De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 16

De twee gepensionneerden.
Door
G. van Neubourg.

Zoo lang nog niet geleden vertoefde ik voor eenige weken te Duivenheim. 's Avonds, juist klokke acht, kwamen geregeld ‘In den Purperen Druiventros,’ waar ik gelogeerd was, twee bejaarde, deftige heeren, in wie men aanstonds militairen herkende, ook al had men de lintjes in het knoopsgat van hun tot boven toe dichtgeknoopte jas nog niet gezien. Verschillende malen op wandeling ontmoette ik de beide ‘onafscheidelijken,’ zoodat ze mij van lieverlede wel een weinig belang begonnen in te boezemen, want in mijn verbeelding schiep ik me al een heelen roman aangaande de twee bedaagde maatjes, die mijn hospes mij op zekeren avond als ‘de twee gepensionneerden’ leerde kennen.

Ik had me niet bedrogen, zooals het volgende, wat ik omtrent hen vernomen heb, bewijzen zal.

I.

Duivenheim, een klein provinciestadje, gelijk aan alle kleine provinciestadjes, was het rustoord, dat majoor Terdegen zich had uitverkoren, om van zijn pensioen te genieten en in ongestoorden vrede zijn nog restende dagen te slijten. Die keuze deed den gepensionneerden militair alle eer aan en getuigde van scherp doorzicht en plaatselijke kennis in zake van wel-verdiend-rust-genieten.

Duivenheim maakte reeds jaren - helaas nog altijd tevergeefs - aanspraak op een spoorwegverbinding. In geduldige afwachting zagen de goede inwoners middelerwijl dagelijks op het marktplein op hetzelfde uur en langs denzelfden weg den ouderwetschen postwagen in volle vaart aankomen, reeds in de verte aangekondigd door vroolijk klinkende zweepslagen en luid rinkelende paardenschelletjes.

Het stadje telde zoowat drie duizend inwoners, door de statistiek eerzuchtig ‘zielen’ genoemd, wier trots het uitmaakte, dat hun geboorteplaats de hoofdplaats van het kanton was.

't Plaatsje was niet van bekoorlijk natuurschoon verstoken. 't Had wallen met slanke, rijzige boomen beplant; een kronkelend riviertje omkabbelde het in geheel zijn lengte; zijn straten waren met plavuizen belegd; het marktplein prijkte met een fontein, en een kerk van zuiver Gothischen stijl beheerschte met haar slanken toren de nette woningen en talrijke winkelhuizen, die net twaalftal straten en steegjes vormden. 's Maandags was het er bijster druk; dan kwamen de ‘buitenlui’ van alle kanten met hun wagens, karretjes en gespannetjes, met hun korven en manden, met hun eieren en groenten, met hun kippen en

[p. 183]

eenden, nog vóór de zon opkwam, onder vroolijk gesnater en gezelligen kout ter markt, die spoedig wemelde van een bonte menigte.

Maar de overige dagen der week scheen Duivenheim met behagen in te dommelen in een allerprettigst dutje, hetgeen het stadje voor zijn kleine burgers zoo dierbaar maakte. Eén hotel ‘In den Purperen Druiventros’ en drie of vier herbergen van den eersten en enkele van den tweeden rang mochten gezegd worden goede zaken te maken.

In dit Dorado was zich, zooals reeds gezegd is, majoor Terdegen metterwoon komen vestigen. Braaf, veel minder voorbeeldig, kon de majoor nu juist niet genoemd worden. Zijn militaire kerfstok was doorkorven met arresten, beloopen wegens daden in strijd met de tucht, afwezigheden op 't appèl, buren-, straat- en nachtgeruchten binnen zoowel als buiten de kazerne. Zelfs had hij er eens de korporaalsstrepen om moeten afleggen. Maar met de jaren was het verstand gekomen en toen de jeugdige losbol eindelijk den ernst des levens begrepen had, was hij zoo veranderd, dat in betrekkelijk korten tijd de epauletten zijn schouders sierden.

Daarvoor had hij naar ‘den Oost’ geteekend. Een binnenlandsche scherinutseling, waarin hij zich als bijzonder dapper onderscheidde en zelfs een makker het leven redde, bezorgde hem daar een lichte wonde aan het been, een eervolle decoratie op de borst en een niet te versmaden pensioen in den zak; daarmee stevende hij weer naar het lieve vaderland terug en zoo bracht de bekende postwagen hem op zekeren avond op de markt.

Toen de oude knollen stilhielden, stapte de gepensionneerde majoor uit, terwijl de postiljon zijn valies aanreikte, met zooveel allerlei kleurige spoorwegetiquetten beplakt, dat het wel in een arlekijnspak gestoken scheen.

Zeer natuurlijk begaf zich mijnheer Terdegen naar den van oudsher gerenommeerden ‘Purperen Druiventros.’ Na den inwendigen mensch versterkt en den uitwendigen wat opgefrischt te hebben, ging de gedecoreerde verdediger des vaderlands een kijkje in de gelagkamer nemen. Al spoedig had hij er een gesprek aangeknoopt met een der Duivenheimers, die twee gemeubelde kamers te huur had. Het resultaat van het onderhoud was, dat mijnheer gerust den volgenden dag kon komen zien en als ze hem niet bevielen, kon hij nog altijd ergens anders gaan.

De eenvoudige man zocht het den mijnheer zoo goed mogelijk te beduiden waar hij wezen moest en achtte, ingenomen als hij met zijn kamers was, de zaak reeds zoo goed als beklonken.

Den volgenden morgen kwam de heer Terdegen, door een klein meisje begeleid, het besproken kwartier bezichtigen. 't Was een flinke boerenwoning in het voorste deel van het stadje; koeiengeloei, kippen- en eendengekakel, hondengeblaf, paardengetrappel en wat dies meer zij, bewezen, dat hij op een welgedane pachthoeve was.

Door een stevig vrouwmensch voorafgegaan, beklom de majoor de steile trap en bevond zich dra in een tamelijk groot, doch tevens vrij laag vertrek, welks muren behangen waren met een grillig behangselpapier, dat op een lichtgelen grond een hevig oorlogstafereel in 't blauw te aanschouwen gaf. Dit kleurig behangsel scheen het militaire hart goed te doen, want zonder acht te geven op de eenvoudige stoffeering: ruwe matten stoelen, vierkante tafel, geel ladekastje, een paar ouderwetsche schilderijen, benevens een hangklok, was de lage huurprijs spoedig bedongen en toen de wandklok een uur later wees, had de majoor zijn reisvalies reeds ‘In den Purperen Druiventros’ laten halen, het uitgepakt, zijn weinige kleeren aan den kapstok gehangen, zijn schoenen en laarzen in een hoek gezet, en den muur versierd met een tropee uit drie pijpen, een sabel, twee pistolen en een paar rietpluimen samengesteld.

Met welgevallen liet hij zijn oogen weiden door zijn nieuwe woontente, wreef zich voldaan de handen en mompelde in zijn baard: ‘Hier willen we leven en sterven!’

Na het middageten stopte hij een zijner pijpen, trok zijn schoenen aan, zette een lichte pet op het hoofd en ging een wandeling door het stadje maken.

II.

't Dagelijksch koffiehuisbezoek was een ingekankerde gewoonte van majoor Terdegen. Daar vond hij waar hij niet buiten kon leven, zooals hij beweerde: drank, kaarten en tabak; daar ging, om zoo te spreken, zijn heel gepensionneerd leven in op. Hij beweerde maar eenmaal per dag, dat wil zeggen, geheel den dag door, te rooken.

Waar en zoodra hij de kans klaar zag, schudde hij de kaarten met een vlug- en behendigheid zijner waardig, en brouwer en brander verdienden een flinken stuiver aan zijn dorstige keel; hij lustte zijn ‘halfjes’ en zijn glaasjes als de beste.

Zijn middagwandeling gold dan ook hoofdzakelijk de keuze van zijn voor 't vervolg gewoon lokaal. ‘De drie schuimende Pintjes’ beviel hem bij gebrek aan iets beters 't best. De gelagkamer was vroolijk, gezellig en netjes bestrooid met wit zand; de waardin voorkomend, beleefd en spraakzaam; de drinkwaar degelijk en goed, en veertien dagen later was hij reeds de steunpilaar van het Duivenheimsch koffiehuis geworden.

Al spoedig had de geslepen waardin den ‘habitué’ in haar zak, zooals men zegt; zij had zijn puntelijke gewoonten bespied, voorkwam behendig zijn verlangens, en wist hem zijn bezoeken ten harent zóó gezellig te maken, dat hij eerst geheele avonden, toen geheele middagen en ten slotte geheele dagen plakken bleef.

Terdegen was de groote man in ‘De drie Pintjes’ geworden. Hij had er het hooge woord, snoefde dat het kraakte, daar hij de goedige lui zoo onwetend vond en zoo begeerig zijn krijgsavonturen met open mond en ooren te vernemen.

Zijn gewoon gehoor was meestal: de waard, een niet al te bespraakt, erg min ontwikkeld, gezet man, typisch in zijn bonte hemdsmouwen en lichtkleurig vest en bonte slaapmuts; de veldwachter, een stokkerige, uitgedroogde en geheel met zich zelven ingenomen kerel; een klerk van den notaris, die de goedheid in persoon was; en eindelijk de molenaar, de eenige, die nu en dan het eens waagde, den majoor te weerspreken of wat hij verhaalde in twijfel te trekken.

Het ‘clubje’ leefde in vrede, legde zijn kaartje, dronk zijn glaasje, rookte zijn pijpje en besprak onder voorzitterschap van den nieuwen inwoner de politiek.

III.

Volmaakt geluk bestaat hier op aarde niet en majoor Terdegen, die dit meende gevonden te hebben in het bekoorlijke Duivenheim, zag zich al spoedig gedwongen deze illusie vaarwel te zeggen.

's Maandags toch, de befaamde marktdag, was het in ‘De drie Pintjes’ onuithoudbaar. Nog voor het opgaan der zon wemelde 't er van kooplieden, boeren, kramers en handelaars, met grove stemmen, opgeblazen gezichten, in glanzenden blauwen kiel, met den onafscheidbaren wandelstok aan den arm, de minder aangenaam riekende pijp in den mond, die met hun glazen en glaasjes in de hand, den koop bedongen of sloten en zoodoende een leven maakten, dat een fatsoenlijk mensch hooren en zien zou vergaan.

Als dan de majoor tegen elven zijn ‘halfelfje’ kwam nemen, vond hij zijn gewoon plaatsje bezet door ontbijtende boeren en boerinnen, die half achter korven, manden en pakken verscholen een buitengewonen appetijt aan den dag legden voor den meegebrachten proviand: boterhammen, spek, eieren, ja zelfs ‘vla,’ ruw verpakt in stukken krant, die hier en daar van groote vetvlakken doortrokken op den vloer verspreid lagen. De waard en waardin hadden hun handen vol werk, hun zakken vol klein geld en hun hoofd vol bestellingen, zoodat voor de gewone ‘attenties’ voor mijnheer ‘den majoor’ geen tijd overbleef.

Die marktdag was inderdaad een ongeluksdag in het vreedzaam leven van onzen gepensionneerden militair, die stoornissen van dezen aard onuitstaanbaar vond. Hij had al dikwijls geklaagd, gefoeterd, gefulmineerd zelfs, maar tegen de macht niet bestand, en inziende, dat er toch niets aan te verhelpen of te veranderen was, besloot hij in vredesnaam 's Maandagsmorgens dan maar rustig thuis te blijven. In het begin was dit hem vreemd, hij wist niet hoe hij het had, was kwaad van humeur, kitteloorig, gejaagd en vervelend; maar langzamerhand wende hij zich ook daaraan en zocht zijn tijd met iets anders te dooden.

Op zoo'n Maandagmorgen nu, waarop hij zijn dagelijksch bezoek aan zijn gewoon koffiehuis moest laten, kwamen de uitnoodigende zachte stralen van een bekoorlijk herfstzonnetje hem overhalen, naar beneden te komen om zich op de steenen bank naast de huisdeur in die stralen een tijdje te komen koesteren. Erg melancholisch gestemd, een half droge sigaar in den mond, kon hij er nauwelijks een minuut of tien gezeten hebben, toen hij in de verte een meisje van tien, twaalf jaren zag aankomen, dat met een stok een half dozijn waggelende ganzen voortdreef.

Zonder zich rekenschap te geven waarom, wijdde majoor Terdegen al zijn aandacht aan dat kind en ontdekte spoedig, dat het een houten been had.

Medelijden was iets onbekends voor het steenen hart van onzen gevoelloozen oud-soldaat. Voor armen en ongelukkigen was hij nooit thuis, en kleintjes of kinderen kon hij niet uitstaan. 't Was hem zelf dus een raadsel, dat hij op het eerste gezicht dezer kleine kreupele een lichte aandoening van belangstelling gevoelde.

Het meisje was tamelijk wel gekleed, doch zag er zeer ziekelijk en zwak uit. De ganzen waren spoedig haar woning genaderd en schommelden klapwiekend en kakelend de groote poort der boerderij in, waarheen ze de kleine hoedster wilde volgen, toen de majoor het kind aanhield en haar vroeg met een stem, van wier zachtheid hij zelf een oogenblik verschrok:

‘Hoe is je naam, kleine?’

‘Antje, om je te dienen, mijnheer,’ zei het meisje, haar groote, zwarte oogen op den soldaat richtend, terwijl ze met de eene vrije hand het verwarde loshangend hoofdhaar uit de oogen streek.

‘Hoor je hier thuis, kind; ik heb je tot nu toe nog niet bemerkt.’

‘Of ik! Ik ken u wel, hoor; je maakt me alle avonden wakker als ge de trap opkomt, waaronder ik slaap!’

‘Zoo! Nu, ik zal voortaan zachter loopen, versta je; en hoe oud ben je?’

‘Met Vrouwendag word ik er zestien, meneer!’

‘En ben je familie van den baas?’

‘Ja en neen, dat weet ik zelf niet recht.’

‘Je verdient zeker niet veel, hè?’

‘Kost en inwoning.’

‘Maar, hoe kom je toch aan dat ongelukkige been?’

‘Omdat ze mij 't mijne afgezet hebben,’ lachte ze gul.

‘En leven je vader of moeder niet meer?’

‘Ik geloof het niet.’

Dit zeggende groette zij tamelijk links den majoor en haastte zich huppelend haar ganzen in te halen, terwijl majoor Terdegen het houten been zich hoorde verwijderen op de steenen der binnenplaats. In gedachten verzonken, stond hij werktuiglijk op, en aan een onverdraaglijke verveling ter prooi, ging hij zonder te weten waarom, maar weer naar zijn kamer.

Nog nooit was deze hem zoo leeg, zoo ongezellig voorgekomen. Brrr!!! Wat was dat behangsel eentonig! Wat zagen die bedgordijnen er vuil en versleten uit! Wat een stof op de meubeltjes! Wat een vlekken op vloer- en tafelkleeden! Zoo in zich zelf mopperend ging hij naar den haard, rondom welken het eveneens allesbehalve zindelijk was. Eindjes sigaren, verbruikte lucifers, overschot van tabak en.... de rest deden onzen militair voor 't eerst, zoolang hij de kamer bewoonde, erg onaangenaam aan. Daarna ging hij naar het gordijn, dat zijn

[p. 184]

garde-robe beschutte, en ontdekte hoe sjofel en pover, maar vooral hoe slecht verzorgd daar alles neerhing; hemden en jassen zonder knoopen, broekzakken vol gaten, schoenen scheef en grijs, hoeden vol stof en gedeukt!

(Wordt vervolgd.)