De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 19

[p. 203]

De Aartsbroederschap der H. Familie,
door
Mgr. Dr. J.E.H. Menten.
(Slot.)

Groot was de ontroering onder allen, toen hij de Congregatie van den Allerheiligsten Verlosser de zoozeer verdiende hulde bracht.

‘Was Belletable de vader, in zekeren zin, der grootsche instelling, de moeder zal de roemrijke Congregatie van den Allerheiligsten Verlosser zijn.’

‘Zij stond bij de wieg, zij waakte over de H. Familie, zij plaatste de wieg bij het H. Tabernakel, in de schaduw des Heiligdoms. Zij wijdde alle zorgen, de teederste, de trouwste moederzorgen in één woord, aan den bloei der heilige instelling.

‘Zij bracht alle offers. Met haar apostolisch zweet bevruchtte zij den jongen boom, - en hij werd als een boom der keerkringen, welks takken zich neerbuigen tot den bodem, om er wortel te schieten en op te gaan, om nieuwe boomen te vormen, in onuitsprekelijke vruchtbaarheid, steeds verbonden met den moederboom, in oneindige verscheidenheid en steeds dezelfde eenheid. Het werd de boom in welks schaduw de volkeren der aarde een toevlucht zochten om er te leven, geluk en vrede te vinden!’

Maar die ontroering steeg ten top, toen de gewijde redenaar, de hand leggend op het monument, plechtig als een eed aflegde in aller naam:

‘Wij allen, eer wij heengaan, zullen hier op het roemrijke graf, waarin de edele rust, een plechtige gelofte afleggen.

‘Gij, vrome stichter, gij, ons verheven voorbeeld, verneem dit ons woord, in deze plechtige ure.

‘Wij, priesters des Heeren, willen alles in het werk stellen, om de werklieden te redden uit de nijpende klauwen van het socialisme, uit de doodaanbrengende omarming der zonde! Gij, broeders, wilt hier in deze onvergetelijke stonde den eed van getrouwheid afleggen aan de H. Familie, trouw voor dat glorierijk vaandel te leven en te sterven, het fier omhoog te houden, met vertrapping der slangen van lafhartigheid en menschenvrees, den strijd aanvaarden voor Kerk en geloof, altaar en haard.

‘Broeders! Ja! Belletable, onze vader in Christus rust in dit graf!

‘Maar waarom hem zoeken hier beneden?

‘Opent U, o Hemelen, en toont ons den dierbaren vader in de glorie der heerlijkheid, met roem en eer gekroond, den palmtak der overwinning in de hand, bij de ridders van den H. Mauritius.

‘Ook hij streed voor het kruis, leed voor het kruis, overwon door het kruis! Hij! 's Heeren krijger, de apostel der werklieden, - mij dunkt hij zweeft daarboven, en houdt ons het kruis te gemoet, en roept ons toe: Moed! Vrienden! mijne kinderen, moed, in dit teeken zult gij overwinnen!’

En een ongekende begeestering trilde in aller gemoederen, toen hij ongeveer sloot met de volgende woorden:

‘Wij hebben, broeders uit België en Nederland, ons verbroederd op dit glorievol graf. Wij hebben de handen in elkander geslagen ten verbond, - wij willen leven en strijden voor Christus onzen Koning, en den koning der maatschappij. Zijn koningsrechten willen wij verdedigen tot den laatsten snik. Wij willen leven en strijden voor onze H. Kerk, Christus' eeuwige bruid, onze H. Moeder. Wij willen werken en strijden voor de heilige zaak van den werkman, in den geest van Belletable, hem helpen, verdedigen, liefhebben. - Zijn zaak tot de onze maken, en moge de Aartsbroederschap der H. Familie roemrijk en heilig bloeien en groeien van eeuw tot eeuw, van geslacht tot geslacht. Amen.

‘Zoo zij het!’

In veler oogen stonden tranen.

Toen legde Maastricht eveneens een lauwerkrans neer met de nationale kleuren, voorbeeld, dat Roermond volgde door een krans te plaatsen met de kleuren der bisschopsstad.

Het Hollandsch-Vlaamsch gedeelte van dit onthullingsfeest was afgeloopen. Het Fransche volgde. Pater Lejeune hield een heerlijke rede, Belletable verheerlijkend als den apostel van den zielenijver.

Nog een blik op het borstbeeld, eer wij deze gedenkwaardige plaats verlaten.

De uitvoering is meesterlijk. Dat hooge, breede, stout gewelfde voorhoofd werd steeds hoog gedragen, zonder vrees voor de menschen en in ootmoed voor God. Die oogen spraken even ridderlijk fier, die neusvleugels zoo fijn geteekend, waren reeds door kleine groeven omlijst; hier en om de bovenlip spreekt een trek van smart, iets weemoedigs, dat zich ook aan de kin meedeelt.

Belletable heeft veel geleden naar lichaam en ziel. Hij heeft veel voor God gedaan, dus is hij veel miskend en vervolgd geworden. Dat kon niet anders.

Zoo sloot dit feest, de inwijding van het tweede gedenkteeken.

Een derde schittert in de kerk der E.E. paters Redemptoristen te Luik, de wieg en den hoofdzetel der Aartsbroederschap.

‘Gelukkige stad Luik, die binnen uwe muren zaagt geboren worden de Aartsbroederschap der H. Familie Jesus, Maria, Joseph, gesticht door H. Belletable, J. Hacken en Aug. Jongen, wier eerste metgezellen waren: Rouma, Noveau, Lepaire, Nelisse, Martens, Gerard, Bia, Viering, Deruisseau, onder leiding en toezicht van den eerwaarden pater Dechamps, priester van de Congregatie des Allerheiligsten Verlossers, toekomstig aartsbisschop van Mechelen en kardinaal der heilige Roomsche Kerk.’

*_**

‘Deze Broederschap, den 27sten Mei 1844 begonnen, goedgekeurd door Z.D.H. Monseigneur Cornelius Richard Antonius van Bommel den 7den April 1845, werd den 20sten April 1847 door Z.H. Paus Pius IX tot Aartsbroederschap verheven.’

‘Door een bijzondere gunst van Jesus, Maria en Joseph, verspreidde zij zich op wonderbare wijze over de gansche wereld. En de geur harer deugden is gelijk aan den geur van een vruchtbaren akker, dien de Heer gezegend heeft. (Gen. XXVII, 27.)’

Bij de plechtigheid te Hoey, in het huis, waar Belletable stierf, - wij mogen wel zeggen ten Hemel ging - stonden wij diep bewogen in de kamer, welke hij bewoonde, - het vertrek dat getuige was van zijn sterven. Zijn laatste levensdagen treden ons levendig voor den geest.

Wij nemen hier een alleraardigst tafereeltje over uit het meesterlijk leven van pater Lejeune.

De maand September 1855 naderde. De avond begon reeds te vallen en de zon schoot hare laatste stralen op de witte muren der citadel, die het schilderachtig gelegen stadje Hoey beheerscht, deed in stralengloed het groote roosvenster der prachtige hoofdkerk schitteren en wierp haar pijlbundels door de hooge bogen over den marmeren vloer.

Een officier in gedachten verzonken stond tusschen de twee monumenten, - tusschen het huis des vredes en des gebeds, en het huis van den oorlog en het krijgsrumoer. Blootshoofds, het breede voorhoofd fier opgericht stond hij daar, den mantel los omgeslagen over de uniform, opgetogen over de heerlijke omgeving, waarin hij zich bevond.

Daar stroomt de Maas tusschen de heuvelklingen haar blinkende azuren golven, hier en daar als gouden gepolijste platen in paarlemoeren lijsten.

Wat spraken die golven tot zijn gemoed! Zij ijlden naar de stad der groene vlakten, waar hij geboren was; hij gaf ze een groet mee daarheen, ook een groet aan de dierbare graven, die hij daar telde.

Hij wilde hier leven in rust en kalmte, - neen, hier kwam hij sterven.

Belletable was het, - hier in dit vertrek streed hij den laatsten strijd, en het monument, dat wij hadden ingewijd op het kerkhof, was het zijne.

De man - De Heilige.

Wij hebben den apostel der werklieden beschouwd, en zijn beeltenis in den loop dezer bladzijden in al haar glorie voor onze oogen zien oprijzen. En toch, al schittert ze het meest, en met den schoonsten en zuiversten glans in de stichting van het groote werk, waartoe Gods Voorzienigheid hem had uitverkoren, - dat beeld zou onvolledig en onafgewerkt zijn, zoo wij het niet met eenige trekken volmaakten en afteekenden.

Die apostel - die apostel der werklieden, die schitterend schoone officier, was hoog begaafd en met groote talenten uitgerust.

Zijn brieven geven ons een man te kennen, met bewonderenswaardige vaardigheid de pen hanteerend, een man van veel studie, litterarisch degelijk ontwikkeld, met grondige kennis van verscheidene talen vertrouwd. Fijn voelend en niet minder fijn oordeelend, thuis op velerlei gebied, - was het een ware vriend der fraaie letteren, een vriend der wetenschappen. In alles echter niets wufts, niets oppervlakkigs, - maar degelijk, en overal God ziende en beminnend en bewonderend, in al wat schoon en edel, groot en verheven is. Want dat alles is een afglans van God en leidt tot God. Zoo dacht hij over menschenwerk, zoo dacht hij dus nog meer over de natuur en al wat zij schoons en heerlijks te aanschouwen geeft. Zoo stond hij dikwijls in volle bewondering te Luik, te Namen, te Hoey, verloren in beschouwing der heerlijke ligging en der schoone omgevingen der drie zustersteden aan de blauwe Maas.

En wat heerlijke natuurtafereelen ontrolden zich voor het begeesterde oog van dezen dichterlijken, ridderlijken soldaat, van de hoogten der rotsen, waarop de citadellen der vestingen als op de loer liggen.

Wij hebben die plaatsen, waar hij achtereenvolgens in garnizoen gelegen had, bezocht, en de hoogten bestegen, en als wij daar stonden - zooals laatst te Namen - ons vermeid in de gedachte: hier stond ook onze held, welke gevoelens mogen zijn hart vervuld hebben bij deze prachtige natuurtafereelen. De Maas, kronkelend door bergen en rotsen en bosschen en velden en weiden, - zooals de Rijn zoo menigmaal, - niet zoo grootsch,- maar lieflijk en romantisch, - de citadel als een versteende bedreiging, - met haar vuurmonden steeds gereed dood en verwoesting uit te braken, van de naakte rotsen, met groenen gordel omzoomd, en die ze zoo geheimzinnig kroont.

En wij zagen hem toen in den geest, voor het laatst hijgend en langzaam den berg beklimmend van Hoey, en afscheid nemen van al het schoone en heerlijke in de natuur en een blik slaan naar boven, - waar de Heer zijn vromen dienaar verwachtte, om hem te beloonen en te kronen in zalige rust.

Lang had hij geleden aan zijn ziekte, jaren, en steeds onverdroten zijn ambt waargenomen, worstelend met zwakheid en benauwdheden, altijd tevreden, altijd den glimlach op de lippen, altijd God lovend en prijzend.

Hij verheugde zich in zijne ziekte, gelukkig te kunnen lijden - voor zijn zonden - maar moest alle krachten inspannen om gelaten te denken aan het smartelijke afscheid van zijn hem zoo dierbare echtgenoote en zijn kinderen, die hij liefhad, als den appel van zijn oog.

O! het was zoo'n liefdevolle man voor

[p. 204]

de gezellin zijns levens, - een zoo teeder vader voor zijne kinderen, - een zoo trouw vriend voor zijne vrienden.

monument van h. belletable in de st.-martinuskerk te venlo.

Hij was een bewijs voor de waarheid van het gezegde van een groot dichter: ‘Leeuwenharten zijn vaderharten.’ Zijn brieven vloeien over van teederheid en trouwe verknochtheid, en de held, de apostel, de ridder stijgt op voor uw geest, omstraald met een dubbele aureool van liefde en trouwe.

Geen wonder! Hij was ervaren in het godvruchtig leven als een ware heilige. Zóó had God hem geleid, langs wegen Hem bekend.

God bekend!

De wegen der beproeving zijn Gods wegen, - en met het kruis op de buigende schouderen, volgde onze held den goddelijken Gekruisigde op den weg der kruisen, der volmaaktheid. Hij beminde het kruis, - die soldaat des kruises. Hij beminde het in zijn nederigheid, - in zijn streven naar oprechte heiligheid, - sterk door het gebed, sterk door zijn heldhaftig meedoen aan alle liefdewerken, ten koste van vele offers.

de st.-mathiaskerk te maastricht.

Maar de H. Familie was hem voor alles dierbaar, en zijn eeretitel was: Henri van de H. Familie!

Dat was zijn adel, zijn trots, zijn liefde, zijn gebed, de hoofdgedachte, - het hoofddoel, het aanhoudend gebed zijns levens. De H. Familie was zijn leven, - zoolang er leven in hem was, - zijn zorg en liefde, zoolang zorg en liefde zijn hart konden doen kloppen. In zekeren zin stierf hij voor de H. Familie, voor haar bloei offerde hij bestendig aan God zijn gebed en zijn lijden. De H. Familie was bij den dood zijn laatste gedachte.

monument van kapitein belletable te hoey.

De aartsbroederschap der H. Familie te Maastricht.

In de parochiekerk van den H. Mathias.

Maastricht is een groote fabrieksstad. Het getal der arbeiders beloopt duizenden. Het neemt toe met den dag, zooals er zich ook steeds nieuwe industrieën vestigen.

Eerst was het alleen de porselein- en glasfabriek, Petrus Regout, naar den naam van den stichter, die weldra hare arbeiders bij duizenden telde, en een der grootste van geheel Nederland; de Céramique, de Koninklijke Papierfabriek, de Fransche Porseleinfabriek, de Vloertegelfabriek, de ijzersmelterijen en ijzergieterijen, om niet van alle andere kleine industrieele ondernemingen te gewagen, volgden.

Het getal arbeiders nam toe in verhouding, en groeide door talrijke huisgezinnen nog met den dag. Het brandpunt der arbeidersbevolking en het middelpunt ook van het arbeidersleven is in de parochie van den H. Mathias, de oudste parochie ook der stad, en vroeger langen tijd ook de eenige. ‘Sint Servaas’ en ook ‘O.L. Vrouw’ waren toen collegialen; Wijk was een tijd lang een rectoraat in de voorstad.

Met het toenemen der bevolking, der arbeidersbevolking vooral, hielden weldra arbeidersnooden gelijken tred, en de toestand, welken kapitein Belletable schetste van de werklieden in Luik, werd langza-

[p. 205]

merhand ook de toestand van Maastricht.

Zoo sprak hij immers bij de eerste vergadering der H. Familie: voor de werklieden richtte hij ze op, - drankmisbruik verwoestte hun familieleven, en had goddeloosheid ten gevolge, dat was de toestand. Hij wilde ze gelukkig maken, en tot God en godsdienst terugbrengen.

Wel is waar dreigde hier niet dadelijk zoozeer het gevaar der goddeloosheid, - en was de Maastrichtsche bevolking gelukkig ook niet blootgesteld aan de vreeselijk nadeelige invloeden, die de stad Luik sinds jaren ondermijnden, maar de gevaren waren in aantocht, zooals onweerswolken, die aan den gezichteinder nauwelijks merkbaar, maar zeker opdoemen.

aardappelen rapen, naar de schilderij van jules breton, ltd van het instituut.

De paters Redemptoristen, wier kerk te Luik de hoofdzetel der broederschap was en die getuigen waren van al het goede dat zij stichtte alom, waar zij opgericht werd, vestigden na de H. Missie van het jaar 1852 in de kerk van den H. Mathias een afdeeling der Aartsbroederschap. In de archieven van het klooster van den Allerheiligsten Verlosser te Sint-Truiden vinden wij daaromtrent het volgende opgeteekend.

‘Jubilé te Maastricht 1852. Gedurende tien volle dagen hebben onze eerwaarde

[p. 206]

paters Grommen en De Lenaerts in Sint-Mathias' kerk, de eerste 's avonds, de andere om tien uur in den voormiddag in het Fransch het jubilé gepreekt. Hunne sermoenen zijn buitengewoon gesmaakt geweest. Op het einde van het jubilé heeft pater Grommen de H. Familie ingesteld, die na verloop van vijf maanden over de duizend leden telt. God geve, dat dit werk de vruchten van het H. Jubilé beware.’

Groot was de ijver der leden, waarlijk nog grooter dan hun getal in verhouding. Nooit ontbraken zij 's avonds op de wekelijksche bijeenkomsten, nooit bij de algemeene communiën. De Sint Mathias kon bijna de leden niet bevatten. Van alle zijden ondervond de vrome instelling steun, en vooral van den stichter der groote fabriek in de parochie, den heer Petrus Regout, die met koninklijke vrijgevigheid niet alleen de H. Familie, maar ook alles wat maar een goed doel had, zoo gaarne steunde, - en wien hier nog in naam van het verleden der H. Familie oprechte dank wordt gebracht, en niet minder aan zijne vrome echtgenoote vrouwe P. Regout geb. Aldegonde Hoeberechts, wier edel hart en vrijgevige hand voor armen en hulpbehoevenden nog geroemd worden in zalige herinnering, en die steeds de beschermster en weldoenster was der H. Familie, voor de afdeeling der vrouwen; een vrome zending en plicht, welke de dames dier familie met de leden van al de hooge familiën der stad, die er een eer in stellen tot de eeredames der Aartsbroederschap te behooren, - hebben overgenomen.

Ter wille der geschiedkundige waarheid, en ter stichting en ten voorbeeld der tegenwoordige leden der H. Familie laten wij hier, wederom uit het archief van het zelfde klooster te Sint Truiden, volgen onder den datum van 1853, 26 April - 2 Mei.

‘Den 26sten April trokken de eerwaarde paters Grommen en Roes moedig op Maastricht aan, om er een retraite van vijf dagen voor de leden der H. Familie, die aldaar in de kerk van Sint Mathias, het jaar te voren door den eerwaarden pastoor Van der Linden en kapelaan Van Doren (gestorven als pastoor te Uden) is opgericht, te prediken.

‘God heeft dit werk op een bijzondere manier gezegend. Reeds meer dan 800 werklieden, die alle Maandagen omstreeks acht ure bij elkander komen, zijn er opgeschreven.

‘De oefeningen van de retraite gebeurden 's morgens om vijf ure en 's avonds om acht ure. Onbeschrijflijk was hun ijver, om de instructiën bij te wonen. Onmiddellijk na hun werk, kwamen zij uit de fabriek naar de kerk gesneld om er het woord van God te hooren. Daarenboven hun ijver moedigde de anderen aan. Men bestormde de pastorie, om zich in de H. Familie te laten opteekenen. Gaarne had de eerw. heer pastoor nog wat gewacht om de smeekenden aan te nemen; edoch dit was onmogelijk. Hij is genoodzaakt geweest nog tweehonderd leden aan te nemen; zoodat er over de 1000 mannen deel uitmaken van de H. Familie.

‘Des Zaterdags zijn ze allen te biechten geweest en des Zondags tot de H. Tafel genaderd. Des avonds hebben zij hunne plechtige opdracht gedaan en de retraite heerlijk gesloten door het zingen van het Te Deum, dat door meer dan duizend mannen werd uitgegalmd.

‘Dank zij aan Jesus, Maria, Joseph! Dit werk, gevestigd onder hunne bescherming, zal voor velen een bron van zaligheid zijn, en voor de geheele stad een stichtend voorbeeld van godsvrucht en naijvering.’

Zooverre de jaarboeken van Sint Truiden.

Voorgoed dus was de H. Familie gegrondvest voor de mannen, - maar de vrouwen bleven niet ten achteren.

Evenals te Luik hadden de eerste vergaderingen plaats in een particulier huis.

Het was in een huis in de Jodenstraat, thans N^o. 14, toen bewoond door de weduwe Merckelbach, geboren Janssens. Weldra telde de vereeniging 35 leden, waarvan er nog elf het gouden jubilé mede mogen vieren en wier namen wij om der voltalligheidswille, hier nog eens laten volgen:

Joanna Merckelbach, Elisabeth Nyst, Anna Hub-Banens, Gertrudis Ridder, Anna Botta, Maria Verlet-Jaspers, Barbara Nahon, Joanna Grégoir-Dreessens, Cornelia Dreessens-Bastiaans, Barbara Reaux-Winter, Annette Philippie.

De namen der nog levende jubilarissen van de mannen, zijn de volgende:

Hubert Mertz, secretaris; Louis Dreessens, secretaris; Antonius Hoffmann, Petrus Lumens, Petrus Boers, eere-prefecten.

Een andermaal zullen wij de namen opgeven der stichteressen voor de vrouwen.

Voor Maastricht was de H. Familie steeds een zegen en ook hopen wij, dat Maastricht zich dankbaar zal toonen, en het gouden feest helpen opluisteren door milde bijdragen.

De groote dag nadert met rassche schreden. Met ruim 1200 leden zal de H. Familie haar gouden jubilé vieren, en zullen wij hierbij voegen, dat zulks met grooten luister zal geschieden en dat Z.D.H. Mgr. de bisschop van Roermond dien dag, zijn ganschen dag wil wijden aan de werklieden te Maastricht en de H. Familie, - waarvoor de goede God hem duizendmaal moge loonen!

NB. Nog laten wij hier volgen de namen der directeuren sinds de oprichting in 1852.

Voor de mannen: de eerwaarde heeren kapelaans Van Doren, Menffels, Beunen, Claessens, Sarton, Joosten.

Voor de vrouwen: de zeereerw. heer Van der Linden, pastoor; de weleerw. heeren kapelaans Ariëns en Spijkers; de zeereerw. heeren pastoors Syben en Mgr. Menten.