De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 20

Jan van Arkel.
Historische roman uit het einde der 13^de en 't begin der 14^de eeuw,
door
Albertine Smulders.
(Vervolg.)

De jonker van Renesse zag verbaasd. Hij bemerkte wel, dat het haar ernst was, en dat zij, op haar vlug paardje gezeten, niet zou schromen den reiswagen en haar geleide achter zich te laten om dwars door veld en duinen op den Burcht aan te rijden. 't Was niet enkel vrees, die haar beheerschte. De bevallige, maar beschroomde en onbeduidende jonkvrouw, waarvoor hij Ermgaard had gehouden, zou in angst om zijne hulp hebben gesmeekt. Deze Ermgaard vertrouwde op zich zelve en op haar paard, zij had roekeloozen moed, maar ook wilskracht, zij deed hem aan de dappere burchtvrouwen denken, die tijdens de kruistochten zich zelven tegen den vijand wisten te beschermen, maar ofschoon zijne bewondering voor haar toenam, begreep hij toch opeens, dat hij niets van haar te hopen had. Nooit had zij, tijdens haar verblijf te Renesse, zoo onbeschroomd naar hem geluisterd en met hem gesproken; nooit had hij haar uit hare stille teruggetrokkenheid kunnen lokken, maar nu doorzag hij plotseling, dat dit niet enkel uit schroomvalligheid was, maar wijl hij haar mishaagde. Nu wist hij, dat niemands invloed deze vrouw zou kunnen dwingen tot een huwelijk met hem, wanneer hij zelf haar niet kon winnen.

Intusschen was de ruiter dichterbij gekomen. Hij reed zoo kalm en zijne gansche houding was zoo vreedzaam, dat de kleine troep en zelfs de vrouwen niet meer aan gevaar dachten.

Zijn prachtig zwart paard trok Ermgaard's aandacht en zij bleef aan het venstertje staan om hem voorbij te zien rijden. Zeker was de eenzame man geen eenvoudig wapenknecht of schildknaap, al mocht men zijne wapenrusting noch die van zijn paard kostbaar noemen. Hij droeg het gevlochten maliehemd en daarover den wapenrok; van zijn helm, waarboven een pluim wapperde, was 't vizier neergelaten, maar wat zijne verschijning zoo opmerkelijk maakte; zijne gansche uitrusting was even koolzwart als zijn ros. Tegen de blauwe zomerlucht stak die zwarte gestalte scherp af, toen hij heel langzaam nader kwam, door de helmgaten van het vizier den kleinen troep aandachtig beschouwende. Hij kwam vlak voorbij den wagen gereden en zag Ermgaard strak aan, zij merkte op hoe 't eenig blinkend sieraad, wat hij droeg, een klein zilveren fluitje was, dat om zijn hals hing en hoe op de zwartzijden wapenrok geen wapen of ander teeken prijkte.

Jan van Renesse had bij de nadering des ruiters, om op alles voorbereid te zijn, zijn schildknaap aan de spits der wapenknechten doen rijden en hem waakzaamheid aanbevolen, zelf dekte hij de achterhoede.

De vreemde ridder was hun reeds een eind voorbij, toen hij plotseling, als bedacht hij zich, terugkeerde en Jan van Renesse ter zijde reed.

‘Met uw oorlof, jonker van Renesse,’ zeide hij met groote hoffelijkheid, ‘uit het kleine geleide, waarmede gij uwe vrouwen hebt omringd, durf ik opmaken, dat gij al te zeer op uwe dapperheid vertrouwt of onkundig zijt van de onveiligheid dezer streken.’

‘Uwe bezorgdheid is treffend, heer ridder,’ antwoordde Renesse spottend, ‘maar, indien ge mij kent, weet ge ook, dat eene onveilige streek mij niet bevreesd maakt.’

‘Uw antwoord op mijne heusche waarschuwing zou een dorper passen, jonker; gij kondt wel begrijpen, dat die niet u gold, maar, haar die onder uwe bescherming staan. En wijl ik de vrouwen wensch te beschermen, wil ik er u op wijzen, dat ge een boogschot verder op de bende van Van der Lee zult stuiten, die zeer talrijk is en waarvan ge weet, dat zij geen genade geeft.’

‘Gij, die u voor uw naam en wapen te schamen lijkt, zijt dan in goede verstandhouding met dien gevloekte, dat ge ongehinderd hebt kunnen doortrekken!’

‘Ja, ik had een vrijgeleide,’ zeide de vreemde ridder, op wien de kwetsende woorden van Renesse niet den minsten indruk schenen te maken, ‘en wat mijn naam en wapen betreft,’ ging hij op denzelfden kalmen toon voort, ‘ze zijn die van een man, die geen beleediging ongewroken laat, maar alles ter gelegener tijde. Wilt gij, dat mijn vrijgeleide ook u diene, jonker van Renesse?’

‘Neen, dat wil ik niet,’ riep Renesse in woedende drift, ‘mijn zwaard zal mijn vrijgeleide zijn.’

‘Dan zal het zonder uw wil geschieden,’ en met die woorden reed de zwarte ruiter snel naar den reiswagen, tot aan het venstertje, waarvoor Ermgaard gezeten was met Sophia van der Goude.

‘Jonkvrouwen,’ zeide hij, terwijl zij verbaasd opzagen, ‘misschien zult gij zoo straks den weg versperd vinden door gewapenden. Wanneer gij echter dit toont, zal niemand van de uwen gehinderd worden,’ en hij reikte Ermgaard een zwartzijden sjerp over, terwijl den teugel wendende, om heen te gaan.

‘Mogen wij niet weten, wie ons dezen dienst bewijst?’ vroeg Sophia van der Goude: zij had juist tegen Ermgaard over den geheimzinnigen ruiter gesproken zonder te weten, dat hij nog in de achterhoede toefde.

‘Ongetwijfeld!’ zeide de ridder, met opzet hare bedoeling niet begrijpende; hij sloeg zijn vizier op en de beide meisjes zagen even een heel jong, vriendelijk gelaat, met kinderlijke, blauwe oogen, die haar lachend aanstaarden; 't volgend oogenblik, vóórdat jonker Jan den wagen bereikte, had de ruiter zijn vizier neergelaten en was langs een zijweg heengedraafd.

Schoon Renesse met veel booze woorden eischte, dat men de sjerp van den ridder zou wegwerpen en indien er zich gevaar mócht voordoen, alleen zou vertrouwen op het kleine geleide, weigerden zijne stiefmoeder, de jonkvrouwen en de oude geestelijke eenparig hem ter wille te zijn. Toornig verklaarde hij, dat de eenzame ruiter een goddeloos booswicht moest wezen, die met Pelgrim van der Lee heulde, toen de weg, die hier smaller en van weerszijden dicht begroeid was, zich als bij tooverslag met wapenknechten vulde, die den reiswagen en de ruiters aan alle kanten omringden. 't Was meest voetvolk, maar op een sein kwamen uit dwarspaden en over het veld ruiters aanrennen. Tegenweer willen bieden ware eenvoudig dwaasheid geweest, ofschoon Renesse zijn zwaard trok en op hoogen toon vroeg, wat deze aanval beteekende.

‘Het beteekent,’ zeide de hoofdman, een reusachtig krijger, met een woest en wreed uiterlijk, ‘dat al wat gij meevoert onze buit is. De vrouwen zijn onze gevangenen en gij, ridder, kunt met uwe gezellen kiezen tusschen neergestooten te worden of zonder paarden en wapens verder te reizen.’

‘Dorper,’ kreet Renesse en hief zijn zwaard op, ‘denkt ge den jonker van Renesse zoo te kunnen smaden?’

De man in het lederen wambuis hief even de hand omhoog en in een oogenblik, vóór hij zich kon verdedigen, was jonker Jan van achteren aangevallen, van 't paard gerukt en gekneveld.

De vrouwen riepen intusschen tot de wapenknechten, die brutaal door de venstertjes naar binnen gluurden, om het hoofd der bende tot haar te brengen, want dat zij vrijgeleide hadden.

Eindelijk boodschapte een der knechten het aan den reusachtigen kerel, die woest lachend, spotte met Renesse's onmachtige woede. Hij zag verbaasd op, maar naderde toch den wagen, waar Ermgaard hem de zwarte sjerp overreikte. Hij ontvouwde die en bekeek ze zorgvuldig, daarna boog hij met ruwe onderdanigheid, en ze teruggevende zeide hij:

‘Zooals mijn meester beveelt.’

Een oogenblik later was de gansche bende verdwenen, zonder eenige schade te doen, juist als ware het een vreeselijke droom geweest; alléen stond Renesse nog met gebonden armen op den weg en zijn eigen knechten moesten hem losbinden.

Zonder een woord te spreken, besteeg hij zijn paard en reed voort, den stoet vooruit.

Nog geheel onder den indruk van het doorgestane gevaar, spraken de vrouwen binnen den wagen allen te gelijk over de wonderlijke ontsnapping. Men bezichtigde nu met opmerkzaamheid de sjerp, waarop in een der hoeken, met roode zijde, een hollend paard was geborduurd. Men verdiepte zich in gissingen, wie de ruiter toch mocht zijn, die hen van de woeste bende had bevrijd, en was het er over eens, na de beschrijving, die Sophia van hem gaf, dat hij onmogelijk in betrekking met de roovers kon staan, doch op een of andere wijze een gunstigen invloed op hen uitoefende. Ermgaard zweeg: zij alleen had de woorden van den hoofdman verstaan: ‘Zooals mijn meester beveelt,’ - zij alleen wist zeker, dat de zwarte ridder niemand anders zijn kon dan de beruchte Pelgrim van der Lee, en zij voelde toch in haars harten binnenste eene onverklaarbare neiging om den jonkman te verdedigen, wiens vroolijke, kinderlijke oogen zij nog zag schitteren. Dat kon de blik niet zijn van een door den duivel beheerschten woesteling.

Heel langzaam schommelde de wagen nu over een mul zandpad, dat door de duinen naar 't zeestrand leidde. Men trok langs Ruckanje, waar de bewoners deels ter zee gingen om te visschen, deels de ‘zoutneringe’ uitoefenden, eene wijze om zout te winnen, waarbij uit gedolven aarde met zeewater besproeid het zout gekookt wérd, 't welke men fel-barnen noemde en dat later verboden werd, daar de grond er onder leed.

Nu kwam ook spoedig de groote, hooge

[p. 135]

heuvel in 't gezicht, waarop de Burcht was gebouwd en weldra reed het troepje ruiters en de wagen den glooienden weg op naar boven. Lustig bliezen de mannen hunne horens, wat spoedig van de tinnen met luid geschal werd beantwoord. De poortwachter opende de groote poort, die toegang gaf tot den voorhof, eene zeer groote uitgestrektheid, waar zich de boomgaard en moestuinen bevonden, waar ook een ruime kapel stond, aan Sint Pancras gewijd, voor al de onderhoorigen en omwoners, die er dagelijks ter Misse kwamen. De poort werd beschermd door twee kleine torens, terwijl de groote, machtige slottoren den ganschen voorhof beheerschte en beschermde. De breede gracht scheidde voorhof en slot en over de gracht was slechts één brug geworpen.

't Gezelschap ging over deze brug langs de poorten en wachterswoningen de overwelfde gang door, waarboven de zaal voor de krijgers was, die in dagen van strijd dit gedeelte van het slot moesten verdedigen. Door die gang kwam men in den binnenhof van den Burcht. Hier stegen de ruiters af en de vrouwen verlieten den reiswagen.

Uit de gebouwen ter rechterzijde, waar de dienstbaren waren gehuisvest, kwamen knechten en maagden aangeloopen om den wagen te ontpakken en den gasten in alles van dienst te zijn. De stalmeester liet zijne mannen de wagens uitspannen, de paarden afwrijven, voederen en naar de stallen brengen.

Katharina van Voorne kwam zelve, in hare blijdschap over Ermgaard's terugkeer, de reizigers op 't binnenplein te gemoet. Links van het binnenhof bevonden zich de kelders en magazijnen en daarboven de groote zaal, die haar licht van buiten kreeg, want een kleine, sierlijke kapel was er voor gebouwd, zóó, dat de kasteelbewoners uit de zaal in de kapel konden komen; de burchtvrouw voerde hare gasten thans rechtuit, naar 't eigenlijke woonhuis, langs de groote trap naar hare vertrekken.

Maar voor men het binnenhof had verlaten klonk weer van buiten horengeschal, dat spoedig van den toren terugschetterde, en niet lang behoefde men te wachten om den reisstoet der vrouwe van Veere te zien binnentrekken. Vrouwe Aleid reisde, zooals men wel kon verwachten, in hoogen staat. Zij liet eenen reiswagen, gelijk de vrouwe van Renesse had gebruikt, aan hare kamervrouwen over, zij zelve en hare stiefdochter lagen, in met pelswerk gesierde mantels gehuld, in een soort draagkoets, die voor en achter met paarden bespannen was. Die draagkoets van gesneden hout, fraai beschilderd en verguld, was van roodzijden gordijnen voorzien, die met het zachte weder half waren opgeslagen; ook de coverture der paarden was van roode zijde, evenals de bliaut der jonge knapen, die ze bij den toom leidden, en overal was 't wapen van Borselen op gestikt. Aan de coverture hingen gouden belletjes en ook 't zijden hoofdstel was met goud en gesteenten bewerkt.

En ofschoon zij een veel verderen tocht hadden afgelegd - gedeeltelijk over zee - was ook het reisgewaad der ridders in het gevolg van vrouwe Aleid lang zoo eenvoudig niet als dat der vrouwe van Renesse. Zonder twijfel had vrouwe Aleid gewild, dat men in de laatste pleisterplaats zich met alle staatsie kleeden zou, om die van Voorne te verbazen door haren rijkdom en pracht.

‘Heer van der Lee zou hier een rijkeren buit hebben gevonden,’ fluisterde Sophia van der Goude tot Ermgaard, en ondeugend voegde zij er bij: ‘maar aan die bitse, trotsche jonkvrouwe van Borselen zou de zwarte ridder nooit vrijgeleide hebben gegeven.’

Wolfaert van Borselen vergezelde zijne gade niet, evenmin als zijn zoon, maar zijn broeder, heer Floris, was medegekomen met Jan, heer van Cruiningen, heer Kerving van Reimerswale, wiens burcht in de stad Reimerswale gelegen was, Anthony van Arnemuiden, Claes de Vriese, heer van Oosteinde, en nog andere Zeeuwsche jonkers, die weer allen hunne knapen en knechten medebrachten; de ridders en knapen, die met Costijn van Renesse vooruit waren gereden, kwamen ook de nieuw-aangekomenen begroeten, zoodat het gansche binnenhof gevuld was met eene bonte menigte, tusschen wier kleurige gewaden de helmen der wapenknechten en de lanspunten glinsterden. Paarden hinnikten en deden hun tuig rinkelen, de stalmeésters en knapen riepen elkaar toe, de ridders begroetten elkaar met luide kreten, die van Renesse verhaalden van den vijandelijken aanval; zulk een rumoer was het in den hof, dat de Burcht wel geleek op een dier betooverde kasteelen, waar de kruisvaarders van verhaalden, die opééns door 't horengeschal van den torenwachter uit den tooverslaap ontwaakt waren.

Hoewel vrouwe Aleid de plechtige statigheid eener vorstinne ten toon spreidde, was hare begroeting van Ermgaard en Hildegonde toch zeer vriendelijk, en allergoedertierenst ontving zij Katharina, die zij nimmer had kunnen dulden; haar eerste vraag gold jonker Geraerdt en ze liet levendige spijt blijken, toen Katharina mededeelde, dat hij niet zou kunnen komen. Een bode had zijn schrijven gebracht, dat hij graaf Floris op eene jachtpartij moest vergezellen.

De burchtvrouw voerde de gasten nu met zich naar binnen; de dienstknechten brachten water in een gouden bekken, benevens fijne dwalen, opdat men zich van 't stof der wegen zou kunnen reinigen; men ontdeed zich van mantel en reismuts. Nu waren ook de wagens, die de kleederen en sieraden bevatten, binnen komen rollen en vrouwe Aleid's eerste zorg was, zich naar de waarderobe te spoeden, om te zien of hare kostbare gewaden met de uiterste zorg in de langs den wand geschaarde kasten werden nedergelegd. Aan de kamervrouwen, die midden in 't vertrek, in de daartoe afgeschoten ruimte, op zeer lage bankjes, aan den arbeid waren, gaf zij hare bevelen om een gescheurden mantelzoom te herstellen, een losgeraakte parel weder vast te hechten. Machteld, de niet schoone en zeer trotsche erfdochter van Veere, volgde hare stiefmoeder, terwijl Ermgaard in de rustige vreugde van weer thuis te zijn, Sophia haar vogels en bloemen deed bewonderen.

De zonne was intusschen lang in zee gezonken, men verzamelde zich in 't groote vertrek, waar wij, jaren geleden, heer Aelbert zagen; de waskaarsen op de bronzen kroonluchters waren ontstoken, twee lange, smalle tafels werden binnengebracht en op schragen gesteld. Op banken zette men zich aan tafel; aan de eene de ridders en edelvrouwen, aan de andere de schildknapen en kamerjoffers. 't Fijne ammelaken was met bloemen bestrooid en keur van spijzen werd opgedragen, maar de meesten waren te vermoeid van de reis om het avondmaal lang te rekken en ieder verlangde naar rust om den volgenden dag zich geheel aan de vreugde te kunnen wijden. 't Gesprek liep bijna uitsluitend over het reisavontuur, dat dien van Renesse was overkomen, en de vroolijke Sophia van der Goude spaarde geen geestigheden aan jonker Jan, die ten slotte hare vriendelijke schalkheid niet kon weerstaan en, haar toedrinkende, zijne boosheid vergat.

Men verdiepte zich in gissingen over den zwarten ridder, maar niemand kon begrijpen wiens naam de reizigers als dien van hun redder moesten zegenen. De slotkapelaan zeide tot Ermgaard, dàt Sint Michaël wellicht haar onder zijne bescherming had genomen en Sophia juichte zijne woorden toe en verklaarde met geestdrift, dat de schoone ruiter in zijn zwart wapenkleed haar dadelijk aan het kerkvenster had doen denken in de abdij van Middelburg, waar de aartsengel den draak verslaat.

En men begreep niet, waarom Ermgaard over dat gesprek verstoord was en bloosde. Hildegonde boog zich tot Katharina en zeide fluisterend hoe Ermgaard steeds zoo vreemd bleef en hoe zij hoopte, dat Sophia's dartelheid haar levenslustiger zoude maken.

Spoedig daarop scheidde men voor den nacht. Nog enkele ridders bleven in de zaal om zich bij den beker en de worptafelen te vermaken, maar weldra hadden allen de rust gezocht.

Over de zachtruischende zee glijdt het maanlicht; 't glinstert ook op de smalle vensters der torenkamer, waar Ermgaard knielt voor 't beeld der Lieve Vrouwe en met halfluide stemme haar gebed spreekt:

Ic gruete di Maria,

Gracien vol, onse here metti si,
Voer alle wive ghebenedijt si di,

Die vrocht uwes lichamen

Es ghebenedijt. Amen!

En zij bidt voor den ‘zwarten ridder’, voor den knaap met de vriendelijke oogen, die Sint Michaël gelijkt - voor den ongelukkige, die zijnen God verzaakte om den booze; voor hem, wiens gevloekten naam zij niet durft uitspreken.

III.

Mannen zijn loser dan die wint - Hun scone clagen vrouwen verblint, Want si sijn goedertiere.
Maerlant.

't Was nog heel vroeg in den morgen. De lucht was zoo hoog en zoo teer blauw, als we enkel haar zien in schoone najaarsdagen. Over de zee hing nog een lichte nevel, zoo doorzichtig als den sluier, die eene jonkvrouw om hare lokken windt en achter het duin rees de guldene zon. Aan de bremstruiken en eikenboschjes, aan de glinsterende abeelen en den dooreengewarden sleedoorn fonkelden de dauwdroppels als juweelen aan een koningsmantel. De kieviten streken schreeuwend over de duintoppen en witte vluchten meeuwen dreven landwaarts. In de verte schalde soms een horen: een jager, die vroeg op het pad was.

Reeds is op den Burcht alles vol leven en beweging, het binnenhof vol knechten, die de paarden, honden en valken in gereedheid brengen voor de jacht. Uit de keukens, die tusschen den grooten slottoren en de zaal gelegen zijn, hoort men allerlei geluiden, want daar zijn velen bezig om voor den maaltijd te zorgen. De vreemde ridders en knapen zijn meest bij de paarden te vinden of wel zij vermaken zich met de verdedigingswerken te bezichtigen, voor zoover de oude meier het dienstig en voorzichtig acht, die te laten zien.

In den slottuin, waar de teere, slanke berk reeds zijne bladeren om zich heen gaat strooien, waar de linde een gouden zonnevlek lijkt, en de braamstruiken, die zich langs de helling slingeren, rood zijn als bloed, kunt ge de vrouwen en jonkvrouwen vinden, die ieder voor zich langs het pad wandelen of op haren saamgevouwen mantel neerzitten onder de boomen. Men hoort geen ander gedruisch dan de lichte voetstappen, 't ritselen van een vallend blad, een gekraak in de twijgen, waar zich een eekhoorn aan de noten te goed doet, en 't helder geroep van een vink. Geen woord wordt gesproken, want de vrouwen zeggen haar morgengebed en ieder van haar draagt het Latijnsche getijdenboek met zich; zelfs Sophia van der Goude's beweeglijk gezichtje is nu ernstig en kalm.

Als 't gebed geëindigd is, blijven de jonkvrouwen nog achter om bloemruikers te plukken, hoewel 't naseizoen den rijken bloemenschat van den zomer niet meer geven kan, terwijl de oudere matronen vast voorgaan naar de slotkapel, waar zich spoedig ook de ridders en knapen verzamelen om de Misse te hooren.

(Wordt vervolgd.)

[p. 136]

VOGELS VANGEN IN ENGELAND, NAAR TEEKENINGEN VAN P. FRENZENY.
I. De niet lijm bestreken draad. II. De uil als lokvogel. III. Een val voor wilde eenden.

[p. 137]

een zonderlinge plechtigheid van roodhuiden: Indianen bij hét graf van een makker.
Naar een teekening van Alex. Ball.