De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 15

Herinneringen van een dienstmeisje,
door Mathilde.
(Vervolg.)

‘Ziet ge,’ sprak zij, ‘het zijn beste menschen, maar wel een beetje vreemd. Mijnheer is meester, een heele knappe man, ge ziet dus dat het volstrekt geen klein spel is en mijnheer is erg geleerd.’

‘Meesters zijn die niet altijd erg verstrooid?’ vroeg ik.

‘Ja, dat zeggen zij wel. Mijnheer bemoeit zich met niets en mevrouw is een sukkeltje; zij kan niet tegen drukte en 't is altijd even druk in huis; een van de juffers is student en de andere speelt den heelen dag op de piano en gilt of zij buikpijn heeft, en de derde is een schrijfster en zij fietsen allemaal en hebben haar eigen vriendinnen, ja, druk is 't er wel.’

‘O, daar geef ik niet om, drukker dan bij mevrouw Van Gravendonck kan het er niet zijn.’

‘Maar daar is ook weinig orde en regel en precies hoeft ge ook niet te zijn; mevrouw heeft het altijd even druk, zij kan u niet nagaan. Ge kunt net doen, waar ge lust in hebt.’

‘En waarom is de meid dan weggeloopen?’

‘Och! ge begrijpt, als ge zoo dikwijls verandert, dan krijgt ge allerlei werk. Toen ze hoorde dat ik nog een nichtje had, die bij hen komen wou, was mevrouw den koning te rijk en zij verlangde dat ik ze dadelijk zou schrijven. Zij heeft met de schoonmaaksters ook zoo vreeselijk gesukkeld. Ik hoop dat het goed zal gaan, maar als ge meer Brusselsche diensten hebt gehad, dan moet ge die uit het hoofd zetten, want het gaat er hier heel anders toe.’

‘Hoe dikwijls komt u in de week?’

‘Tweemalen. 's Woensdags en 's Zaterdags.’

Wat was ik toch veranderd sedert ik mijn eersten dienst kreeg! Ik zag er niets tegen op in zoo'n heel vreemde omgeving te komen; integendeel, ik vond het veel prettiger andere gezichten te zien en andere manieren te leeren.

Wij kwamen aan het huis; 't was een mooi benedenhuis op de.....kaai, van twee verdiepingen hoog met een beneden en keuken aan de straat. De gang zag er deftig uit, met een marmeren vloer en een rooden looper er over heen; het was nog klaarlichte dag buiten, maar hier begon het reeds een beetje te schemeren; tante Betje had den sleutel van het huis in den zak en zoo kwamen wij dus zonder bellen binnen.

‘Betje,’ hoorde ik een klagende stem uit de zijkamer roepen.

In de gauwigheid keek ik even rond en zag een paraplustandaard behangen met jassen, hoeden en capes; tegen den muur stonden twee fietsen en aan het plafond hing een lantaarn met gebroken gekleurde glazen.

‘Zijt ge daar Betje met uw nichtje!’

‘Ja, mevrouw!’

‘Goddank! Ik heb vandaag maar geen eten gekookt, mijnheer is naar Kras en de dames zijn gaan fietsen - ik weet niet, waar zij hun eten hebben opgehaald, maar ik heb zoo'n hoofdpijn, ik kan niet meer.’

De deur was opengegaan en ik zag een dame van middelbaren leeftijd met een wollen doek om het hoofd en veel te korten rok aan en een blouse, die ze bij wijze van jak er over heen droeg - in een woord, meer lijkend op een vogelverschrikster dan op een meestersvrouw.

‘Kom binnen! Betje, en is dat uw nichtje. O, wat 'n flinke meid! Ik hoop maar dat zij zich hier wennen kan. Ik ben toch zoo goed voor mijn meiden en toch loopen ze allemaal weg. Ik begrijp niet hoe het komt.’

Wij gingen intusschen binnen in hetgeen de huiskamer scheen, maar wat een vreeselijke rommelboel was; geen stoel of er lag iets op van kleederen, van keukengereedschap, van papieren en boeken, van boeken vooral; er waren genoeg meubels in om drie kamers mee te vullen.

't Was anders een schoon vertrek met een veranda er achter, maar daar stonden ook bloempotten en halve dooie palmen en andere planten met een leege vogelkooi en en een kattenbak en een hondenhok door elkander. 't Rook er benauwd en duf; op het buffet, dat heel schoon maar slecht onderhouden was, stonden nog restjes van eten; een canapé was midden in de kamer getrokken, het paardenhaar kwam door het bekleedsel gluren. In een hoekje stond een petroleumstel, waar iets op kookte, wat een zurige lucht gaf, karnemelk scheen het, en 't licht walmde bovendien.

Mevrouw maakte twee stoelen leeg, zij ging op de canapé zitten en zei toen tegen ons:

‘Ge moet maar niet rondkijken, 't is zoo'n boeltje hier. Ik hou er toch zoo van, alles netjes in orde te hebben, maar ik weet niet hoe 't komt, 't is hier altijd zoo'n rommel. Winnie is hier bezig geweest; zij moest een boek hebben en zij beweerde maar, dat het in die kast zat en nu heeft zij alles ten onderste boven gesmeten.’

In eens schrikte ik op; daar hoor ik een gil uit de naaste kamer of iemand geknepen werd.

Tante Betje lachte:

‘Dat is juffrouw Frederique, die studeert,’ zei ze, ‘ge moet zoo niet schrikken.’

‘Och, daar begint ze weer opnieuw! Ik was al zoo blij, dat ze uitscheidde, dat is den heelen middag zoo geweest, en mijn hoofd barst van de pijn.’

En ze drukte beide handen tegen de slapen.

Ik dacht:

‘Ook een schoone dochter die zoo blaêrt als haar moe hoofdpijn heeft. Dat zou mij niet in de hersens komen.’

En 't ging door, a - a - a - a - aaaa. Ja, het was om gek te worden; maar meteen sprongen mevrouw en tante te gelijk op.

‘De pap - och, mijn pap! Die kookt over.’

En daar stroomde de karnemelk over het tapijt, dat zeker vroeger heel duur en heel schoon moest zijn geweest, maar er nu uitzag of de muizen er aan hadden geknabbeld.

Tante ging naar de keuken een vaatdoek halen, om den vuilen boel op te nemen en intusschen zat mevrouw maar tegen mij te kreunen en te klagen.

‘Och, pap is 't eenige, wat ik door mijn keel kan krijgen, en als Betje nu maar hier is, dan kookt die ze voor mij; maar wanneer ik alleen ben, dan knoei ik zoo'n beetje op het stel, maar dat geeft toch niemendal. Ik hoop dat ge koken kunt - hoe heet ge ook, Truus niet waar?’

‘Neen, mevrouw, Geertruida.’

‘Nu, dan zal ik u maar Truus noemen; mijn vorig meisje heette Trees, dat is zoo makkelijk. Ge hebt een goeie tante; ik zou niet weten wat ik begon, als ik haar niet had, maar ik heb zoo'n ellendigen tijd achter den rug. Maar twee keer in de week hulp. Ge ziet er zoo vlug uit, dunkt me, is dat niet zoo?’

‘Ja, mevrouw, ik geloof het wel.’

‘De meiden hebben hier nooit gedaan. Ik weet niet hoe het komt; hiernaast wonen menschen met elf kinderen, maar daar zijn ze altijd wel twee uur vroeger met het werk klaar dan hier.’

Tante kwam binnen met een schoteltje van de geredde karnemelk, en zette dat voor mevrouw neer.

‘Eet u nu maar lekker, mevrouw, 't is wel een beetje aangebrand, maar morgen zal Trui voor u koken en dan wed ik dat het beter smaakt.’

‘Och ja! Ik ben zoo flauw. Dank u wel, Bet.’

Zij at een paar lepels en scheidde toen uit.

‘Neen, 't is niet te eten; 't smaakt zoo naar de rook, en zet het raam van de veranda open Betje, want als straks de heeren binnenkomen en het ruikt zoo naar karnemelk, dan beginnen ze weer te brommen, en dan heb ik het weer gedaan.’

Een oogenblik later begon ze weer:

‘Och, nu is 't weer tijd voor thee; het water moet opgezet worden. Doet ge dat, Bet?’

‘Ja, mevrouw, heel graag, maar ik moet weg. De juffrouw, bij wie ik ben, is zoo goed geweest mij even vrij te laten, om mijn nichtje te brengen, maar nu is het hoog tijd, dat ik weg kom. En Trui moet zich toch even verkleeden en ik zal ze haar kamertje wijzen.’

[p. 203]

‘Wilt ge dat doen? Heel best hoor! Dan zal ik zien, dat ik het water opzet.’

En met moeite stond zij op en deed een paar stappen.

‘Is uw goed er al, Truus?’

‘Neen, mevrouw; alleen maar wat ik dadelijk noodig heb, is in het handkoffertje, dat in de gang staat. Mijn groote koffer is nog bij mevrouw Van Gravendonck gebleven.’

‘O ja, daar hebt ge het laatst gediend, Bet wou dat ik daar getuigen zou halen, maar bij die deftige lieden kom ik niet. Ik zou mij dan weer moeten kleeden en 't is zoo'n eind daarheen en de meester houdt er niet van, mij eene koets te laten nemen. Als het mij betreft, kunnen zij hun geld altijd beter gebruiken. Ik vertrouwde dan maar op uw tante. Ik weet dat die mij niets kwaads zal aanbevelen. Maar ge moet mij veel vertellen over die rijke lieden, hoor Truus!’

Ik had nog nooit een mevrouw gehad, die zoo vertrouwelijk met haar meiden sprak en ik wist niet wat ik hoorde; mijn eerste mevrouw, ge weet wel van den dokter, kon ook wel zoo eigen doen, maar dat was nog zoo'n jong ding, dat kunt ge beter begrijpen.

‘Kom nu maar mee,’ zei tante, ‘ik heb geen tijd om hier te kletsen.’

En mee dat zij dat zegt, wordt de deur opengeflapt en een juffrouw komt binnen met een Schotsche blouse aan en een matrozenhoedje op en een veel te korten rok - zeker voor het fietsen - en een lorgnet op den neus, en die zegt heel kortaf:

‘Moeder, wil u zorgen dat er straks theewater op mijn kleine kamer is en een theeblad en een trommeltje met koekjes? Ik ga nu even naar de drukkerij om mijn proeven te corrigeeren van het tijdschrift en als ik thuis kom, dan verwacht ik twee meisjes, om ze te leeren lezen en schrijven.’

‘Maar kind, kan u dan niet een kop thee halen? Ik ben zonder meid op het oogenblik. Daar komt het nieuwe meisje juist aan - en die weet natuurlijk nog geen weg.’

‘'t Is hier ook altijd een gezeur met die meiden. Ik kan toch niet op en neergaan, al die trappen af, voor een kopje thee.’

‘Maar ge kunt het de kinderen laten doen.’

‘Dat zou ook wat schoons zijn. Die kinderen zijn niets meer dan ik. Omdat ik hun een dienst bewijs, kan ik ze niet voor mij laten loopen, wat ik te zwaar en te lastig voor mij vind. Nu, tot straks, over een uurtje komen ze en dan zal ik ook wel thuis zijn.’

En zonder groeten weg was zij.

Mevrouw begon weer half te huilen.

‘Die kinderen spaart zij, en mij, haar moeder, laat zij wel loopen trap op, trap af.’

‘Ik zou er hartelijk voor bedanken,’ riep tante Bet, ‘als het mijn kinderen waren, zou ik het hun anders leeren.’

‘Och, wat kan ik er aan doen? Ik ben een ouderwetsch mensch. In mijn tijd en bij mijn moeder was het anders. Ik had het eens moeten probeeren, zoo iets te zeggen, maar 't is nu alles anders - de oude lieden rekenen niet meer mee. De jonkheid heeft alles te zeggen.’

‘Ik zou dat eens willen zien. Kom, Trui, anders komen wij nooit weg.’

In de andere kamer werd nog altijd gezongen of liever geschreeuwd van a - a - a - aaaa...

Wij gingen wel vier trappen op naar mijn kamertje, dat op zolder was; op de laatste verdieping zei tante Bet tegen mij:

‘Daar is de kamer van juffrouw Winnie en die vergt nu van haar moe, dat zij hier de theeboel klaar zet, voor haar en voor die arme sloeries van Jordaankinderen.’

Nu tante in de nieuwe buurt woonde, sprak zij met minachting van de Jordaan.

‘Maar tante, wat zijn dat voor rare menschen?’ vroeg ik.

‘Dat zijn nieuwerwetsche menschen,’ antwoordde tante met een gewichtig gezicht. ‘Ge zult hier nog wel andere dingen zien. Ieder leeft voor zichzelf en bemoeit zich niet met de anderen.’

‘En mevrouw dan?’

‘Die is nog ouderwetsch en die is de slavin van den heelen boel en zij kan niet meer voort.’

‘Nu, als ik haar was, werd ik ook nieuwerwetsch,’ zei ik.

Mijn kamertje was heel kaal en eenvoudig; het bed was nog niet eens opgemaakt.

‘Dat moeten wij mevrouw nog eens zeggen,’ zei tante.

Toen ik mij een beetje had verkleed, ging ik naar beneden en Betje vroeg mevrouw of zij mij lakens wou geven.

‘Och ja! 't Is waar ook. Ach! dan moet ik het nog uit de linnenkast halen. Hebt ge de keuken al gezien, Truus!’

Tante Bet bracht me nog even in de keuken, die heel groot, maar even rommelig was als de rest, met prachtig gereedschap, maar alles verwaarloosd en vernield. Dat heel de keuken vroolijk op de straat uitkwam, beviel mij wel.

Toen ging tante weg en drukte mij op het hart er mij maar flink door te slaan en vooral niet precies te zijn, zooals bij mevrouw Van Gravendonck, want daar kwam het er niet op aan.

Dat was niet tegen een doove gezegd; ik maakte mij met een zoogenaamden Franschen slag van alles af. In een oogenblik had ik de huiskamer opgeredderd, den theeboel klaargezet en boven op de kamer van juffrouw Winnie gebracht; maar de kinderen kwamen op den bepaalden tijd - het waren opgeschoten meisjes van 12 of 13 jaar - wie er echter niet kwam, dat was de juffrouw - eindelijk na negen uur kwam zij aangefietst; de kinderen zaten in de keuken.

‘Waarom ze niet naar mijn kamer gezonden?’ vroeg zij.

‘Maar Winnie, kind!’ zei mevrouw, ‘hoe kunt ge dat nu verlangen? Die vreemde kinderen kan men toch niet alleen daar boven laten, waar niemand anders is.’

‘Altijd dat wantrouwen! Omdat zij arm zijn, moeten ze daarom noodzakelijk dieven heeten? Zoo zal men nooit de ware gelijkheid tusschen de klassen krijgen.’

En zij ging met de schapen naar boven, maar nog geen half uur later kwam zij weer terug; de meisjes vielen om van slaap, er was niets mee te beginnen en zij gingen weg en de heele theeboel kon weer naar beneden worden gesjouwd.

Mevrouw zat alleen beneden voor de theetafel; ik bracht de schreeuwende juffrouw in de voorkamer haar thee; die zag er heel anders uit dan haar zuster. Met erg kroeshaar en een lichte japon, die vroeger zeker heel schoon was geweest, maar nu vol kronkels en vlekken zat.

Later op den avond kwam ook de student, juffrouw Jeanne, thuis; die had een heel bleek moe gezicht en die sprak niet veel; de anderen hadden het heel druk met elkaar en mevrouw zat er stil bij en toen mijnheer kwam, spraken zij allen heel hard dooreen en mevrouw zat maar achterover te leunen en drukte met de handen tegen de slapen; ge kon zien, dat al die drukte haar pijn deed aan het hoofd.

XVII.

Het was een druk, druk huishouden bij den meester; heel anders druk dan bij mevrouw Van Gravendonck, waar men eigenlijk altijd meer schoone dingen moest poetsen; hier had men dagwerk om wat er was zoo'n beetje in orde te houden en ieder had wat anders te bestellen.

Nooit wist men om hoe laat de familie at. De meester gaf het voorbeeld van ongeregeld thuis te komen; soms was hij er om halfacht nog niet en soms pruttelde hij als om halfzes het eten niet klaar was.

Dan kwam de eene juffrouw om zes, de andere om halfzeven, de derde in het geheel niet - en dan stond het eten om negen uur nog voor haar te warmen; de jonge heeren kwamen maar heel zelden, maar als die er waren, dan was er nooit eten genoeg.

Dikwijls kwam precies voor het eten een van de dames met een paar vriendinnen aan of een heer met een vriend en dan was er niemand die 't vooruit wist en dan moest er in de gauwigheid wat worden bijgemaakt. Was er op een groot gezelschap gerekend dan kwam er dikwijls niemand; dan weer moesten er drie of vier tafels te gelijk bediend worden, want dan hadden de jongelieden bezoek op hun eigen kamers en 't was een gebel en een geroep; Truus, Truus, Truus hier! Truus daar! of het in een logement was.

En mevrouw klaagde en jammerde altijd en zooveel, dat u medelijden met haar verging. Maar waarom klaagde zij altijd haar nood tegen tante en tegen mij en zei nooit eens ferm tot de kinderen, waar het opstond?

Zij vertelde ons elk kibbelarijtje, dat zij met haar man of de jongelieden had, en wat konden wij er aan doen?

‘Och!’ was het dan weer, ‘heb ge niet gehoord hoe de meester aanging van morgen? Hij moest om 9 uur op het college zijn en toen was er geen enkel knoopje aan zijn overhemd. Heel boos als hij was, ik vreesde dat hij een beroerte kreeg, zoo rood werd hij.’

‘Maar mevrouw,’ zei ik, want ik durfde haar alles zeggen, ‘had u het overhemd dan niet nagekeken, voordat mijnheer het aantrok?’

‘Ach! hoe kan ik dat nu doen? Ik kan niet aan alles denken. Ik heb zooveel aan mijn hoofd.’

Wat zij met haar hoofd deed weet ik niet, maar met haar handen deed zij niets; alles liet zij mij over en wanneer er iets niet in orde was, kreeg ik de schuld en bromden de dames dat het hier zoo'n warboel was, niet om uit te houden, zoo was 't nergens.

Mama huilde, maar men liet haar begaan; het was om zich dood te ergeren; niemand deed eigenlijk iets dan den boel in de war sturen; gelukkig kon ik er tegen en snauwde maar terug.

Ik heb nooit ook geweten dat er zooveel boeken in de wereld waren; alle kasten waren vol, vooral in mijnheers kamer, maar ook in de kamers van juffrouw Jeanne en Winnie was het er propvol van, en telkens kwamen er nieuwe pakken van boeken.

Dikwijls dacht ik, waarvoor dienen die boeken? Zij kunnen toch niet allemaal in het hoofd van die menschen zitten? Letters zijn toch maar letters, en als ge er een paar gelezen hebt dan moet ge toch zoowat weten wat er in allemaal zit; weinig dacht ik er toen aan, dat ik eens zelf zou probeeren een boek te schrijven.

Toch zag ik die boeken graag en dikwijls als ik aan den gang was, vergat ik er het stoffen bij en las alleen maar de titels.

Er waren er een boel bij, die ik niet verstond; zij waren in allerlei talen en dan dacht ik bij mezelf:

‘Wat zijn de dingen toch wonderlijk verdeeld op de wereld! Ik kan nauwelijks mijn eigen taal goed schrijven en lezen en de meester kan zeker wel tien of twaalf talen, en eenige boeken zijn gedrukt in letters zoo heel anders dan ons a b en c. Wat moet het hoofd van zoo'n man er van binnen heel anders uitzien dan het mijne.’

Dan kwam het mij in de herinnering hoe Kees, mijn vroegere vrijer, dikwijls uitgevaren had tegen die domme, luie rijken, die ons maar het werk lieten doen en hun handen altijd zoo schoon en blank hielden; maar als ik zag hoe hier mijnheer en de dames met het hoofd werkten en hoe moe of zij er uitzagen, vroeg ik mij dikwijls af, wie het 't hardste hadden, wij, die flink onze handen uitstaken, en werkten tot wij 's avonds moe en slaperig op onze bedden neervielen, waarvan wij 's morgens opstonden zonder ons iets te herinneren wat in dien tusschentijd voorgevallen was, òf die geleerde menschen, die altijd met den neus in de boeken zaten en wier hersens maar niet tot rust konden komen, zelfs niet 's nachts.

Want noch de meester, noch de dames konden ooit slapen, zonder allerlei kunstmiddeltjes, koude baden, Kneippmethode, drankjes en pillen, weet ik al wat, en dan zagen zij er 's morgens nooit uitgerust uit, nog veel moeier en matter dan des avonds, en 's zomers moesten zij naar buiten of naar een badplaats, en altijd door aten en dronken zij versterkende middelen en zagen er toch nooit anders dan even bleek en mager uit, terwijl ik altijd een roos scheen, veel te blozend naar mijn zin en naar mijn smaak.

In vele opzichten leek het huishouden van den meester op dat van de Van Meteren's, maar daar liep de boel in het honderd door het

[p. 204]

pretmaken en hier door de geleerdheid; toch kon ik hier nogal goed aarden. Ik mocht doen en laten wat ik wou, mevrouw was van niets zoo bang dan dat ik wegliep; als mij iets niet beviel dan dreigde ik er ronduit, mee en zelfs de dames keken mij naar de oogen, hoe weinig die zich ook anders bemoeiden met het huishouden.

Daarbij was het erg gezellig, dat tante Bet een paar maal in de week bij me was; wij konden dan van huis praten en hadden altijd wat te vertellen onder het werk. Ik ging natuurlijk als ik mijn uitgaansdag had naar tante, en mocht 's avonds thuiskomen wanneer ik er lust in had. 't Was ook zoo gezellig dat de keuken aan de straat was. Ge kon met de vriendinnen praatjes maken, en als de slager of groenboer er was, dan kon ge zoo lang als ge wou met hem spreken en lachen zonder dat iemand het merkte. Het scheelde veel, dat ik niet zoo onder de plak zat, als bij mevrouw Vranken; toch voelde ik wel dat het daar een dienst was, die mij veel beter paste, en dat er dan veel meer zorg aan mijn geestelijk en lichamelijk welzijn werd besteed.

Bij den meester was men heel nieuwerwetsch, er werd nooit gebeden; ik heb zelfs nooit geweten van wat voor godsdienst zij waren. Ik mocht vrij naar de kerk gaan, maar ik was tevreden met een heel korte Mis en bleef dan een paar uur rondwandelen; de menschen wisten toch niet hoe lang de kerk duurde. Antje zou het nooit goedgekeurd hebben, maar tante vond er niets in en ik werd er spoedig vrij onverschillig onder.

Toch ging ik bij mevrouw voor heel fijn door.

‘Och ja,’ klaagde zij, ‘'t is zoo gelukkig als de menschen godsdienst hebben. In mijn jeugd was dat ook heel anders. De dominee kwam veel bij ons aan huis en wij sloegen nooit een Zondag over om naar de kerk te gaan, maar mijn man en de kinderen zeggen dat het alles maar gekheid is, dat God, als Hij bestaat, zoo hoog staat, dat Hij zich niet met ons menschen kan bemoeien en dat godsdienst alleen maar goed is voor weinig ontwikkelden. En zij zijn zoo knap, zij weten het zeker beter dan zoo'n dom, eenvoudig mensch als ik. Maar dat is zeker, vroeger waren wij veel gelukkiger.’

Toen ik er een groot jaar was, moest ik mijnheer, die op zijn studeerkamer zat, een kopje thee brengen; ik tikte aan de deur en kreeg geen antwoord; toen besloot ik de deur maar open te maken en ging naar binnen en nooit vergeet ik het vreeselijke gezicht. Mijnheer lag bij de kast, met een boek in de hand voorover, op den grond; ik riep gauw de dames en die kwamen al gillend naar hun pa kijken, en ik vloog naar een dokter in de buurt; maar toen die kwam was het reeds te laat.

De meester was door een zenuwberoerte getroffen en leefde nog eenige uren zonder eenig bewustzijn; toen kwam er verwarring in huis. Men moest natuurlijk het schoone, groote huis uit; er werd veel heen en weer gepraat; mevrouw huilde en klaagde nog tienmaal meer dan anders en eindelijk werd besloten het huishouden op te breken en van mekaar te gaan.

Juffrouw Fréderique, de zangeres, ging met een vriendin samen wonen; juffrouw Winnie, de schrijfster, richtte een tehuis voor verlaten kinderen op, ergens in de nieuwe buurt, en juffrouw Jeanne, de student, betrok met haar moeder kamers, waar zij ook pen sioen hadden. Ik geloof dat zij niets verstandiger konden doen, maar tante moest nu naar een nieuw werkhuis en ik naar een nieuwen dienst uitkijken; ik was heel gauw klaar, maar nu begon ik toch wel wat te sukkelen. Ik was erg verwend door dien makkelijken dienst en eerst kwam ik in een huis met tien kinderen, waar het mij te druk was, toen bij burgermenschen in een winkel, daar beviel het mij niets, daarna bij een Franschen mijnheer, een weduwnaar, die een gouvernante bij zijn dochters had - daar hoorde ik volstrekt niet en eindelijk kwam ik goed terecht.

z.h. de sultan van siak.
Naar de photographie van Wilh. Ivens, hofphotograaf, te Nijmegen.

de sultan van siak te bronbeek.
Naar de photographie van Jac. de Vries Gz., te Arnhem.

XVIII.

Het was bij een dame, een weduwe, die vreeselijk veel ondervonden had en nu met haar zuster samen woonde; het waren zulke nette, godsdienstige dames, die keurig netjes woonden in een benedenhuis met een tuintje op een van de grachten.

Ik kwam aan dezen dienst door mijn biechtvader, die niet wilde hebben dat ik langer bij den Franschman bleef en aan wien Antje geschreven had om mij aan te bevelen.

Beter kon ik het zeker niet treffen; alles was er zoo keurig en zoo kalm; ik kon mijn werk op mijn slofjes af, en werd altijd even vriendelijk en aardig behandeld.

Na al dat sukkelen van den laatsten tijd voelde ik mij daar eerst of ik in den hemel was.

Ik mocht Betje eens bij mij te logeeren hebben; tante en de meisjes kwamen soms bij mij op de thee; zij hielpen mij met naaien en knippen, en het duurde niet lang of ik hield dol veel van mijn lieve dames; zoo goed deed ik mijn werk en zoo geregeld dat zij nooit een aanmerking op mij hadden, en zij gaven mij duidelijk te verstaan dat, als ik altijd bij haar bleef en trouw diende, zij goed voor mij zouden zorgen en mij na haar dood in haar testament zetten. Nu dan, ik verlangde niets liever dan hier mijn leven te slijten; meer dan een jaar ging er om zonder dat het minste of geringste voorviel.

Ik keek de dames naar de oogen; voor haar te vliegen was mijn grootste geluk en ik wist ook dat zij mij een echt gedienstige noemden.

En toen - toen begon het te veranderen.

't Ging niet in eens; wat er eigenlijk gebeurde weet ik niet, en hoe 't kwam kon ik mij niet goed meer herinneren.

Ik geloof dat het kwam omdat ik eens een verkeerde boodschap had overgebracht, het kon ook wel zijn, dat het was, omdat ik soep over het tapijt had gemorst.

Men zei mij niets bijzonders; alleen zag ik aan het gezicht van mevrouw dat zij erg teleurgesteld was en de juffrouw sprak niets dan:

‘Wel Truda, dat ge toch niet wijzer bent!’

En ik zette dadelijk een zuur gezicht, ik had erg het land op mij zelf; ik begreep zelf niet hoe ik zoo dom en onhandig had kunnen zijn. Had ik nu maar dadelijk gezegd:

‘Och! dames, het spijt me zoo dat het gebeurd is, in het vervolg zal ik voorzichtiger zijn,’ dan was er niets gebeurd; maar ik deed of ik mij beleedigd voelde.

‘Wat zeuren zij toch,’ zei ik tegen mijzelf; ‘in al dien tijd, dat ik hier ben, heb ik niets verknoeid of misdaan en als 't mij een enkelen keer overkomt, kijken zij mij aan als spinnen. Ik kan 't toch niet helpen, dat ik ongelukkig ben geweest voor een enkelen keer.’

Ik hield mij effen; anders had ik allerlei praatjes, nu ging ik stille trom, stille trom, de kamer in en uit, en of het ongeluk het zoo wou, telkens kwam er wat nieuws bij.

Te koppig om te vragen hoe het dan moest zijn, deed ik het op mijn eigen houtje en het kwam averechts verkeerd uit; dan vergat ik weer dit en dan weer dat.

De dames zeiden het mij heel bedaard, wat ik verkeerd had gedaan en dat was weer olie op het vuur; ik nam de dingen ruw weg, brak dan wat, kreeg een kleur en liep woedend de kamer uit.

De dames spraken mij niet aan, ik haar ook niet, ik bracht de boodschappen slecht over en voelde mij ongelukkig en ellendig, maar werkte er mij zelf hoe langer hoe meer in.

[p. 205]

op een russische paardenmarkt, naar de schilderij van jozef brandt.

[p. 206]

Dat duurde eenige dagen; toen ging de bui over; vanzelf begon ik weer gewoon te doen, de dames waren ook weer zooals anders, maar zooals vroeger werd het niet meer.

Telkens als er weer iets voorviel, dan begon het weer opnieuw en beter werd het niet na elke bui; en als ik nu had moeten zeggen, wat mij toch eigenlijk niet beviel en zoo telkens uit mijn humeur bracht, dan had ik met den mond vol tanden gezeten. Ik geloof eigenlijk, dat het mij ergerde altijd de mindere te zijn van de dames; ik kon niet goed velen dat er vriendinnen bij haar kwamen en dat zij samen praatten en lachten, en als ik binnen kwam, dan hielden zij zich stil en deden of zij over iets anders spraken.

Ook was ik altijd knorrig als de dames nieuwe japonnen en fijne hoedjes kregen; lieten zij mij die niet zien, dan keek ik als een spin en deed of ik het niet opmerkte: deden zij het wel, dan zei ik kortaf en op hatelijken toon:

‘Nu dan zullen de kippen op straat u niet herkennen.’

Of wel:

‘Wat 'n deftigheid en wat 'n sjiek!’

De dames hadden mij gaarne netjes gekleed, maar zij hielden niet van dwazen opschik. Zij raadden mij altijd aan te sparen, en liever eenvoudig, degelijk goed te nemen.

Al naar dat ik gestemd was, vielen haar raadgevingen in goede of minder goede aarde; was ik vriendelijk, dan waren de dames ook zoo goed, maar nauwelijks keek ik weer zuinig, of zij spraken niets en hielden zich ook op een afstand.

Dat vond ik erg vervelend en als de dames zoo tegen mij waren geweest, zou ik zeker reeds lang weg zijn geweest.

De omgang met tante Bet was ook eigenlijk niet wat mij deugde; zij had uit haar lang dienen allerlei kunstgreepjes overgehouden, die zij mij leerde en die ik maar al te gretig in de ooren knoopte.

‘Ge moet u niet op den kop laten zitten.’

‘Dat volk is niet beter dan wij.’

‘Wij hebben altijd ongelijk bij hen. Wij krijgen nooit gelijk.’

‘Als ge ze verwent, hebt u er later last mee.’

‘Ge blijft toch altijd meid, al zijn ze nog zoo vriendelijk.’

't Is onbegrijpelijk, zoo weinig echten goeden raad ge eigenlijk krijgt, wanneer ge onder menschen zijt en hoe weinig dienstboden er zijn, die in hun meesters vrienden zien en geen vijanden.

Mijn dames meenden het zoo goed met mij en toch kon ik op den duur het daar niet volhouden en met den besten wil der wereld kon ik niet zeggen, wat mij daar mankeerde, en dat maakte mij juist ontevreden.

Ik had zoo'n lief kamertje, weinig en zeer geregeld werk; goed, flink eten, behoorlijk loon en verval, op mijn verjaardag, Sint Nicolaas, na den schoonmaak en als de dames van de reis terugkwamen aardige geschenkjes. Nooit een hard woord, beter kon ik het zeker niet hebben, en nu, al ben ik tamelijk tevreden, zou ik mij wel de haren uit het hoofd willen trekken, dat ik er niet gebleven ben; ik heet nu mijn eigen baas, want ik heb een man, ik heb mijn eigen kinderen en - goed mijn brood; ik zou dus heel, heel gelukkig moeten zijn en dat ben ik ook, maar toch er is geen enkele dienst, waar ik zoo'n gebonden leven had als nu - mevrouw Van Gravendonck misschien uitgezonderd - maar daar ben ik ook heel kort kunnen blijven.

Later is mij alles veel duidelijker geworden, en 't is mij gebleken, dat ieder in zijn stand gelukkig kan zijn, als hij maar niet onophoudelijk wenscht naar dingen, die buiten zijn bereik liggen. Vader had gelijk, toen hij op zijn sterfbed zeide dat ik brutaal en ijdel was; dat waren mijn grootste gebreken, dat zie ik nu in, en daaruit kwam al het verdriet, dat ik gehad heb, voort. Ik heb het aan niemand te wijten dan mij alleen.

Bij den meester, waar ik in de hoogte werd gestoken, daar beviel het mij eigenlijk 't beste; bij mevrouw Vranken en deze dames, die zoo goed waren en alles deden, wat zij voor mij het beste vonden, kon ik mij niet goed wen nen; misschien was het ook beter gegaan, als tante Betje zoo verstandig was geweest als Antje.

Maar zooals ik daar straks zei, had die allerlei praatjes, om mij tegen mijn overheden op te zetten; bovendien was zij erg ijdel en leerde haar dochters ook alles over te hebben voor den pronk.

Of zij thuis geen eten had, kon haar weinig schelen, als zij op straat maar deftig gekleed was; zij kon erg op haar overleden man schimpen, omdat hij minder goed oppaste, maar later vroeg ik mij dikwijls af, bij wie de schuld eigenlijk lag; of hij niet huiselijker geweest was, als tante het hem daar prettiger had gemaakt, in plaats van haar centen uit te geven aan mooie kleeren en veel te dure hoeden en zoete snoeperij.

De lust was er door de jaren van bittere armoe niet uitgegaan; zoodra zij het weer beter had, begon de oude Eva weer op te komen en gaf tante meer uit aan het overbodige dan aan het nuttige.

Toch bleef zij altijd ontevreden en pruttelde over de grooten, die deden nooit genoeg naar haar zin, al werd zij nog zoo goed geholpen - zij had nooit genoeg en zij waardeerde het niet, hoe betrekkelijk goed zij het had, na al die jaren van ellende.

(Wordt vervolgd.)