De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 18

[p. 345]

[Nummer 44]

voor het haardvuur, naar de schilderij van l.a. tessier.

[p. 346]

Gorm de Noorman,
door
J. Vesters Jr.

III.

Bevolgd door Ubbo Adelen, trad Yge Galama het vrouwentimmer binnen, waar Mabelia met hare dienstbaren den meesten tijd doorbracht met allerlei huishoudelijken arbeid, waarvoor veel kunstvaardig heid of bedrevenheid werd gevorderd. Spinrokken en weefstoel vond men in het ruime vertrek, maar nog andere vrouwelijke handwerken dan spinnen en weven werden er beoefend. Vooral de edele borduurkunst, het schilderen met de naald, was bij Mabelia als bij de meeste edelvrouwen in dien tijd in hooge eer, en menige kloosterkerk bezat albe of dalmatiek, waarvan de zoom door de fijne vingeren van Galama's dochter was bewerkt.

Op het oogenblik echter stonden al deze handwerken stil en hield men zich enkel onledig met het vervaardigen van pluksel, zwachtels en verbandmiddelen voor hen, die in den strijd met de Noormannen zouden worden gewond. Nog nooit had zoo groote, maar tevens zoo rustige bedrijvigheid geheerscht als nu. Niet een enkele maal behoefde Mabelia haar onderhoorigen tot grooter spoed aan te zetten, niet eens de jongste en meest praatzieke tot meer ingetogenheid te vermanen. Allen waren gelukkig, dat zij op deze wijze aan den strijd tegen de gehate onderdrukkers konden deelnemen, en de gedachte, dat weldra haar landgenooten en bloedverwanten behoefte konden hebben aan hetgeen zij in gereedheid brachten, verdubbelde haar ijver.

‘Uw heer vader staat mij toe, oorlof van u te nemen, Mabelia,’ zei Ubbo met zijn klankrijke stem, die thans toch een weinig trilde.

Mabelia, die er in haar eenvoudig huisgewaad met de lange huive van sneeuwwit Augsburgsch linnen bekoorlijk uitzag, was uit haar zetel opgerezen en wilde haar dienstbaren een wenk geven zich te verwijderen, want van dit laatste onderhoud wilde zij toch liever geen onbescheiden oogen getuige doen zijn.

Maar haar vader voorkwam haar. ‘Roep niet zooveel nijvere handen van den arbeid,’ zei Yge Galama, ‘dien wij weldra zoozeer zullen noodig hebben. Liever ware het ons, indien gij ons een oogenblik wildet volgen. Ik geloof ook,’ vervolgde hij met een poging tot scherts, ‘dat gij uw ridder nog iets hebt te overhandigen, een talisman in den strijd.’

Ubbo Adelen keek vragend eerst den potestaat, daarna diens dochter aan, wie bij die toespeling de wangen hooger gekleurd werden.

‘Komt mee,’ zei de oude ridder, ‘wij mogen niet marren. Ubbo's mannen zouden ongeduldig worden, indien zij nog lang op hun aanvoerder moesten wachten.’

Eenige oogenblikken later bevond het drietal zich in de ruime burchtzaal. ‘Welnu, Mabelia,’ zei Yge Galama, ‘waar is de talisman, dien gij heer Ubbo hebt ter hand te stellen?’

Het jonge meisje bracht aarzelend een sjerp van hemelsblauwe zijde te voorschijn, waarop haar kunstvaardige vingeren een helm van zilverdraad, daaronder een kruis van zeegroene kleur hadden geborduurd, geflankeerd door de letters M en V in goud.

Met een blosje bood ze Ubbo het kostbare stuk aan. ‘Het ware mij aangenaam, indien gij dit over uw maliënkolder wildet dragen. Ik heb het in de bange dagen, dat de Noorman hier heerschappij voert, bewerkt, in de hoop dat eenmaal het uur mocht aanbreken, waarop mijn ridder zou ten strijde trekken, om het vrije Friesche land van den overweldiger te zuiveren. Dit uur is thans gekomen, Ubbo. Mijn gebeden zullen u vergezellen, en de H. Moedermaagd moge u in haar schutse nemen en u als overwinnaar terugvoeren.’

De jeugdige ridder nam met eerbiedigen schroom den sjerp tusschen zijn vingers. ‘Heb dank, Mabelia, voor uw wensch en uw geschenk. Dit laatste is zoo fraai en kostbaar, dat ik het zonder uw verzoek niet zou durven dragen, maar het zorgvuldig zou wegsluiten uit vrees dat het mocht bederven. Eén verzoek heb ik nu nog, Mabelia: dat gij mij uitleg geeft van de letterteekens aan weerszijden van het kruis. Ik heb niet, zooals gij, het voorrecht gehad, van de eerwaarde vaders Benedictijnen onderricht te ontvangen in de lees- en schrijfkunst.’

‘Ik ook niet,’ zei Yge Galama, ‘en ik ben toch zooveel ouder dan gij, maar de tijden zijn er ook niet naar geweest, om het zwaard voor veder en teekenstift te verwisselen. Bovendien geloof ik, dat mijn vingers er slecht toe zouden staan om de vreemde letterteekens te vormen, waarin de vrome monniken van Harliga¹⁾ zoo groote bedrevenheid bezitten en waarin ook Mabelia zoo vaardig is.’

‘Dit letterteeken,’ verklaarde de jonkvrouwe, op de M wijzend, ‘is de eerste letter van mijn naam, dat’ - de V aanduidend, - ‘van uw naam, Ubbo. Ik heb ze geteekend naar een handschrift, dat de hoogwaardige prior mij heeft vereerd in dank voor een albe, die ik voor zijn klooster had geborduurd, maar de sierlijke krullen van het oorspronkelijke heb ik niet zoo fraai kunnen weergeven. Daartoe moet men hel geduld van een monnik bezitten, en dat heb ik niet.’

‘Ook al ware het stuk minder kostbaar en fraai dan het is, dan nog zou het mij dierbaar zijn, omdat het mij door u is geschonken; maar ik ben overtuigd, dat niet één ridder van zijn dame een zoo fraai kunststuk heeft ontvangen als ik. Met meer moed en vertrouwen ga ik, nu ik dezen talisman heb, den strijd te gemoet. Alleen verdriet het mij, dat het mij niet vergund is, aan de verrassing der sterkte van Gorm den Noorman deel te nemen, en dat de eereplaats, waarop ik gehoopt had, aan Okko Juckema is afgestaan.’

‘De teleurstelling mag u niet onbillijk doen zijn, Ubbo,’ merkte Yge Galama op. ‘Gij weet, dat ik, indien ik enkel naar de stem van het gevoel had geluisterd, niemand liever dan u aan mijne zijde had gezien. Maar mocht ik Okko Juckema, wien ik pas onlangs de hand van Mabelia heb geweigerd, ook dit verzoek afslaan? Zou het dan niet den schijn hebben gewekt, of ik een wrok tegen dien ridder had? Is het bovendien niet een bewijs van vertrouwen in uw moed en beleid, dat u en uw mannen de bestorming van den burcht te Almenum is opgedragen, een minstens even stoute onderneming als die, welke heer Diederik heeft op zich genomen, die de Noormannen te Esonstad²⁾ moet aantasten?’

‘Zeker, ik stel dat vertrouwen op hoogen prijs en hoop het mij waardig te toonen,’ antwoordde Ubbo, ‘maar de burcht te Sexbierum is de geduchtste, en daar zal de strijd het heetst zijn.’

‘Gorm vermoedt niets,’ hernam Yge Galama, ‘op den burcht heerscht de grootste gerustheid, en wij hopen daarbinnen te zijn, voordat de Noormannen tijd hebben zich in staat van tegenweer te stellen. Zij zullen zich niet overgeven en hun leven duur verkoopen, maar de overwinning moet aan ons verblijven. Alle voordeelen zijn ditmaal aan onzen kant.’

‘Vertrouw Okko Juckema niet, vader,’ riep Mabel a nu hartstochtelijk uit.

‘Mabelia, uw bezorgdheid is onrechtvaardig,’ zei Yge Galama berispend. ‘Okko Juckema is een Friesch odelman en tot geen laagheid in staat. Hij moge door uwe en mijne weigering teleurgesteld en gegriefd zijn, tegenover de Noormannen zal hij als een dapper ridder, die hij is, zijn plicht doen. En hij zal dit te eerder, nu ik zijn dringend verzoek heb ingewilligd.’

‘Ook ik geloof, dat uw bezorgdheid ongegrond is, Mabelia,’ voegde Ubbo er bij. ‘Okko Juckema moge opvliegend en trotsch zijn, dapperheid zal niemand hem betwisten, en zijn trouw als Fries en als edelman mogen wij niet in twijfel trekken.’

‘Flink gesproken, Ubbo!’ zei Yge Galama. ‘En bovendien,’ vervolgde hij, zich tot Mabelia wendend, die door de woorden van haar vader en haar bruidegom nog niet geheel gerustgesteld scheen, ‘heb ik immers Hoige bij me, wien ge, naar ik hoor, reeds de uitdrukkelijke opdracht hebt gegeven, over mij te waken.’

‘Ik mis Hoige noode,’ zei Ubbo, ‘hij is een der wakkerste van mijn mannen.’

‘Dat is hij,’ beaamde de potestaat van Friesland, ‘zooals de Noorman Rolfr nog pas heeft ondervonden. En zijn verzoek om Gorm het in brand steken zijner hoeve betaald te zetten, was zóó billijk, dat ik meende het niet te mogen weigeren, te minder nu Gorm, die vernomen had of vermoedde, dat Hoige een toevlucht in mijn stinze had gezocht, zijn uitlevering liet eischen.’

‘En wat hebt gij den Noorman laten antwoorden?’ vroeg Ubbo.

‘Dat ik Gorm zelf morgen over die zaak zou komen onderhouden. Welnu, ik zal mijn woord gestand doen, al is het niet juist op de wijze als de Noorman verwacht. En nu, Mabelia, reik. Ubbo een beker wijn en drink hem toe op den goeden uitslag van onzen strijd. Als de zon morgen weer in het Oosten opgaat, beschijne zij Friesland vrij en onafhankelijk als weleer!’

Mabelia nam van het dressoor een drinkhoren van echt Germaanschen vorm en bewerking, rustende op een zilveren adelaarsklauw en aan de opening met een zilveren rand omboord. Zij bracht hem aan de lippen, die zij bevochtigde met de geurige klareit, uit fruit en honing vervaardigd, en reikte hem toen aan Ubbo, die met een paar forsche teugen den hoorn ledigde. Daarna drukte hij Mabelia de hand. ‘Ik reken op uw voorspraak bij de H. Maagd, opdat zij mijn wapenen zegene.’

Mabelia had al haar zelfbeheersching noodig om kalm en kloek te blijven en de tranen terug te dringen, die in haar oogen opwelden. Maar Ubbo en haar vader mochten geen tranen zien; ze zouden denken, dat haar moed, haar liefde voor Friesland minder was dan de hunne.

Yge Galama deed den jeugdigen ridder tot aan de valbrug uitgeleide, waar de oude Wicbert met warmte Ubbo's handen drukte. ‘O, dat mijn oude jaren mij niet meer toelaten, nu de dag der afrekening gekomen is, zwaard of speer te hanteeren.’

‘U is de hoede over den burcht en over mijn dochter toevertrouwd. Niemand is daartoe waardiger, omdat niemand over meer voorzichtigheid en beleid beschikt dan mijn oude Wicbert.’

Deze loftuiting verzachtte eenigermate de teleurstelling van den trouwen dienaar, dat hij ditmaal aan den strijd geen werkzaam aandeel meer kon nemen.

Nog een handdruk, nog een zegewensch van den ouden Wicbert, en Ubbo Adelen reed de valbrug over en verdween weldra te midden der hooge beukeboomen, die de stinze omgaven. De jeugdige ridder was welgemoed. Zoo lang had het zwaard in de scheede moeten rusten, terwijl het bloed hem in de aderen kookte bij de gedachte dat de Noorman heer en meester was waar de Friezen tot dusver geen anderen heer boven zich hadden erkend dan den door edelen en vrijen gekozen potestaat, wiens verkiezing onveranderlijk door den koning was bekrachtigd.

Thans zou aan de verdrukking een einde komen. Hoige's hoeve was de laatste geweest, die de Noormannen in vlammen hadden doen opgaan. De gouden en zilveren schellingen, de opbrengst van ridders, kerken en hoevenaars, zouden niet langer als cijns aan den Noorman worden geofferd. Niet langer zouden de weerlooze landzaten, door de verdrukking ontzenuwd en ontmergd, blootstaan aan de willekeur en woestheid van vreemdelingen en heidenen.

Dien nacht zou over het lot van Friesland worden beslist. De pektonnen hadden hoog opgevlamd in den donkeren nacht daar waar het spiedend oog van den Noorman [ze niet]

1) Harlingen.

2) Deze stad, aan de Lauwers gelegen, is evenals Witlam aan de Maas door de Noormannen verwoest en niet meer opgebouwd.

[p. 347]

kon bespeuren; elders hadden snelle boden de mare geboodschapt van 's konings overwinning, en ridders en hoorigen, vrijen en onvrijen waren toegeijld in den ratelenden maliënkolder, met het breede slagzwaard, de puntige speer, den taaien boog, al naar gelang het aantal mansen¹⁾, dat men in eigendom of leen bezat. Heer Diederik, 's graven Gerolfs zoon, zou het Noorden van Noormannen zuiveren en het versterkte Esonstad aan de Lauwers overrompelen; ridder Onno Liauckema was Dockinga²⁾ aangewezen, ridder Hajo Haytzama Staverun³⁾; Yge Galama, Okko Juckema en Liothar Folopta moesten den burcht van rossen Gorm bestormen; hij zelf en Marleif Fleringa zouden de Noorsche sterkte te Almenum vermeesteren.

De Noormannen vermoedden niets. Zij vertrouwden op de geduchtheid van hun naam, op de vrees der bevolking, die murw was geslagen. Zij wisten niet, dat in de wouden, achter schorren en gorzen de Friezen verscholen waren, hetoogenblik verbeidend, waarop zij wraak konden nemen voor den geleden smaad en hun onderdrukkers uit hun land verdrijven.

En al waren er honderden Friezen, die van den beraamden opstand wisten, niet één was er onder, die, door hoop op winst verlokt, zijn landgenooten tot verrader zou worden. Zelfs de armste zou zich liever de tong laten uitrukken, dan dat daarover één woord kwam, dat den Noorman op het spoor van het beraamd verzet kon brengen.

Dit overwegend zette Ubbo zijn paard tot sneller gang aan. Nog maar een korte poos rijdens, en hij zou bij zijn mannen zijn. Plotseling schrikte zijn ros voor een over den weg gelegden breeden boomstam en steigerde. Op hetzelfde oogenblik meende de ridder donkere schaduwen langs de beukeboomen te zien sluipen en het wit glanzen op te merken van oorlogswapenen. Waren het van zijn mannen, die, ongeduldig geworden over zijn uitblijven, hem te gemoet kwamen? Maar waartoe dat sluipen en wegschuilen? Hij greep zijn zwaard, en den kostbaren sjerp van Mabelia dichter tegen zich aandrukkend, verhief hij zich hoog in de stijgbeugels.

Maar vóór hij zich kon verweren hadden ijzeren vuisten hem van achteren omklemd en van het paard gesleurd. De ridder trachtte zich uit dien ijzeren greep los te wringen, doch zijn pogen was ijdel: hij was een gevangene der Noormannen. Daar hoorde hij een voetstap en herkende ondanks de duisternis het gelaat van Okko Juckema.

‘Okko, help mij!’ riep de gevangene, zich halverwege van den grond oprichtend en aan de touwen, waarmee men zijn handen gebonden had, rukkend, dat zijn polsen kraakten.

De ridder antwoordde met een schaterlach.

Nu was Ubbo Adelen in eens alles duidelijk. Dat, waartoe de minste dienstbare zich niet zou hebben verlaagd, had Okko Juckema gedaan om wraak te nemen over de weigering, waarmee Mabelia het aanzoek om haar hand had beantwoord.

‘Verrader! ellendeling!’ schreeuwde Ubbo, in machtelooze woede de handen wringend, ‘de vloek van heel Friesland kome op uw hoofd neer!’

‘Stopt hem den mond, zet hem op een paard en rijdt vlug met hem naar Gorms burcht. Gij kunt daar in gezelschap van ratten en hagedissen over uw geluk en de schoone Mabelia nadenken, dappere ridder.’

‘Ellendeling!’ schreeuwde Ubbo nog eens. Wat hij verder wilde zeggen bleef hem in de keel steken. Op het slagveld, in een eerlijken strijd, had hij gevaren noch dood gevreesd; maar op zoo roemlooze wijze, door verraad, in handen der Noormannen te vallen, brak zijn geestkracht. Maar meer nog dan dat het vooruitzicht der gevaren, die Mabelia, die Yge Galama, die heel het Friesche volk liepen, nu een ellendeling hen aan de woede en wraak der Noormannen overleverde. Snikken kwamen in zijn keel op....

‘Wat een kostbaren sjerp hebt gij daar,’ riep plotseling Okko Juckema uit, begeerig de hand daarnaar uitstekend, ‘zeker een aandenken van de schoone Mabelia!’

Een dof gebrul, als van een gewonden stier, steeg uit Ubbo's keel op, nu de verrader zijn talisman durfde aanraken, en zoo dreigend hief hij de geknevelde handen omhoog, dat Okko verschrikt een stap achteruit week.

‘Behoud het moois maar, het kan u misschien nog tot troost zijn in de eenzaamheid, indien althans Gorm het u niet afhandig maakt. En nu vaarwel, dappere kampioen, ik ga mij bij Yge Galama voegen, om met hem de bestorming van Gorms burcht te ondernemen.’ Een spotlach vergezelde deze hoonende woorden.

Na nog enkele oogenblikken fluisterend met den aanvoerder der bende gesproken te hebben, reed de verrader heen. Ook de Noormannen, met den ridder in hun midden, braken nu op en reden spoorslags naar den burcht. Toen Ubbo de valbrug overreed en de zware eiken poort met ijzeren beslag achter hem dichtviel, was het hem of zijn levensdraad werd afgesneden. Zou hij ook niet een levend-doode zijn in het vunzige kerkerhol, dat voor hem bestemd was? En met weemoedigen blik bekeek hij Mabelia's geschenk. ‘Heilige Maagd, red haar!’ prevelden zijn lippen. ‘Laat haar niet ter prooi vallen aan den ellendeling.’

Misschien dat, indien de ridder den medelijdenden blik had kunnen zien, dien twee paar meisjesoogen op hem wierpen, een gloor van hoop de diepe neerslachtigheid en moedeloosheid zou hebben verlicht, die zich van hem had meester gemaakt.

(Wordt vervolgd.)

1) Hoeven.

2) Dokkum.

3) Stavoren.