De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 19

Snijder Nicolo.
Een geschiedkundige herinnering
Door
Konrad Kümmel.
(Slot.)

Snijder Nicolo kon den geheelen nacht geen oog dichtdoen van blijdschap. Meer dan eens verliet hij het bed, maakte licht, sloop naar de kamer, waar het gewaad des Pausen hing, ging er vóór zitten en beschouwde het met innig genot, terwijl hij met zich zelven sprak en dan weer bad voor den Heiligen Vader.

Vergenoegd wreef hij de handen.

‘Dat zal me een blijdschap zijn, een Paaschverrassing voor Zijne Heiligheid!’ prevelde hij - ‘en daartoe mag ik de behulpzame hand bieden; ik, Nicolo, de bijzondere kleermaker van Zijne Heiligheid den Paus.’

Den volgenden dag was het een stil, maar een merkwaardig bedrijvig gedoe in het steegje, waar meester Nicolo woonde. De een na de ander kwam, aanzienlijke dames en heeren, zooals ze maar zelden in die buurt gezien werden, en zij klauterden de steile, smalle trap op, naar het oude, bijna vergeten en geminachte snijdertje. Iedereen wilde het gewaad van Pius VII zien, het gewaad van den verheven martelaar voor de Kerk. En de snijderstafel werd bedekt met goud- en zilverstukken; Nicolo teekende alles nauwkeurig op en gaf aan een ieder kwitantie met de belofte, dat de betreffende personen een stukje van 's Pausen toga zouden ontvangen, als Zijne Heiligheid er in toestemde, dat zijne oude, versleten soutane werd weggegeven.

In de volgende drie dagen bezat Nicolo niet enkel de prachtigste, allerfijnste stof voor ettelijke witte soutanen alsmede voor een purperen mozetta en een mantel van roode zijde - dat hadden de adellijke dames uit Genua door renboden laten komen, maar ook zulk een hoop geld, dat hij bij het inwisselen er van een heelen buidel vol goudstukken ontving.

Het oude gewaad had hij, zoo goed en kwaad het ging, versteld, het bezorgd in de gevangenis van den Paus en aan den kamerdienaar afgeleverd en daarbij had hij dezen meegedeeld, dat hij een spiksplinternieuw gewaad voor Zijne Heiligheid onderhanden had, hetwelk de katholieken van Savona hem op Paschen ten geschenke wilden geven.

De bediende had met diepe ontroering Nicolo aangehoord; dan knikte hij slechts: ‘God zal allen er voor beloonen en zegenen; ja, als Zijne Heiligheid iets noodig heeft, is het ongetwijfeld dat.... 't is een weldaad, welke God zelve ulieden heeft ingegeven. Ik zal voor alles zorgen.’

Acht dagen later, Woensdag in de Goede Week, droeg Nicolo een reusachtig pak met zekere plechtigheid naar 't bisschoppelijk paleis. Aangezien de wacht hem reeds kende, liet men hem ongehinderd binnen. Weldra stond hij weer in het kamertje van den bejaarden pauselijken kamerdienaar. En toen deze het zijden omhulsel wegnam, sloeg hij de handen van verrukking ineen over de schitterende pracht van de fonkelnieuwe toga en het heerlijke donker karmijnrood van de nieuwe mozzetta en den zijden mantel; er was ook een hoed bijgevoegd met lang rood-zijden haar en gouden snoer met kwasten.

En bovendien hield Nicolo, stralend van vreugde, nog den buidel met goudstukken omhoog - ‘voor den armen Heiligen Vader,’ sprak hij, ‘wien de Franschen niets gelaten hebben, - van Zijn trouwe aanhangers in Savona.’

‘Wacht even, Nicolo, wacht,’ zei de dienaar en snelde de kamer uit. Spoedig kwam hij terug.

‘Kom mee en neem alles op je arm.’

‘Bestig,’ zei Nicolo en volgde. De bediende opende een ander vertrek; zij traden binnen. Nicolo keek rond naar een kast, waar hij het nieuwe kleedingstuk zou kunnen ophangen. Daar trad uit een zijkamer een tengere, bleeke gestalte in de gelapte, witte soutane en de bleekgeworden roode mozzetta, het witte kapje op het eerbiedwaardige hoofd.

Het was Pius VII zelf, die voor den ouden snijder stond.

Deze was zichzelf ternauwernood meester bij zulk eene verrassing. Hij viel op zijn knieën en tranen benevelden zijn oogen.

De oude kamerdienaar deed in weinige eenvoudige woorden verslag van het Paaschgeschenk der katholieken van Savona, spreidde het fijne, onberispelijk uitgevoerde werk uiteen en eindigde aldus: ‘Allerheiligste Vader, groot en klein, rijk en arm hebben hunne penningen bijeengelegd, om voor Uwe Heiligheid op Paschen een waardig feestgewaad te bereiden. En daar niemand geld wilde aannemen voor de stof en ook de kleermaker niet voor zijn arbeid, is het bijeengezamelde geld overgebleven tot een Paaschaalmoes. In naam der trouwe katholieken dezer stad, die bij alle smart en deelneming toch gelukkig en trotsch er op zijn, het Opperhoofd der Christenheid in hun midden te mogen herbergen, verzoekt de brave meester Nicolo Uwe Heiligheid, deze gaven van goeden wil goedgunstig aan te nemen en de gevers te willen zegenen. Zij voegen daarbij den wensch, dat God spoedig Uwe Heiligheid bevrijden en naar Haar eigendom terugvoeren moge.’

Den Paus stonden de tranen in de oogen, toen hij getroffen naar de geschenken en vervolgens op meester Nicolo blikte.

‘Onze Heer en Meester,’ sprak hij, ‘is oneindig barmhartig en zendt Zijnen dienaar in al diens verdrukking en nood zoeten troost, gelijk Hij zelf in den hof der olijven ontving in de bangste ure Zijns levens. Hem zij daarvoor dank en lof in eeuwigheid; en u, meester Nicolo, bedank ik van ganscher harte voor de bewijzen uwer gehechtheid en liefde. Zeg aan allen, die tot dit Paaschgeschenk hebben bijgedragen en mij dit genoegen verschaften, eveneens dank namens den armen, gevangen opvolger van den heiligen Petrus, en dat ik u allen, de geheele stad, van harte zegen en nimmer zal vergeten, wat zij voor mij gedaan hebben. Gaarne aanvaard ik dit keurig gewaad - aangenamer en fraaier is er mij nooit een geworden - en ik zal het op 't hoogfeest van Paschen aantrekken. En wanneer het God mocht behagen, mij levend naar Rome terug te doen keeren, dan zal ik - dit kunt gij uwe vrienden meedeelen - in deze toga mijne stad en mijne oude woning binnentrekken. En zoo lang ik leef, zal ik op elk Paaschfeest dit gewaad dragen. Gaarne neem ik ook de aalmoezen aan, aangezien ze voor mij een noodzakelijke ondersteuning zijn en mij van de noodwendigheid ontheffen, anderen lastig te vallen. En God moge u allen een groote, heilige Paaschvreugde met Zijne rijkste genade verleenen!’

Terwijl de Paus dit zei, had hij zijn rechterhand op het hoofd van Nicolo gelegd, en nu gaf hij dezen den zegen en reikte hem vervolgens de bleeke, magere hand toe, om te kussen.

Dan vroeg hij, of Nicolo een huisgezin bezat, hoe oud hij was, waar hij geboren werd, waar hij woonde en ten slotte, of hij niet een verlangen koesterde.

Nicolo, die van geluk eigenlijk niet wist hoe hij 't had, bezon zich, als volbloed Italiaan, schielijk en zei: ‘Allerheiligste Vader, voor mij zelf wensch ik niets meer. Nadat mij het grootste geluk te beurt gevallen is, hetwelk er voor mij op aarde bestaat, dat ik, arm, oud snijdertje, den Plaatsbekleeder van Christus van

[p. 131]

aangezicht tot aangezicht mag aanschouwen, kan ook ik wel met Simeon zeggen: ‘Nu wil ik gaarne sterven.’ Maar - als het niet onbescheiden zou wezen - dan hadde ik voor mijn medeburgers een wensch.... Natuurlijk.... ik weet niet.... of 't mogelijk zou zijn, dat....’

‘Welnu, wat is het dan?’ vroeg Pius glimlachend.

‘Het zou voor heel Savona de gelukkigste dag zijn, als de katholieken hun Opperpriester eens in het openbaar konden aanschouwen. En dan....’

‘E poi?’ vroeg de Paus, die ernstig geworden was.

‘En dan zouden de Savoneezen zich overgelukkig achten, als zij het gewaad, waarin Uwe Heiligheid hier als gevangene van den Corsicaan leefde, tot een aandenken ontvingen....’

Nu glimlachte Pius VII weder.

‘Als ulieden er zoo op gesteld zijt, om de toga van een ouden, ziekelijken man te bekomen - dat kan wel; ik doe immers een goeden ruil daarmee.’ En hij gaf zijn kamerdienaar een wenk, om te beduiden, dat deze voor het overige moest zorgen.

‘Wat echter uw eersten wensch betreft,’ vervolgde de Paus, ‘mijn hart spoort mij aan, ook dezen te vervullen. Maar niet alles ligt in mijn macht. Zeg aan de goede Savoneezen: Als het den Paus mogelijk is, dan zal hij op 't hoogfeest van Paschen de plechtige Mis in den dom bijwonen. In elk geval zal de domproost tijdig bericht ontvangen.’

Met deze woorden was aan meester Nicolo het sein gegeven, dat de audiëntie was afgeloopen.

Toen hij thuiskwam, was hij gek van blijdschap, en hoe dikwijls hij ook alles vertellen en opnieuw verhalen moest aan de menigte bezoekers, die er kwamen, hij werd zulks niet moede. Wat hij aanvankelijk in 't geheel niet achtte, was, dat hij eensklaps een massa klanten gekregen had - zóóveel, dat hij zelfs een paar knechts moest aanstellen. Waar de Paus zijn toga laat maken, daar kon de fijnste, nobelste heer het ook wel mee doen.

Het was de 22ste April 1810, het hoogfeest van Paschen.

De klokken luidden honderdvoudig de blijde boodschap der verrijzenis door heel het land en verre daar buiten van de pracht der kusten tot in de blauwe, onoverzienbare zee; in de haven beneden lagen de schepen voor anker, roerloos; boven de huizen der stad woeien vaandels en vlaggen, en in den dom bruiste het orgel in jubelende tonen, terwijl daarbinnen het stampvol was en buiten zich nog duizenden verdrongen.

Zooeven was de Paus voor het hoofdportaal aangekomen. De geestelijkheid der stad ontving hem daar en het volk lag op de knieën. Het verblindende wit van de pauselijke toga en het heerlijke, schoonste rood der mozetta om zijn schouders glinsterden en schitterden en flikkerden en flonkerden in den heldersten zonneschijn. De Paus trok den dom binnen, nam op den troon plaats en de Hoogmis begon onder zijn oogen. En geen blik van die duizenden menschen wendde zich af van de bleeke, ziekelijke gestalte onder den baldakijn; iedereen wist immers: dat is niet alleen de Paus, de opvolger van Petrus, maar het is ook de kloeke stuurman, die zelfstandig aan het roer van het kerkelijk schip staat en door geen ander zich den koers laat voorschrijven; het is de strijder Gods, die gedaan heeft, wat geen ander potentaat ter wereld durfde: die den overmoedigen Corsicaan Bonaparte openlijk de waarheid zegde, hem zijn misdaden onder 't oog hield en buiten de gemeenschap der Kerk sloot: het is de geduldige lijder en martelaar voor de vrijheid der Kerk Gods, die zich liever blootstelt aan brutale gevangenschap en mishandeling, dan haar rechten prijs te geven. En elk der aanwezigen besefte, dat 't een verheven oogenblik was, hetwelk hij beleefde. En toen dan ook Pius VII zijne handen naar den hemel uitstrekte en ze langen tijd sidderend omhoog hield, alsof hij de ontferming des Allerhoogsten met heilig geweld omlaag wilde trekken, om vervolgens met welluidende stem den pauselijken zegen te geven, toen wist Savona, dat het den zegen van een heilige, tevens Paus, ontvangen had.

En beneden ruischte de zee om het oude kasteel met de dreigende kanonnen in eentonigen zang, als wilde zij zeggen: ‘Ik ben het zinnebeeld der eeuwigheid; en voor de eeuwigheid is niemand groot, ook een Bonaparte niet.’

Deze zette in het volgende jaar door een waarlijk onmenschelijke behandeling van den Paus, die niet toegaf, aan zijn misdadig drijven de kroon op, door Pius VII, alhoewel deze den dood nabij was, in Juni 1812 naar Fontainebleau te laten sleepen, om hem hier tot toegeven te dwingen.

Maar reeds steeg in 't Noorden de wolk op, uit welker schoot de overmoed van Napoleon doodelijk zou worden getroffen. Nog in hetzelfde jaar zag Europa Bonaparte als vluchteling van Moskou naar Parijs snellen; zijn heerlijk leger lag op de ijsvelden van Rusland verstijfd, en twee jaar later, den 22en Mei 1814, betrok Pius VII, omstuwd en toegejuicht door zijn volk, gelukgewenscht door alle natiën en gekroonde hoofden van Europa, weer zijn eigendom, trok hij weer Rome en den Kerkelijken Staat binnen, welke thans vrij waren.

Napoleon werd in het volgende jaar bij Leipzig nogmaals beslissend verslagen, en op den 22en Mei betrad hij, afgezet en overwonnen, het eiland Elba. En na een korte opflikkering van zijn geluk anno 1815 werd hij voor goed verslagen te Waterloo, en het verafgelegene St. Helena is zijn verbanningsoord geworden. Hij kwam nooit meer in zijn eigendom terug. Een verbannene, is hij als gevangene gestorven. Pius VII, de door hem mishandelde en gevangene, zag hem niet alleen ten grave dalen, maar overleefde hem nog ongeveer twee jaren.

Heden nog bewaart men in verschillende familiën te Savona kleine stukjes wit laken met grooten eerbied en de meeste zorgvuldigheid. Ze zijn afkomstig van het gewaad van Pius VII, dat deze aan Nicolo had geschonken, die het vervolgens verdeelde. Het zijn kleine, onooglijke lapjes, maar zij spreken welsprekende taal, ook voor de twintigste eeuw en voor latere tijden.

J.J.G.W.