De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 15

[p. 73]

[Nummer 10]

Mgr. Johann Baptist von Anzer,
Bisschop van Zuid-Sjantong en de missiën in China.

De jongste staatkundige gebeurtenissen in het verre Oosten van Azië hebben een katholiek missionaris, den apostolischen vicaris en bisschop van Zuid-Sjantong, Mgr. Johann Baptist von Anzer bijzonder op den voorgrond geplaatst.

De christelijke missiewerkzaamheid in die landen dagteekent niet uit de laatste tientallen jaren. Aan de namen van een H. Franciscus Xaverius, van een pater Mattheus Ricci en een pater Adam Schall uit Keulen, knoopen zich herinneringen vast van de schitterendste bekeeringen in de zestiende en zeventiende eeuw. De Chineesche keizers uit het huis Ming hadden reeds, met het oog op den wetenschappelijken arbeid en de groote verdiensten dier missionnarissen op het gebied van sterrenkunde en techniek, aan de missiën bijzondere gunsten bewezen. Hieraan had de val van het huis Ming, dat in 1644 voor het huis Mandsjoe moest wijken, althans onder de eerste keizers van laatstgenoemde dynastie, over het geheel niets veranderd. Eerst in de vorige eeuw begonnen onder keizer Jongtsjing (van 1722 tot 1735) de Christenvervolgingen in het rijk van het Midden, en die hebben tot in den jongsten tijd zonder noemenswaardige onderbreking voortgeduurd. Zelfs de oorlogen, om die reden door Frankrijk en Engeland met China gevoerd, en de ten gevolge daarvan gesloten verdragen hebben evenmin als de bevelschriften der inlandsche regeering daarin verbetering kunnen brengen. Zoo was ook het protectoraat van Frankrijk over de Chineesche missiën, vooral sinds de nederlagen van het jaar '70, ontoereikend gebleken.

Mgr. Anzer nu, wiens organiseerende werkzaamheid in het hem toevertrouwde missiegebied reeds veel heeft tot stand gebracht, heeft in 1890 een stap gedaan, waarvoor zoowel de missie als zijn vaderland hem grooten dank verschuldigd is: hij stelde namelijk de missie onder de bescherming van het Duitsche Rijk.

Mgr. Von Anzer is den 16en Mei 1851 te Weinried in de Beiersche Bovenpalts geboren. Zijn studiën maakte hij met goed gevolg aan het gymnasium te Metten, de hoogere studiën aan het lyceum te Regensburg. Onmiddellijk na voleinding zijner studiën sloot de jonge Anzer zich aan bij den lateren generaal-superior der missie-congregatie van het Goddelijk Woord, den eerwaarden heer Arnold Janssen, die den 8en September 1875 het eerste missiehuis te Steyl geopend had. Den 16en Augustus 1876 werd hij te Utrecht tot priester gewijd, en na eenige jaren van nadere voorbereiding op zijn toekomstigen werkkring, vertrok hij in Maart 1879 naar China. Zijn eerste werkzaamheid vond hij te Hongkong in de leiding van het seminarie aldaar, waarmee hij ook het onderwijs in de wijsbegeerte en godgeleerdheid verbond; bovendien had hij ook de zielzorg voor de ziekenhuizen der kolonie waar te nemen.

In het jaar 1880 bestonden er in China 27 apostolische vicariaten, die Paus Leo XIII in vijf gebieden had ingedeeld. Het zeer uitgestrekte vicariaat Zuid-Sjantong werd door Mgr. Cosi van de orde der Franciscanen bestuurd. Tot dezen begaf zich in Mei 1880 Mgr. Anzer om met hem over de verdeeling van zijn groot missiegebied en toewijzing van het afgescheiden deel aan het missiehuis van Steyl te onderhandelen. Mgr. Cosi stond de drie zuidelijke prefecturen (Foe) af en benoemde daarover Mgr. Anzer tot zijn generaal-vicaris.

mgr. johann baptist von anzer, bisschop van zuid-sjantong,
in Chineesche hofkleeding.

Het nieuwe missiegebied, waarheen Mgr. Anzer den 18en Januari 1882 in gezelschap van een Chineeschen knaap vertrok, bevatte onder ongeveer acht millioen zielen slechts 158 Christenen, die in het dorp Pocoli in het uiterste Noordwesten woonden. De christengemeenten, die voor twee eeuwen in de steden Jen-tsjo-foe en Tsi-ming-tsjo gebloeid hadden en waarvoor Spaansche missionnarissen zelfs kerken gebouwd hadden, waren sinds lang in den loop der latere vervolgingen verwoest.

Het met den naam Zuid-Sjantong aangeduide missiegebied van Mgr. Anzer is in tweeërlei opzicht bekend of liever berucht. Het zuidwestelijk deel, de prefectuur Tsau-tsjo-foe, is een groot roovergebied, het brandpunt van staatkundig-godsdienstige sekten, die het heerschende vorstenhuis der Mandsjoe's omverwerpen en een andere dynastie vestigen willen. Mocht een krachtig leider deze oproerige elementen weten te vereenigen, dan zou dit voor den Chineeschen staat een groot gevaar worden. Omdat nu de Christenen zich voor hun oproerige denkbeelden niet ontvankelijk toonen, zijn zij het Christendom vijandig.

Hierbij komt nog een historische eigenaardigheid. In het midden van Zuid-Sjantong ligt namelijk het voormalige rijk Loe, waar Kong-foe-tse (Confucius), die langen tijd eerste minister was, geboren en begraven is. De hoofdstad van dat rijk was Jen-tsjo-foe. Daar stond ook de wieg van den tweeden grooten man van China den wijsgeer Mong-tse (Mentius). Om deze beide ‘heiligen’ wordt het rijk Loe het ‘heilige land’ van China genoemd. Bij Jentsjo-foe leeft nog de rechtsreeksche afstammeling van Confucius, terwijl de stad Tsjo-Lien nog een naneef van Mentius kan aanwijzen. Uit eerbied voor den ouden Confucius wordt de stamhouder nog tegenwoordig ‘de heilige’ genoemd; op hem en de stad Jen-tsjo-foe zijn nog altijd de oogen gericht der geleerden van het heele rijk, omdat van hier de beschaving van China, dat is voor hen van de wereld, is uitgegaan en omdat Jen-tsjo-foe de wieg van den godsdienst der geleerden is. Daarom juist was het zoo moeilijk, hier het Christendom wortel te doen schieten.

Toen in 1882 de generaal-vicaris Mgr. Anzer van Mgr. Cosi afscheid nam, zei deze hem: ‘In dit gebied kan zich geen Europeaan ophouden; als gij er heen gaat, dan hebt ge binnen acht dagen geen hoofd meer op de schouders.’

In het dorp Poeoli, de eenige missiestatie die Mgr. Anzer aantrof, was de woning van den missionaris aanvankelijk een ezelstal. Thans bestaat daar een groote inrichting met twee weezenscholen voor een 200tal kinderen; daarnaast heeft men een schrijnwerkerij, een schoenmakerij en een boerderij met duizend morgen gronds, twee oude-mannen- en vrouwenhuizen voor 70 verpleegden, een klein seminarie met 20 kweekelingen, een Chineesche hoogere school met 30 studenten en vijf volksscholen. Op een onderzoekingsreis, in het voorjaar van 1882 ondernomen, werd Mgr. Anzer door een volksmenigte,

[p. 74]

heimelijk door den mandarijn tegen hern opgehitst, uit het gasthuis gesleurd, uitgeschud en onder slagen de stad uitgedreven; daarbuiten werd hij op zijn weigering van de belofte, het land te verlaten en niet meer te prediken, opnieuw geslagen, zoodat hij voor dood bleef liggen. Met wonden bedekt en met een gebroken voet, kwam hij er toch nog levend af.

Twintig uren noordwestelijk ontstonden intusschen de christengemeenten van Tsjang-Kia en Li-Kia. De herfst van het genoemde jaar bracht Mgr. Anzer in het oosten der missie nieuwe vijandelijkheden, waarbij ditmaal echter de daders door den mandarijn werden gestraft. Hier richtte de ijverige missionaris een tweede statie op met twee weeshuizen, een huis voor ouden van dagen, verscheidene scholen enz. Ook verheft zich daar thans een gothieke kerk, voornamelijk uit de milde bijdragen van den overleden kardinaal Melchers gebouwd.

In de jaren van 1882 tot 1885 ontving de missie uit Steyl nieuwe medewerkers. In 1884 werd Mgr. Anzer naar Europa geroepen en in het volgende jaar werd Zuıd-Sjantong officieel van het missiegebied van Mgr. Cosi afgescheiden en tot een zelfstandig apostolisch vicariaat gemaakt.

Mgr. Anzer zelf werd tot titulair-bisschop van Telepte en vicaris-generaal benoemd. Zijn wijding geschiedde in het missiehuis te Steyl, den 24en Januari 1886 door Mgr. Krementz, aartsbisschop van Keulen, onder assistentie van den bisschop van Trier en den coadjutor van Roermond. Naar China teruggekeerd, koos de nieuwe bisschop de staatkundige hoofdstad van zijn missiegebied Jen-tsjo-foe tot zijn hoofdzetel. Hij verschafte zich hier onder inachtneming van al de Chineesche formaliteiten een huis, dat evenwel verwoest werd, waarna hij zelf de stad werd uitgedreven. Ook zijn bemoeiingen in de niet ver afgelegen handelstad Tsi-ning liepen op niets anders uit dan dat hij als bedelaar verkleed midden in den nacht vluchten moest. Alle vertoogen bij de plaatselijke overheden bleven vruchteloos. Ook de diplomatieke stappen van den Franschen gezant te Peking, die toenmaals nog de beschermheer der missie was, stuitten af op de tegenwerping der Chineesche regeering, dat Jen-tsjo-foe als geboorteplaats van den ‘heilige’ en als wieg van den godsdienst onaantastbaar was. De gezant ried aan, van de stad af te zien.

In het jaar 1888 had nu de Duitsche gezant te Peking, Von Brandt, reeds het denkbeeld opgeworpen dat de Duitsche missionnarissen zich onder de hoede van Duitschland stellen zouden. Vóór dat in 1890 Mgr. Anzer zijn reis naar Europa ondernam, had hij hieromtrent reeds verschillende onderhandelingen met genoemden gezant gevoerd. Rome gaf hem volle vrijheid van handelen, maar liet hem daarvoor ook de geheele verantwoordelijkheid. Zoo werd dus op het einde van 1890 de missie feitelijk onder bescherming van Duitschland geplaatst.

Voor deze vaderlandlievende daad verleende keizer Wilhelm Mgr. Anzer de kroonorde 2e klasse met de ster, terwijl de prins-regent van Beieren hem de Michaelsorde 2e klasse met de ster schonk. Nadat Duitschland het protectoraat op zich had genomen, verscheen de Duitsche consul, vrijheer Von Seckendorff, te ļen-tsjo-foe om de hangende moeilijkheden uit den weg te ruimen. Maar ook hij moest voor den oploop, dien zijn verschijning in de stad verwekte, vluchten. Eindelijk werd in het jaar '96 op bevel van den Chineeschen keizer de zaak als volgt geregeld:

1^o. De mandarijnen der stad Jen-tsjo-foe moesten Mgr. Anzer kosteloos een huis aanwijzen als wettelijke vergoeding voor zijn verwoest eigendom.

2^o. De mandarijnen moesten hem buiten de stad ontvangen en plechtig inhalen.

3^o. De mandarijnen moesten een bekendmaking uitvaardigen, waarin de handelwijze hunner voorgangers tegenover den bisschop werd afgekeurd.

4^o. De drie hoofden der geletterden moesten gestraft en van hun rang ontzet worden.

Doordat Mgr. Anzer de uitvoering der twee laatste punten afwees, verwierf hij zich de genegenheid der belanghebbende kringen.

Met de Chineesche regeering stond hij altijd op den besten voet, wat alleen hieruit blijkt dat de keizer hem tot de waardigheid van mandarijn van den tweeden, dat is den hoogsten rang met den rooden knoop verhief. De Chineesche mandarijnen worden namelijk in negen graden verdeeld.

Op het einde van het vorig jaar vertrok Mgr. Anzer tot regeling van dringende aangelegenheden naar Europa, en terwijl hij hier was, werden, gelijk men weet, twee zijner missionarissen vermoord.

In December vereerde keizer Wilhelm den moedigen bisschop, die zich ook voor Duitschland zoo verdienstelijk had gemaakt, met de orde van den rooden adelaar tweede klasse met de ster, terwijl de prins-regent van Beieren hem het groot-commandeurskruis der orde van verdienste der Beiersche kroon verleende en hem onder de klasse der ridders in den adelstand opnam. Duitschland heeft door den ernst, waarmee het zijn protectoraatsplichten nakwam, aan alle missiën groote diensten bewezen.

Het portret op de eerste bladzijde van dit nummer vertoont Mgr. Von Anzer in Chineesche zomerhofkleedij (mangpas) met de groote, uit 128 edelsteenen bestaande mandarijnenketen.

J.R.v.D.L.