De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

[p. 265]

[Nummer 34]

De ‘nije mester.’ door Ravo.

I.
Naar het vergelijkend examen.

De Hoogmis is uit. Op het plein der schilderachtig, tusschen hoog geboomte half schuilgaande kerk, staat nog een groepje jonge landbouwers geposteerd, om, zooals dat meestal overal in dorpen de gewoonte is, de jeugdige boerinnetjes op te wachten en aan deze of die, welke er, naar gelang van den smaak van den bewonderaar, aardig uitziet, een verliefd lonkje toe te werpen. De oudere landbouwers zijn reeds voor het meerendeel de schuin tegenover de kerk gelegen herberg ‘de Gouden Druif’ binnengegaan, om vóór den maaltijd er een of meer, ter opwekking (?) van den eetlust, te pakken, en nadat de voorwerpen van hun belangstelling zich hebben verwijderd, enkele vergezeld van haar ‘Flip,’ treden ook de jongelieden de gelagzaal in.

De meer bejaarden zitten aan tafeltjes, beladen met de noodige ‘glèskes klaore mit suiker’ en de jongeren hoopen zich opeen in het aaugrenzend vertrek, om te zien, wie van de twee biljartspelers - sterke ‘speulers’ -, die zoo juist een partij begon nen, het winnen zal.

Evenwel is niet, als anders, hun aandacht onverdeeld bij het spel. Nu en dan klinkt een lach, als gevolg van de een of andere ondeugende opmerking, en herhaaldelijk worden eenige hoofden omgewend naar zeker hoekje in de gelagkamer. Dat hoekje heeft ook de opmerkzaamheid der ouderen getrokken. Wat daar gezien wordt is trouwens geen alledaagsche verschijning in het Noordbrabantsche dorp B.; 'n lange ‘baord’ is daar altijd zeker van een meer dan gewone, meer dan verdiende belangstelling. En de man, die in het bewuste hoekje de nieuwsgierigheid der dorpelingen opwekt, is in het bezit van zulk een sieraad, lang, breed, stoppelig en bruin. Had de eigenaar er van een geschoren gezicht gehad, - betrekkelijk klein als hij is, volstrekt geen figuur om door houding of gelaat indruk te maken, zou hij wellicht als vreemdeling hoogstens vluchtig de attentie waardig zijn geacht, maar nu, met zijn ‘schrummelijken baord’ was hij bepaald een soort van natuurwonder in de oogen der B.....naars, geen ‘natuurwonder,’ ontzag inboezemend als een staartster, maar zoo iets in den geest van 'n kalf met twee koppen.

Hij was wel is waar op dat oogenblik de eenige gebaarde niet in het dorp, want de dokter en de veldwachter droegen een kortgeknipten vollen baard, de notaris een paar bescheiden blonde bakkebaarden, de candidaat-notaris een knevel, maar zulk een aanhangsel behoorde tot de rariteiten.

de roover gevangen, naar de schilderij van rodolphe ernst.

Het bijeensteken van de hoofden en het ietwat geheimzinnig gefluister, - een gefluister nog luid genoeg, om op eenige passen afstands te worden verstaan - zeiden duidelijk dat men zich bezighield met de oplossing van het gewichtige vraagstuk, ‘wie dieje kèl wel zijn kos.’ En het resultaat der gewisselde opmerkingen

[p. 266]

én gissingen was, dat hij waarschijnlijk was ‘'n sollestant’ naar de vacante onderwijzersplaats, want den volgenden dag zou er vergelijkend examen plaats hebben. Of - veronderstelden de meest voorzichtigen - kon hij bijgeval een socialist zijn? Hij zag er vreemd genoeg voor uit...

De twijfel behoefde echter niet lang te duren; zekerheid omtrent 't geen hij was, of liever: omtrent 't geen hij kwam doen, verschafte de ‘snoeshaon’ zelf, toen hij, de gazet neerleggend, waarin hij gelezen had, bij het betalen van den kastelein de vraag stelde, of er al meer sollicitanten voor het te houden examen waren aangekomen.

‘Veur zòveul as ik weet, nie, - dan zij-de gij den ennige, maor 't is nog vruug, misschiens kommen er nog wel 'n paor.’

De vreemdeling informeerde nu naar de woning van den burgemeester en vertrok, door een paar dozijn oogen nieuwsgierig nagestaard; maar nog lang nadat hij was heengegaan, bleef hij het middelpunt van de gesprekken en - immers ook onder den boerenstand is wat jong is ondeugend - het mikpunt van goedkoopen spot. Hoe kon iemand het toch in zijn hoofd krijgen, om met zulk een baard naar de vacante onderwijzersplaats van B. te dingen?

‘Det waor ummers 'nen mins, urn de keinder de stuipen op 't lijf te jaogen!’ Al waren ze doordrongen van het besef der noodzakelijkheid dat ‘mester’ iemand moest zijn, met wien het jonge goed niet liep te spelen, zulk een vogelverschrikker, dat was al te bar!

De meer bejaarden waren minder beslist in hun alkeurend oordeel, want eigenlijk kwam 't er alleen op aan, of het een bekwame ‘mester’ was, maar tòch, die groote, ruige baard was al te zeer in tegenspraak met de gewoonte. De vorige meester was zoo glad als een ei, - ten minste van Zaterdagavond tot Maandagmorgen; van Maandag tot den volgenden Zaterdag leek zijn tronie meer en meer op een rasp -, en voor zoover menschenheugenis reikte, had nog nooit in de school van B. een gebaarde ‘mester’ den schepter gezwaaid.

Geen wonder derhalve, dat men dien dag in nagenoeg alle gezinnen van B. den mond vol had van ‘diejen vremden kèl’ en dat op zijn middagwandeling na zijn bezoek aan den burgemeester de gebaarde niet juist welwillende blikken op zich zag gericht. Dat scheen hem intusschen niet te hinderen; hij had wel eens meer den weerzin ondervonden, dien dorpelingen hebben van met hun eenvoudige zeden en gewoonten niet strookende gebruiken. In dat bewustzijn had hij er zelfs aan gedacht, zijn baard, ‘op het altaar dier vooroordeelen ten offer te brengen’ - dit stijlvolle beeld had hij gebezigd tegenover een collega, met wien hij de gewichtige kwestie had behandeld -, maar bedenkend, hoe weinig kans van slagen hij wellicht had en dat aan het onderwijzersbaantje geen hooger traktement dan 1100 verbonden was, had hij besloten het belangwekkendste dat aan hem was en waardoor hij veel onbeduidends maskeerde - teekenachtige gebaarde koppen verliezen door schaar en scheermes vaak hun gansche karakter - liever te behouden, op gevaar af zelfs, dat het een beletsel voor zijne benoeming kon stellen. Bleek de vijandigheid tegen zijn baard onverwinnelijk, en uitte zij zich bij geval in het uitblijven van de kleine geschenken, die de vrien schap onderhouden, als daar was: zijn aandeel in het ‘geslacht’, eieren, melk, boter enz., dan kon hij er altijd nog toe overgaan, het voorwerp van afkeer te verwijderen. Dat zou bovendien de boeren gunstiger jegens hem stemmen dan wanneer hij dadelijk voor dien afkeer ware bezweken, want, redeneerde hij, naar de zwaarte van het gebrachte offer zouden zij de beteekenis en waarde van de door hen behaalde overwinning schatten.

Met deze wijsgeerig-menschkundige bespiegelingen, met dit vergezicht van metworsten, varkensribbetjes, carbonaden, hammen, eierstruiven en chocoladeketels had de heer Stoppels - dat was de naam van onzen paedagoog - zich onledig gehouden, totdat hij in ‘De Gouden Druif’ onder de dekens kroop. Vooraf had hij in de gelagkamer nog even kennis gemaakt met een kort te voren aangekomen mede-sollicitant, een broodmager jong manneke, waarvan het meest in het oogloopende was de breede hooge witte boord, die als een witgepleisterde muur zijn langen, mageren nek omsloot, waarboven de dunne blonde, bakkebaarden als verdroogde varens uitstaken.

Terwijl de heer Stoppels - het hoofd gedekt door een witte slaapmuts, die het ontzagwekkende van zijn voorkomen totaal vernietigde - in zijn bed den slaap afwachtte, vatte hij in het kort de indrukken van den dag in zijn brein samen en was over de uitkomst van de som nogal voldaan.

Immers, bij een vergelijking tusschen hem en zijn bijna doorzichtigen concurrent, gegeven dezelfde bekwaamheden, zou de uitspraak, ondanks zijn sapeursbaard, ongetwijfeld in zijn voordeel zijn, en voor zoover het korte onderhoud, dat hij met het blonde kereltje had gehad, toeliet dezen te beoordeelen, zou hij het - zoo niet op het laatste oogenblik nog meer sollicitanten kwamen opdagen - best klaar spelen, te meer daar zijn concurrent een voor zijn ambt onmogelijken naam droeg. Een onderwijzer, die Uiltje heet, is reeds voorbestemd om tot speelbal te dienen van de schooljeugd. Zijn rust was dan ook weldadig; op zijn tanig gelaat lag een breede glimlach, als bengelde een metworst zonder einde boven zijn half geopenden mond.

II.
In afwachting.

Het vergelijkend examen heeft plaats gehad. 't Is niet schitterend geweest. Trouwens, wie kon verwachten, dat voor het traktement, te B. toegekend, een heirleger van knappe koppen zich het vuur uit de sloffen zou loopen. Zoo dachten er ook degenen over, die het examen afnamen, ondanks het weinig bevredigend getal punten, door de sollicitanten behaald.

In de practische toepassing stond Stoppels wel eens op gespannen veet met de naamvallen, in zijn opstel kwam wel het woord ‘fatsoendelijk’ voor, in de aardrijkskunde goochelde hij soms met de landen en steden, in zake geschiedenis kende hij een massa jaartallen en feiten, maar niet altijd het verband der gebeurtenissen, en in het rekenen muntte hij al evenmin uit, maar daartegenover stond dat Uiltje weinig beter was. Intusschen, zoo diens naam den raad niet een ernstig bezwaar ware geweest, zou aan hem de benoeming zijn ten deel gevallen; nu echter, bij het geringe verschil in punten, oordeelden de vroede vaderen van B. het wijzer, hunne keuze op No. 2 der voordracht, den heer Christoffel Stoppels, te vestigen.

De heer Stoppels verkeert inmiddels in niet geheel en al onbezorgde afwachting van het officieele schrijven, dat hem zijne aanstelling tot schoolhoofd van B. melden zal. 't Ziet er dan ook in zijn woning, een paar niet te ruime kamers met een keukentje op een derde verdieping van een vrij onaanzienlijke buurt in 's rijks hoofdstad, niet zeer rooskleurig uit. Het mobilair der huiskamer bestaat uit het hoogst noodige: een ronde mahoniehouten tafel, bezaaid met brandvlekken en uitgebeten kringetjes, een zestal dito stoelen met verschoten trijpen zittingen, waaruit hier en daar een dotje paardehaar puilt, een linnenkastje van geverfd hout, een gebarsten spiegel in verbleekt vergulde lijst, een boekenrekje en eenige photographische portretten tegen het smoezelig, gebarsten en gelapte behangselpapier van den wand, - ziedaar, als we nog een verkleurd vloerzeil genoemd hebben, nagenoeg alles.

De indruk, welken men van het geheel krijgt, getuigt van moeilijke tijden, een levensstrijd van kommer en ontbering. En daarvan spreken niet alleen de meubels, maar ook de personen. De heer Stoppels draagt een tot op den draad versleten vettig huisjasje en een dito mutsje op het borstelige hoofd, terwijl zijn voeten steken in vuilgele wollen sokken en doorluchtige sloffen, en zijn bleeke vrouw, gekleed in een niet al te zindelijke verschoten japon, zijn viertal kinderen naar het hart van Beets, ten minste zoo dat hart nog altijd dweept met een jongenspet, waarvan de klep half is losgetornd, een kiel of blouse met een flinken winkelhaak er in en 'n paar inktmoppen er op, een verwarden haarbos, nagels met rouwrandjes en druipsteenneuzen, - dat alles en bovendien het zekere ‘ick en weet niet wat,’ een gezin omzwevend, dat het verre van breed heeft, doet onvermijdelijk denken aan een minimum-lijder, aan aardappelen met meel-en-azijn-saus, aan pap met vuursteenen, aan droge of met een dun laagje margarine besmeerde boterhammen, aan koffie van cichorei, aan derde thee-aftreksel.... Doch luisteren we even naar het gesprek, juist door het echtpaar Stoppels gevoerd.

‘Zou ge werkelijk denken,’ vraagt de vrouw des huizes met een neusgeluid, ‘dat ge nog kans hebt, Stoppels?.... Me dunkt, 't duurt zoo lang.’

‘Wel zeker denk ik dat,’ antwoordt de toegesprokene, zijn vrouw een blik toewerpend, waarin hij een fier zelfbewustzijn wil leggen, wat hem evenwel niet geheel gelukt. Althans zijn vrouw wordt er niet door gerustgesteld, al herhaalt hij ook voor de zooveelste maal de verzekering, dat hij een prachtig examen heeft afgelegd en ongetwijfeld het hoogste getal punten door hem is behaald.... Nu ja, er ontbrak hier en daar 'n kleinigheid aan, doch dat kon niet van invloed zijn.

‘Maar man,’ herneemt juffrouw Stoppels, ‘het is toch wel eens meer gebeurd, dat gij het zeker dacht te hebben....’ (‘Uiltje,’ onderbreekt thans ginnegappend de oudste telg die dien naam, bij het verhaal van Stoppels' reis uit vaders mond opgevangen, blijkbaar erg aardig vindt en een dankbaar gehoor bij de andere telgen vindt, welke het allen uitgierden van lachen.)

‘Stilte, jongens!’ beveelt Stoppels met gefronste wenkbrauwen, ‘en anders naar den zolder!’

‘Ik wou maar zeggen,’ hervat juffrouw Stoppels, ‘dat 't meer dan eens, dat gij 't zeker dacht te hebben uwen neus is voorbijgegaan... 't Zou verschrikkelijk zijn als 't weer zoo liep,’ - Stoppels meent in den hoek weer een gefluisterd ‘Uiltje’ en geproes te hooren en werpt een gestrengen blik daarheen - ‘want ik weet waarlijk geen raad, ik heb nog maar....’

‘Kom, jongens,’ gebiedt Stoppels, ‘naar buiten, 't is lief weer, en moeder en ik hebben wat met elkander te bepraten.’

Dat behoefde niet tweemaal gezegd; in een oogwenk zijn de vier kinderen, met de hun eigen zorgeloosheid te midden der beangste zorgen, onder den uitroep: ‘dag pa, dag moe!’ weggestoven en hollen, tuimelen schier hals over kop de glibberige trap af, zoodat moeder, ofschoon daaraan gewoon, haar hart vasthoudt.

‘Gelukkig dat ze nog niet meevoelen wat we al geleden hebben,’ zucht juffrouw Stoppels, en een paar tranen rollen over haar magere wangen.

‘Ga voort, vrouw,’ sprak Stoppels, nadat het geraas had opgehouden, ‘gij zegde....’

‘Ik zei, dat ik nog maar 'n paar franks in huis heb en.... er is niets meer te verpanden - een diepe zucht -, letterlijk niets, want zooals gij weet is zelfs mijn wintermantel al weggebracht.... En al zoudt ge den post krijgen, als we niet aan reisgeld worden geholpen en aan 'n beetje geld, om eenige panden te lossen en om in de eerste weken te B. van te leven, dan is 't me nog 'n raadsel, hoe 't zal moeten gaan.’

Dit een en ander schijnt op den heer Stoppels, ondanks zijn beslistheid van zooeven, ietwat benauwend te werken: zijn voorhoofd vertoont ten minste plooien en hij staart eenige seconden naar de gapende punt van een zijner sloffen, als zocht hij daar de X van het rekenkundig vraagstuk, door zijn vrouw opgezet.

‘Kom, kom, Marie, moed gehouden,’ voegt hij eindelijk, zijn vrouw naderend en haar een kus gevend, toe,.... ‘ter crucem ad lucem, na lijden komt verblijden’ - Stoppels had aanvankelijk roeping gevoeld voor het kloosterleven en Latijn geleerd - ‘ik doe immers mijn best, en meer kan een mensch niet doen.’

‘Nee, Stoppels,’ antwoordde zijn vrouw, half getroost vooral door het ‘argument’ der omhelzing van haar ‘doodgoejen man’; ‘nee, uw best doet ge inderdaad, aan u ligt het niet.... alleen maar, ziet gij, man....’

‘Nu, wat dan?.... O, ik begrijp het al, gij bedoelt mijn driftigheid, die oorzaak is geweest...’

‘Och,’ valt zijn vrouw in de rede, ‘dat is

[p. 267]

eenmaal een afgedane zaak.... ik wou maar zeggen.... in het vervolg....’

‘Nu, vrouwtje, dat beloof ik u.... het zal wel strijd kosten, maar....’

Rumoer op de trap doet Stoppels den zin afbreken.

‘Te deksel,’ mompelt hij, ‘zouden de kinderen alweer boven komen?’

Nauwelijks zijn die woorden over zijn lippen, of zijn oudste jongen valt met de deur naar binnen en rent hijgend,.... ‘Pa 'n brief! krijg ik de postzegels!....’ op Stoppels af.

Stoppels verschiet van kleur, na een vluchtigen blik te hebben geworpen op de enveloppe, - zijn vrouw ziet hem angstig vragend aan.... ‘'t Is van B....’ zegt Stoppels, aarzelend den brief te openen, waarvan de inhoud van zoo grooten invloed op zijn naaste toekomst zou zijn. Hij vermant zich echter.... zijn oog doorloopt snel het schrijven.... en....

‘God heeft uitkomst gebracht, Marie, ik ben benoemd!’ roept hij blijde uit.

En terwijl het echtpaar elkander aanstaart, zij schreiend van vreugde, hij plotseling weder ten volle zijn waardigheid gevoelend, mengt de knaap zich in dat zwijgend tafereel met de vraag, of hij nu den grooten vlieger krijgt, die hem beloofd is, en springt, na een bevestigend antwoord, jubelend om zijn ouders, om het volgend oogenblik weder pijlsnel weg te stormen, de trap af, ten einde de blijde boodschap omtrent zijn vlieger aan zijn broers en zusje mee te deelen. Binnen minder dan geen tijd zijn nu ook dezen weer boven, om ieder voor zich zijn particuliere ‘belangen,’ een sinds lang onvervuld gebleven belofte, te bepleiten. En aan aller wensch zou worden voldaan, 't was op dat oogenblik in Stoppels' gezin - boter tot op den boôm!

(Wordt vervolgd.)