De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 18

Tamasdan's vloek.
Vertelling uit het Zevenburgsche ertsgebergte.
(Vervolg en slot.)

‘Ei, ik wou, dat de aarde je verslond, oude gek,’ schreeuwde nu Geoga en hief dreigend de bijl in de hoogte, die hij in de hand had. ‘Verlaat mijn huis of ik hits mijn hond op je aan.’

Het luide spreken had eenige voorbijgangers aan de huisdeur gelokt. Ook Geoga's vrouw, Chiva, had het gesprek van haar man met Tamasdan gehoord en kwam uit de keuken.

Toen zij nu hoorde, dat de grijsaard baar Dumitru beleedigde, sprong zij als een wolvin op hem toe en schreeuwde met gillende stem: ‘Zijt gij hier gekomen, om onzen armen jongen te beleedigen? Ik wou, dat zijn mes ook uw hart doorboord had, want gij beiden, gij en uw valsche Iliana, zijt er de schuld van, dat onze arme Dumitru weken lang als een opgejaagd stuk wild over het gebergte heeft moeten ronddolen, tot hij eindelijk bij een aardinstorting om het leven kwam, zooals ons een reiziger vertelde. Uw Iliana was het, die hem in het ongeluk stortte. Die huichelachtige deerne deed lief tegen hem en haar geslepen woorden brachten zijn hoofd op hol; daarna wilde zij niets meer van hem weten. Zij deed als haar moeder deed, die huichelachtige slang!’

Toen had er een plotselinge verandering in Tamasdan plaats; zijn oogen, die kort te voren droomerig omdwaalden, begonnen eensklaps te flikkeren. Hij stond kaarsrecht voor Chiva en de oogen ten hemel gericht, riep hij met doordringende stem: ‘Hoort gij het, Sfuntu Potru (H. Petrus), hoe de vrouw, wiens zoon al de ellende over mij bracht, de mijnen belasterde? Straf haar met uw toorn en laat de schuld niet onuitgeboet, die zij aan mijn kind beging. Vloek u, grimmige Juon Geoga! Vloek u, ellendig wijf! En vloek uw zoon, die mijn kind Iliana vermoordde! Vrouw, gij zegt, dat hij om het leven gekomen is. Nu, zoo mag zijn geest rusteloos ronddolen en alle pijnigingen van een slecht geweten in u opwekken. Vervloekt zij de plaats, waar Dumitru het licht der wereld aanschouwde! Moge ze van de aarde verdelgd worden, dat niets overblijft dan doornen en distels en dat iedereen de plaats met afschuw en schrik ontvluchte.’

Zoo had Tamasdan gesproken en verliet nu den molen. De oude man zou de uitwerkingen van zijn vloek niet meer beleven, want weldra droeg men hem daar, waar zijn dochter en kleinkind rustten; maar reeds na een half jaar werd de vloek van Tamasdan zichtbaar. Iedereen verafschuwde nog meer den ruwen Geoga en zijn vrouw en de dorpsbewoners besloten in de nabijheid van Bucsesd een nieuwen molen te bouwen. Dit geschiedde en nu had Geoga spoedig zoo goed als niets meer te doen. Daarom besloot Geoga een herberg in zijn huis op te richten. Daar de molen juist aan het kruispunt van twee drukbezochte straten lag, was het natuurlijk, dat de vreemde voerlui en kooplieden bij hem zouden aanleggen.

In weinige weken was de molenaarswoning in een heiberg veranderd en Geoga verheugde zich in het begin over een drukke klandizie, maar met den tijd bleven ook de vreemde reizigers en voerlui weg. De vrouw van Geoga was met haar barsch gelaat weinig geschikt om menschen te lokken. Zoo ging de molenaar steeds meer en meer achteruit.

Laat mij thans een tijdruimte van vele jaren overspringen, mijnheer. Sedert de vlucht van Dumitru waren er zestien, misschien wel achttien jaren verloopen, toen op zekeren dag bij Jeria, de dochter van Geoga, die, zooals ik reeds verteld heb, te Zalathna getrouwd was, een man verscheen. Jeria stond juist in den hof en voederde de kippen, toen de vreemdeling voor het tuinpoortje zichtbaar werd. Hij keek de vrouw een poosje vorschend aan, om daarna aarzelend op haar toe te treden. Zijn kleeding was die, welke de Roemeniërs onder aan den Donau of in Bulgarije dragen. Een zwarte baard omlijstte zijn bruin gelaat. In de hand hield hij een knoestigen stok en over den linker schouder droeg hij een goed gevulden reiszak. Toen Jeria den vreemdeling bemerkte, trad zij op hem toe en vroeg wat hij verlangde.

Deze antwoordde niet aanstonds. Hij keek eerst voorzichtig om zich heen, trad toen dicht op de vrouw toe en vroeg eindelijk: ‘Zijt gij niet Jeria, Geoga's dochter?’

‘Die ben ik, en thans Jankus' vrouw,’ antwoordde de gevraagde. ‘Wat wilt ge van mij?’

De vreemdeling aarzelde weer met zijn antwoord. Daarna zei hij plotseling: ‘Kent gij mij niet?’

‘Neen, vreemdeling, ik ken u niet,’ antwoordde zij.

‘Jeria!’ riep nu de man, ‘kijk mij eens goed aan, ik ben Dumitru, Dumitru Geoga, uw broeder!’

De vrouw slaakte een gil. ‘Gij.... gij.... Dumitru, mijn broeder?’ riep zij daarna. ‘Neen, neen, gij zijt het niet! Dumitru is bij een spoorwegbouw verongelukt, een man bracht ons de tijding, wij beweenen reeds lang zijn dood.’

‘Ik ben Dumitru,’ verklaarde de vreemdeling. ‘Het sprookje van mijn dood heb ik zelf rondgestrooid, opdat de speurhonden, die mij overal nazetten, mij niet langer zouden vervolgen. Een inwoner van Blesény, dien ik te Giurgewo trof en die mij niet kende, vertelde ik, dat Dumitru Geoga bij een spoorwegbouw in de nabijheid van Schuwla met verscheidene anderen door neerstortende aardmassa's levend begraven was. Ik wist, dat de man van Blesény naar huis wilde reizen en verzocht hem daarom, dat hij op zijn terugweg den molenaar Geoga den dood van diens zoon zou melden. Maar nu drijft mij na lange jaren het heimwee naar mijn ouders terug. Ik weet, dat mij de galg bedreigt, indien ik ontdekt word, daarom wil ik slechts korten tijd hier blijven en dan weer naar Tirnowa terugkeeren, waar ik met een compagnon een zaak heb, die ons beiden groote winsten afwerpt.’ Dit zeggende klopte de man op zijn gordel en voegde er bij: ‘Ik kom niet met leege handen terug, Jeria!’

Dumitru's zuster had de meedeelingen van den weergekomene met groote verbazing aangehoord en hem onophoudelijk strak aangekeken. Toen hij geëindigd had, greep zij zijn beide handen en riep verheugd uit: ‘Ja, ja, thans herken ik u, Dumitru, dien wij sedert lang betreuren. Hoe meer ik je aankijk, hoe duidelijker mij uw trekken worden. Ja, nu geloof ik, dat gij mijn broeder zijt. Kom binnen, mijn man en mijn kinderen zijn gelukkig niet thuis, ze zijn naar mijn schoonouders gereden en zullen niet vóór den avond terugkeeren. Gij kunt mij dus ongestoord vertellen, hoe het u verder gegaan is. Kom, ik zal u een goed maal voorzetten, want gij zult wel honger hebben.’

Onder lachen en weenen had Jeria zoo gesproken en leidde daarna den broeder in haar woning, waar zij hem het beste gaf, dat zij in huis had.

Terwijl de weergevondene zich nu aan spijs en drank te goed deed, deelde hij Jeria zijn lotgevallen mee. Dumitru had na zijn misdaad de vlucht in het gebergte genomen, waar hij twee dagen ronddoolde, tot hij eenige schaapherders aan trof. Dezen had hij wijs gemaakt, dat hij gevlucht was, daar hij geen soldaat wilde worden. De herders sloegen geloof aan zijn woorden en keurden zijn vlucht goed, zij namen hem gastvrij op en hielden hem eenigen tijd bij zich. Later sloot hij zich bij eenige smokkelaars aan en nam deel aan hun gevaarlijk ambacht. Toen hij hiermee genoeg verdiend had, begaf hij zich naar Giurgewo, waar hij in een molen werk vond. Maar ook hier voelde hij zich niet veilig, daar de tijding van Iliana's vermoording tot daar was doorgedrongen. Daarom besloot hij, den Donau over naar Roestsjoek te gaan, waar hij langen tijd bij den spoorwegbouw tusschen Roestsjoek en Boma werk vond. Hier maakte hij kennis met een Armeniër, Kasobow geheeten, die hem overhaalde, met hem naar Tirnowa te gaan, waar zij een zaak in allerlei producten zouden oprichten. Dit deed ook Dumitru.

‘Te Tirnowa,’ besloot Dumitru zijn lotgevallen, ‘ging het mij zeer gunstig; maar eensklaps kwam een onweerstaanbaar verlangen in mij op, mijn ouders te zien. Daar ik voor vrouw noch kinderen te zorgen heb, besloot ik, mijn ouders op te zoeken. De slimme Kasobow bezorgde mij een pas onder den naam Petru Irimil, ik stak een goede som gelds in mijn gordel, om niet met ledige handen bij mijn ouders aan te komen, en begaf mij op weg. Ik denk bij hen eenige weken door te brengen om daarna weer naar Tirnowa terug te keeren.’

‘Onze ouders beweenen u als een doode,’ antwoordde Jeria, ‘ze zullen u niet meer herkennen.’

‘Zooveel te grooter zal hun vreugde zijn,’ antwoordde Dumitru, ‘als ik hun zeg, wie ik ben. Laat mij nu vertrekken, Jeria, ik verlang vurig het ouderlijk huis terug te zien. Op den terugweg blijf ik dan, indien het gaat, langer bij u en de uwen.’

‘Ik zal u laten gaan, broeder,’ sprak Jeria daarop, ‘wanneer denkt gij thuis aan te komen?’

‘Ik ken den weg nauwkeurig en als ik flink aanstap, ben ik voor het invallen van den nacht te Bucsesd!’ antwoordde Dumitru.

Eensklaps keek Jeria haar broeder met schitterende oogen aan en zei toen: ‘Dumitru, ik heb een inval - dien heeft mij zeker de heilige Paraskiva ingegeven - Dumitru, wilt gij mij een groot pleizier doen?’

De vriendelijke zuster had bij de laatste woorden de handen van haar broeder gegrepen.

‘U een pleizier doen!’ herhaalde Dumitru. ‘Ei, waarom niet, indien het in mijn macht is! Spreek, wat verlangt gij van mij?’

‘Laat mij getuige zijn van uw weerzien, broeder,’ bad Jeria. ‘Ik wil uw geluk deelen, ik wil er bij zijn, als gij u aan mijn ouders bekend maakt. Zie, dat treft goed! Vader heeft sedert lang een herberg, geef u voor een vreemdeling uit en vraag herberging voor den nacht. Onderdruk nog eenige uren uw verlangen, vader en moeder als zoon te omhelzen. Morgen, als mijn man thuis is, begeef ik mij aanstonds naar Bucsesd. En als wij dan allen in het ouderlijk huis vereenigd zijn, maak u dan bekend. Doe mij dat genoegen, Dumitru!’

Dumitru dacht een oogenblik na, daarna legde hij den arm om Jeria's hals en antwoordde:

‘Goed, zuster, ik zal het zoo doen! Gij hebt gelijk, zoo zal ik het doen. Ja, bij mijn ziel, dat zal een blij weerzien zijn!’

En nu scheidden beiden. Jeria vergezelde haar broeder tot voor de huisdeur en deze spoedde zich nu naar Bucsesd.

Den volgenden dag in alle vroegte begaf Jeria zich op weg naar haar geboortedorp. Zij zei tegen haar man, dat haar moeder plotseling ziek was geworden. Ofschoon Jeria's echtgenoot over zijn schoonmoeder slecht te spreken was, liet hij Jeria toch gaan.

Het was een zwoele dag, toen Jeria den langen weg naar Abrudbanya insloeg. Onge-

[p. 295]

veer halverwege sloeg zij links van den straatweg af naar Bucsesd. Zij was zeer vermoeid en hijgde naar adem. Eensklaps hoorde zij het geratel van een wagen en omkijkend bemerkte zij een licht karretje, waarop een oude man zat. Toen deze de eenzame wandelaarster bereikt had, en zag, hoe vermoeid zij er uitzag, vroeg hij, waar zij heen ging. Jeria, wien het goedmoedige wezen van den man beviel, deelde hem mee, dat zij naar den molen te Bucsesd ging.

‘Dat treft goed,’ zei de voerman, ‘ik rijd daar langs. Kom, stap in, want het zou anders licht kunnen gebeuren, dat gij door een donderbui verrast werdt. Zie de lucht eens aan! Kom, vrouw, stap vlug in.’

Jeria nam het aanbod van den goeden man dankbaar aan. Zij steeg in het karretje, de voerman legde de zweep over het paard en voort ging het nu in gestrekten draf in de richting van Bucsesd.

De man had wel gedaan zijn paard tot spoed aan te zetten; weldra verhief zich een stormwind en het duurde niet lang of het begon te weerlichten en te donderen.

De wagen reed met razende snelheid over den hobbeligen weg en men had spoedig den molen bereikt. Jeria sprong snel van het karretje en noodigde den ouden man uit, in den molen tegen het onweer te schuilen, maar deze verklaarde, dat hij bij den pope van het dorp, een vriend van hem, een onderkomen wilde zoeken, legde de zweep over het paard en reed weg.

Toen Dumitru's zuster nu in de gelagkamer trad, vond zij daar haar moeder. Deze begroette de binnentredende met de woorden: ‘Zijt gij het, Jeria? Wat voert u hierheen, kind, bij zulk slecht weer?’

Het viel Jeria op, dat haar moeder opgewonden was en met haar komst volstrekt niet ingenomen scheen te zijn; zij zag er angstig en schuw uit. De dochter schreef de opgewondenheid harer moeder toe aan het onweer, het was donker als de nacht geworden en bliksemstraal volgde op bliksemstraal.

‘Gij vraagt, wat mij hierheen voert, moeder?’ zei Jeria op de vraag der oude Chiva. ‘Wel, ik wilde eens zien, hoe gij het maakt. Ik ben immers in lange niet thuis geweest. - Waar is vader?’

‘Waar hij is? In de schuur of achter in den molen,’ antwoordde de moeder. ‘Wacht, kind, ik zal hem roepen.’ Dit zeggende ging zij naar de deur en riep: ‘Hei, Juon, laat je eens zien, we hebben bezoek gekregen.’

De geroepene verscheen nu weldra in de gelagkamer, maar ook hij zag er schuw en opgewonden uit.

‘Wij hebben elkaar in lange niet gezien, vader,’ zei Jeria tot den ouden Geoga, hem de hand gevend.

‘Het is lang geleden, Jeria, zeer lang,’ antwoordde deze en keek daarna door het venster de straat op. Bij den regen had zich nu ook hagel gevoegd en de donder deed het huis dreunen.

‘Hoe gaat het met u?’ vroeg daarop de dochter, die de zonderlinge houding haars vaders niet wist te verklaren.

‘Slecht,’ bromde de molenaar, en wierp zijn muts kwaadaardig op de tafel. ‘Sinds weken heeft zich geen vreemdeling bij ons laten zien, ik mag beginnen wat ik wil, het haalt allemaal niets uit.’

Jeria keek nu eens haar vader, dan weer haar moeder verwonderd aan en zei toen angstig: ‘Wat zegt ge, vader, is sedert weken geen vreemdeling bij u geweest?’

‘Zoo is het, kind,’ antwoordde de oude kortaf, terwijl de oude Chiva zich knorrig afwendde en het spinnewiel begon te draaien.

‘Hoe?’ vroeg Jeria en zette groote oogen op, ‘hebt gij van nacht geen vreemdeling geherbergd?’

Na deze woorden harer dochter riep Chiva met sidderende stem: ‘Hoe, gij weet?....’

Het gelaat van Geoga echter nam een dreigende uitdrukking aan, hij wenkte zijn vrouw te zwijgen en vroeg toen aan zijn dochter: ‘Van wien spreekt gij, Jeria?’

‘Van den vreemdeling, die gisterenavond bij u moet zijn aangekomen en hier overnacht heeft,’ antwoordde deze. ‘Waar is hij? Vader, moeder, zeg mij, waar is die vreemdeling?’

‘Voor den duivel, wat gaat jou die vreemdeling aan?’ zei de oude Geoga barsch.

‘Wat mij die vreemdeling aangaat?’ herhaalde Jeria met angstig vermoeden; ‘wat hebt gij met hem gedaan? Vader, moeder, - de heilige Paraskiva sta ons bij! - waar is hij?... Waar?... Hij was mijn broeder, uw zoon Dumitru!’

Nauwelijks had Jeria deze woorden gesproken, of de oude Chiva stiet een gil uit, Geoga sprong als een tijger op zijn dochter, pakte haar met ruw geweld bij de schouders en riep: ‘Dat je tong verdorre! Wie was hij?’

‘Dumitru, uw zoon!’ schreeuwde Jeria, over geheel haar lichaam bevend, en vertelde nu in afgebroken zinnen haar ouders van het bezoek haars broeders en van de gemaakte afspraak.

Nog had Dumitru's zuster niet alles verteld, toen Chiva zich als een gewonde wolvin op haar man stortte en hem toebeet: ‘En gij, onmensch, gij, tijger, hebt hem, terwijl hij sliep, vermoord, daar het vele geld in zijn gordel je hebzucht opwekte.’

‘Vervloekt wijf, hebt gij mijn daad niet goedgekeurd?’ brulde de oude Geoga. ‘Hebt gij mij niet geholpen, het lijk in de schuur te verbergen, en hebt gij mij zelf niet bevolen, een gat te graven, diep genoeg, dat hem niemand ooit zou vinden. Het gat heb ik juist klaargemaakt, help mij nu ook onzen zoon daarin werpen!....’

Mijn gids Ardelean maakte hier een kleine pauze, om een pijp te stoppen. Daarna vervolgde hij: ‘Wat ik u nu nog te vertellen heb, mijnheer, heb ik zelf beleefd en ik herinner het mij nog zoo goed of het eerst gisteren gebeurd ware.

In den oogsttijd ging ik steeds naar Bucsesd om mijn schoonvader bij de oogstwerkzaamheden behulpzaam te zijn. Zoo geschiedde het ook op dien vreeselijken dag. Wij, mijn schoonvader, mijn zwager en ik waren op het veld, toen het onweer ons verraste. Wij liepen alle drie wat wij konden naar Bucsesd terug en kwamen ademloos in de herberg van Geoga aan, waar wij een onderkomen zochten. Reeds in de nabijheid van Geoga's huis hoorden wij woest geschreeuw daarbinnen. Wij dachten daar niet lang over na, want de geeselende hagel, de stroomende regen, de felle bliksemstralen en de vreeselijke donderslagen dwongen ons tot spoed en zoo stormden wij het huis binnen.

Toen wij de herberg binnentraden, stortte Jeria, buiten zich zelf van angst en ontsteltenis, zich op ons en schreeuwde, met verwrongen gelaatstrekken op haar ouders wijzend: ‘Gij, mannen, wapent uw hart tegen deze onmenschen! Hier, hier staat een vader, die zijn zoon vermoordde, en hier een moeder, die hem daarbij hielp!’

Nog hadden wij den zin dier woorden niet begrepen, toen buiten met kracht tegen het venster werd geslagen. Het was de naaste buurman van Geoga, een zekere Bendorfan. Deze riep: ‘Hé, Geoga, schurk, zet je sluis open, het water verwoest onze landerijen!’

De molenaar wilde het huis verlaten, toen een bliksemstraal den omtrek verlichtte en onmiddellijk daarop volgde een donderslag dat het huis beefde. Wij meenden, dat de aarde in tweeën was gespleten en stonden als door den schrik verlamd. Nu holde Geoga het huis uit; Chiva, zijn vrouw, riep hem na: ‘Loop zoo hard ge wilt, den vloek van Tamasdan ontloopt ge toch niet!’

Plotseling werd de kamer, waarin wij ons bevonden, door een helle vlam verlicht. Mijn zwager Pavel snelde naar buiten, maar kwam spoedig terug met den kreet: ‘De bliksem is in je schuur geslagen, Chiva, ze staat in lichte laaie!’

‘De schuur, waar mijn doode zoon ligt? Dumitru, Dumitru, mijn lieveling, ik kom!’ gilde de vrouw als waanzinnig en vloog toen als een bezetene uit het huis.

Wat nu volgde, was verschrikkelijk, mijnheer! De regen had opgehouden, de schuur stond in lichte laaie en spoedig stortte het stroodak in. Weldra hadden de vlammen ook den stal en den molen aangetast. En om de ramp nog te vergrooten, had de molenbeek de vermolmde sluis weggerukt en nu overstroomde het wild bruisende water de groene akkers, alles verwoestend en meesleurend.

De ongelukkige Jeria had het bewustzijn verloren, en wij waren ijverig bezig haar tot het leven terug te roepen. Toen dit eindelijk gelukte, droeg mijn schoonvader haar in een naburig huis, waar zij den nacht doorbracht om den volgenden dag naar de haren teruggebracht te worden.

Vuur en water hadden in weinige uren alles verwoest, wat Geoga tot dan toe het zijne noemde. Toen eenige dagen later de puinhoopen werden weggeruimd, vond men twee verkoolde lijken, die naast elkaar lagen: Chiva en Dumitru. Ongeveer duizend schreden van den molen verwijderd, werd het lijk van Geoga gevonden; hij was verdronken. De drie lijken werden in één graf in een hoek van het kerkhof begraven. Geen kruis, geen steen, niets toont hun laatste rustplaats aan, wel echter woekert het onkruid daar welig. De molen is nimmer meer opgebouwd, alles ligt nog als op dien vreeselijken dag en iedereen vermijdt die woeste en verlaten plaats, waarop de vloek van Tamasdan rust.’

Ardelean had zijn verhaal geëindigd en spoorde mij nu tot vertrekken aan. Alvorens wij onzen tocht voortzetten, wierp ik nog een blik op de plek, waar eens Juon Geoga's molen gestaan had. Zij was eenzaam en verlaten. Puin en steenen, die de neerstortende wateren van het gebergte hadden mecgesleurd, bedekten den boden. De vloek van Tamasdan was op vreeselijke wijze in vervulling gegaan.