De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 15

De vervaardiging van het postzegel.

Er is op de heele wereld geen geldswaardig papier, dat meer verbreid is dan het kleine rechthoekje of vierkantje, waarmee de beschaafde mensch zijne brieven, drukwerk, pakketten enz. frankeert. De vervaardiging der postzegels in een beschaafd land zal dus des te omvangrijker zijn, daar ieder zegel onmiddellijk na het eerste gebruik zijne waarde verliest, terwijl ander geldswaardig papier achtereenvolgens in duizenden handen komt, voordat het zóó versleten is, dat het aan den dienst wordt onttrokken. Weinige jaren geleden beurden de posterijen in Frankrijk jaarlijks 170 millioen frank, in Engeland 250 millioen, in Duitschland 300 millioen, in de Vereenigde Staten 350 millioen, die door den verkoop van postzegels met kleine bedragen te gelijk werden ontvangen. Het aantal zegels, die deze ontzaglijke waarde vertegenwoordigen, kan voor de vier genoemde landen op 25 milliard gesteld worden - waarvan alleen een derde voor de Vereenigde Staten - en moet jaarlijks worden vernieuwd. De kosten voor de vervaardiging der zegels bedroegen in laatstgenoemd land jaarlijks 150.000 dollar, maar zijn in den laatsten tijd nog aanmerkelijk verminderd, nadat de regeering der Vereenigde Staten het vervaardigen der zegels, tot voor korten tijd aan particulieren opgedragen, voor eigen rekening heeft genomen.

Van de bij deze gelegenheid ingerichte en met de nieuwste toepassingen op technisch gebied toegeruste postzegeldrukkerij der Unie zullen wij den lezers een beeld trachten te geven.

Daar aan een onberispelijke en keurige uitvoering der zegels in de Vereenigde Staten veel waarde wordt gehecht - men beschouwe slechts de in 1893 in ontzaglijke menigten in omloop gebrachte Columbus-zegels, die ieder voor zich een klein kunstwerk van kopergravure zijn - vereischt natuurlijk de vervaardiging der platen, van waar later de zegels worden gedrukt, bijzondere zorgvuldigheid. De koperplaten, die bij het drukken als matrijs dienen, zijn ieder met de gravure van 400 in rijen geplaatste postzegels bedekt, die afgedrukt worden op een groot vel, dat dan weer in vier kleinere vellen, elk van 100 zegels, verdeeld wordt. Ieder van de zes persen, die op het oogenblik in de Amerikaansche bondsdrukkerij in werking zijn, werkt met vier platen te gelijk, kan dus met één slag 1600 of in iedere minuut 16000 zegels drukken. Werken alle persen te gelijk, dan kunnen in ieder uur ongeveer 60.000 en op één dag 600.000 vellen (ieder van 100 zegels) vervaardigd worden, die als waarde de kleinigheid van zes millioen franken vertegenwoordigen.

Op de persen zelf worden nu de verschillende processen bijna zonder hulp der arbeiders, maar met verbazingwekkende snelheid verricht. De koperplaat wordt onder een met kleurstof gedrenkten cilinder geschoven, en de kleur is in een oogenblik over de heele plaat verspreid, die nu onder een zich automatisch wentelend wrijfkussen komt. Hier wordt de kleur in de gegraveerde uithollingen gewreven en de overschietende kleurstof door een werkman met een vlugge handbeweging verwijderd. Ook voor deze bewerking is maar eenige seconden tijd; reeds is de plaat in de eigenlijke pers gekomen, waar een meisje al een vel gereed houdt, dat het volgende oogenblik met 400 zuivere zegelafdrukken bedekt is. Daar iedere machine vier platen heeft, spelen de verschillende processen in onafgebroken volgorde en met bewonderenswaardige vlugheid af. De vellen worden den werklieden in bepaalde getallen toegeteld en gecontroleerd.

Natuurlijk is het vervaardigen der zegels met het drukken nog niet afgeloopen. Als de vellen versch van de pers komen, gaan ze onder eene hydraulische pers, die ze gladgestreken aflevert. Met den kant, waarop de presidentskop staat, naar beneden, worden ze op een doek zonder eind gelegd en glijden onder cilinders door, waarvan de bovenste, sterk verwarmd en met kleefstof voorzien, een dun laagje gom over den achterkant der zegels uitspreidt. Nu komen de vellen, na door een electrischen ventilator gedroogd te zijn, in handen van den werkman, die ze opstapelt en ze nogmaals door een hydraulische pers laat glad strijken. Vervolgens moeten de vellen nog eens stuk voor stuk ter hand worden genomen, om onder de perforeermachine te worden gelegd. Eindelijk gaat het vel nog over een mes, dat het in vier kleinere vellen van 100 zegels verdeelt, en nu pas kan het sorteeren en verpakken in bundeltjes van 100 vellen of 10.000 volgen. Niet minder dan 400.000 van zulke bundeltjes verlaten ieder jaar de postzegeldrukkerij der Vereenigde Staten. De kosten, die de vervaardiging meebrengt, beloopen 500.000 frank, zoodat het vervaardigen van iedere honderd zegels iets meer dan een halven cent kost.

In vergelijking met vroeger, toen de zegels door particulieren werden gedrukt, wordt thans meer dan 200.000 frank uitgespaard.

Men ziet hieruit tevens, dat landen als bij voorbeeld de Middel-Amerikaansche republieken, die ieder jaar nieuwe series laten drukken, niet zoozeer voor het gebruik der bewoners, als wel voor de postzegelliefhebbers, er een schoonen duit aan verdienen. De drukkosten van honderd zegels bedragen iets meer dan een halven cent, onverschillig natuurlijk of het een zegel van een cent of van een rijksdaalder is. Voor de postzegelverzamelaars is dat niet hetzelfde, die vlassen natuurlijk het meest op de ‘hooge waarden’, en voor een zegel van b.v. tien peso's hebben ze heelwat over.

San Salvador, Nicaragua en Honduras - om slechts deze drie moderne roofstaten te noemen - leveren heele series van hun zegels, van één centavo tot tien peso's, (een peso is bijna een rijksdaalder) voor een appel en een ei, en toch is het, daar zoo'n volledige serie nog lang geen cent van drukken kost, een voordeelig zaakje. Bovendien zijn de zegels inderdaad prachtig en een sieraad in eenen album.

Maar dit neemt niet weg, dat de kenners de schouders ophalen voor deze ‘prentjes’ en de voorkeur blijven geven aan zegels uit een

[p. 71]

tijd, toen de menschelijke vindingrijkheid het speculeeren op de beurs der postzegelliefhebbers nog niet had uitgevonden. Zoo zullen de prachtige kopergravures der Middel-Amerikaansche Staten niet in staat zijn, de veel eenvoudiger zegels der Duitsche Staten bij voorbeeld uit de albums te verdringen. Deze blijven nog altijd het meest gezocht, en voor de zeldzame zegels van Bremen, Oldenburg en Mecklemburg (die maar kort in omloop zijn geweest en in een tijd, toen van postzegels nog betrekkelijk zeer weinig gebruik werd gemaakt, daar de correspondentie toen niet het honderdste part bedroeg van thans) worden door liefhebbers hooge prijzen betaald.

Toch zijn de zegels der Duitsche Staten nog niet eens de duurste. Onder dit opzicht spannen de kroon, wat Europa betreft, de eerste zegels door Moldavië uitgegeven, een paar krantenzegels van Oostenrijk en het drie-lire-zegel van Toskane, en buiten Europa de eerste uitgifte van zegels van Britsch-Guiana, Mauritius, Réunion en de Sandwich-eilanden.

Voor gewone stervelingen is daar natuurlijk niet aan te komen. Die mogen al blij zijn, als zij de minder zeldzame zegels een plaatsje in hun album kunnen inruimen. Maar ook dan nog blijft het een liefhebberij, die, mits verstandig beoefend, een nuttige zijde kan hebben, daar ze den verzamelaar als ongemerkt een schat van kennis op het gebied van geschiedenis, aardrijkskunde, land- en volkenkunde enz. bijbrengt. Doch ook hier, evenals bij alle liefhebberijen, dient voor overdrijving gewaakt, en in onzen tijd van verzamelmanie is het misschien meer dan ooit gewenscht, te waarschuwen voor de schaduwzijde van een overigens niet alleen onschuldige, maar vaak zelfs nuttige en leerzame liefhebberij.

R.W.