De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 19

Een zonderling,
door Béha.
(Vervolg.)

‘Wij zijn aan 't einde, sir,’ sprak hij zacht, ‘dit gordijn hier voert naar het “allerschoonste”, gelijk wij de geheimzinnige kamer noemen, die door slechts twee personen in dit slot betreden wordt. U was het zeker slechts om de verzamelingen van kunstvoorwerpen te doen, en onze tocht is hiermee ten einde.’

Voor de eerste maal kwam Tom tot zich zelven. Hij had er niet eens aan gedacht, dat hij eigenlijk gekomen was om een geheim te ontraadselen, waarvan hij op het oogenblik nog even weinig wist als straks.

De eigenaar, die er toe komen kon deze schatten aan het oog der wereld te onttrekken, moest òf zeer ongelukkig zijn òf geldige redenen hebben het oog der wereld te schuwen: wie weet, uit welke bron de van vorstelijken rijkdom getuigende schatten dezer verblijfplaats geput waren?

‘Dick,’ - en zijn stem klonk fluisterend - ‘ik doe er nog twee guinjes bij; laat mij een blik achter die portière slaan!’

‘Gij zult daar niets vinden, sir, wat in staat is uw oog te boeien,’ meende Dick, ‘de meubileering van het voorvertrek is schier armoedig, en....’

De laatste opmerking prikkelde Boyle nog meer, misschien was reeds hier een begin te maken, misschien zelfs verschafte een verraderlijke opening, een spleet hem een blik in de geheimzinnige kamer; om Dick behoefde hij het niet te laten, die moest zwijgen, om zijn eigen voordeel.

Zonder verder vragen schoof hij de portière weg, maar met een onwillekeurigen uitroep van den hoogsten schrik deinsde hij eenige schreden achteruit, terwijl zijn magere, met een roodachtigen baard begroeide wangen verbleekten. De ruimte, waarin hij een vorschenden, onbevoegden blik wilde werpen, was niet als de vorige vertrekken, die hij tot nu toe bezichtigd had, ledig: in het midden er van stond een slanke, middelmatig groote man van ruim veertig jaren, in een geheel zwart, onberispelijk toilet gekleed, de donkere haren van hoofd en bakkebaarden hier en daar al grijzend, in voorname houding en het oog rustig en koel op den indringer gericht, dien hij langzaam te gemoet trad.

‘Mijnheer Thomas Boyle,’ zoo nam hij het woord, en in zijn stem klonk de grootste kalmte, ‘gij koestert den wensch, de geheimen van het huis Fonthill-Gifford te leeren kennen, vergun, dat de eigenaar daarvan zelf u naar die plaatsen geleide, welke u voldoende opheldering zullen verschaffen en waarheen een andere hand u misschien nimmer had kunnen voeren, want ik heb een beteren scheidsmuur tegen indringerige nieuwsgierigheid opgetrokken dan sloten en grendels verschaften kunnen, - de trouw en onomkoopbaarheid mijner dienaren.’

Vruchteloos trachtte de arme Tom weer op streek te komen, tegenover de kalme houding van Edwin Beckford nam zijn verwarring hoe langer hoe meer toe. ‘Mijnheer Beckford,’ stamelde hij, ‘vergeef me; als ik geweten had, dat Dick mij verraden zou...’

‘Dick is trouw, sir,’ viel de slotbewoner hem in de rede, ‘hij heeft op mijn bevel gehandeld, het was mij er om te doen, vroeger of later een gelegenheid als deze uit te lokken, ten einde eens voor altijd een nieuwsgierigheid te bevredigen, die niet alleen mij en mijn bezitting tot het onderwerp van lichtzinnige weddenschappen maakt, doch zelfs tot onzuivere, gemeene verdachtmakingen leidt.’

‘Sir,’ zeide Thomas Boyle, nadat hij zich met moeite weer hersteld had, ‘geef mij bewijzen van de ongegrondheid daarvan - en bij mijn eer!’ voegde hij er warm bij, ‘dat gij ze geven zult, weet ik zeker-dan vindt gij Thomas Boyle tot elke voldoening bereid, die een gentleman voor een overijlden streek vermag te geven.’

Voor de eerste maal week de kalme en onbeweeglijk koele vorm van beleefdheid voor een meer vriendelijke uitdrukking in blik en toon van Edwin Beckford. ‘Welke sterveling heeft zich niet van de een of andere ondoordachte handeling in zijn leven te beschuldigen,’ sprak hij, ‘en vooral dichterlijk gevormde naturen, die steeds door het geheimzinnige worden aangetrokken? Wel hun, wanneer zich aan deze naturen de aard van een gentleman paart, als hoedanig men mij mijnheer Boyle heeft afgeschilderd en ik hem thans leer kennen.’

‘Sir,’ - voor den open blik van Edwin Beckford sloeg Tom de oogen neer - ‘laat mij niet te vroeg blozen!’

Iets als een licht glimlachje speelde om de fijn gesneden lippen van mr. Beckford. ‘En treed nu binnen, mijnheer Boyle,’ zeide hij, ‘om u met oog en oor te overtuigen, wat voor geheimen Fonthill-Gifford en zijn eigenaar verbergen; voor de zon ten ondergang neigt en de termijn der weddenschap, die gisteren in de eetzaal van sir Robert Rowly werd aangegaan, verstreken is, zult gij reeds de palm der overwinning behaald hebben. Maar wat gij hooren en zien zult, is niet veel.’

‘Mijnheer Beckford, zijt gij dan alwetend?’ vroeg Boyle in de hoogste verbazing, ‘hoe weet gij van de weddenschap, die - ik moet het bekennen - slechts aan de opgewondenheid van 't oogenblik haar ontstaan te danken heeft?’

Andermaal glimlachte Beckford. ‘Gij ziet het, mijnheer Boyle, de muren van mijn ouden vriend, sir Robert, zijn van glas voor het oog, van papier voor het oor van dengene, die iets weten wil,’ antwoordde hij; ‘moge het voor hem, die gaarne de geheimen van andere huizen uitvorscht, een leer zijn om zijn eigen huis beter te bewaken. En nu op weg!’

Met een hoffelijke handbeweging noodigde hij Thomas uit nader te komen; achter den jongen man viel het voorhangsel van goudbrokaat dicht. Het was, gelijk Dick hem reeds verteld had, een middelmatig, van houten, ouderwetsche meubelen en eenige oude waardelooze kopergravures voorzien vertrek, waarin de gast zich bevond, alles simpel en armoedig, de kleine spiegel boven den schoorsteenmantel verweerd, de koekoeksklok in den hoek verstomd.

De eigenaar van het slot wees op een der stoelen met hooge leuningen en leeren zitting, die langs den wand stonden; Tom nam plaats, zwijgend, wachtende de dingen, die hij te hooren zou krijgen.

‘In deze kamer,’ zoo begon Edwin Beckford, ‘bewaar ik de herinneringen aan mijn jeugd; met veel moeite heb ik deze meubelen bijeengebracht, het huisraad der woonkamer in het kleine huis mijns vaders, een eenvoudig koopman, zooals sir Robert gisteren zeer juist aan zijn gasten meedeelde, maar een eerlijk man.’

Tom mompelde eenige onverstaanbare woorden.

‘Hoe de erfgenaam dezer goederen een bezitter van schatten werd, die een waarde van millioenen vertegenwoordigen, is gemakkelijk verklaard,’ ging Beckfort voort, ‘en, ik moet het helaas bekennen, er kleeft geen spoor van romantiek aan. Gelijk mijnheer Rowly verhaalde, ging ik vroeg naar Indië om mijn geluk te beproeven, Ik begon een kleinen, bescheiden handel,

[p. 327]

door welwillende beschermers en klanten ondersteund. Onder hen bevond zich een inboorling, een oude man, die op dat oogenblik buiten den handel was, maar vroeger groote speculatie gedreven moest hebben; men noemde hem rijk, doch de leefwijze van den alleenstaanden man weersprak die bewering. Ik bezocht hem van tijd tot tijd, zijn raadgevingen waren mij steeds van nutte zoowel in zaken als in het leven. Op zekeren dag vond ik hem op zijn legerstede, ziek, koortsachtig, alleen, - hij had in den hoogsten graad de pokken, niemand bood zich aan of was te krijgen om hem te verplegen; mij waa hij een vriend en weldoener geweest, ik deed niets dan den plicht van een gentleman, een christen, en Sidi - zoo heette hij - herstelde.’

‘Dat was edel van u, mijnheer Beckford,’ sprak Tom Boyle zacht.

‘Mijn zorgvuldige verpleging had de ziekte kunnen overwinnen,’ vervolgde Beckfort kalm, ‘doch niet de zwakte van den ouderdom. Een halfjaar later eischte de dood zijn schatting, en ik werd Sidi's erfgenaam - meer dan een millioen bedroeg de nalatenschap, waarvan ik nooit iets geweten, waarnaar ik nooit gestreefd had, en alsof de zegen van den ouden man op zijn geschenk rustte, werd mijn bezitting weldra verdubbeld, verdrievoudigd. Zoo werd ik een rijk man, mijnheer Boyle, deel dat uw vrienden mee, maar ook, dat ik te gelijk een ongelukkige, rustelooze man werd, die met in een jongensachtige gril alleen een muur tusschen zich en de menschen optichtte. En hoe dat geschiedde, zal ik u op gindsche plaats verhalen, welke buiten mij en mijn trouwen huismeester Secly geen menschelijke voet betreedt; geen heksenkeuken, geen werkplaats van valsche munters of het torenkamertje van een blauwbaard, doch de plek, die het altaar der heiligste herinneringen bevat, - herinneringen aan het verloren geluk van Edwin Beckford.

Hij stond op en schreed naar de donkere houtbekleeding aan de breede zijde der kamer; een druk op een kleine verhevenheid, en het beschot ging, een soort van opening vormend, uiteen.

Ook Tom was opgestaan en nadergetreden, hij voelde het kloppen van zijn anders zoo rustig hart.

Van den drempel kon hij een blik werpen in een langwerpig ronde ruimte, die uit een in de hoogte aangebrachte koepelvormige welving haar licht ontving; de zon goot haar stralen uit over het kleine vertrek, welks wanden met een eenvoudige grijs zijden stof behangen waren. In het midden stond op een simpelen donkeren schilderezel, die naar alle richtingen draaibaar was, een schilderstuk, een portret, het stelde bijna levensgroot een beeldschoone jonge vrouw voor, in een wit zijden gewaad, de blonde lokken slechts met een enkele roode roos getooid. Met een uitdrukking van het innigste geluk blikte het donkere oog neder op den aanvalhgen omstreeks eenjarigen knaap, die in haar armen rustte; de gelijkenis tusschen moeder en kind was onmiskenbaar.

Naar dat portret wees Edwin Beckford's hand. ‘Mijn vrouw, mijn kind!’ zei hij met bevende stem; ‘een besmettelijke koorts nam hen weg, op één dag verloor ik hen beiden.’

Tranen stroomden over Tom Boyle's wangen, hij greep naar Beckford's hand. ‘Sir, sir,’ fluisterde hij met verstikte stem, ‘vergeef mij!’

‘Nu weet gij ook, wat mij tot een kluizenaar maakte,’ ging de slotbewoners voort, zonder op Toms gemoedsbeweging acht te slaan. ‘Wat voor eeuwig aan mijn geluk de doodelijke wonde toebracht, dat was het verdriet, maar het verdriet mag iemand geenszins tot menschenhater maken. Kon de wereld mijn ongeluk verhelpen? - en aan de wereld wilde ik dit hart wijden, dat eeuwig voor de echtelijke en kinderlijke liefde gesloten zou blijven, want met de herinnering hieraan zou ik nooit weer echtgenoot en vader kunnen zijn. Ik deed veel goed, ik zocht mijn toevlucht in het gebed, mijn afleiding in kunst, en verzamelde kunstschatten, deels uit liefhebberij, deels uit drang tot vergeten. Weldra verliet ik Indië, vergezeld van den trouwen, ouden man, die evenveel leed als ik - mijn troost, mijn steun: William Secly. Hij was de oom van mijn Mary, bij hem leerde ik mijn dierbare vrouw kennen, die tot een eenvoudige, doch eerzame burgerlijke familie behoorde. Ik wilde hem een positie verschaffen, mijn rijkdom waardig, doch hij verzocht als hoogste gunst geen verandering aan te brengen, en ik moest er mij in schikken of hem verliezen. Met hem keerde ik naar Engeland terug, ik trachtte met de menschen mensch te zijn, trachtte een wezen te vinden, waaraan ik mijn hart hechten kon. Vrijwillig had ik de inmiddels verzamelde kunstschatten ter bezichtiging ge steld, den toegang tot de galerijen op mijn landgoed, die mijn verzamelingen bevatten, had ik voor iedereen gemakkelijk gemaakt, en hoe meer oogen en harten daarvan genoten, des te blijmoediger was ik zelf. Dikwijls was ik in 't verborgen getuige van menige ongekunstelde bewondering, van menig juist oordeel.

‘Onder de bezoekers trof mij een jonge man, die zich bijzonder voor de verzameling van het zoowel om de bewerking als de materie kostbaar kunstsnij werk scheen te interesseeren. Hij had een innemend gezicht, dat mij aantrok, en een onbewuste en ongehuichelde beminnelijkheid, gepaard aan een scherp verstand. Ik deed onderzoek naar hem, hij was de zoon van een onderwijzersweduwe, werkzaam bij een aanzienlijk juwelier in de naburige stad en stond als een flink werkman bekend, hoewel in zedelijk opzicht niet even gunstig van hem getuigd werd.

‘Ik had Edward liefgekregen, des te meer, daar ik hem het eerst ontmoet had, zonder dat hij mij kende, en ik in hem een groote vlijt en veel werklust ontdekte; ook was hij omtrent zijn gebreken zeer openhartig en verzweeg mij geenszins zijn voorliefde voor een goed leven en zijn groote lichtzinnigheid. Voor de eerste maal sinds den dood mijner geliefden was het mij, alsof mijn hart weer voor andere menschelijke wezens een diepere genegenheid kon opvatten. Ik besloot de grondlegger van Edwards geluk te worden, slechts over het hoe was ik het met mij zelven nog niet eens. Tevens koesterde ik - ijdel als ik een weinig was - de hoop, hem aldus op den goeden weg terug te brengen.

‘Eenige dagen later was het de dag, waarop mijn verzamelingen voor iederen netten bezoeker te bezichtigen waren; het was een Zondag, en vele menschen uit de naburige stad toegestroomd, vulden de zalen, waarin Secly en een paar bedienden eenigszins orde hielden. Gelijk ik meermalen placht te doen, wanneer ik door droevige gedachten gekweld werd, had ik mijn plaatsje, vanwaar ik een en ander kon gadeslaan, achter een tochtscherm gekozen, en keek naar de heen en weer trekkende menigte. In de nabijheid van mijn zitplaats bevond zich toevallig het met glasruiten bedekte kastje, waarin op kussens de kostbare verzameling lag, die steeds Edwards bewondering en langdurige aanwezigheid trok. Mijn blik dwaalde in die richting, en andermaal stond de jongeman op die plek. Een vreemde uitdrukking op zijn gelaat viel mij op, onrustig mat zijn blik de ruimte, die Secly juist verlaten had om zijn opmerkzaamheid op de aangrenzende zaal te richten, waar zich een groot aantal geheel vreemde bezoekers bevond. Ik zag, hoe Edward dicht naar de glasruiten ging, hoe zijn hand met een scherp voorwerp snel het glas doorsneed, hoe ze in 't binnenste van het kastje verdween - niet een greep van het toeval, doch van rijp overleg - toen fonkelde en flikkerde het tusschen zijn vingers een oogenblik lang, en een kleine, met de edelste gesteenten bezette, beker, een meesterstuk der renaissance, verdween in den zak van den ellendeling, die de schouwplaats zijner misdaad kalm den rug toekeerde.’

‘Gij hebt den schurk toch dadelijk zijn verdiende straf bezorgd?’ stoof Tom op.

Beckford schudde het hoofd. ‘Hij had een oude moeder, mijnheer,’ antwoordde hij; ‘ik stelde mij er mee tevreden, hem terstond in 't geheim een mijner ondergeschikten achterna te zenden, om tegen een hoogen prijs, schijnbaar door een kunstvriend geboden, den beker voor de tweede maal aan te koopen. Ik hoopte den verblinde op deze wijze te bekeeren, ik hoopte, dat hij het geld voor zijn moeder of voor een ander goed doel zou aanwenden - doch ik hoopte vergeefs, hij bleef een verstokte zondaar.

‘Toen werd 't mij te moede, alsof ik genoeg kreeg van het menschdom. Ik verliet Engeland ten tweedenmale, maar nergens vond ik den vurig gewenschten vrede. Zoo keerde ik naar mijn vaderland terug, vastbesloten slechts voor mij zelven en de genietingen der kunst te leven. Zoo ik tusschen mij en de wereld een slagboom oprichtte, sir, geschiedde dit zeker niet uit menschenhaat, ik ben geen menschenhater, evenmin als ik aan hetgeen ik tot leniging van armoede en ellende besteed, ruchtbaarheid geef; het ware dwaasheid een wereld te vervloeken, omdat een enkeling mij bedroog, maar ik ben het moede geworden, nieuwe ervaringen, misschien nieuwe teleurstellingen, op te doen. Ik zoek de wereld niet, waarom zoekt ze mij? Ik verstoor niemands vrede, waartoe verstoort zij den mijne?’

Beckford zweeg. Tom Boyle echter stak den ernstigen, beproefden man beide handen toe. ‘Dat zal zij voortaan niet meer doen, Edwin Beckford,’ zeide hij diep bewogen, ‘wees daarvan verzekerd, - voor zoover het althans in Tom Boyle's macht ligt. Tot uw troost vermag ik niets te zeggen, ieder woord ware hier ongepast, vooral in de positie, waarin ik thans tot u sta. Vergun mij slechts één zaak, mijnheel, nl. u te zeggen, dat ik u hoogacht, en dat ik u uit den grond mijns harten vergiffenis vraag, voor mij en uit naam van mijn vrienden.’

Voor de eerste maal nam Beckford de hem toegestoken hand aan. ‘Gij zijt een jong mensch met een warm en gevoelig hart,’ sprak hij, ‘ik dank u voor dat goede woord. En nu - hij keek op zijn horloge - laat ons nu naar de voorkamer terugkeeren en nog een uurtje praten, dien tijd kunt ge nog ruim besteden. Vertel mij van den rechtschapen sir Robert, den vriend uit mijn jongensjaren.’

Tusschen de beide heeren ontspon zich nu een gesprek, waartoe echter mijnheel Beckford weldra de meeste stof leverde. Zoo welsprekend en leerzaam tevens vloeiden de woorden van des zonderlings lippen, dat Tom Boyle het uur welhaast een minuut toescheen; hij moest schier met geweld zich aan de bekoring onttrekken, die van dezen zeldzamen man uitging.

Ook Tom Boyle had zijn horloge geraadpleegd; toen hij het andermaal deed en zich tot vertrekken gereed maakte, vond ook de heer Beckford den tijd gekomen. Hij begeleidde zijn bezoeker door alle zalen, terwijl hij hem op beknopte, doch aangename wijze op de meest in 't oog vallende sieraden opmerkzaam maakte - nu was hij weer als vroeger, de hoffelijke, zich in de fijnste vormen bewegende, gastheer; de vriendelijke, doch koele toon, waarop hij aan de trap van den ongenooden gast afscheid nam, sloot elke vraag naar vernieuwde toenadering uit.

Ditmaal behoefde Tom Boyle niet langs sluipwegen te gaan, gelijk hij gekomen was. Nog vol van den indruk van alles wat hij gezien en gehoord had, doorliep hij de prachtige vestibule, en door het hooge

[p. 328]

portaal gaande, volgde hij den breeden, met machtige olmen beplanten hoofdweg, die naar de poort bij den ingang leidde, waar zich het huisje van den portier bevond; het was de eenige toegang tot het slot, want reeds aan beide zijden der poort begon de muur, die de geheele bezitting van Edwin Beckford omringde en nu geen geheim meer voor Thomas Boyle verborg. Al berustte de verklaring van Dick, dat men op Fonthill-Gifford den dag tot nacht maakte, misschien op een fopperij, toch kwam het den bezoeker voor, alsof ook nu alles uitgestorven was. De zon had zich achter wolken verscholen, het was namiddag geworden, maar ook thans was geen levend wezen zichtbaar.

De poort was natuurlijk gesloten, hij klopte aan het raam van de portierswoning; de geroepene verscheen, in de don kere livrei van het huis en met den staf, het teeken zijner waardigheid, in de hand; hij was een krachtige man met een reusachtigen, fraaien baard en keek Tom zichtbaar verwonderd aan. ‘Wat verlangt gij, sir?’ vroeg hij beleefd, maar kort.

‘Heel eenvoudig: er weer uit te komen,’ was het even lakonische antwoord; ‘wilt gij opendoen, als 't u belieft?’

Toms hand meende een goudstuk in die van den portier te doen glijden; onopgemerkt viel het op den grond. ‘Heb ik u binnengelaten, mijnheer?’ klonk de kalme wedervraag.

een algemeene eetpartij, naar de schilderij van paul descelles.

‘Neen.’ - Tom schaamde zich blijkbaar, ‘ik - ik kwam....’

(Slot volgt.)