De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 18

Een dure Candidatuur.
Door Ravo.

Rentenier geworden.

De heer Leefgraag heeft wat men noemt zijn koetjes op het droge. Hij had vroeger in 's Rijks hoofdstad een welbeklante nering in kruidenierswaren en zich toen wijselijk bij zijn rijst en pruimedanten gehouden. De politiek kon hem, zooals hij zich uitdrukte, gestolen worden. Al wat daarmeê in betrekking stond, kwam maar neer op belasting betalen, steeds meer belasting betalen, hetzij men voor Kamer of voor gemeente zijn stem aan dezen of aan genen gaf. Eindelijk was hij er dan ook zelfs toe gekomen, te bedanken voor het lidmaatschap der liberale vereeniging Burgerplicht, waarvan hij vele jaren het sieraad, namelijk in den zin van décor, van derde coulisse, was geweest, en wilde hij niet eens meer stemmen. Van dien tijd af kwamen de stembiljetten niet verder meer dan den winkel, waar ze als peperhuisjes dienst deden voor rozijnen of zwarte klontjes; - bijna de vreeselijkste profanatie, welke een stembiljet kan ondergaan. Zijn liberale vrienden mochten hem zooveel zij wilden onder het oog brengen, dat hij, buiten het openbare leven staande, een slecht burger en een slecht vaderlander was, hij liet hen praten, op gevaar af dat hij er een of meer klanten door verliezen kon. En evenzoo verzette hij zich scherp tegen zijn vrouw, in wie, naar gelang ze door den bloei der affaire duurder hoeden en japonnen kon dragen, de eerzucht, die in haar sluimerde, was gaan werken. Mevrouw Leefgraag toch was de dochter van een ambtenaar, eene geboren Van Bliekum, en haar bloed was dus vatbaarder voor het opnemen van eerzuchtsbacteriën dan dat van haar echtgenoot, 't welk alleen door een rul in de krenten of in de suiker en soortgelijke gebeurtenissen in zijn gevoelsleven aan het gisten raakte. Het hoogste streven van den braven man, den vijfde van een eerzaam kruideniersgeslacht, was, te zorgen, dat hij op zijn vijf-en vijftigste jaar zijn zaken aan kant kon doen, om vervolgens ergens op een buitentje een plantenleven te leiden tot aan zijn dood.

Meermalen had mevrouw Leefgraag eerst een schuchteren, later een meer open aanval gewaagd, om in haar man, ter bevrediging van haar ijdelheid, ‘politiek leven’ te wekken. Zijn vrienden hadden gelijk, oordeelde ze; het paste niet aan een man als haar man, zich van alles terug te trekken, hoegenaamd geen belang te stellen in den gang der openbare zaken. Op die wijze kon er immers nooit sprake van zijn, dat hij zelf ooit in aanmerking kwam als Kamerafgevaardigde, of minstens als gemeenteraadslid. Want raadslid kon hij worden, als hij maar wilde, evengoed als die Beuzelman, die nu al twee jaren in den raad zat en er nog niets had gedaan dan zitten en stemmen, - 'n vent van niks, terwijl hij, Leefgraag, in elk geval zou kunnen meepraten als deskundige, waar het koloniale belangen betrof.

Leefgraag's echtgenoote wist blijkbaar niet goed te onderscheiden tusschen koloniale belangen en koloniale waren, en begreep dus niet, dat men een uitstekend kruidenier kan wezen zonder zelfs het a.b.c. te kennen der koloniale politiek. En evenmin scheen ze te weten, dat koloniale belangen niet in een gemeenteraad worden behandeld.

Hoe zij het echter ook aanlegde, hetzij ze langs diplomatieken weg of rechtstreeks op haar doel afging, Leefgraag was en bleef doof aan dat oor. Aan argumenten, om den telkens hernieuwden aanval af te slaan, ontbrak het hem niet.

Vooreerst verstond hij geen jota van den ganschen politieken rommel en begeerde hij daarvan ook niets te weten. Dat was reeds afdoende, maar hij diende nu en dan zijn beweegredenen af te wisselen, ter voorkoming van het billijke verwijt: ‘Nou ja, datzelfde gezanik heb ik al zoo dikwijls gehoord.’

Als tweede argument gold derhalve, dat hij menigmaal winkeliers, die in de politiek gingen doen, hun zaken had zien verwaarloozen. En zijn derde argument - het meest hinderlijke voor zijn levensgezellin, omdat zij er een zijdelingsche beschuldiging achter zocht, dat zij het kruideniersgeslacht Leefgraag liet uitsterven - was, dat hij niet wist, waarvoor hij het doen zou, omdat hij geen kinderen had. - ‘Zoo,’ was zij hem bij het aanvoeren van dit laatste mo tief wel eens driftig in de rede gevallen. ‘Zoo, en tel je mij dan heelemaal voor niets?.... Denk je niet, dat het voor je vrouw ook wel aardig zou zijn, als haar man raadslid was?.... Die mevrouw Beuzelman is overal bij met haar neus, en dat zet een borst tegen mij op,.... zie je, bespottelijk!.... Laatst, toen de Koningin hier was, is ze ook op de “roet”¹⁾ in het paleis geweest.... Toen ze in haar rijtuig stapte, zag ze me, maar denk je, dat ze me kennen wou.... zoo'n trotsche pauw!.... En wat is ze feitelijk?.... De dochter van een kapper, ze kan niet in de schaduw van de Van Bliekum's staan.... mijn overgrootvader kwam al aan het Hof!.... En daar heb jij nog wel voor gestemd, voor dien Beuzelman.... Zie je, zulke vernederingen zou ik dan toch niet meer behoeven te verdragen.... Maar dat kan jou niet schelen, als ze je vrouw beleedigen,.... dat laat jou koud,.... 't is God geklaagd!.... En jij zelf, jij hoeft ook niet voor dien Beuzelman onder te doen,.... je komt heelemaal niet meer in den winkel, daar heb je je bedienden voor, en als die Beuzelman met zijn kaskenade jaarlijks vier duizend gulden in zijn ijzerzaak verdient, dan zal 't mooi wezen.... nou, daar heb jij, die veel meer verdient, waarachtig niet voor op te staan....’

Wanneer mevrouw Leefgraag haar man met zulk grof geschut te lijf ging, wist hij, om een nederlaag te ontgaan, niet beter te doen dan naar zijn kantoortje achter den winkel te retireeren en te bedenken, op welke andere wijze dan door toe te geven hij den opgestoken storm zou kunnen bezweren. En steeds eindigde hij met zich te herinneren, dat zijn vrouw wel eens het verlangen naar dit of dat voor haar toilet of in haar huishouding had te kennen gegeven.

Wij willen mevrouw Leefgraag niet beschuldigen, daarop wel 'n beetje te hebben gespeculeerd - haar eerzucht was volstrekt niet gehuicheld -, maar het toeval trof wel eens, dat zij daags vóór zulk een huiselijk tooneeltje iets in een winkel had gezien, dat haar begeerlijkheid had opgewekt.

De heer Leefgraag was inmiddels zoo ongemerkt de vijftig ingestevend, en zijn geldelijke toestand was van dien aard, dat hij er aan kon gaan denken, den droom van zijn leven te verwezenlijken, in welk plan zijn gade, die ongeveer tien jaar jonger was en meer en meer aan het kruideniersvak een hekel had gekregen, hem allerminst dwarsboomde. Ofschoon pas 54 jaren - de 55jarige leeftijd was de traditioneele bij zijn voorvaders kruideniers geweest, om te gaan rusten -, begon hij bijgevolg reeds uit te zien naar een kooper van zijn zaak, met het recht den naam der oude firma eraan verbonden te laten blijven, wat, natuurlijk, de waarde der affaire aanmerkelijk verhoogde. De som, welke hij voor stand en inventaris hoopte te krijgen, vermeerderd met den verkoop- of huurprijs van zijn huis en met zijn in effecten, soliede oude Russen, belegd vermogen, zou hem ruimschoots in staat stellen, in de eene of andere kleine stad of in een groot dorp een onbezorgd en zelfs, zoo hij dat verkoos, weelderig leven te leiden. Het geluk, dat hem overigens steeds had achterna geloopen, bleef hem ook nu trouw. Weldra deed zich een serieus kooper op, die te naasten bij met de bedongen koopsom genoegen nam.

Niets behoefde het echtpaar nu nog te weerhouden, een plekje op Neerlands bodem te gaan zoeken, niet te woelig en niet te stil, waar het ongestoord zou kunnen genieten van wat vrouw Fortuna het in den loop der jaren in den schoot had gegooid. Leefgraag was meer voor een dorp gestemd, voor het landelijke, maar mevrouw pleitte voor een kleine stad, opdat, zei ze, het gemak van het stedelijke met het aardige van het landelijke zou samengaan. Bovendien - maar daar kwam zij niet voor uit - verkoos ze geen toilet voor boeren te maken en koesterde zij nog altijd den stillen wensch, haar man in de maatschappij een eerepost te zien bekleeden, niet om zijnentwil, nog minder in het belang van Rijk of Gemeente, maar voor haar eigen persoonlijke glorie. In een dorp zou weliswaar dit doel gemakkelijker kunnen worden bereikt dan in een stadje, maar haar eerzucht reikte verder dan de vrouw van een dorpsraadslid te zijn.

‘Ce que femme veut Dieu veut,’ zegt het spreekwoord, en mevrouw won derhalve haar pleit: een stadje zou de eer hebben de nieuwe renteniers te herbergen. Verschillende plattelandsstedekens passeerden de revue, en na lang wikken en wegen was de keuze geschied. De heef en mevrouw Leefgraag vertrokken naar.... den naam van het stadje houd ik liever geheim. Alleen wil ik er van zeggen, dat het in Gelderland ligt. Met dit hadden nog een paar andere op de voordracht gestaan, maar het toeval wilde, dat juist in het Handelsblad een fraai heerenhuis in het bewuste stadje - overigens lief gelegen, in een aan natuurschoon rijke streek - te koop of te huur werd aangeboden. Over de huur werd men het met den eigenaar spoedig eens; door koop wilde men zich niet binden aan de gekozen plaats. 't Mocht eens tegenvallen!

Twee maanden later was het echtpaar geinstalleerd in zijn geriefelijk ingerichte en overeenkomstig de eischen des tijds gemeubelde woning. Want van het vroegere mobilair, degelijk, doch verouderd, was slechts een enkel stuk meegenomen: het overige was naar de veiling gestuurd en had - alweer dat stom geluk! - veel meer opgebracht dan verwacht was.

Zooals het in kleine steden gaat, waren de nieuwe inwoners reeds weken vóór hun komst het onderwerp der gesprekken in den kring, waartoe zij, of althans het heerenhuis, behoorden, namelijk in een paar dameskransjes en op de sociëteit. Wie zouden ze zijn? Ze kwamen uit Amsterdam, dat was nagenoeg het

1) Raout of “instuif.”

[p. 3]

eenige, dat men wist, en uit de inrichting van hun woning viel op te maken, dat het menschen waren, die konden schuiven. Maar, meenden sommige voorzichtigen, daarop kon men niet te best vertrouwen, want men herinnerde zich een flesschentrekkersfamilie, die nog zoo lang niet geleden ook eenigen tijd veel vertoon had gemaakt en waarvan menigeen de dupe was geworden, wijl de vogels plotseling waren heengevlogen zonder eieren in het nest achter te laten. Vooral een wijnkooper van het plaatsje, die met een leelijk souvenir aan de familie Snijdersen was blijven zitten, was van meening, dat het zaak was, op zijn tellen te passen. 't Duurde intusschen niet lang, of het wantrouwen, waarmede de Leefgragen aanvankelijk werden behandeld, was verdwenen. De nieuwe familie betaalde alles contant, wat niet eens van allen, die tot voorzichtigheid hadden aangemaand, kon worden gezegd.

Natuurlijk liet Leefgraag zich al gauw voorhangen voor het lidmaatschap der groote sociëteit, het liberale heiligdom, en nadat visites van de notabele gehuwde dames waren ontvangen, werd mevrouw Leefgraag van haren kant aangezocht, om toe te treden tot een theekransje, dat den naam droeg van ‘het dubbele klaverblad’ - door het leelijke geslacht wel eens spottend ‘het dubbele klapperblad’ geheeten -, waarvan kort te voren een der leden was gestorven, een klaverblaadje van ongeveer honderd kilo. En hoe aardig, meende mevrouw Glazer, de vrouw van den door de Snijdersen bedotten wijnkooper, - hoe aardig, dat mevrouw Leefgraag door haar nogal lijvig postuur een levende herinnering zou blijven aan de lieve doode!

De eerste maanden gingen inderdaad aangenaam voorbij. De heer Leefgraag had het toen al zoo ver in de gunst der sociëteitsleden gebracht, dat in alle questieuze zaken in verband met pot- of kaartspel zijn advies werd ingewonnen, en hij bij de keuze van een nieuw bestuurslid vijf stemmen op zich zag uitgebracht, waaronder die van den wijnkooper, die juist daags te voren een aardige bestelling bij Leefgraag had opgenomen.

Ook mevrouw Leefgraag had spoedig zeer groote vorderingen in de vriendschap en achting van haar mede klaverblaadjes gemaakt. Dezen vonden haar allerliefst, allergezelligst, allergeestigst, allergevatst enz., welke qualiteiten de gevierde wel niet, of in zeer bescheiden mate, bezat, maar ze was zeer gul, en gulle menschen, die tevens het er niet op aanlegen, anderen de oogen uit te steken, hebben een gemakkelijk succes.

Bij mevrouw Leefgraag waren de dames het liefst. Ik wil niet beweren, dat niet enkelen in de diepste plooien van haar hart een zaadje van het stekelplantje jaloezie hadden voelen ontkiemen, maar dezen wisten het voor mevrouw Leefgraag zorgvuldig te verbergen. Alleen kregen de heeren echtgenooten er soms een prik van, wanneer zij van oordeel waren, dat die wekelijksche theekransjes, ongerekend andere minder onschuldige zaken, die een vrouwetong streelen, ook ten opzichte der uitgaven bij lange niet zoo onschuldig waren als de eenvoudige naam kransje deed vermoeden.

De ontvanger Snaters had zelfs uitgerekend, dat ze hem jaarlijks minstens honderd gulden kostten direct, ongerekend de indirecte uitgaven voor het toilet; want waar dames samenkomen, al zijn het ook maar ‘klaverblaadjes,’ kan de toilet-concurrentie niet uitblijven.

De verleiding.

't Is ruim een jaar later, en de tijd der periodieke verkiezingen voor de gemeenteraden is bijna aangebroken. Was in gewone tijden op de sociëteit het parool: zoo weinig mogelijk aan politiek, van welken aard ook, te doen, wijl politieke redetwisten de gezelligheid op de vlucht jagen en, in de plaats daarvan, ontstemdheid en verbittering kweeken, nu was het anders daarmeê gesteld. Reeds een paar maanden te voren waren de schermutselingen in vollen gang, en ging het menigmaal levendig, ja, heftig toe. Ditmaal scheen er dan ook werkelijk strijd bij de stembus te zullen wezen, wat sinds tal van jaren niet het geval was geweest, wijl de altredende liberalen steeds met vlag en wimpel waren herkozen, en een vacature met wiskunstige zekerheid weer door een liberaal werd bezet.

Het stadje was een liberaal bolwerkje, waar Katholieken en geloovige Protestanten, afzonderlijk optredend, hoegenaamd geen kans hadden, een der hunnen in den Raad te brengen. Nu evenwel was er ernstig sprake van samengaan der minderheden voor een door overlijden ontstane tusschentijds-vacature. Een ‘monsterverbond’ scheen op het getouw te worden gezet, er dreigde gevaar, dat de vijand door den Chineeschen muur, waarachter de liberalen de gemeentelijke zaken eigendunkelijk bedisselden, zou heenbreken. En dat mocht niet, tot geen prijs! Weliswaar beschikten Roomschen en orthodoxe Protestanten over pl. m. 400 stemmen - waarvan drie vijfden aan den kant der Katholieken-, maar volgens berekening van den candidaatnotaris Bollert, een liberaal ijveraar, telden de liberalen ongeveer 500 kiezers. Het gold dus slechts te zorgen, dat dezen trouw hun plicht vervulden, en om dit resultaat te verkrijgen was een candidaat noodig, die de achting van alle partijen genoot. Naar meening van vele sociëteitsleden was de aangewezen man Leefgraag.

‘Ik heb nooit aan politiek gedaan, toen ik nog in zaken was, en nu ik hier ben gekomen, om er mijn rust van te nemen, denk ik er nog minder aan,’ antwoordde Leefgraag op het eerste voorstel, dat hem werd gedaan.

‘Dat u niet aan politiek deed, toen u in zaken waart,’ zei toen dr. Bruishoofd, oudofficier van het Indische leger en zelf raadslid, ‘dat kan ik best begrijpen, daar men geen twee zaken te gelijker tijd goed kan doen; òf de eene òf de andere moet er onder lijden, althans in een groote stad, waar zooveel om handen is, dat men, om raadslid te zijn gelijk het behoort, zich wel uitsluitend aan de openbare zaak mag wijden. Maar hier staat de zaak anders. We kunnen het hier best op onze slofjes af; in geen twee jaren is hier een quaestie van veel beteekenis ter tafel gekomen, 't was allemaal gesneden brood. En buitendien, er is geen oppositie, geen tegenwerking, tenzij over ondergeschikte punten, en daarover loopt men vóór bittertijd niet warm. Maar wordt nu een Katholiek of een fijne gekozen, dan zijn de poppen aan het dansen. Hij kan, natuurlijk, als het op stemmen aankomt, met zijn ééne stem niets uitrichten, maar met de olympische rust, waarin tot dusver over de belangen van onze goede stad werd beraadslaagd en beslist, is het dan uit. De verkiezing van een niet-liberaal beteekent oppositie, de man zal moeten opponeeren, een soort van amok moeten maken zelfs daar, waar er niet de minste aanleiding toe bestaat. Anders zou hij door zijn geestverwanten verdacht worden, met de liberalen in één schuitje te varen, en aan het einde van zijn mandaat met een bewijs van onvermogen naar huis worden gestuurd, om door een meer weerbaren en strijdvaardigen domper te worden vervangen. Al die soesa nu kan worden voorkomen, mits gij, mijnbeer Leefgraag, u candidaat wilt laten stellen voor de vacature; het is wel een zetel voor niet meer dan bijna twee jaren; maar zit u eenmaal, dan, ik verzeker het u, blijft u zitten. Weigert u en moeten we iemand candidaat stellen, wiens persoonlijkheid niet genoeg gewicht in de schaal legt - waartoe wij zouden moeten komen, wijl het getal bruikbare candidaten hoogst beperkt is -, dan bestaat alle kans, dat we voor dezen tusschentijdszetel worden geslagen. En is eenmaal in ons bolwerk een bres geschoten, dan zijn de gevolgen niet te overzien, daar de gecombineerde partijen, lekker en overmoedig geworden, in de toekomst zouden trachten ons nog meer den voet te lichten. Dit is hun proefballonnetje.’

‘Dat wil ik allemaal toegeven,’ hernam Leefgraag, ‘maar ik voor mij zou het nu juist niet zoo verschrikkelijk onbillijk vinden, zoo er een Katholiek of een fijne van de onzen in den Raad kwam, daar wij immers toch over een krachtige meerderheid blijven beschikken, en die ook zouden behouden, al zaten, in plaats van één, drie niet liberalen in den Raad.’

‘Ik breng hulde aan uw billijkheidsgevoel, om het eens zoo te noemen,’ bracht de heer Bruishoofd in het midden, ‘maar toch moet de niet-liberaal geweerd, en wel om deze politieke reden. Zoolang de Raad uitsluitend uit liberalen bestaat, dragen de besluiten, hoewel door liberalen genomen, niet den partijstempel. Dit wordt echter wèl het geval, wanneer er een meerderheid en een minderheid zal zijn; dan eerst komt de tegenstelling tusschen liberaal en anti liberaal aan het licht, dan is er een minderheid, die zich als verongelijkte, als verdrukte, als martelaar kan poseeren, als het slachtoffer van liberale willekeur. Daarin steekt het gevaar.’

Die hooge politiek was weinig duidelijker dan Hebreeuwsch voor de ooren van Leefgraag. Maar hij was nog diplomaat genoeg, om dat niet te zeggen, eenvoudig verklarend, dat hij bleef bij zijn besluit, om een hem eventueel aangeboden candidatuur af te wijzen. Begrijpend, dat voorloopig niets zou worden verkregen, drong men niet verder aan, doch toen Leefgraag was heengegaan en de achtergebleven heeren de koppen bijeenstaken, om nader te overwegen, hoe men Leefgraag zou lijmen, kreeg de candidaat notaris een lumineuzen inval.

(Wordt vervolgd.)