De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 14

[p. 241]

[Nummer 31]

Klatergoud.
door J. Vesters Jr.
(Vervolg.)

Langzamerhand begonnen de genoodigden te komen, en Van Schalkwijk was verplicht, zich een oogenblik met ieder hunner te onderhouden en complimenten van hen in ontvangst te nemen over de smaakvolle inrichting en het keurige geheel. Hij moest een opgewekt gezicht vertoonen en de gewone banale antwoorden geven, die in het groote komediespel der maatschappelijke betrekking nu eenmaal tot den goeden toon behooren, terwijl ze in waarheid onoprechtheid en huichelarij aankweeken, daar niet het tiende deel gemeend is van de aangename dingen, die men elkaar zegt.

De nijveraar was als op de pijnbank. De gedachte, dat zijn zoon een dief was, dat zijn naam geschandvlekt zou zijn, indien de diefstal ruchtbaar mocht worden, dat ook zonder dat zijn naam reeds was bezoedeld, kwelde hem onophoudelijk. Ja, het was hem soms, of de menschen hem wilden toeroepen, dat zijn zoon gestolen had, en als een paar personen fluisterend stonden te praten, meende hij dat ze het daarover hadden. Had hij een oogenblik kalm kunnen nadenken, dan zou hij hebben begrepen dat dit niets anders kon zijn dan een begoocheling, een spel van zijn verhitte verbeelding, maar hij kon thans niet kalm nadenken, en hoe meer het oogenblik naderde, waarop de plechtigheid der opening zou plaats hebben, des te zenuwachtiger werd hij.

Van Schalkwijk zou er geld voor gegeven hebben, indien ze niet vandaag moest plaats hebben, indien hij ten minste een uur had gehad om alleen te zijn en te overwegen wat hem te doen stond, indien hij zijn overkropt hart had kunnen lucht geven. Daar zag hij zijn vrouw en Lucie aankomen, beiden glimlachend en met een bekoorlijke neiging de groeten der aanwezigen beantwoordend. Ze wisten dus blijkbaar nog niets, en al woog het hem ook als lood zoo zwaar op het hart, toch besloot de industrieel haar nu althans niets te zeggen.

Maar den scherpzinnigen blik van zijn vrouw was het niet ontgaan, dat haar man er, ondanks zijn pogingen om er niets van te laten blijken, verstoord uitzag. Zij vermoedde er de reden van, en hem even ter zijde nemend, vroeg ze: ‘Wat scheelt er aan, Henri?’

‘Kunt ge dan iets aan mij zien?’ vroeg hij.

‘Zeker, en het moet iedereen in het oog vallen. Gij hebt een brief gehad van Freds patroon?’

‘Hoe weet ge dat?’ vroeg Van Schalkwijk opnieuw.

geweldige jagers, naar de teekening van f. specht.

[p. 242]

‘Fred is thuis, hij heeft mij alles verteld.’

‘En wat hebt gij gedaan?’

‘Gedaan? Niets, natuurlijk. Wat moest ik doen?’

‘Zoo'n ellendige kwajongen!’ bromde Van Schalkwijk opnieuw tusschen zijn tanden.

‘Hoor eens, Henri, wees nu verstandig,’ drong zijn vrouw aan. ‘Het is erg, maar daar is nu eenmaal niets aan te doen. Wij zullen het geld geven en gij kunt den jongen eens flink onder handen nemen. Maar plaag u daar nu niet verder mee. Ge schiet er niet alleen niets mee op, maar de menschen zullen stellig denken dat er iets gaande is, en gij weet, dat ze allicht geneigd zijn het ergste te denken. Of meent gij, dat ook ik er niet door van streek ben gebracht, - en toch zet ik een lachend gezicht. Het moet!’

‘Maar ik kan het niet,’ betuigde Van Schalkwijk. ‘Mijn goede naam, mijn eer, door dien kwajongen door het slijk gesleurd!’

‘Henri, wind u nu zoo niet op. Denk er liever aan, wat u wacht. Toe, wees nu redelijk en toon u sterk. En nu moet ik mij weer bij de andere damen voegen, anders zou men gaan denken, dat wij iets heel gewichtigs hadden te bespreken.’

Met een glimlach en een stralend gezicht, als om te toonen dat zij volkomen gelukkig was, verliet zij haar man, die van zijn kant op de leden der commissie toetrad. Ja, zijn vrouw had inderdaad gelijk, hij moest voor een oogenblik vergeten dat hij vader was, om alleen te denken aan zijn qualiteit van voorzitter van het comité. Hoe bewonderde hij de wilskracht van zijn vrouw, aan wier gezicht niemand iets kon zien, - dat zij eigenlijk geen hart had, bedacht hij niet, en toch, dat was hoofdzakelijk de reden, dat zij zich zoo kalm kon toonen.

Een kwartier later waren de genoodigden en de damen in de ontvangstzaal bijeen. Ook Westra was er met zijn gezelschap, maar uit bescheidenheid hielden zij zich op den achtergrond, niet zonder een protest van oom Frans, die beweerde, dat zijn neef in de eerste rij vlak bij den minister hoorde te staan, want dat geen van al die heeren in hun deftige jassen en hooge hoeden en die damen in haar lichte, kleurige toiletten, zooveel tot opluistering van de tentoonstelling hadden bijgedragen, als hij met zijn uitvinding. Met een zacht lijntje wist men echter den weerbarstigen oom vrede te doen hebben met de plaatsen, die men had ingenomen.

Hoezeer zij zich ook op den achtergrond hielden, toch waren zij aanstonds opgemerkt door Lucie van Schalkwijk, die met haar moeder een plaatsje heel vooraan had ingenomen, en er zich allesbehalve gesticht over toonde, dat het gezelschap van een ondergeschikte haars vaders in de onthaalzaal was toegelaten. Maar wat het verwaande meisje het meest griefde en haar haat tegen den ingenieur nieuw voedsel gaf, was, dat Nelly van Deinse er in haar eenvoudig kleedje veel bekoorlijker en beminnelijker uitzag dan zij met al haar opschik. Men weet, dat wie zich aan iemands ijdelheid vergrijpt, maar zelden op vergiffenis heeft te hopen, - Lucie nu zou het haar nooit vergeven.

De op zachten toon gevoerde gesprekken verstomden, toen de minister van Waterstaat werd binnen geleid. Het zoo lang verbeide oogenblik was aangebroken. Er werd een open ruimte gevormd in den vorm van een halven cirkel; de minister, met den heer Van Schalkwijk aan zijn rechter- en den burgemeester aan zijn linkerhand, trad vooruit en hield een korte toespraak, waarin hij het nut van tentoonstellingen betoogde en zijn beste wenschen uitsprak voor het welslagen van deze.

Mevrouw Van Schalkwijk en Lucie luisterden ademloos toe. Zou het komen, het gewichtige woord, waarop zij hoopten? Een oogenblik vreesden zij, dat haar verwachting zou worden teleurgesteld, maar zij vatten weer moed, toen de minister, na even gewacht en den kring rondgekeken te hebben, vervolgde:

‘En nu, mijne heeren, mag ik niet eindigen, zonder mijn dank te hebben betuigd aan de industrieelen, die door hun inzendingen het houden dezer tentoonstelling hebben mogelijk gemaakt, mijn dank betuigd aan de mannen, die daartoe het initiatief hebben genomen en geen moeite of opoffering hebben geschroomd, met name aan den volijverigen voorzitter van het comité, den heer Van Schalkwijk, als industrieel zoo gunstig bekend.’

Zou dat alles zijn? vroeg mevrouw Van Schalkwijk zich af, uiterlijk kalm en glimlachend als altijd, maar inwendig in geweldige spanning en opgewondenheid. Neen, de minister had nog meer te zeggen, het kon niet anders zijn dan hetgeen zij zoo vurig verlangde.

‘Als bewijs van belangstelling der regeering in deze tentoonstelling’ - zoo besloot Zijne Excellentie - ‘en als welverdiende hulde aan den man, die de ziel is dezer loffelijke onderneming, heb ik het genoegen u mee te deelen, dat het Hare Majesteit de koningin-regentes behaagd heeft, den heer Van Schalkwijk te benoemen tot ridder in de orde van Oranje-Nassau.’

Het was doodstil, toen de minister deze laatste woorden langzaam en met nadruk uitsprak; nu ze gesproken waren, werd het rumoerig in de zaal.

Van Schalkwijk verzocht met de hand stilte en betuigde met een enkel woord den minister zijn dank voor de hem te beurt gevallen onderscheiding, die hij verre was van te verwachten, een groot deel van de hem gebrachte hulde overbrengend aan zijn medeleden van het comiteit.

Mevrouw Van Schalkwijk dacht niet meer aan het gebeurde met Fred: haar man geridderd, dit denkbeeld, dat zij al zoo lang had gekoesterd, was thans verwezenlijkt. Met een betooverenden glimlach nam zij de gelukwenschen in ontvangst van de damen in haar omgeving, terwijl Lucie overmoedig in de richting van den ingenieur en diens gezelschap keek. Het was een triomf voor hare ijdelheid en hare eerzucht, wellicht nog het meest door de afgunst, die zij wel begreep dat de haar vader te beurt gevallen onderscheiding zou verwekken. Afgunst moge een leelijke trek zijn in de menschelijke natuur, een nog veel leelijker is het, zich te verkneukelen in de afgunst, die men uitlokt.

Maar Lucie vergiste zich toch, indien zij dit laatste gevoel bij den ingenieur aanwezig waande. Hij gunde Van Schalkwijk van harte diens ridderorde, en dit niet alleen, hij was ook van oordeel, dat de industrieel ze door al zijn bemoeiingen ten volle verdiend had.

Zijn oom Frans was echter van een ander gevoelen. ‘Als iemand hier een ridderorde verdiend heeft, dan zijt gij het, Karel. Voorzitter zijn van een tentoonstellingscommissie is zoo'n heksenwerk niet, maar een uitvinding doen zooals die van u, daar is meer toe noodig. Enfin, uw dag zal ook wel eenmaal komen,’ besloot de goede man, zijn neef op den schouder kloppend.

‘We zullen het maar hopen, oom,’ antwoordde de ingenieur lachend, ‘ik heb er ook nog den tijd voor.’

Van Schalkwijk was met de hem ten deel gevallen onderscheiding niet zoo gelukkig als hij het zich zelf nauwelijks een paar uur geleden had voorgesteld. Dien avond zouden de bladen melden, dat de heer Van Schalkwijk, voorzitter van het tentoonstellingscomité en lid der Provinciale Staten, benoemd was tot ridder in de orde van Oranje-Nassau, - en daaronder meende hij in vlammende letters het bericht te lezen, dat Fred van Schalkwijk een dief was.

XVI.

‘Het zal een lieve avond zijn, Henri,’ zei mevrouw Van Schalkwijk, met welgevallen naar het knoopsgat van haar man kijkend, waarin sedert een paar dagen het lintje der Oranje-Nassau-orde zichtbaar was.

‘Een lieve avond.... ja,’ antwoordde Van Schalkwijk, na een paar oogenblikken gewacht te hebben, als waren zijn gedachten elders. ‘Ja, als alles goed afloopt.’

‘Als alles goed afloopt?’ herhaalde mevrouw verbaasd. ‘Hoe heb ik het nu met u, Henri? Alles is naar onze wenschen, zelfs boven onze wenschen gegaan, zoodat er waarlijk geen reden is, thans kleinzielig bang te zijn. Uit handen van den minister hebt ge een ridderorde gekregen, die u door honderden benijd wordt. Uw inzending op de tentoonstelling heeft furore gemaakt en alle bladen hebben er van vol gestaan. Uwe uitvinding....’

‘Die van Westra,’ verbeterde van Schalkwijk.

‘Goed, die van Westra,’ hernam mevrouw, ‘maar Westra is bij u in dienst, en de bladen hebben dan ook doen uitkomen, dat ze in uw fabriek vervaardigd is. Ik wilde maar zeggen, dat het een prachtige reclame is, wat gij trouwens al aanstonds aan de ingekomen bestellingen hebt kunnen merken. Me dunkt, dat we uiterst tevreden mogen zijn.’

‘En dan die affaire met Fred?’

‘Ja, daar komt gij elken keer op terug, maar is ze wel waard, dat gij daar zooveel gewicht aan hecht? Gij hebt het toch met zijn gewezen patroon weten te schikken, en voor het oogenblik is de jongen goed geborgen bij mijn broer.’

‘Ik zou hem toch liever ergens anders gezien hebben, want ge weet zoo goed als ik, Louise, dat jonker Otto nu juist geen geschikte Mentor voor Fred is.’

‘Een Mentor, nu ja,’ hernam mevrouw een beetje wrevelig, ‘maar we mogen toch blij zijn, dat die hem bij zich heeft willen nemen, tot we een betrekking voor Fred gevonden hebben. Thuis mocht Fred niet zijn, want dan had iedereen geweten, dat hij zijn betrekking kwijt was, en dan hadden wij allerlei onaangename en lastige vragen te beantwoorden gehad. Nu kraait er geen haan naar.’

‘Maar met dat al blijft hij toch een dief,’ zei Van Schalkwijk somber, ‘en wat er van den jongen terecht moet komen, weet God. Hij is letterlijk onverschillig voor alles. Ik heb hem flink onder handen genomen, maar het scheen niet den minsten indruk op hem te maken, ja, hij durfde mij in mijn gezicht zeggen, dat het onze eigen schuld was, dat wij hem maar anders hadden moeten opvoeden. Dit weet ik wei: als hij nog eens zoo iets uithaalt, laat ik hem aan zijn lot over.’

‘O, maar het zal wel een goede leer voor hem geweest zijn,’ verzekerde mevrouw, die er echter niet bijvoegde, dat ze Fred in het geheim een flinke som gelds had toegestopt, evenals den jonker, die weer met zijn oud gebrek had te worstelen.

‘Ik hoop het,’ antwoordde Van Schalkwijk, ‘maar veel vertrouwen heb ik er niet in: de jongen is door de wol geverfd.’

Er heerschte thans een oogenblik van onaangename stilte, die het eerst door mevrouw verbroken werd.

‘Zal Willem het niet onaangenaam vinden, dat ge ook Westra geïnviteerd hebt?’

‘Dat geloof ik niet. Willem is boven zulk een kleinzieligheid verheven. En dan, ik kon er niet goed buiten. De burgemeester, de leden van het comiteit en verdere autoriteiten zijn genoodigd, en sloeg ik Westra over, dan zou het den schijn wekken, alsof ik den ingenieur wilde verstooten. Dat mag niet. Ik moet juist toonen, dat ik zijn verdiensten weet te waardeeren. Dat zal een goeden indruk maken, ook op Westra zelf, dien ik daardoor aan mij verbind. Hoe bescheiden hij ook is, hij zal het op prijs stellen, dat ik hem op één lijn plaats met de notabelen.’

‘Nu, ik voor mij heb er niet tegen,’ antwoordde mevrouw, ‘ofschoon wellicht de avond ook een teleurstelling voor Westra zal brengen.’

‘Een teleurstelling, hoe zoo?’

‘Wel, de officieele meedeeling van de verloving van Lucie met professor Van Deinse moet, dunkt mij, een minder aangenamen indruk op hem maken. Ge weet, dat hij Lucie niet kan uitstaan....’

‘Lucie hem, bedoelt ge,’ verbeterde Van Schalkwijk.

‘Nu ja dan, maar het komt vrij wel op hetzelfde neer, want het gevoel zal wel wederkeerig zijn. En met Willem staat hij ook niet op te besten voet. Ik wil maar zeggen, dat Westra daardoor in een min of meer scheeve positie komt. Er zal op het welzijn van bruid en bruidegom gedronken worden, en Westra zal zich daaraan niet kunnen onttrekken, terwijl het hem toch niet van harte zal gaan.’

‘Kom, kom, Westra is zoo niet. Gij en Lucie hebt hem altijd verkeerd beoordeeld. Het is een flinke, loyale jongen, en ik zou er veel voor willen geven, indien Fred maar half zoo was. Louise, weet ge wat wij doen moesten?’

[p. 243]

‘Nu?’ vroeg mevrouw, hem verwonderd beziende.

‘Wij moesten probeeren, Willem weer met zijn moeder en zuster te verzoenen:’

‘Wat hebt gij daarmee op het oog?’ vroeg zijn vrouw nog meer verwonderd.

‘Dat zal ik u zeggen. Mevrouw Van Deinse is, zooals ik van Verhoek gehoord heb, een zeer gedistingeerde vrouw, en nu vind ik het wel een beetje stuitend, dat onze toekomstige schoonzoon zoo geheel en al met zijn moeder gebroken heeft. Dat brengt geen zegen aan.’

Van Schalkwijk had dit langzaam gezegd, terwijl hij in gedachten voor zich uitstaarde op het gebloemde tapijt. Indien men den nijveraar gevraagd had wat er in zijn binnenste omging, zou hij daar moeilijk een antwoord op hebben kunnen geven; maar dit ééne voelde hij, dat zijn zelfvertrouwen hem had begeven, dat er in hem iets gebroken was. Hij had zijn hoogsten wensch, zoo lang in het diepste geheim gekoesterd, vervuld gezien: hij was geridderd, en de bladen hadden eenparig gezegd, dat die onderscheiding wèl verdiend was, dat het ridderkruis geen edeler borst kon sieren dan de zijne. Zijn inzending op de tentoonstelling werd allerwegen geroemd, en de reeds ingekomen bestellingen bewezen, dat zijn fabriek een nieuwe vlucht zou nemen.... Toch kon hij niet in de opgetogenheid van zijn vrouw deelen. Hij was niet bijgeloovig, hij was zelfs niet bijzonder geloovig, en toch vreesde hij voor de toekomst. Anders vol vertrouwen, zag hij ze thans met vrees te gemoet, bevend voor hetgeen ze in haar schoot verborgen mocht houden.

Vol verbazing keek mevrouw Van Schalkwijk bij de laatste woorden haar man aan. Hoe kwam hij daar nu in eens op? Tot dusver had hij nooit getoond, op den zegen van Boven veel prijs te stellen. Van waar die verandering, en wat beoogde haar man eigenlijk?

‘O, ik zou er niets tegen hebben, indien Willem met zijn moeder op goeden voet was,’ antwoordde mevrouw, ‘het was zelfs beter, maar ik zie niet in, wat wij daar eigenlijk mee te maken hebben.’

‘Ik zal het u duidelijk maken,’ hernam Van Schalkwijk. ‘Indien door ons toedoen Willem en zijn moeder verzoend zijn, zullen wij mevrouw Van Deinse aan ons verplicht hebben, en daar zij veel op Westra vermag, zal zij dezen dan wel weten te overreden, bij mij te blijven. Anders ben ik bang hem weldra te verliezen, en dat zou voor mijn belangen zeer nadeelig zijn. Hebt ge me nu begrepen?’

‘Jawel,’ knikte mevrouw.

‘En bovendien’, vervolgde Van Schalkwijk, ‘zou het mij ook zonder dat aangenaam zijn, indien de verhoudingen wat hartelijker werden. Daarom moeten we ook Westra wat meer dan tot dusver respecteeren. Hij is een jongen, die het verdient. Hoe meer ik hem leer kennen, hoe beter ik inzie, dat hij, bescheiden en zonder pretenties als hij is, veel verstandiger handelt dan wij in onze dwaze jacht naar klatergoud.’

Zóó had mevrouw Van Schalkwijk haar man nog nooit hooien spreken. Zij herkende hem dan ook niet meer in die woorden, maar met haar vrouwelijke scherpzinnigheid begreep ze, dat het beter was, daarover thans geen discussie te beginnen. Haar man was in een sombere, melancholische bui, denkelijk nog ten gevolge van de dolle streek van Fred, - dit was de eenige oplossing, die ze voor het oogenblik kon vinden.

‘Kom, Henri,’ zoo wekte ze hem op, ‘denk nu liever aan het feest van van avond. Onze gasten verwachten een vroolijken gastheer, en ook voor Lucie en voor Willem zou het niet schoon zijn, indien u de vreugde bedierf door een afgetrokken gezicht.’

‘Nu, ik zal mijn best doen, maar ik zal blij zijn, als dat weer achter den rug is,’ besloot Van Schalkwijk met een zucht.

Mevrouw haalde even onwillig de schouders op; het tergde haar, die zich zoo opgeruimd en gelukkig voelde, dat haar man daarop door zijn onverklaarbare zwartgalligheid een schaduw wierp. Zij had er behoefte aan, een vroolijker gezicht tegenover zich te zien, en daarom verliet ze, onder het voorwendsel, dat ze nog het een en ander te beschikken had met het oog op het diner, de kamer.

Zij begaf zich naar die, waar Lucie zich in allerlei mooie toekomstdroomen vermeide. Het jonge meisje voelde zich thans volkomen gelukkig. Zij zou de vrouw worden van een professor, jong, knap en geëerd, die reeds een goede reputatie bezat en voor wien de schoonste toekomst openstond. En al was de heele stad al op de hoogte van deze heuglijke gebeurtenis, dien avond zou het gewichtige feit officieel ter kennis worden gebracht van een uitgelezen gezelschap. Dat streelde haar eerzucht en haar trots.

Karel Westra zou ook op het diner komen, had haar moeder haar gezegd. Van den eenen kant hinderde het haar wel een beetje, dat een ondergeschikte haars vaders met allerlei notabelen als gelijke mee aanzat, maar van den anderen kant verheugde het haar, dat de gehate ingenieur getuige zou moeten zijn van haar triomf.

Zij was geheel van deze gedachte vervuld, toen haar moeder binnenkwam. Met welgevallen zag deze op haar dochter neer, reeds niet meer denkend aan de zonderlinge houding van haar man, die niet in staat was, haar blijde opgewektheid voor langen tijd te verdrijven.

‘Ge ziet er lief uit, Lucie, ik twijfel niet, of uw verloofde zal u zóó graag zien.’

Lucie glimlachte. ‘Vindt u, mama? Nu, dat doet me genoegen.’

‘Papa heeft aan grootmoeder gevraagd, of ze geen zin had, bij het diner tegenwoordig te zijn.’

‘Grootmoeder!’ zei Lucie, haar dunne lippen spottend samentrekkend. ‘Zoo'n ouderwetsch mensch!’

‘Ze heeft er ook voor bedankt, zooals ik trouwens wel voorzien had. En nu zal Fine Verhoek haar een paar uren komen gezelschap houden.’

‘Weet die er van?’ vroeg Lucie levendig, met een boosaardige tinteling in haar oog.

‘Ik denk van wel. De heele stad weet het om zoo te zeggen. 't Is onbegrijpelijk, zoo gauw als zoo iets rond is.’

Lucie vond het prettig, dat Fine zoo dicht in de nabijheid zou zijn, dat ze de gelukwenschen als het ware zou kunnen hooren. Ze zou stellig bersten van jaloezie!

‘Grootmoeder schijnt veel met Fine op te hebben,’ zei Lucie met een medelijdend glimlachje.

‘Och ja, 't meisje begrijpt niets van de wereld en luistert met engelachtig geduld naar de zedelessen van de oude vrouw. Voor 't overige is ze niet kwaad en heeft een goed hart.’

‘Dat kan zijn,’ antwoordde Lucie, ‘maar ik weet zeker, dat ze 't mij niet gunt, dat ik met Willem zal trouwen.’

‘Dat denkt u nu maar, Lucie, omdat ge tegen 't meisje vooringenomen zijt.’

‘Symphatiseert u dan met haar?’

‘Symphatiseeren is het woord niet, maar dat neemt niet weg, dat ge toch ook moet erkennen wat ze goeds heeft. Maar laten we daar verder niet over spreken. Wij zijn een heel ander slag menschen, met andere wenschen, ander begrippen andere ideeën en kunnen haar evenmin begrijpen als zij ons.’ Op haar horloge ziende, vervolgde ze: ‘Nu moet ik u alleen laten, want ik moet bij het klaarzetten der tafel tegenwoordig zijn en er het oog op houden, dat ieder zijn plaats krijgt naar rang, stand en ouderdom. Over een half uur zal Willem wel hier zijn, en die zal u dan verder wel gezelschap houden. Het klinkt toch maar goed: professor doctor Willem van Deinse.’

Met welgevallen luisterde mevrouw naar den klank van haar stem, toen ze langzaam die woorden uitsprak. En toen ze de kamer verlaten had, herhaalde ze die woorden nog eens bij zich zelf, terwijl Lucie in een notitieboekje al vast de namen opteekende van kennissen en vriendinnen, die haar op het oogenblik invielen, aan wie zij een verlovingskaart zou sturen met gouden randen.

(Wordt vervolgd.)