De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 21

Van Metz naar Straatsburg,
door J.F. Nuyens.
(Vervolg.)

Het eerste gedeelte sporen door Lotharingen gunt ons opnieuw een blik op dit bij uitstek vruchtbare plateau. Het vrij eentonige van de golvende hoogvlakte wordt telkens afgewisseld en opgevroolijkt door vriendelijke dorpjes en stadjes, die van uit het frissche groen of van achter een glooienden heuvelrug te voorschijn komen. Weelderige korenakkers wisselen af met volgeladen boomgaarden en welverzorgde tuinen en hier en daar stoomen wij door uitgestrekte bosschen, die ons duidelijk maken, dat ook de houtteelt hier een middel van bestaan geeft.

Een geheel ander karakter neemt het landschap echter aan in het oostelijk deel van Lotharingen, dat uitloopt naar de Vogezen. Wij sporen hier door een heuvelachtig, boschrijk terrein, waar tevens een groot aantal meertjes en vijvers een aangename afwisseling bieden. Nu en dan hebben wij een vrij uitzicht over een groote, spiegelgladde oppervlakte, die geheel door bosschen is ingesloten, en meermalen doet het geraas van den trein verschrikt het wild opspringen, dat in deze schoone, wilde natuur verblijf houdt.

Zoo langzamerhand echter komen nu de Vogeezen te voorschijn. Al lang zagen wij in de verte de hoogste toppen omhoog blauwen, maar nu worden de omtrekken scherper en de verschillende vormen duidelijker. Als de trein in Saarburg stopt, hebben wij al een aardigen kijk op de geheele bergketen. Saarburg zelf maakt een alleraardigsten indruk. Het stadje is geheel omgeven door muren en poorten en daar het op de helling van een heuvel is gebouwd, bestaat het uit een boven- en benedenstad. Het eerste wat ons in het oog valt, is natuurlijk een kolossale kazerne.

Voorbij Saarburg begint het schoonste eind sporen, dat men zich bijna denken kan. Eerst wordt het terrein al een weinig rotsachtiger en meer geaccidenteerd. Men ziet kort voor zich de boschrijke hellingen der Vogeezen. De trein begeeft zich in een hollen weg en schijnt in razende vaart zich tegen de ruwe rotsklompen te pletter te zullen loopen. Plotseling bevindt men zich voor een steilen rotsmuur en met donderend geweld stormt de trein een lange tunnel binnen, die de verbinding vormt tusschen Lotharingen en de Vogeezen. Deze tunnel - die van Archweiler - is ruim 2600 M. lang, en als de trein dien na eenige minuten is doorgerend, is het karakter van het landschap plotseling, als met een tooverslag, veranderd. Van uit de uitgestrekte hoogvlakte van Lotharingen bevindt men zich nu in de bergengte van Zabern, den nauwen pas, die, dwars door de Vogeezen heenloopend, de Rijnvlakte verbindt met het westen van Frankrijk. De trein stoomt over een dubbele viaduct en nu zitten wij ingesloten tusschen de schilderachtige bergen, waar de vertellingen spelen van Erckmann-Chatrian, waar iedere rots om zoo te zeggen haar eigen sage, en ieder dorpje zijn overleveringen heeft. Het dal is hier zoo nauw, dat de spoorweg, het riviertje de Zorn en het Marne-Rijn-kanaal vlak naast elkaar voortloopen.

Als ik spreek van het Marne-Rijn-kanaal, moet de lezer zich niet voorstellen een kanaal, zooals er zoovele in ons land zijn aangelegd, waar stoomvaart is en waar groote binnenschepen zich in alle richtingen bewegen. Het bovengenoemde kanaal is maar smal, naar schatting niet meer dan ongeveer 15 M. Breede schepen kunnen er dus niet in varen, maar bovendien zijn de vele sluizen zoo smal, dat er zeker geen schepen kunnen passeeren, die breeder zijn dan 3 meter. Het spreekt dus van zelf, dat dit en dergelijke andere kanalen alleen dienst kunnen doen voor de binnenvaart, waarbij geen haast is, b.v. voor het vervoer van steen, hout enz., te meer daar de zeilvaart ook onmogelijk is, zoodat alle schepen door paarden worden getrokken.

Van uit den trein hebben wij de prachtigste gezichten op de bergen en dalen. Hier en daar zijn zware overhangende rotsklompen gesteund door metselwerk; elders zien wij de houthakkers bezig in de zware bosschen. Somtijds is een groot deel van de berghelling al van boomen beroofd en een kale plek of wel een korenveld of een wijngaard brengt een aangename afwisseling tusschen het donker groene loof. Allerschilderachtigst gelegen dorpjes en gehuchten liggen in de diepte of langs de berghelling en somtijds kronkelt de rook rustig boven de boomen en rotsen uit, terwijl de woningen zelf voor het oog verborgen blijven.

Door dit poëtisch en aantrekkelijk oord voert de trein ons langs Lütselburg naar Zabern, de aloude hoofdstad van de Wasgau, het Tres Tabernae van de Romeinen. Vanuit deze stad zijn de schoonste uitstapjes te maken in de Vogeezen, maar daar dit tochtje voor later op het program staat, zal ik er verder maar niet over uitweiden.

Bij Zabern wordt het dal van de Zorn wijder. Het uitzicht wordt ruimer en de bosschen maken op veel punten plaats voor wijngaarden en hopvelden. En eindelijk bij Brumat beschrijft de spoorweg een grooten boog naar het zuiden en treedt de uitgestrekte boven-Rijnsche laagvlakte binnen, die zich van Bazel tot Mainz uitstrekt. Nu duurt het niet lang of in de heldere avondlucht bemerken wij den hoogen toren van den Straatsburger Dom, die ver boven alles uitsteekt en als een trouwe wachter over den gezegenden Elzas heenblikt. Een kwartier later rolt de trein door de zware wallen tusschen den Stein-Thor en den Kronenburger-Thor en zet ons even verder af aan het woelige hoofdstation, waar verschillende hoofdverbindingen tusschen Noord- en Zuid-, tusschen Oost- en West-Europa samenkomen.

Iets uit de historie van Straatsburg. De Dom.

De ‘entrée’ in Straatsburg is uiterst gezellig en aantrekkelijk. Vóór het station is een groot, halfcirkelvormig plein aangelegd - de Engelschen zouden zeggen: een square, - door een vriendelijk plantsoen versierd. In het midden bloeit en geurt een rijkvoorzien bloemenbed, waartusschen een fonteintje springt en daaromheen zijn breede wegen aangelegd, die aan weerszijden met schaduwrijke boomen zijn beplant.

Dit stationsplein is bijna geheel omzoomd door hotels en café's, die er alle even net en flink uitzien. In een van deze nu, het ‘Rheinischer Hoff’, dat uitblonk door zijn helder electrisch licht, namen wij onzen intrek.

De uitmuntende zindelijkheid en de huiselijkheid, die in dit hotel heerschten, stalen natuurlijk direct mijn vrouws hart. Onze

[p. 208]

kamer, met een aardig balkon, dat door twee palmen was versierd, viel al even erg in den smaak. De keuken was uitstekend, de wijn overheerlijk en het bier frisch en krachtig; summa summarum kwamen wij tot de overtuiging, dat wij het best een dag of vijf in Straatsburg zouden uithouden.

Wij installeerden ons dus in ons tijdelijk verblijf, schikten de bagage, en wandelden dadelijk de deur uit, om alvast weer een eersten indruk van de stad op te doen...

Het spreekt wel van zelf, dat de oude, vermaarde stad een heele geschiedenis achter den rug heeft. Zij werd gesticht onder keizer Augustus en voerde toen den naam Argentoratum, terwijl zij dienst deed als legerplaats voor het 8^ste Legioen. Natuurlijk werd de plaats in den tijd der volksverhuizing verwoest, maar onder de Karolingers weer herbouwd, uitgebreid en versterkt. En daarna brak onder het bestuur der bisschoppen het bloeitijdperk voor de gunstig gelegen stad aan. Als vrije Rijksstad was zij in de middeleeuwen in het bezit van velerlei voorrechten en privilegiën. Haar banier marcheerde in den oorlog direct achter de keizerlijke vaan en de Straatsburgers, dapper en zeer gesteld op hun vrijheden, lagen meermalen overhoop met de edelen uit den omtrek of zelfs met hun eigen bisschoppen.

Gedurende den dertigjarigen oorlog, die zooveel rampen bracht over Duitschland, bleef Straatsburg, doordien het zich onzijdig hield, voor veel ellende bewaard, en bij den vrede van Munster in 1648 bleef het bij Duitschland ingelijfd. Lodewijk XIV had echter reeds lang een begeerig oog geslagen op de sterke vesting. In 1680 beweerde hij, dat de stad hem den eed van hulde moest doen, voor eenige van haar voogdijen, die aan de Kroon van Frankrijk toekwamen. De stad durfde dit niet weigeren en met het Duitsche rijk werden betreffende deze kwestie onderhandelingen aangeknoopt. Nog in hetzelfde jaar echter, gedurende den vollen vrede, stuurde de Fransche potentaat Louvois met 30.000 man naar den Elzas, en Straatsburg, overtuigd dat tegenstand toch niet zou baten, gaf zich aan den maarschalk over. Deze willekeurige en onrechtvaardige annexatie werd bij den vrede van Rijswijk in 1697 bekrachtigd en langzamerhand verdween voor een groot deel de Duitsche geest, en Straatsburg werd een Fransche stad, vooral toen na de revolutie Napoleon I de universiteit herstelde. Bekend is verder, hoe Lodewijk Napoleon (later Napoleon III) in 1836 een aanslag waagde op deze grensstad, met het doel zich tot keizer te doen uitroepen; welke poging echter volkomen faalde. Toen deze vorstelijke avonturier echter keizer der Franschen was geworden, werd Straatsburg als vesting nog meer versterkt tot een bolwerk en de voornaamste voorpost tegen Duitschland.

straatsburg. ‘Achter de molens.’

En nu brak voor de bloeiende stad het meest noodlottige tijdperk aan van haar geschiedenis! Het bloedige oorlogsjaar 1870 bracht tal van rampen en ellende over den schoonen Elzas, maar over haar hoofdstad in de eerste plaats. Na den ongelukkigen slag van Weisemburg reeds werd Straatsburg door de Duitschers ingesloten en weldra was de stad van alle gemeenschap met de buitenwereld afgesloten. Het bombardement begon den 18^den Augustus en duurde met meer of minder hevigheid tot aan de overgaaf op 27 September. Wat Straatsburg in die dagen heeft geleden, is met geen woorden te beschrijven. Nog in onze dagen is de bloedige wond niet geheel genezen en de haat tegen den overweldiger is nog niet volkomen gesleten. De citadel, een werk van Vauban, werd tot een vormloozen puinhoop geschoten. De Duitsche kanonnen hadden zulk een verre dracht, dat vele soldaten in den rug getroffen werden door kogels, die van den kant der Vogeezen over de geheele stad waren heengevlogen. De Stein-Thor, de National-Thor, de Weissenthurm-Thor e.a. werden geheel vernield. In de wallen was op onderscheidene plaatsen bres geschoten. Het noord-oostelijk deel der stad was bijna geheel plat geschoten. De hoofdstraten der stad vertoonden een jammerlijk beeld van verwoesting. Honderden schoone gebouwen waren in de vlammen opgegaan en daaronder de beroemde bibliotheek, welke de rijkste kunstschatten bevatte. Wat al jammer, wat al ellende, hoeveel bloed en tranen in eenige weken tijds! En al deze verwoesting diende tot niets! Uitgeput, verlaten door het machtelooze Frankrijk moest generaal Uhrich de vesting aan de Duitschers overgeven en na een tweehonderdjarigen roof kwam de oude rijksstad weer in het bezit van het Duitsche rijk.

‘Straatsburg is de sleutel van het huis,’ zei Bismarck bij de vredesonderhandelingen, ‘en dien moet ik hebben!’

Wel jammerlijk werd de Fransche grootspraak te schande gemaakt! ‘Geen steen van onze vestingen, geen voetbreeds van onzen grond,’ klonk het nog twee maanden geleden! Jawel, die steen groeide aan tot Straatsburg en Metz; die voet gronds breidde zich uit tot den geheelen Elzas en Lotharingen en slechts door den intocht der Duitschers in Parijs toe te staan, kon het Fransche gouvernement het onoverwonnen Belfort behouden.

Met luid gejuich verwelkomden de Duitschers de lang verloren stad weer in hun midden; maar in Frankrijk bleef nog lang de naam Straatsburg een geesel, die het gevoel naar revanche zweepte tot woede, en jaren aaneen werd het beeld dezer stad omhangen met rouwkransen, ten bewijze, hoe diep de wonde was, door het verlies van deze schoone vesting geleden.

(Wordt vervolgd.)