De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 19

Herders en huurlingen.
Een schets uit den Boerenkrijg, door De K.
(Vervolg.)

‘Koorts!’ zei de zendeling op doften toon, toen hij hem den pols gevoeld had.

‘Kom, wees u zoo goed, father, en spreek u door,’ zei de koortslijder, toen hij zich een weinig hersteld had, ‘'t zal met mij wel schikken, nietwaar?’ voegde hij er vragend bij, meer om zichzelf een zwakken troost te geven, dan om een bevestigend antwoord te ontvangen.

De oude begreep zijn vrees en keek ter zijde om niet den angstigen blik zijner oogen te ontmoeten. Hij had al bij zooveel ziekenbedden geknield, dat hij zich niet licht vergiste in het al of niet dreigen van gevaar. Hier was klaarblijkelijk een hopeloos geval en duidelijker dan woorden zei zijn staren op den grond, dat hij geen gelukkigen afloop verwachtte.

De luitenant bemerkte er niets van, hij drukte zich dicht tegen zijn vriend en, het zwijgen van den predikant gunstig opnemend, sprak hij met dat velen zieken eigen optimisme om ten einde toe het beste te gelooven: ‘Wees u zoo goed, eerwaardige, en spreek u toch door; als ik uw stem hoor, voel ik geen koorts.’

Zonder acht te slaan op het egoïsme in 's kranken vraag, nam de zendeling naast hem plaats, bereid aan zijn verzoek te voldoen. Toch lachte hij even weemoedig, begaan met zich zelven, wijl hij gehoopt had, dat een dergenen, tot wie hij zijn woorden richtte, deze zou willen aanvaarden om hun inhoud; niettemin was hij ook nu bereid om te spreken, nu ze moesten dienen tot een soort wiegelied voor een zieke.

Luitenant Kennedy beet zich op de onderlip van ergernis over de zwakheid des anderen en staarde in de lucht om te beduiden, dat de woorden van den zendeling op hem, die gezond was, geen indruk gemaakt hadden.

Indrukwekkend was het te zien, hoe een dertigtal oude en jonge Boeren, schoon ze al meermalen dezelfde patriarchale stem dezelfde vermaningen hadden hooren uitspreken, zich weer kwamen schikken om den ouden boetprediker en eerbiedig toeluisterden. De vrome geestdrift, die den man bezielde, deed hen aan, al werd misschien geen tweede hunner zóó bekeerd tot bloedvrees als hun veldkornet, die het zijn roeping rekende een voorbeeld te stellen, een voorbeeld, al daarom dwaas, wijl het geen volgers vinden en dus geen voorbeeld, maar een op zich zelf staande daad blijken zou, een daad, goed bedoeld, maar in zich ongeoorloofd, wijl de anderen zich waagden voor aller en ieders, ook Van der Raadt's land en vrijheid.

Met tranen in de oogen en wanhopende gebaren voer de zendeling voort met zijn oorlogsvervloekingen, tot zijn stem stokte en zijn keel een oogenblik geen geluid meer had; dan zweeg hij, boog het hoofd voorover en sprak zacht een gebed. De hoeden der manschappen om hem gingen af en vele stemmen baden in een eentonig murmelen. De kranke Engelschman maakte aanstalte hun voorbeeld te volgen, maar een verwijtende blik van zijn makker weerhield hem. Verward liet hij de hand, welke hij reeds aan zijn helm had geslagen, zinken en zag den ander vragend aan. Deze bemerkte het niet; hij stond op zijn gemak de forsche kerels te monsteren en maakte zich blijkbaar de gelegenheid ten nutte om de vijanden te bestudeeren, die de moderne staatskunst tegenover zijn landgenooten geplaatst had, en hij glimlachte even, want 't waren toch gansch ongevaarlijke goedbloeds, vond hij nu. Hij werd gestoord in zijn overwegingen door een steunende klacht van zijn medeofficier, die achterover viel. Die hulpeloosheid ergerde en verbitterde hem in de ziel, tegenover die geharde Boeren erkende hij ongaarne, dat een Engelsch officier ziek kan zijn. Om den indruk, dien het geval mogelijk gemaakt had, weg te nemen, vroeg hij, toen de zendeling ophield met bidden, op nuchteren toon:

‘Verontschuldig me dominé, tot wat voor natie hoort ge eigenlijk?’

[p. 247]

De zendeling keek hem een oogenblik zwijgend aan als om zich te overtuigen, of de vraag des jongen mans werkelijk ernstig gemeend of dubbelzinnig bedoeld was. De officier stond zijn vorschenden blik zonder een spier te vertrekken uit, zijn oogen namen een nog harder en kouder uitdrukking aan en fixeerden den ander met spottenden trots.

‘Kind,’ zei de oude eindelijk hartelijk goedig, ‘ik hoor tot geen natie; wie het Woord des Heeren verkondigt, is overal thuis.’

‘Ik vroeg het zoo maar, wijl u zoo bijzonder Engelsch spreekt,’ luidde het koele antwoord.

‘U vergist u,’ hernam de oude kalm, zonder eenig ongeduld in zijn toon te verraden, hoewel hij zeer goed 't verdachte voelde van 's Engelschmans woorden, mijn ouders waren Duitschers. Maar nu u dit weet, antwoord u ook eens eenvoudigweg op een vraag van mij.’

‘Laat hooren!’

‘Niet zoo voortvarend, heb even geduld!’ Hij wachtte een oogenblik en vroeg toen: ‘Wilt gij nadenken?’

‘Neen,’ antwoorde de jonge luitenant zonder een seconde te aarzelen en blikte hem vast en koud in de oogen.

‘Helaas! wee ons! 't is alles vergeefsch!’ riep de oude klagend en zweeg.

De oogen ten hemel geslagen en met iets in zijn blik, dat den strengen trekken van den reusachtigen man een zeldzamen glans meedeelde en ze veredelde, sprak toen de veldkornet:

‘Dat slisse alleen een Sterkere.’ En hij wees naar boven.

‘Ja,’ viel de grijze snel in, ‘de Voorzienigheid laat nu de ongerechtigheid triomfeeren. De Heer zegene en behoede ons!’

III.
De verlaten Kraal.

‘Als we met deze snelheid voortrukken, bereiken we van avond Koopmanskraal,’ sprak de veldkornet.

‘Moeten we daar rusten of trekken we dadelijk verder?’ vroeg Van Gracht, wiens rang ongeveer gelijkwaardig scheen aan dien van onderofficier.

‘Ik weet nog niet, we zullen zien.’ Van der Raadt ging staan in de stijgbeugels en blies op een fel gillende fluit.

Onmiddellijk verliet er een man den linkervleugel en reed ringsom op hem toe.

‘Jij, Pieter, en gij, oom Jan en Zimmer - zijn paard houdt 't immers wel uit? he?’

De man knikte van ja.

‘Goed! Jelui drieën rijdt vooruit een paar mijlen westwaarts van Koopmanskraal en kijkt, of er Roodrokken in den omtrek zijn. Maar houdt je kijkers open! Wij treffen elkaar dan in of achter den verlaten kraal, de twee kopjes zullen we wel niet halen.’

Pieter knikte weer, terwijl hij lachend zijn witte tanden liet zien, en vroeg:

‘Mogen we schieten?’

‘Als ze talrijk zijn, niet.’

‘Dan is 't te wenschen, dat ze niet talrijk zijn.’ En Pieter wenkte een anderen Boer, wiens huidkleur en blauwe oogen zijn volbloed Germaansche afkomst verrieden, en in gezelschap van Jan van der Gracht, die als de oudste het bevel over de anderen had, en van den derden Boer, reed hij 't westen in. Zij spoorden dapper hun paarden, want de opdracht scheen hun te bevallen, en na een half uur waren zij uit het gezicht.

Onderwijl trok de hoofdafdeeling rustig voort, de buksen afhangend van de ruggen en de onmisbare pijpen tusschen de lippen bengelend. Geen woord werd er gesproken dan onder de gevangen dragonders, die zich best in hun lot schenen te schikken.

Luitenant Kennedy reed een poos naast hen op, maar hun zorgeloos gebabbel met de wachten, die Engelsch verstonden, ergerde hem zóó, dat hij maar gauw wat achterbleef om naast den wagen te rijden waar zijn zieke makker in hevige koorts lag te ijlen van vechten en bloedvergieten. Alles scheen samen te spannen om den gezonden officier ziek te maken van spijt en verbittering. Zat daar die lange Boer, die den zendeling straks had afgelost om dezen wat rust te doen nemen, nog maar steeds niet onbeweeglijk met het hoofd van den kranke op zijn knieën, terwijl zijn vriendelijke oogen opkeken naar den luitenant, als wilde hij zeggen: ‘Hij heeft geen nood, zoolang ik bij hem ben?’ Maar 't was den Boer aan te zien in al zijn doen, dat hij meer in het belang van den ouden prediker dan in dat van den zieke zich zooveel moeite gaf en dat gaf luitenant Kennedy eenige verlichting, zonder dat hij eigenlijk zelf wist waarom. En gereed om elk oogenblik zijn plaatsvervanger weer af te lossen, bevond de oude zelf zich in half liggende houding naast hem, terwijl hij een watermeloen schilde. Nu en dan stak hij er een schijfje van tusschen de lippen van den phantaseerenden lijder, die gretig aan de naar vanille smakende stukjes zoog en ze als een onwetend kind nu eens doorslikte dan weer uitspuwde.

Van der Raadt, wiens paard onvermoeibaar scheen, was zijn manschappen nu eens ver vooruit, dan sloot hij zich weer bij de achtersten aan. Onrust kwelde hem, maar hij toonde ze niet anders dan door herhaaldelijke bevelen om het marschtempo te verhaasten. Ten laatste werd het hem onuithoudbaar, dat hij aan niemand zich uiten kon en hij galoppeerde voorwaarts naar den zendeling. Een kort oogenblik reed hij zwijgend naast den wagen, dan zei hij ineens:

‘Ik vrees, dat wij ons in een wespennest steken.’

‘Weet gij iets, mijn vriend?’ vraagde de oude.

De veldkornet wierp zijwaarts een snellen blik op Kennedy, wiens tegenwoordigheid hem hinderde.

‘Niets zekers,’ sprak hij aarzelend, ‘dat is 't 'm juist. Een mijl ten westen van de sloot zagen wij versche sporen van paardenhoeven. Toen wij de kromming bereikten, waren zij er hoogstens drie uur te voren gepasseerd. Nu is 't de vraag, wat zij verder gedaan hebben. In elk geval moeten we nu langs dezen weg voorwaarts. Vooreerst wint het twee dagreizen uit, ten tweede heb ik Pieter Huys met Zimmer en Jan vooruitgestuurd om te verkennen, hoe het staat. Vinden zij ons niet bij den kraal, wie weet, hoe 't hun dan vergaan kan.’

‘Gelooft gij alzoo, dat er gevecht dreigt?’

‘Ja, maar dat beduidt minder. Als de Roodrokken den pas ten noorden van den kraai niet bezet hebben, dan neem ik 't aan om ze een heelen dag op te houden met vijftig man.’

‘Alweer bloedvergieten, alweer, alweer!’ zuchtte de oude. ‘Wanneer zal er een eind aan komen?’

‘Vraag mij niet,’ sprak de veldkornet verdrietig. ‘Ik doe mijn plicht, laat ieder hetzelfde doen.’

‘Plicht!’ viel de grijze bitter in en wendde zich tot hem en luitenant Kennedy. ‘Wat is plicht, Engelschen en Boeren doen beiden hun plicht, nietwaar?’

‘Dat klinkt als “Wat is waarheid?” van Pilatus,’ lachte de officier met trotschen spot.

De veldkornet zag er somber uit, maar had aan andere dingen te denken, en het gesprek werd niet voortgezet.

Zonder halt of vertraging hield de snelle marsch over de karroo aan.

De zonnestralen vielen al schuins en de beide kopjes, die het doel van den tocht schenen, wierpen breede slagschaduwen voor zich uit.

Van der Raadt gaf zijn paard de sporen en reed naar de spits. Daar hield hij in en staarde met de hand boven de oogen, maar hoe hij keek en speurde, niets scheen de aanwezigheid van andere menschen te verraden, tot plotseling de knal van een geweer, ver in 't noorden afgevuurd, het oor der manschappen trof en dezen verbaasd midden in hun vaart de paarden stilhielden. Binnen tien seconden was de gansche afdeeling op 'n paar man na om den aanvoerder verzameld.

‘Dat was Jan z'n buks,’ zei een der mannen op gedempten toon.

‘Daar is een Roodrok gevallen,’ merkte een ander even zacht op.

Allen keken en staarden de karroo over om iets te ontdekken, maar zoover de blik reikte, lag de vlakte kaal en leeg, badend in zonnegloed.

‘Ginds aan de overzij is een sloot,’ verklaarde eindelijk de man, die de streek kende.

‘Hoe ver van hier?’ vroeg iemand.

‘Twee mijlen hoogstens, precies weet ik 't niet meer.’

‘En hoeveel mijlen zijn we hier nog van den verlaten kraal?’ vroeg de veldkornet.

‘Even ver ongeveer.’

‘Daarheen dan! Jan heeft geschoten, hij wou ons waarschuwen. De Roodrokken zijn in de sloot gedoken. Nu, daar mogen ze blijven, wij gaan er niet heen. We hebben wijs gedaan met ons rechts van den kraal te houden; nu zijn we er niet zoo ver vandaan als de Engelschen, maar onze paarden zullen moeten halen, wat ze kunnen.’ Als een buksenkogel floot zijn scherp gefluit door de lucht, langer gerekt dan gewoonlijk.

De flanktroepen op ongeveer een mijl afstands van elke zijde, keerden onmiddellijk de paarden en reden terug naar de hoofdafdeeling. Nauwelijks honderd meter echter had de linksche patrouille zich van haar stelling verwijderd, of een geschreeuw uit twintig kelen tegelijk riep: ‘Daar.... kijkt daar, daar zijn ze!’

Alsof een onderaardsche uitbarsting ze had opgeworpen, vertoonde zich onverwachts een troep bereden Engelsche infanterie drie mijlen verder, die met hangende teugels voortrende.

‘Voorwaarts!’ commandeerde de veldkornet, en in dolle vaart renden ruiters en donderden wagens over den karroo in wolken van roode stof.

Van der Raadt had van te voren vermoed, dat de vijandelijke afdeeling, welke hij met één blik op minstens driehonderd man schatte, ergens op den bodem der sloot zich zoude hebben verstoken. Een hunner patrouilles had waarschijnlijk de drie tirailleurs ontdekt, uit hun richting besloten, dat de hen volgende massa denzelfden kant uittrekken zou, en hen derhalve ongedeerd laten gaan. Toen hadden de Engelschen dekking gezocht en op z'n voordeeligst gevonden in den uitgedroogden vloed, waar zij de Boeren opwachtten. Maar tegen berekening hielden dezen zich een paar mijlen oostwaarts van de sloot; daarom was de vijand, overtuigd, dat een overrompeling niet mogelijk was en zich verlatend op zijn groot getal, voor den dag gekomen om de vluchtenden na te zetten.

Twintig minuten hoorde men nu niets dan het hoesten der paarden, het knarsend kraken der raderen en het aanmoedigend geroep der ruiters, als een paard struikelde. Daar waren eindelijk de half geslechte muren eener groote hoeve. Een rechthoekig gebouw van roode tegels met een stroodak, lang vervuild en verweerd; op een verwaarloosde binnenplaats lag er een deel van in den vorm van een hoop riet, een grooter deel was door den wind verspreid. Achter het woonhuis lag de leege veekraal, omgeven van een lagen muur, met een schaapskooi en een paar verlaten Kafferhutten aan den binnenkant er tegen aan.

Op het oogenblik, dat de laatste Boeren om den zuidelijken hoek van het hoofdgebouw zwenkten en de kraal binnendrongen, schampten tegen de muren achter hen eenige dozijnen kogels af, die wat scherven, gruis en splinters deden suizen

[p. 248]

om de ooren van de achtersten en weinig schade aanrichtten. De Engelsche afdeeling namelijk, de onmogelijkheid inziende om de Boerencolonne in te halen voor de nabijzijnde veilige muren van de kraal, had op te grooten afstand het vuur geopend.

Hijgend van den heeten rit, werden de paarden in den schaapsstal gezet, welks hooge en betrekkelijk sterke muren de dieren voldoende tegen het geweervuur des vijands beschutten. Daarachter tusschen de wagens werd den gevangenen onder bewaking van vijf man een plaats gewezen. Terwijl dit geschiedde met een snelheid, welke bewees, dat iedere minuut kostbaar was, hurkten de anderen neder binnen de omheining van de kraal. Zij verspreidden zich, terwijl zij zich zochten te dekken achter steenblokken en hoogten, en wachtten af, wat er volgen zou op het dreigend begin.

Bange verwachting vervulde de lucht. De verdedigers bleven onbeweeglijk op hun plaats, zelfs de paarden spitsten de ooren, als bevroedden zij, dat iets ongewoons gebeuren moest.

(Wordt vervolgd.)