De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 17

[p. 33]

[Nummer 5]

Arm Trieneke!
Een dorpsgeschiedenis,
door Ravo.

VII.
Een dubbel vonnis.

een rijtoer bij mooi weer, naar de schilderij van julius von blaas.

Wat de pastoor had gezegd was waar, zij het ook, dat hij zijn vrees voor het leven van Trieneke had verheeld, of althans in den zachtst mogelijken vorm gekleed. Wel is waar was Trieneke iets beter, maar haar toestand was nog bij lange niet zóó, dat geen ernstige reden voor bezorgdheid meer bestond.

Voornamelijk was dit haar-zelve, beter dan iemand, beter zelfs dan den pastoor bekend, voor wien zij, evenals voor haar ouders, ondanks haar belofte, zooveel mogelijk had getracht verborgen te houden, wanneer zij weder bloed had opgegeven. Zij had overigens na de eerste bloedspuwing dien eigenaardigen drogen kuch behouden, die reeds zoo menig ouderhart heeft doen ineenkrimpen en zooveel tranen in stilte heeft doen schreien. Neen, neen, zij voelde het wel, dat de beterschap slechts schijnbaar was, en geen oogenblik verliet haar de kwellende twijfel, of zij wel ooit zou herstellen. Zij besloot dan ook eindelijk, zich dienaangaande zekerheid te verschaffen. Liever zekerheid, liever het bewustzijn, dat zij veroordeeld was, dan die knagende, benauwende twijfel. Hoe echter zich die zekerheid te verschaffen? Haar ouders zagen met de oogen der liefde en lieten zich door de hoop, dat de slag, welken zij vreesden, nog zou worden afgewend, misleiden. Bovendien wilde zij hen liefst die hoop, al zou ze wellicht ijdel blijken, tot het laatst toe laten behouden. Zij kon het ‘heeroom’ vragen, maar zij betwijfelde, of ook deze haar de waarheid, de volle waarheid wilde of durfde zeggen. Er restte haar dus niets dan zich tot den dokter te begeven en hem af te vragen, haar zonder omwegen te zeggen, wat het einde zou zijn. Zij wilde dat evenwel niet doen, zonder haar geestelijken vriend van haar plan in kennis te stellen. De grijze pastoor ontried het haar aanvankelijk, duchtend, dat een ongunstig antwoord van den dokter - en hij hield zich overtuigd, dat het ongunstig zou zijn - een nadeeligen invloed op hare kwaal teweegbrengen en misschien haar dood verhaasten zou. Doch tegenover hare beslistheid gaf hij eindelijk toe, Trieneke tevens op haar verzoek, belovend, dat haar ouders onkundig zouden blijven van den door haar gedanen stap. Met onrustig kloppend hart, maar toch vastberaden, overschreed het moedige meisje den drempel der doctorale woning.

‘Wel, heeremijntijd,’ voegde haar de doktersvrouw toe, die zelve de deur had geopend, ‘daor hed-de waorempel Trieneke.... En hoe gaot het nou, m'n keind?... Wel, wel, daor zal den dokter van opkijken, as-i oe hier ziet. Hij is eefkes naor Mijntje van den mùlder, die de maozele het, maor hij zal wel weer gaauw thuis zijn, want 't is haost ètenstijd.’

‘Juust,’ antwoordde Trieneke, ‘ik dòcht det ik dan den dokter 't zekerst thuis zou veinden... Ik wou 'm gesproken hebben.... Zie-de, over diejen hoest, die maor nie weg wil.’

‘Zo, zò, wè ge zegt.... En hoe gaot het thuis mit vaoder en moeder en....’ - hier hield de doktersvrouw plotseling op, als ware zij op het punt geweest iets te vragen wat zij liever niet vragen wilde.

‘O, heel bèst, en.... en mit Huib mot 't naor umstandigheden ok goed gaon, het me pastoor gezeed, die 'm gesproken het. Hij blijft vaast op Onzen Lieven Hier vertraauwen, en daor duut i goed aon, dè duuj ik ok.’

‘Zeker, zeker,’ bekrachtigde de doktersvrouw, ‘hij mot mar goejen moed haauwen.... En wè zeg-de wel van het veinden van diejen tweeden sleutel?’

‘Tweeden sleutel,’ vroeg Trieneke verbaasd, ‘tweeden sleutel,.... daor weet ik niks aaf.’

‘Zie-de, mar ge mot 't nie verder vertellen, want 't is mijn ok in 't geheim gezeed, maor Hent de Puun waar hier veur ennige daogen mit 'nen gestrùpten haos. Den dokter het hem die aafgekòcht, want aanders deen 't toch n' aander, zeen-i, en toe, toe het Hent den dokter in vertraauwen ies gezeed van het vein-

[p. 34]

den van 'nen sleutel, die precies op de kiest van Huib zou paassen....’

‘Hoe wist-i det?’ vroeg Trieneke haastig, terwijl haar hart bonsde.

‘Jao, zie-de, Trieneke, dè weet ik nie, maor Hent zeen 't, en die kos het weten, waant die had eiges den sleutel gevonden....’

Het gesprek werd onderbroken door de komst van den dokter, nadat de doktersche nog gauw Trieneke had verzocht, om over Hent de Puun te zwijgen, omdat de dokter zich anders kwaad zou maken, dat ze het had verklapt ‘van diejen gestrùpten haos, zie-de?’

‘Wel, wel, gij hier, Trieneke?’ riep de dokter, eenigszins verbaasd, uit.... ‘alles goed thuis, hoop ik?’ ging hij voort.

‘Jao, Goddaank, thuis is alles wel, maar mit mijn nie....’

‘Hoezoo det?.... Wer benaauwd gewist?’

‘Nee, dè nie krek, maor ik wou-i wel ens hebben gesproken, dokter.... zie-de, ampart.’

‘Nou, meid, kom dan mar met me meê naor de apotheek.’

De doktersche keek hen ietwat bezorgd achterna, niet wetend, wat ze van dat onderhoud tusschen vier oogen denken moest.... Zou ze dan toch met den dokter willen spreken over 't geen haar zooeven omtrent het vinden van een sleutel was meêgedeeld?.... Welke reden kon ze anders hebben, om den dokter alleen te moeten spreken?.... Als het alleen om dien hoest was, wel, dan zou het waarlijk niet hebben gehinderd, zoo zij er bij ware gebleven.

De dokter heeft zich inmiddels in de apotheek tegenover zijn patiënt neergezet en aan Trieneke gevraagd, wat deze hem te zeggen had.

‘Jao, zie-de, dokter,’ luidde het antwoord, ‘ge zult 't misschiens gek van me veinden, maor ik maok me èrg ongerust.... Ik vuul, dè 'k nie veuruit gaoj, waant dè bloed kumt illeken kier terug, en ik haauw hier altijd zò'n stèkende pijn in de borst,.... dè kaan nie goed zijn, dunkt me.... Zie-de, dokter, en nou wou ik wel ens van oe weten, hoe gij erover denkt.... Ge mot er mar rond veur uitkommen....’

‘Maor, beste meid, ik veind dè ge in den lèsten tijd wel wè gewonnen het....’

‘Jao, mar dokter, ik weet es toch eigenlik eiges het bèste.... Ik begrijp wel, dè ge nie gère zegt, waor het op staot - ging het meisje voort, met licht trillende stem, wijl zij in zijn oogen en in zijn ontwijkend antwoord haar vonnis reeds gelezen had -, maor ik wou 't weten, waant waortoe zou 't dienen, me bèterschap veur te stellen, as die toch nie komt....’

De geneesheer overwoog een oogenblik, of hij de hem gedane vraag naar waarheid zou beantwoorden.

‘Ge zijt 'n zonderling keind, Trieneke,’ zei hij eindelijk, ‘tegenover 'n aander zou ik het nie doen, maor tegenover ouw is 't wè aanders; gij zijt 'n buitengewoon schepselke, ge het, in oew zwak lichaom zò'n stèrke ziel, dè ge de waorheid heuren kunt. En misschiens is het zoo ok better.... Ge vraogt, hoe ik erover denk, Trieneke?.... Tot mijn groot leed slècht, m'n keind.... As God gen wonder veur oew doet, dan geleuf ik nie, dè ge 't veurjaor haolt.... Zie-de, ik zeg, det ik dè geleuf.... det is daorum geen Evangelie.... Onmeugelik is 't nie dè ge better wordt, maor volgens 't gewone verloop der kwaol, die ge het, dan kan 't nie laank meer duren, of....’

‘Ik lig op het kèrkhof,’ vulde Trieneke aan, wel nog iets bleeker dan toen zij kwam, maar rustig. ‘Ik daank oe, dokter.... maor nou had ik nog één verzuuk aon oe.... en dè is van er niks aon vaoder en moeder van te zeggen.... en aon niemes, ok nie aon oew vrouw.’

‘Ik begrijp oe, Trieneke,’ gaf de dokter ten antwoord, bij haar laatste vraag flauw glimlachend, ‘en ge kunt er staot op maoken, dat het tusschen ons beijen blijft....’

‘En menier de pastoor,’ onderbrak Trieneke. ‘Die wit eraaf, det ik naor oe toe zou gaon, en die mot dus ok het antwoord weten.’

‘Erm Trieneke,’ mompelde de dokter, toen hij het meisje tot vóór de deur uitgeleide had gedaan, en ofschoon waarlijk niet teerhartig, streek hij met den rug van zijn hand over zijn oogen. ‘Ik had oe zoo gère genèzen.... Maor heur levensgeluk is deur die ongelukkige geschiedenis tòch gebroken,.... al zou Huib ok worden vrijgesproken, heur vaoder zou in gen geval meer van 'n huwelijk willen heuren... Och jao, dan is 't eigenlik mar better zò.’

Was de dokter met Trieneke begaan, deze dacht niet aan haar-zelve. Terwijl zij zich naar de pastorie begaf, om daar verslag te doen, slaakte zij een zucht en rolden uit haar oogen twee brandende tranen, maar die zucht en die tranen golden haar ouders, haar moeder vooral, en haren Huib.

‘Ik zie het al, mijn kind,’ voegde de priester haar deelnemend toe, ‘de oude pastoor en Trieneke zullen niet lang van elkander gescheiden blijven, beiden wacht een rustig plekje onder het Kruis en, hopen we, een klein plaatsje in Gods schoonen Hemel.... Is het niet zoo, mijn kind?’

‘Jao, pastoor, 't is mit me gedaon,’ antwoordde Trieneke, zacht schreiend, ‘ik heb de meiste kieren O.L. Vrouw aongekleed.... wie weet, of ik 't nog wel zal kunnen doen....’

‘Ja, mijn lieve kind, Onze Lieve Vrouw zal genoeg aan je verliezen, ten minste hier, want haar getal kinderen in den Hemel zal met één worden vermeerderd, - en niet alleen O.L. Vrouw, maar de heele parochie, de oude pastoor niet het minst.... Maar zooals God wil is het goed, niet waar?.... hoe zwaar het ook valt....’

‘Zeker, pastoor, en as ik mijn aauwers en Huib nie had, dan zou 't me nie eens hard vallen.... Daorveur alleen zou ik nog wè willen blijven lèven..... maor, zooas ge zegt, Gods wil geschiede!....’

Wederom zijn enkele weken voorbijgegaan, en binnen een paar dagen zal de zaak van Huib vóór de rechtbank dienen. De nasporingen der justitie in verband met het vinden van den sleutel in het boschje hebben tot niets geleid. Geen enkele smid of slotenmaker, tot wien men zich in vrij verren omtrek had gewend, wist iets van dergelijke bestelling, hem door een bewoner van het bewuste dorp gedaan. De vurige gebeden, dagelijks door allen, wien hij lief was, vooral door Trieneke en door den ouden pastoor gestort, zijn niet verhoord geworden. Steeds is het een raadsel gebleven, hoe die sleutel, geheel en al gelijk aan dien van Huib, in het boschje was gekomen, wie hem daar verloren of weggeworpen had. Wèl was het geheim, dank zij het vereenigde ‘zwijgen’ van Hent de Puun en van de doktersche, - een mensch maakt zich zoo gaarne interessant, en eerstgenoemde sloeg uit zijn nieuwtje zooveel munt als hij kon - thans het geheim van iedereen en wist tot het kleinste kind om zoo te zeggen ervan; wèl werd men er door versterkt in zijn overtuiging, dat alles het bedrijf van Hannes van Buuren was en had reeds, wanneer deze in de herberg verscheen, menige zinspeling aanleiding tot ruzie en vechtpartijen gegeven, maar daarmee kwam men niet verder, en beliep men zelfs het gevaar, wegens beleediging en laster te worden vervolgd. Overigens, al ware de bewuste zaak niet uitgelekt, het bezoek door de justitie op de boerderij van Van Buuren gebracht, om zich te vergewissen, of de gevonden sleutel werkelijk in het slot der kist van Huib paste, zou toch hebben doen begrijpen, dat zij meende op een spoor te zijn. Tegenover die algemeene beschuldiging gedroeg Hannes zich, zooals te verwachten was: driest en onbeschaamd. In plaats van de herberg te vermijden, ten einde de minachtende blikken en de tergende zinspelingen te ontgaan, kwam hij er zelfs nog meer dan vroeger en lachte hij tartend over al die praatjes. Hoe zijn vader onder dat alles leed, laat zich denken.

Toen de oude man zijn zoon over de zaak zacht, maar ernstig had onderhouden en hem vermaand had, om, zoo hij werkelijk uit wrok Huib had ongelukkig gemaakt, te trachten het kwaad te herstellen door naar den vreemde, naar Engeland of Amerika te vertrekken - waartoe hij hem ruim van geld wilde voorzien - en van daar een bekentenis over te zenden, had hij zijn vader brutaal in de oogen gekeken en hem barsch toegevoegd: ‘Ik geleuf, dè gij ok al gek begint te worden, vaoder. Blijf me asteblief mit det gewaauwel van 't lijf. Laot ze kletsen zooveul as ze willen, maor ze meugen oppaassen, dè ze me nie te nao kommen, veural Drikus Manderveld, Jan Scherf en Peter Dalfsen. Want as 't me begint te vervèlen, dan zou 'k 'nen kier afrèkening haauwen, die ze nojt mer zullen vergèten. Dè zeg ik oe.... En nou genog, ik wil er nie mer aaf heuren, verstao-de?’

En de vader had verder zijn leed in stilte verkropt, vreezende door zijn vermaningen de zaak eer erger dan beter te maken.

De dag der gerechtelijke behandeling van den diefstal is gekomen. Van Buuren en zijn zoon, zoomede de verdere aanwezigen bij het openmaken van de kist en van het vinden van het geld, waren als getuigen opgeroepen. De twee eersten hadden zich ieder afzonderlijk naar de stad begeven. Was de hartelijkheid tusschen vader en zoon, wegens het ergerlijk gedrag van dezen, in de laatste jaren toch al niet bijzonder groot geweest, thans was allengs zekere verwijdering tusschen hen ontstaan, doordien Hannes, hoe driest ook onder zijn vrienden, zijn vader, sedert de oude Van Buuren hem rechtstreeks over de zaak had toege sproken, blijkbaar ontweek. Zij zaten thans naast elkander op de getuigenbank, de vader strak-ernstig vóór zich ziende, de andere uitdagende blikken werpend op bekenden uit zijn dorp, die de rechtszitting hadden willen bijwonen. Onder dezen bevonden zich ook de vader en een broeder van den ongelukkigen Huib, de eerste half verscholen achter den breeden rug van een buurman, die hem had vergezeld, en tersluiks nu en dan met de hand langs de oogen strijkend.

Verder zijn als getuigen à décharge gekomen de oude pastoor en de strooper-vagebond Hent de Puun, de laatste als vinder van den verdachten sleutel.

De rechters hebben plaats genomen vóór de groene tafel.... Eene deur wordt geopend,... de gevangene treedt binnen en schrijdt naast den hem begeleidenden veldwachter naar zijne plaats. Huib is bleek, maar kalm...., totdat zijn blik valt op zijn vijand, die hem hoonend aankijkt. Een brandend rood, de vlam van den toorn, verft thans zijn gelaat, en bovendien verraadt een krampachtig trillen van zijn lichaam den inwendigen storm. Het volgend oogenblik echter den grijzen priester ziende, beheerscht hij zich weder; bij de beantwoording der gebruikelijke inleidende vragen beeft dan ook zijn stem niet eens.

De akte van beschuldiging is voorgelezen, het verhoor der getuigen aan de beurt. De verklaringen van die à charge zijn uit den aard der zaak eensluidend en leveren niets op dan het bekende. Maar wat 'n verschil in toon daarbij! Spreekt uit die van den ouden Van Buuren deernis met zijn knecht, van wien hij zegt zoo iets allerminst te hebben verwacht, en het ook nu nog niet te begrijpen, wijl Huib vóór dien tijd altijd een beste, oppassende, eerlijke jongen geweest is, - die van Van Buuren's zoon draagt den stempel van besliste vijandschap, van de zucht, om het buiten kijf te stellen, dat Huib en niemand anders de dief kan zijn.

Op de vraag, hem gedaan, waarom hij heeft gemeend, zoo voortvarend te werk te moeten gaan, om de kist van Huib open te breken, daar men toch wel op diens thuiskomst had kunnen wachten, om het onderzoek in te stellen, geeft hij dit toe, doch zoekt een voorwendsel in zijn toorn en verontwaardiging over den gepleegden diefstal. In zijn drift heeft hij op onmiddellijk handelen aangedrongen.

Een andere vraag, of vroegere handelingen van Huib hem reden hebben gegeven tot wantrouwen, verklaart hij, hierop niet beslist te kunnen beantwoorden. Alleen dit kan hij wel zeggen, dat hij hem niet veel vertrouwde, ofschoon hij daarvan nooit iets tegenover zijn vader heeft laten blijken, omdat hij wist dat hij bij dezen toch aan een verkeerd kantoor klopte.

Bij het vertoonen van den gevonden sleutel, waarop hij, natuurlijk, door het bezoek der justitie aan zijns vaders woning en ook door

[p. 35]

de praatjes, die hem niet onbekend zijn gebleven, is voorbereid, haalt hij eenvoudig de schouders op.

In scherpe tegenstelling met dit vijandig getuigenis is dat van den grijzen pastoor, die van Huib's leven spreekt met den grootsten lof en niet aarzelt met den meesten nadruk te verzekeren, dat hij Huib voor onschuldig houdt. De feiten, of liever het feit, waarvoor Huib terecht staat, is tegen dezen, maar dat schokt zijn overtuiging allerminst. Voor het overige hecht de pastoor groot gewicht aan het vinden van den tweeden sleutel, en houdt hij zich overtuigd, dat, zoo men er in geslaagd ware, den verliezer of wegwerper van den sleutel te vinden, er een gewenscht licht over deze gebeurtenis zou zijn opgegaan.

De verklaringen eindelijk van den strooper, in verband met het vinden van den sleutel, brengen niets nieuws aan het licht. De vraag, of hij den jongen Van Buuren wel eens in die buurt jagend heeft ontmoet, beantwoordt hij bevestigend. Twee dagen voordat hij den sleutel in het struikgewas heeft zien liggen, is dat nog het geval geweest.

Ondervraagd, of hij de juistheid der bewering erkent, scheldt Hannes van Buuren den strooper voor een ellendigen leugenaar. Hij begrijpt overigens niet, zegt hij, hoe men aan de woorden van een zoo verloopen sujet, dat hem - waarom, weet hij niet - vijandig is, ook maar de geringste waarde kan hechten, wat van den president de vrij scherpe opmerking uitlokt, dat Hent evenzeer onder eed staat als Van Buuren, derhalve, zoolang er geen aanleiding is om hem van meineed te verdenken, niet minder dan Hannes er aanspraak op mag maken geloofd te worden.

Huib zelf heeft op de tot hem door den president gerichte vragen steeds bedaard geantwoord, in zijn ontkennende houding volhardend. Gevraagd, of hij zijn sleutel vóór de ontdekking van den diefstal niet heeft gemist, ontkent hij dit, maar zegt, dat tot het ontvreemden van den sleutel desniettemin zeer goed de mogelijkheid kan hebben bestaan, wijl die meestal stak in den zak van zijn Zondagsche broek, waaraan hij gedurende de gansche week vóór de kermis niet had geraakt. Op het oogenblik echter, dat de diefstal werd ontdekt, had hij den sleutel bij zich, en dat was ook des Zondags en des Maandags het geval geweest, zoodat met zijn eigen sleutel de kist niet geopend had kunnen worden. En tegenover de te kennen gegeven bevreemding, waarom hij juist in de laatste dagen zijn sleutel steeds bij zich had gedragen, merkte hij eenigszins verbaasd op:

‘Wel, dèt is nogal duidelik, dòcht me. Det kwaam, umdet ik m'n Zondaagsche boks aon had,’ welk gezegde onder het publiek een licht gelach deed opgaan.

De ambtenaar van het Openbaar Ministerie, alsnu zijn requisitoir nemend, geeft eerst een kort overzicht van het gebeurde. Oordeelend naar het tot het oogenblik van het begane misdrijf onberispelijk gedrag van beklaagde, meent hij, dat men hier vóór een zielkundig raadsel staat, het raadsel namelijk, hoe beklaagde, zonder het geld noodig te hebben, wijl gebleken was, dat hij over meer dan voldoende eigen fondsen beschikte om kermis te houden, die betrekkelijk luttele som zou hebben ontvreemd, het daarbij zoo dom aanleggend, dat het gepleegde misdrijf zeker, en al spoedig, aan het licht moest komen. Maar dit maakt het feit niet ongedaan, dat het ontvreemde geld in zijn kist is gevonden en dus schuldig moet worden geacht, zoo lang niet bewezen kan worden, dat een ander het geld in de kist heeft gelegd, met de boosaardige bedoeling, om beklaagde voor een dief te doen doorgaan en hem zoodoende van zijn eer en goeden naam te berooven. Evenwel wenscht hij, met het oog op het gunstig verleden van den voor de eerste maal terechtstaanden jonkman, de strafwet niet in al hare gestrengheid hier te zien toegepast, en vorderde hij derhalve negen maanden gevangenisstraf, door te brengen in eenzame opsluiting, met aftrek van den tijd, in preventieve hechtenis doorgebracht.

(Wordt vervolgd.)