wijt hoog Bier-glas vult dat half vol Bier, doet dan op dat Bier in het glas een Doek oft Neus-doek uyt u sak, giet daer het water op, tot dat het glas vol is, laet het dan sagtjens door den Doek loopen, op dat het Bier in het water niet onder een en mengen, dan sult gy beyde de vogten onderscheydelijk van malkanderen gemengt sien. Wilt gy nu het Bier van onder uyt drinken soo steekt daer een pyp in tot den buym toe en gy sult het alles van onder uyt konnen suygen.

Om vierderleye oft meer drank in een glas boven malkanderen te doen staen.

Giet een langwerpig rond glas twee vingeren hoog met Melk, giet daer een weynig Olie over nemt dan een stuk Brood soo rond als het glas is legt dat op de Olie (sulx kan men ook met een Papier doen) giet hier nu wederom Bier op; en doet weder Olie daer op, soo kont gy daer roode en witte Wijn, &c. opgieten soo lange tot het vol is.

[p. 30]

Om te maken dat het water schynt te branden.

Dit is niet onaerdig in eenen Vyver te vertoonen nemt allen fyn gestooten Kampher stroey, dien op het water en ontstekt de zelve, soo sal den brand in het water schynen.

Een Tobbe met hondert pont water te wegen, en gelijk in een schael te maeken en in de Tobbe met water nog 25 pont te doen, sonder dat de schael overgaet:

DIt schynt iet wonderlijkx, en 't is egter zoo bevonden. Laet eenen Tobbe met water vullen, en weegt hem, dat hy in effen Balans staet. Doet in dese Tobbe 25 pond levenden Vis, dat is, dat hy moet swemmen, zoo zal de Schael niet overgaen. De reden is dat den Visch van de Locht dependeerd en geensins van het Water, maer te gronde gaende heeft hy gewigt; op dese wys kan men den Visch goeden koop koopen.

Om te maken dat de Dronkaers eenen tegen sin in het drinken krygen.

Nemt een Paling die levendig is, en laet dien in een mengel Wyn sterven, geeft dan dien persoon zulkx te drinken, en hy sal naer dien tyd eenen walg tegen den drank hebben. Het Saet van Kiekvorschen in den drank gedaen is ook goet.

Een manier om een Fonteyn te lyden van onder aen den Berg, over den top henen, en voorders doen daelen aen de ander zijde.

MEn sal in de Fonteyn maeken een pyp van Loot oft van een andere diergelijke maniere, die gaen tot boven op den Berg, en afgaende continueert tot aen de andere seyde, een weynig leeger als de Fonteyn, om dat het gelijk zy een zuyger daer ik hier vooren van gesproken hebbe, daer naer maekt

[p. 31]

men een gat boven op de Pyp van den Berg, en hebbende het Officium, dat is de Pyp aen beyde de eynden gestopt, giet men die d'eerste mael vol water, sluytende wel zorgvuldig het gat toe, dat boven op den berg gemaekt was, als men nu aen beyde de eynde de Pyp wederom open doet, sal men sien dat't water geduerig door dese Pyp sal opklimmen over den Berg henen, en daelen tot op de ander zyde, welk een zeer ligte dog een edele inventie is, om Steden en Dorpen, daer mede te voorzien, wanneer zy water gebrek hebben.

Om eenen Swem-riem te maeken.

NEmt een goet sterk Leir, ontrent een half Elle breed, zoo lang dat het den gebruyker op twee vingeren naer; om het lyf toe gaet, daer naer zal het met twee gordelriemen, en twee daer tegenstaende gespen, al te samen wel vast aengenaeyt en versien sijn. Dit Leider deylt men in twee deelen heel gelyk, en op elk deel naeyt men eene, op de selve manier bereyd, met Was en Terpentyn, te weten, een wel bereyd Honden-vel, wanneer het zelve in pens soppen wel geweykt heeft, en in de naeyen wel versien is, datse gelykt twee zakken tegen over malkander sijn; dog dat d'een niet breeder als d'ander aengenaeyt en worden; daer naer sal men aen elke zyde van den Swem Riem nog eenen pyp hebben, soo lang dat het aen den Riem gebonden sijnde, men in de mond kan nemen, en de zelve dan in de gesnede gaetjens steken; en als dan de beyde pypkens met Vlas haer, naest by de sakken ontbinden, soo dat men hem daer wel op verlaeten mag. En ten lesten sal men ook in elk pypken en wel gevoegt tapken maeken.

Terwyl dan by dese sakken met sonderlinge neerstigheyd te merken is, wanneer dese Swem riem op

[p. 32]

de voorsz. manier bereyt en om 't lyf gebonden wel op geblaesen behoord te worden, en sulken opblaesen en geschiedt niet met'er haest, ten waere dat men nog desen bequamen middel daer tot gebruykte; namentlyk eer men beyde de pypkens inbind sal men te vooren aen ider dikste eynd van 't pypken welk in gebonden sal worden, een ventoose hebben gelijk aen de Blaes balken gebonden worden, maer het moet met meerder sorg, als aen de Blaes-balken noodig is, aengehegt worden. En wanneer dan den wind door't pypken in-geblaesen word moet volgen dat den wind van wegens't voorvallende klepken de selve inhoud, tot dat den sak vol is en als dan doet men het pypken met het voorschreven wel gevoegt Tapken digt toe. Dese Riem is een goet instrument in onweder en Schipbrake.

Om bevrose Appelen, Raepen, Wortelen etc. te ontdoeyen datse niet bederven sullen.

HEt gebeurd menigmael in den Winter, dat u Appelen, Raepen, Wortelen en diergelyke komen te bevriesen, als men die nu by't vier brengt? sullen zy alle ontdoeyen, en bederven. Hier volgt remedie. Nemt dan u bevrose Appelen, Raepen, &c. doet die in eene Tobbe met kout water, dan sullen zy alle ontdoeyen, en lang konnen goet blyven

Om eenen Haring van selfs te doen omkeeren op den Rooster.

NEmt een Ganse-pen, doet die vol Quiksilver, stopt dan de pen vast toe, en steektse alsoo in den Haring, hy sal hem selfs om-keeren.

Om vrede tusschen Man en Vrouw te maeken.

Nemt het Kruyt Valeriane, en geeft dat aen Man en Vrouw te drinken uyt eenen Kroes, dan sullen zy altyd stil, en gerust leven.

[p. 33]

Om iemant te doen Schijten.

Nemt Mieren Eyeren, en geeft hem die bedektelyk in, hy zal wel 1000. Scheten laeten.

Om te weten oft eenen Sieken mensch van zijn siekte sterven sal.

Nemt van sijnen Pis, en Melk van een Vrouw die eenen Soon suygt, mengelt dat onder een, is't dat het Sog boven dryft, soo sal hy blyven leven.

Om iemand sig te doen ontkleeden, alwaer 't dat'er 1000. menschen by waeren.

Neemt Pluym Aluyn, en stroeyt dat imant (die gy een wart wilt bakken) stil agter in den hals.

Om Boonen, of Erten uyt den pot te doen loopen.

Nemt Quiksilver, of Spaensche Seep, en worpt dat in den Pot, en al de Erten oft Boonen zullen daer uyt loopen.

Om een Ey te doen wandelen.

Nemt een Ey dat ydel is, en doet'er een Echel in, en stopt het dan toe, met een luttel Was, en set dan eenen Eemer vol water op d'een zyde van de Tafel, en eenen op d'ander zyde, en legt het Ey in't midden van de Tafel, en 't sal wandelen.

Om niet dronken te worden.

Drinkt nugteren het Sap van Ycron, zoo en sult gy niet dronken worden, van geenderleyen drank. Zijt gy dronken drinkt het Sap, en gy sult nugteren worden. Of eet 's morgens het merk van Verken vleesch en gy sult niet dronken worden. Of drinkt 's morgens nugteren twee oncen Beroniwater, en gy sult dien dag niet dronken worden.

[p. 34]

Om een klaere stem te maeken.

's Avonds en 's morgens een once Venkel-water gedronken, maekt een wyde borst, en een goede stemme.

Om witte Tanden te maeken.

Nemt Garste, Honing en Sout, mengt die wel te samen, en vryft'er u Tanden mede, soo sullense wit worden.

Om oude menschen ionk te doen schijnen.

Nemt water van witte Lelie Wortels, en wast u aensigt daer dikwils mede, het verdryft de rimpels uyt het aensigt, en 't maekt een getempert koleur en 't verdryft de peusten, roode plakken, en Sproeten uyt het aensicht.

Om Honden te doen Dansen.

Nemt de Ballen van een Genette, gy sultse vinden by de Graenwerkers, of Bontwerkers, als gy die hebt, soo wint 't in een kleed, wel vast, dan sult gyse voor de Honden werpen, en sy sullen dan aenstonts beginnen te Dansen.

Om een swert Peerd wit te maeken.

Nemt eenen Mol, en sied dien in schoon water, en laet hem dry dagen daer in liggen: wast hier mede het Peerd, het swert hayr, sal uytvallen, en 't wit sal in de plaets groeyen.

Om de Glasen, en Roomers te doen barsten.

Wast u Roomers en Glasen in 't water daer Petercelie in gewasschen is, en zy sullen aenstonts in stukken bersten.

[p. 35]

Om imand aenstonts dronken te maken.

Gy moet nemen Hout van Olyven, en leggen het in Wyn dry dagen lank, mengt dan dien met anderen Wijn, soo veel gy hebben wilt, die van desen Wijn drinken, die worden terstont dronken.

Om een sagt vel te krijgen.

Nemt Boon-kruyt-water, en wast daer dikwils uwe handen, en uw aensigt mede, dan sullen zy zagt worden.

Om soo swert als Mooren te schijnen.

Nemt schuym van Smout, en tempert daer Vitroli in, en doet dat dan in een Lampe, ontstektse, en die in de Kamer sijn sullen swert schynen.

Om by klaeren dag sterren in de Logt te sien.

Nemt een schoon klaer Bekken, en legt in 't midden van dat Bekken eenen schoonen klaren Spiegel, doet'er dan schoon water in, soo dat dien Spiegel bedekt is, soo sult gy sterren in den Spiegel sien.

Om eenen Huspot, die gesoden is te doen rauw schijnen.

Nemt het bloed van eenen Haes; droogt het in eenen Oven, Pulveriseert het, en stroeyt het op 't gesoden vleesch het sal rauw schynen.

Om een schoon Aensigt, en eenen lieffelijken Adem te krijgen.

Nemt het Saet van Roosemaryn, laet het in witten Wijn wijken ende Sieden, wast u aensigt daer mede, en gebruykt het voor uwen Drank, soo sult gy een schoon Aensigt, en eenen lieffelijken Adem krygen.

Om te maken dat u Liefste u moet beminnen.

Nemt twee Silvere, oft Goude Ringen, en legtse in eenen Swaluwen-nest, en laetse daer in liggen negen dagen lang; nemt s'er dan uyt en geeft den eenen die gy wilt, en houd den anderen.

[p. 36]

Een ander.

Nemt een Note-Muscaet, klieftse in twee, en schryf in d'een helft uwen naem, en in d'ander helft den haeren; siet dan te krygen een van haer hayren, en bind het om de Note-Muscaet, en legt die alsoo in eenen vrugtbaeren Boom, en hoe dien Boom meer wast, hoese u liever hebben sal en soo wanneer gy die Muscaet uyt den Boom weg neemt, soo is de liefde gedaen.

Om Vratten te verdryven.

Nemt warm Bloed van Muysen, en strijkt dat op de Vratte, zy zal haest verdwynen.

Om niet moede te worden van gaen.

Plinius segt in sijn 15. Boek, die Byvoet by hem draegt, als hy over het Velt gaet, die en schaet den gang niet in zyn leven.

Om 't hayr te maken of het Goude draden waren.

Nemt Schrapsel van Tabatharum, laet het in witten Wijn wijken, oft in klaere Looge; naer dat g'u hooft daer mede gewasschen sult hebben, soo maekt uw hayr ook nat met een Sponcie, oft Doek? laet het dan by 't vier, of in de Sonne droogen; maekt u hayr dan weder nat, en droogt het nog eens, hoe dikwilder hoe beter, en schoonder, sonder eenigsints het Hoofd te beschadigen.

Om puysten of Sweiren te doen verdwijnen.

Nemt Wierook, en Bergen-spek, sied dat te

[p. 37]

samen in een aerde wel geloeyt Panneken: met dit Salfken zult gy de plaetsen daer de Sweiren zijn bestrijken.

Om een Ey op een Sweert te doen klimmen.

Maekt een Ey ledig door een kleyn gaetjen, en vult dat Ey op met Mey dauw, en stopt het gaetjen weder toe met was, en Francyn daer op gebonden, dat den Dauw niet uyt en kan: stekt dan een Lancie in de aerde, in de hitte der Sonne, en dat Ey zal opklimmen tot het opperste der Lancie door de hitte der Sonne: die uytter natuere den Dauw naer haer trekt.

Voor den Kou-pisse.

Als gy nu geincommodeert sijt met den Kou pisse, strijkt dan wat warm Keirs-ruet in den Navel, die een weynig ingetrokken sijnde, doet op staende voet passeren.

Als men hem komt te verbranden, 't zy met heet Water, oft met vettigheyd.

TRagt eerst de verbrande Deelen te ontdekke door Koussen, of Mauwen door te snyden, op dat het Vel van 't verbrande Deel niet en worden afgescheurt. Nemt dan een stuk levende Kalk van een pont, laet dat breken met eenen pot siedende water, alleen met druppels daer op gietende; Nemt dan van die verdikte Kalk pap, en strijkt die eenen dwerschen vinger dik op Doeken, en legt die op de verbrande Deelen, alle twee uren de selve vernieuwende, en 't sal in korten tyd genesen.

[p. 38]

Voor de Krouwagie, ofte Schurftheyd.

NEmt eerst een half pint Room of Saen van warm Melk, en om dry oorden (dat is een half quartjen) Peper fyn gestampt, of gemalen; nemt dan groene Wortelen van roode Doke blaederen, geseyt Lappaminor; die moeten eerst sijn in klyne schyven gesneden, en dan fyn gestampt in eenen Yseren Mortier: dit alsoo gereet sijnde, doet eerst in den Room den Peper (al roerende) dan van de voorsz. Wortelen allengskens, tot dat het soo dik is als Mostaert; daer mede gestreken, en wel gevreven alle de Litmaeten die geaffligeert sijn, eens daegs voor een goet vier, en gy sult op weynige dagen genesen sijn. Gy moogt niet veranderen van Lynwaerd, zoo lange gy u strijkt.

Als sommige persoonen de commoditeyt niet en hebben van de Salve voor de Krauwagie te maken met Room, soo kan die gemaekt worden met bruyn Boter in plaetse van Room, en 's avonts in't slapen gaen het Lichaem gevreven wordende, daer 't meest geaffligeert is, sal op korte dagen ook genesen worden, gelijk dikwils ondervonden is.

Om een seker getal van menschen in order te stelle op sulke wijse, dat verwerpende altijd den 6 9 10 of den menigsten als men wilt, altijd tot eenig geset toe, sulke overschieten als men sal begeeren.

DEse sake wort gemeynelijk voor gestelt op dese maniere, 15 Christenen, en 15 Turken, op Zee sijnde in een schip, en vermits een groot onweder en Tempeest sig begon te verheven, seyde den Schipper

[p. 39]

dat hy het Schip niet en konde houden, of hy moest neffens de Waeren, die hy in hadde, het halve volk over Boord werpen, om alsoo sijn Schip te ontlasten en de rest te salveren. Nu dit en konde niet geschieden, dan by lotinge, der halven men word het eens om sig alle te stellen in order, en elke reyse met 9 om tellende, die in de zee smyten, die men de negende soude komen te tellen, en dat tot dat'er van de 30 diese sterk waeren, niet meer en blyve dan 15. Den Schipper een Christen sijnde, heeft sijne tellinge soo begonnen, en de order soo weten aen te stellen, dat altyd den negensten (dat een Turk was) over Boord moes, en de Christene alle wierden behouden. Nu is de vrage, hoe hy de selve gestelt hadde?

De gemeyne solutie is begrepen in dit navolgende Latyns Versken:

Populam vergam, Mater Regina tenebat.

NEmt nu agt alleen op de 5 Vocalen AEIOU en beelt u in dat d'eerste Vocael A, een doet, de E twee, de I dry, de O vier, de U vyf. En terwyl het voornemen is aen de Christenen te beginnen, en die te behouden, soo let wel dat in 't vorige Vers in de eerste Sillabe (Po) die aenwyst, datter in d'eerste plaetse vier moeten staen. In de tweede Sillabe (pu) wyst de U aen, dat daer 5 Turken moeten na komen: En die volgens de derde Sillabe (le) beduyt twee Christenen: Daer naer de vierde Sillabe (am) eenen Turk. En alsoo met de rest, stellende over hand het getal der Christenen, en de Turken, naer dat de Vocalen het zelve doen bekennen.

Tot meerder verklaringe van't voorgaende, heb ik de volgende 30 Okens (beteekenende 30 persoo-

[p. 40]

nen) in ordre, en op sulken wyse gestelt, dat die sonder schrabbeken boven, de Christenen beteekenen, d'ander met het schrabbeken de Turken.

0000 66666 00 6 000 6 0 66 00 666 0 66 00 6

Nog op een ander maniere.

NEmt by exempel dat'er sijn 24 persoonen, en dat men uyt de selve niet meer dan ses persoonen weg nemen wilt, dat is, dat men elke reyse met 8 om tellende, den sesden persoon sal uytkippen. Om 't selve te doen, soo schryft op u eenigheyd 24 Okens in order gelijk u dunkt dat de persoonen sullen komen te staen, en beginnen te tellen van de eerste o af tot de achtste toe, teekent de selve met een schrabbeken, sulkx doet soo voort omtellende, elke agtste tot ses-mael toe mits dat de geteekende worden over geslaegen en soo doen sult gy sien, agt nemende op de Okens met schrabben boven, in wat plaetse de ses persoonen, die gy van meyninge sijt uyt te kippen, sullen moeten gestelt worden. Siet dese 24 Okens.

00 6 0000 66 000000 6 0 6 00000 6

Nog een ander Exempel.

In een gelag sijn 12 persoonen, dese accorderen onder een, dat men in d'ordre van eenen af sal beginnen te tellen tot 10 toe, en op wien elke reyse in't om tellen de 10 valt, die sal vry sijn van 't gelag, en dat soo continuerende tot datter van de 12 maer eenen over blyft, die het gelag betaele. Nu is de vrage hoe men dit sal konnen doen?

Om dit wel te konnen weten, soo stelt soo veel Okens, oft Letteren voor u neder als'er persoonen sijn en terwyl de voornoemde questie sprekt van 12 persoonen; soo stelt 12 Letteren, aldus ABCDEFGHIKLM. Dat gedaen sijnde, begint u tellinge aen wat Letter gy begeert. Nemt aen de F telt my

[p. 41]

de F voor een, G voor twee, en alsoo voorts tot 10 toe, en gy sult de C dan bevinden de thiende te wesen, doet daer dan een schrabbeken door, op dat men die niet twee mael en telle gaet dan weder voort aen de D zoo lange, tot datter maer een over en blyve, als hier die K, en die zoude het gelag moeten betaelen.

Door desen Regel kan men sulk eenen laeten staen als men wilt om 't gelag te betaelen, en dat onder soo veel persoonen, als't voorvalt, en met soo veel om te tellen als versogt word, maer men moet dat eerst alleen by sijn selven overleggen, op dat het niet qualijk uyt en valle.

Om eenen Brief van den brand te bevrijden.

Nemt scherpen Wyn-Azyn en Eyer wit, mengt daer Quik-silver onder, en bestrijkt daer mede den Brief dry mael agter een, en droogt het elke reyse, schryft daer naer op dit papier, soo sult gy hem niet verbranden, ten zy hy seer lange in het vier was.

Om Letteren te schryven, die niet gelesen en konnen worden ten zy 't papier verbrand is.

Nemt seer sterken Azyn, beslaet het selve met het wit van een Ey, doet daer wat Quiksilver onder, en schryft daer mede, soo sullen de Letteren gelesen worden als het papier verbrand is.

Letteren met Azyn of pis geschreven.

Schryft eenige Letteren met Azyn oft Pis, en gedroogt zijnde, zult daer iets van konnen lezen, ten zy dat gy daer swartsel oft verbrand Papier op vryft.

Om eenen swerten Brief met wit te schryven.

Nemt klaer water, tempert dat met Eyer-duyeren, soo dat gy daer mede schryven kont, geschreven hebbende, laet het droogen, bestrijkt dan den Brief met swarten ink, droog zijnde is den selven niet lees-

[p. 42]

baer; schrapt dan met een Penne-mes over het geschreven, soo sal al het Ey-wit afgaen, en de letters sullen sig wit verthoonen.

Let wel dat men 't geschrift te regt droog laet worden eer men het af schrapt. Ik heb het selfs beproeft en goed bevonden.

Om het geschrift dat door oudheyd is uytgegaen te herstellen.

Nemt Galnoten, laet die eenen dag oft twee in Regen-water weyken strijkt dan van dit water over het geschrift alwaer de Letters sijn uytgegaen, gy kont met een wolletje bestrijken in dat selve water. Dat gemaekt, soo ras het nu droog sal sijn, sullen de Letteren wederom opkomen, en sig vertoonen even of zy eerst geschreven waeren.

Om seer goeden swarten Ink te maeken.

NEmt onder half pont Regenwater, en doet daer in dry oncen gebroke Galnoten, en laet het soo staen twee dagen in de Sonne. Dan doet daer nog by twee oncen Ongers Koper root kleyn gestooten, en roert het wel onder een met eenen stok, ende stelt het wederom twee dagen in de Son. Ten lesten doet daer nog in een once Gomme van Arabien die seer klaer is, en kleyn gestooten, met een once Granaet appels schellen, indien gy die bekomen kont. Dan laet het een weynig sieden, met een sagt vier, en giet het klaer boven af, dan gy sult mogen bewaeren in een Glas, oft Looden Vat, en het zal zeer swerten, en uytter maeten goeden Ink wezen.

Een ander maniere, om metter haesten goeden swarten Ink te maeken.

GY sult nemen dry pinten Wijn, een vierendeel van een pond Galnoten in stukken gebroken, en laetse sieden in den voorsz. Wijn, altyd wel omroerende, tot dat een derden deel van den Wijn inge-

[p. 43]

soden is: Nemt het als dan van 't vier en nog lauw sijnde, doet'er een vierendeel van een pond Koperrood in, ende roerd het nog een wyle tyds wel, en laet het staen tot des anderdaegs. Nemt dan eenen anderen pot oft kruyke, waer in gy dien Ink wilt laeten, en roert hem wel eerst omme; en sift hem door eenen Doek ofte Teems in dien anderen Pot, en dan doet'er vyf oncen Gomme in, en hy zal zeer goet en swart wezen.

Om rooden Vermillioen Ink te maeken.

NEmt Vermillioen, en vryft het op eenen steen heel fyn, tot dat het geilagtig word, met schoon water, en selve gevreven sijnde, sult gy het selve Vermillioen leggen in een stuk Kryts, het welk gy hol gemaekt sult hebben, daer sal de vogtigheyd intrekken en droog sijnde doet het in een doekxken, als gy nu de Vermillioen besigen wilt, nemt daer van soo veel gy wilt, nemtse met geprepereert klaer Ey; soo dik als Bry, laetse in de Sonnen droogen in een Glas, en wel gedroogt sijnde, doet het in een Doosken en willende rood schryven mengt hem eerst met water en klaer Ey.

Nota: Soo in uwe Verwe eenige blaeskens oft bobbelkens komen, soo nemt wat materie uyt uwe Ooren, oft een druppelken Ossen-gal, oft een weynig Myrrhe, doet het in de Verve, zy zullen in 't roeren verdwynen.

Om schoonen blauwen Ink te maeken.

NEmt wel gesuyverde smalde, mengtse met gomwater, en dat matig, dat het niet dik zy: En om de preuve daer van te doen, soo maekt een Letter ofte twee met den Smalde, en droog sijnde, legt'er een schoon Papier op, vryft het Papier het welk op de Letters leyt, styf met uwe hand blyft het Smalde aen 't Papier hangen, soo moet'er

[p. 44]

meer Gomme in. Om wel met de voorz. Smalde te mogen schryven, soo moet men een slappe lange genebde Pen hebben. Soo de Smalde te bruyn wort door lang staen, giet het Gomwater af; en doet'er klaer water op, roert het wel om; en laetse sinken, en giet als dan water daer van tot datse weder schoon is; en als gyse wederom besigen wilt, giet'er Gom-water op, als voren.

Om op dryderhande manieren geilen Ink te maken.

Nemt Auripigmentum, fyn gevreven met klaer Ey getempert, is schoonen geilen Ink.

Desgelijks Soffraen met Eyer-duyers gemengt is goeden geilen Ink.

Item Soffraen gewijkt in versche klaere Eye 24 uren lang, giet dat geil Ey-water in een Schelpe, en tempert daer bereyde Masticot in, 't is ook schoonen geilen Ink.

Van Bezie-geel die men Duyvels-bezien noemt, en om 't selve te gebruyken.

De geile Besiën oft Duyvels besiën: naer datse geplet sijn; sonder datse tot pulver gestooten sijn, 't welk niet en mag wesen, soo moet men die te weyke stellen met witten Aluyn, of water daer Aluyn in gesmolten is, en het sal hem tot een schoon klaer geile Verve geven.

Om groen te maken, daer men mede schryven en verven mag.

Nemt Spaens-groen, Litorgirium en Quik-silver; stampt het wel te samen met kinder pisse, daer naer schryft'er, verft'er, oft Schildert'er mede, en gy sult een zeer schoon koleur sien, oft 't Amerant Verve waer.

Nog om groenen Ink te maeken.

Nemt Wynruyt, stoot het in eenen Mortier vringtse door eenen doek in een Schelpe, doet daer ge-

[p. 45]

vreven Spaens groen in, tempert dat met Gomwater, laet het twee oft dry dagen staen sonder roeren, want het beste en den schoonste leyde boven: Men kan desen Ink wel een half jaer goet houden.

Nog groenen Ink op twee ander manieren.

Nemt Spaens groen, lang en sterk gevreven met Wyn steen, en Wyn azyn, en door eenen doekt gedaen, en alsoo gebesigt is goet: Item, kap groen met Gom-water gemengt, is ook goed.

Om groene Letteren te schryven.

Nemt het sap van Ruyte, Spaens groen, en Soffraen brekt het al te samen, mengt het met Gomwater, en schryft'er mede.

Om witten Ink te maeken.

Nemt Loot wit, vryft het wel, tempert het als dan met sterk Gom-water; oft met een maetelijk Lym waterken, desgelyks met klaer Ey getempert is schoonen witten Ink op 't swart.

Om witten Ink te maeken, waer mede op wit papier geschreven, gemakkelijk gelesen word.

NEmt versch witte, en wel gewasschen Eyerschalen, vryft se wel op eenen steen, met klaer water afgespoelt. Doetse daer naer in een schoon schotelken tot dat het Poeder al te gronde gesonken is; als dan giet'er 't Water ligtelyk af, en laet het Poeder van selfs in de Sonne droogen, en gy sult een uytnemende schoon wit hebben, sulkx als'er ter wereld geensints gelyk zyn en sal, by alsoo verre dat men het wel reynlyken bereyde, en bewaere. Als gy het te werke stellen wilt, soo nemt Gomme Armoniacum wel gewassen en gesuyfert, van de geile schelle die daer om is, laet het daer naer eenen dag lang in gedistileerden Azyn wyken, des anderdaags sult gy 't al gedissolveert vinden, en den Azyn sal wit worden als Melk, den welken gy door eenen schoonen doek doen sult, en sult'er

[p. 46]

voort een luttel van het voorsz. Poeder mede temperen: Schryft'er oft Schildert mede, en gy sult een sonderlinge schoon wit hebben boven alle wit ter wereld.

Om Letters en Ink-plakken uyt te doen op papier.

NEmt Salpeter en Ongers koper root, van elkx een pond, distileert dat te samen; en nemt dan een Sponsie, en maekt dat nat in dit water, en vryft'er mede op de Letters, soo sullen zy terstont uytgaen. Ofte nemt Poeder van wit been en plaester twee oncen, vryft het wel kleyn en mengtse 't samen, en tempertse dan met den Duyer van een Ey, en bestrijkt daer mede u Letteren, en laetse alsoo droogen; Dat gedaen sijnde, schrapt het af met een penne-mes, soo sal het papier wit blyven.

Om Fijn Gout te bereyden, daer men mede Schildert ofte Schrijft.

Nemt geslagen Goud, en vier Druppelen Honings, mengt wel alles te samen, en doet het in een gelasken. En als gy het te werk stellen wilt, soo tempert het met Gom-water, en het is gedaan.

Om met Silver uyt de penne, oft penceel te schijven.

Wilt gy nu Silver bereyden om daer mede uyt de Penne, ofte uyt het Penceel te schryven, soo handelt daer mede op de selve maniere, als hier boven van het Goud geseyd is, behalven dat gy in plaets van geslagen Goud-bladeren, sult moeten nemen geslagen Silver-bladeren: de rest is alles gelijk als met Goud.

[p. 47]

Van de diepte der aerde, de hoogde des Hemels ende rontheyd des werelds.

DE diepte des Aerd-bodems tot het Centrum toe is 5436 Italiaensche mylen. En de rontheyd om het Aerderyk is 5400. Duytsche mylen, 15 gerekent op een graed.

Van het Centrum af tot de Maene toe sijn ontrent 56 halve Diameters der Aerden, dat sijn 192429 mylen. Tot de Sonne toe sijn 1142 halve Diameters der Aerden, dat sijn 3924911 nemende d'een, en d'ander van dese Ligten in 't midden van haeren Hemel.

Tot de vaste Sterren toe, die aen 't Firmament staen sijn 14000 halve Diameters der Aerden, dat sijn 48104000 mylen, en dat naer de waerschynelykste opinie van Ticho Brahe.

Uyt alle dese Maten kan men door Arithmetische Rekeninge colligeren verscheyde lustige Propositien, tot dese materie dienende; als volgt:

Soo men maekte een gat door 't midden der Aerden, en dat men eenen Meulen-steen door dit gat henen vallen liet, nog soude den selven van doen hebben, om te vallen tot het Centrum toe (doende op ider minuut een myle) over de twee dagen, en 9 uren tyd. Want seggende tot een myle is van noode eenen minuet, hoe veel tot 3489 mylen; Komt als voor twee dagen en negen uren.

Soo imant alle dagen dede 10 mylen weegs, die soude by na moeten employeren 6 Jaeren tyds, om 't Aerdrijk om te reysen. En soo eenen Vogel desen omkeer dede in 24 ure, hy soude moeten vliegen ontrent de 900 Italiaensche mylen, in een ure tyds, dat maken 225 duytsche mylen.

De Maene doet meerder weegs in een ure, als oft

[p. 48]

zy in een ure liep twee-mael, om 't ronde der aerde.

Soo imant alle dagen opklimmende naer den Hemel dede 10 mylen, dien soude ontrent 26 Jaren, en 130 dagen tyd moeten hebben, om te komen tot de Mane toe. Want 10 mylen geve eenen dag, en 192416 mylen, die de Maen van het Centrum der Aerden staet sijn 9620 dagen, de welke gedeelt sijnde door 365 dagen, maeken 26 Jaeren, 130 dagen.

De Sonne doet meerder weegs op eenen dag, als de Maene in 12 dagen, om dat den keer der Sonne voor't minste 10 mal groot'er is, dan die van de Mane. Eenen Meulen-steen, die afvallende duysent mylen op een ure passeerde, soude van doen hebben over de 20 dagen, om te vallen van de Sonne tot op de aerde.

De Sonne doet in een ure tyds over de vyfmael hondert, derthien duysent, en negen hondert mylen, dat is op eenen minuet 8565 mylen, en diesvolgens is'er eenen Canon kogel, nog Pyl, nog Blixem, nog eenig gerugt van wind, dat sig met sulken snelligheyd kan bewegen.

't Is nog vry wat anders met de snelligheyd der sterren aen't Firmament. Want een der selver Sterren sijnde ontrent den Equator, in't midden van de beyde Palen des werelds doen in een ure ontrent 25205318 Italiaensche mylen, soo veel als imant te post (doende alle dagen 40 mylen) soude kon-doen, in den tyd van 1726 Jaeren.

Wat my belangt, ik achte, dat soo en van dese Sterren met sulken onuytsprekelyke snelligheyd door de Locht rondsom de Aerde henen vloog, dat dit gansche beneden deel der wereld daer door soude branden en versmilten. Siet hoe dat den tegenwoordigen tyd vliegt met de Sterren, en ondertusschen soo komt eyndelyk de Dood.