De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 12

[p. 246]

De dijkdoorbraak.
Kerstvertelling door J. Vesters Jr. [Vervolg van p. 243.]

enkele reden of overweging van hoogeren aard, die hem kon weerhouden, sedert de laatste vonk van het geloof in zijn hart was uitgedoofd.

Nu hij alleen in zijn kamer zat en zich glas op glas inschonk, kwam de gedachte aan zijn nog onbevredigde wraakzucht weer met meer aandrang bij hem op. ‘Ze heeft mij beleedigd,’ mompelde hij bij zich zelf, ‘ik zal haar ook niet sparen. Wat let het mij, of ook anderen daardoor getroffen worden? Nu heb ik er gelegenheid toe, morgen is het misschien te laat.’

Hij stond op, ging naar de voordeur en opende ze. Nog altijd viel de sneeuw in dichte vlokken neer. Het was doodstil op straat, blijkbaar was alles in de diepste rust, vertrouwend op het woord van de dijkwacht, dat er geen gevaar te duchten was.

‘Ik moet nu gaan,’ mompelde Van Bree, ‘niemand zal mij verdenken.... Het water laat geen sporen achter.... Er zijn zwakke punten in den dijk....’

Omzichtig wegsluipend, als vreesde hij, dat iemand hem zien zou, sloeg hij langs een grooten omweg de richting naar den dijk in. Hij kwam geen sterveling tegen. Het was dan ook geen weer, om zich zoo laat nog op straat te begeven. De wind zweepte de sneeuwkorrels in alle richtingen, deed ze een woesten rondedans uitvoeren en slierde ze hier en daar tot heuvels op, die elk oogenblik verstoven. Van Bree had voor zijn doel geen gunstiger weer kunnen wenschen.

Toch liet zich af en toe in zijn hart nog een stem hooren, die hem aanmaande, terug te keeren en van zijn opzet af te zien. Doch hij verkeerde te zeer onder de machtige suggestie van zijn wraakzucht, om daaraan het oor te leenen. De hartstocht maakte hem blind voor alles: voor zijn oogen verrees het beeld van Marie, hem smadelijk afwijzend en stralend van geluk aan de zijde van Dijkmans en haar kind.

‘Het moet! het moet!’ klonk het van de saamgeperste lippen van Van Bree, door dat visioen tot nog grooter woede geprikkeld. Een enkel oogenblik kwam het beeld van het Christuskindje hem voor den geest en vielen hem de woorden in: ‘Glorie zij God in den hoogste en vrede op aarde aan de menschen van goeden wil,’ die hij als knaap zoo dikwijls gezongen en gebeden had. ‘Van goeden wil’ - dat woord trof hem toch, nu het hem te binnen schoot. Maar moedwillig stiet hij de laatste hulp van zijn goeden engel van zich af. De duivel overwon in hem.

Voorzichtig sloop hij nader. Hij zag de zwarte massa van den dijk reeds voor zich opdoemen, hij hoorde het geklots van het water, weerbarstig en woedend, dat het als in een ijzeren band omsloten werd. Het verlangde er naar, zich in volle stroomen uit te gieten over de laagte, overal vernieling en dood te brengen.

Van Bree stond een oogenblik stil. Een zonderling gevoel bekroop hem, nu hij zijn doel zoo dicht genaderd was. Maar hij sloeg den blik in de richting van het huis, waar Marie woonde. Hij trachtte de duisternis te doorboren om het te zien. Maar al zag hij niets, hij wist dat zij daar was, gelukkig met haar man en haar kind. Aan dat geluk zou binnen weinige minuten een einde komen.

Hij stond nu aan den voet van den dijk, waar deze een kromming maakte en minder breed was. Het water stond er onder een scherpen hoek voor, onophoudelijk knagend aan den aarden wal. Indien hier een breuk in den dijk kwam, met welk een kracht zou het water zich een doorweg banen!

Van Bree spiedde rond en luisterde scherp. Ginds in de verte zag hij bij tusschenpoozen het flauwe schijnsel van een paar toortsen, heel zwak en heel dof door de sneeuw. De dijkwacht had zich, daar geen gevaar dreigde, in de houten loods teruggetrokken, om zich tegen de gure jachtsneeuw te beschutten, en slechts een enkele man deed nu en dan een paar passen op den dijk. Doch alles was rustig, de val hield langzaam aan, zoodat het toezicht niet zoo scherp hoefde te zijn.

Van Bree zette de schop in den dijk; het water borrelde voor hem op en vulde onmiddellijk het gat, dat hij maakte. Voor de tweede maal stak hij het werktuig in den grond, weer kwam er een opening en weer naderde met machtigen aandrang het water om die te vullen. Ja, nu het een bondgenoot gevonden had, scheen het nog vermeteler te worden en de kloof te willen vergrooten.

Een oogenblik hield Van Bree op. Hoorde hij daar iets? Naderde wellicht een der dijkbewakers, door dat doffe geluid in den nacht getrokken? Neen, deze wakkere mannen vermoedden niets; zij hadden hun plicht gedaan en konden niet denken, dat ginds een ellendeling een lagen aanslag pleegde.

Deze zette intusschen met koortsigen ijver zijn werk voort. Onheilspellend floot en siste het water, dat reeds den band voelde wijken, die het omsloot. Met geweldige kracht drong het vooruit naar de opening, verwijdde ze en stuwde het zand weg. Woest borrelend spatte het op, den veegen dijk geeselend, die weldra voor den onweerstaanbaren aandrang zou bezwijken. Nu het eenmaal een weg gevonden had, was geen macht ter wereld meer in staat het te beteugelen.

Van Bree begreep dit. Een oogenblik nog en zijn wraak zou bevredigd zijn. Hij keek weer in de richting van het huis van Marie en balde de vuist, terwijl een grijns van duivelsche voldoening zijn gezicht vertrok. Zij vermoedde niets, zij leefde gelukkig. Hoe onzacht zou ze uit dien droom worden wakker geschrikt!

Plotseling klonk, hoog boven het huilen van den wind, die de sneeuwvlokken in dolle vaart rond deed dwarrelen, een ontzettende slag uit, machtig als het geloei van den bandjir. Het was de broze dijk, die bezweken was. Door de nauwe opening perste zich het water, in een oogwenk het gat verbreedend tot een ontzaglijken afgrond, een schuimenden kolk. Van een hoogte van zes meter stortte het in dolle vaart neer, woest gierend en juichend, dat het zijn gevangenis ontkomen was. Het scheen een zegezang aan te heffen, die als het geklep was der doodsklok voor de arme dorpsbewoners.

De dijkbewakers zaten in de loods neergehurkt, toen ze werden opgeschrikt door den geweldigen slag, die luid boven alles uitklonk. Met een uitdrukking van ontzetting op het verweerde gezicht sprongen ze op. Hun geoefend oor had onmiddellijk begrepen, wat er gaande was. Stom van vertwijfeling staarden ze elkaar aan en ijlden toen naar buiten. Maar reeds hoorden zij het loeien en bulderen van het water, en snelden radeloos naar de opening toe.

‘Terug! terug!’ schreeuwde het hoofd der dijkwacht met heesche, verstikte stem. ‘Daar is niets meer aan te doen. Ge zoudt er den dood halen. De dijk kan niet doorgebroken zijn, hij is doorgestoken. Vliegt naar het dorp om te waarschuwen, Laat de klok storm luiden. Snel, snel, eer het te laat is!’

En de stoere man, straks nog een beeld der kracht, in het bewustzijn dat hij het ontembare element had bedwongen, weende als een kind. Om zijn zwakheid te vermannen, beet hij de saamgeperste lippen ten bloede en ijlde het eerst van allen den dijk af, alarm makend om de niets kwaads beduchte bewoners uit hun gerusten slaap te wekken.

Juffrouw Dijkmans kon geen oog sluiten. Zij wist zelf niet hoe het kwam, maar een onbestemde vrees, alsof haar een groot onheil boven het hoofd hing, beklemde haar de borst. Vreemd, ze was zoo bang geweest van het water, en hoewel ze van dien kant geen vrees hoefde te koesteren, was haar onrust toch niet geweken. Integendeel, deze nam elk oogenblik toe. Het beeld van Victor van Bree wilde haar geen oogenblik uit de gedachten. Dreigend zag ze zijn blik op haar gevestigd, en of zij de oogen al sloot, om van dien aanblik verlost te zijn, het hielp haar niet.

Traag kropen de minuten voort. O, hoe verlangde zij er naar, dat het morgen werd, om van die nare nachtmerrie bevrijd te worden. Soms voelde zij lust haar man te wekken, om het hem te zeggen, opdat hij haar zou geruststellen. Maar hij sliep zoo gerust, dat ze hem niet wilde wakker maken. Hij zou het kinderachtig van haar vinden, en het was ook kinderachtig, maar wat vermocht zij tegen die obsessie?

Daar hoorde zij het twaalf uur slaan. Plechtig klonken de zware slagen der klok, somber gedempt door het gieren van den wind. De Kerstnacht begon.

Behoedzaam om haar man niet te wekken, stapte ze het bed uit. Slapen kon ze toch niet. Ze wilde bidden tot het Kindje, dat op dien stond geboren was, bidden, opdat Het den angst uit haar hart zou verdrijven.

Ze stak een paar kaarsen voor het kribbetje aan en knielde neer. In stille aandacht vouwde ze de handen en stierde een vurig gebed op tot den Verlosser der wereld, uit overgroote liefde tot zijn schepselen mensch geworden. Het gebed schonk haar verlichting. Het Kindje scheen haar minnelijk toe te lachen en hoop in te spreken. Bemoedigd stond ze op en ging naar de wieg van haar kind, Ze lichtte het kleedje op en zag haar lieveling gerust slapen. ‘Sta hem bij, Kindje Jesus!’ bad zij, met wijw ter het kruisteeken over hem makend.

Op eens schrikte zij op door een ontzettenden slag, die haar het bloed in de aderen deed stollen. Wat was dat? Onmiddellijk dacht ze aan den dijk, en als in een visioen zag ze Van Bree, die hem doorstak. Een oogenblik was ze niet in staat iets te zeggen of te doen. Maar spoedig vond ze haar zelfbeheersching terug.

Haar man was door het geweldig geluid wakker geworden en zag met verbazing zijn vrouw voor zich staan, bleek en sprakeloos van schrik.

‘Ben je op, Marie? Wat was dat? Hoor, hoor!’ vervolgde hij, op zijn beurt ontzet opspringend.

Woest kwam het geluid nader, alles overstemmend, dof loeiend en aanzwellend, de voorbode van een ontzettende ramp.

‘Eduard, de dijk is doorgebroken!’ jammerde zijn vrouw. ‘Wij zijn verloren!’

Door het moederlijk instinct gedreven, ijlde ze naar de wieg toe, nam er haar kind uit en drukte het onstuimig tegen haar hart, als wilde zij het tegen het dreigend gevaar beschermen. ‘Kindje Jesus, sta mij bij!’ jammerde ze luid snikkend, smeekend haar man aanziende, die in sombere wanhoop uit het geweldig bruisen van het aanstormende water opmaakte, dat hun de pas tot de vlucht was afgesneden. Toch snelde hij nog naar de deur en opende ze. Maar reeds kwam het water hem te gemoet. Eén blik naar buiten overtuigde hem van de onmogelijkheid om de wijk te nemen. Zij zouden door de geweldige strooming meegesleurd worden en zeker verdrinken. Als een furie rukte het water nader, duizelingwekkend vlug, in wilde wieling alles meesleurend en overstelpend.

‘Naar boven, Marie!’ riep de heer Dijkmans, ‘daar alleen kunnen wij ons redden. Buiten wacht ons een wisse dood.’

Reeds waadde zijn vrouw met het kind op den arm door het water, dat in de kamer, in de gang steeds hooger steeg en met onstuimig geweld het huis beukte, dat onder dien geweldigen aandrang op zijn grondvesten scheen te schudden. De heer Dijkmans droeg de onmisbaarste benoodigdheden de trap op, en een oogenblik later zat het drietal boven, voor het oogenblik wel in veiligheid, maar in doodelijken angst, dat het veege gebouw niet bestand zou zijn tegen het onverpoosde rammeien van den geduchten waterwolf. Woest klotsten de golven tegen de muren, gierend kwam haar op haar aanrollen, als een teugelloos ros steigerend en met witte schuimkoppen bezet.

Stom van ontzetting staarden Dijkmans en zijn vrouw naar buiten in den pikdonkeren nacht, waarin de blanke sneeuwvlokken stil, zwijgend neervielen in spookachtige dwarreling. Hij hield de hand van zijn vrouw in de zijne gedrukt, zij klemde haar kind dichter tegen haar hart, dat onstuimig bonsde. Zonder een woord te spreken keken ze naar de breede, donkere massa van het water, een golvende zee gelijk, die nog steeds zwol.

Daar klonk, boven het loeien van het water uit, het luiden der stormklok, zwaar, somber, klagend. Niet het plechtig gebimbam, dat de geloovigen opriep naar de Kerstmis, maar de onheilspellende tonen, die heinde en ver de droeve maar brachten, dat de dijk was bezweken.

En met dit geluid vermengde zich plotseling de plons van een instortend huis, dat niet langer weerstand had kunnen bieden aan den machtigen aandrang van het water.

[p. 247]

‘Eduard! Eduard!’ kermde zijn vrouw, ‘als ook ons huis eens instortte!’

‘Wees kalm, kind,’ vermaande haar man, ‘ons huis is stevig en zal het wel uithouden tot het morgen is en ze ons komen verlossen.’

‘Nog zooveel lange, bange uren, Eduard! God weet, wat er nog gebeurt. En ons arm kind, wie zal het redden?’

‘We hebben hier niets te vreezen, Marie,’ hernam mijnheer Dijkmans om zijn vrouw gerust te stellen, hoewel hij inwendig aan de levendigste onrust ter prooi was.

‘O Eduard, niets te vreezen? Maar hoor je dan niet, hoe het water tegen den muur beukt? Hoor, ginds stort weer een huis in! Mijn God, straks is het onze beurt. Kindje Jesus, sta ons bij!’

‘Laat ons een tientje bidden, Marie,’ sloeg haar man voor.

‘Ja, laat ons bidden,’ beaamde zijn vrouw, ‘het gebed is onze eenige toevlucht. Indien God ons verlaat, zijn wij verloren!’

Te midden van het woeden van het ontketende water steeg een vurig gebed op tot het Kerstkindje, welks geboorte ditmaal in zoo groote bekommering herdacht werd. Marie voelde, toen zij bad, dat Het hen niet zou verlaten. De kalmte daalde weer in haar hart neer, haar onrust week, haar vertrouwen herleefde.

‘Nu ben ik kalmer, Eduard,’ zei zijn vrouw, ‘het Kerstkindje zal ons gebed verhooren.’

‘Ja, dat zal Het,’ herhaalde haar man, ‘moge Het ook de andere menschen genadig zijn, die zoo onverwachts door het water zijn verrast. Want het is mij een raadsel, hoe de dijk kan zijn doorgebroken. De dijkwacht zei, dat er geen gevaar was te duchten, het water viel....’

‘Eduard, ik was er wel bang voor. Ik heb geen oog kunnen dicht doen. Een geheime stem zei mij, dat het onheil van nacht zou komen.’

‘Dat komt van de overspanning, kind.’

‘Neen, Eduard, neen. De gedachte aan Van Bree heeft me den heelen avond geen oogenblik verlaten. Hij....’

Dijkmans keek zijn vrouw verwonderd, angstig aan.

‘Hij heeft den dijk doorgestoken, Eduard. Hij moet het gedaan hebben. Ik zag zijn dreigend gezicht, o, ik zie het nu nog....’

‘Hou op, Marie, in Gods naam, hou op!’ riep de heer Dijkmans, vreezend, dat de ramp het verstand zijner vrouw had gekrenkt.

Op dat oogenblik, nu het geweld van het water was verminderd, meenden zij een klagende menschenstem in hun nabijheid te hooren,

‘God! het is zijn stem; herken je ze niet, Eduard?’ vroeg zijn vrouw, over haar heele lichaam sidderend.

Radeloos wrong de heer Dijkmans de handen. Zou zijn vrouw dan inderdaad krankzinnig zijn geworden? Welk een ontzettende Kerstmis!

III.

Het was voor het heele dorp een treurig ontwaken geweest in dien somberen Kerstnacht. Voor het eerst na zooveel nachten had men gemeend gerust te kunnen slapen. Nu het water viel, dacht men dat men het ergste achter den rug had, en na zooveel dagen in bekommering en angst doorgebracht, herleefde weer de hoop. Het zou dus een blijde Kerstmis zijn, te blijder, omdat men daarop niet meer had durven rekenen.

Op wat wreede wijze werd die hoop verstoord door de vreeselijke werkelijkheid! Angst, ontzetting, wanhoop maakte zich van de bevolking meester, toen in het holst van den nacht het water zich over het dorp uitstortte.

Dronken van den slaap, versuft door het plotselinge der ramp, wist men in het eerst niet wat te doen, en toen de bezinning terugkeerde was het te laat. In enkele oogenblikken had het water bezit genomen van het zoo lang en met zooveel hardnekkigheid betwiste terrein. De duisternis en de koude waren zijn bondgenooten, en tegen hun samenspanning kon geen moed, geen beleid baten.

Het vee, het huisraad, al wat men bezat moest men in den steek laten, blij als men het veege lijf kon bergen. Velen konden dit niet eens. Zoo snel was het water voortgerukt, zoo zeer was men door de doorbraak verrast, dat de uitweg tot de vlucht was afgesneden, en men op den zolder een schuilplaats moest zoeken, elk oogenblik in de afwachting, dat de kranke muren voor den machtigen aandrang van het water zouden bezwijken.

Men zag niets, maar wat men hoorde was niet geschikt om den neergeslagen moed op te wekken. Het bruisen van het water, het luiden der stormklok, de plons van instortende huizen, het loeien van het radelooze vee, de jammerkreten der menschen, dit alles smolt samen tot een machtig akkoord van angst en wee.

Eindelijk grauwde de morgen, nog trager dan anders, als was hij huiverig dit tooneel van ellende te verlichten. Met onbeschrijflijke blijdschap werd hij begroet door degenen, die in hun woning door het water waren ingesloten en reeds uren in doodelijken angst hadden doorgebracht.

Tot dezen behoorde ook de heer Dijkmans met zijn gezin. Hem viel de tijd dubbel lang en bang wegens den angst voor zijn vrouw. Zij had de stem van Van Bree gehoord, ze wist het zeker. Hij was de oorzaak van de ramp, hij had den dijk doorgestoken. Zij bleef er bij, al trachtte heur man haar dit ook uit het hoofd te praten.

‘Ik mankeer niets, Eduard, je hoeft me niet zoo angstig aan te zien,’ had ze gezegd, ‘ik ken niet krankzinnig. Maar ik voel, dat hij het gedaan heeft.’

‘Denk daar nu niet meer aan, Marie,’ had hij gevraagd. ‘Je mag iemand niet lichtvaardig Aan zoo iets vreeselijks beschuldigen.’

‘Maar hij heeft het gedaan, Eduard, hij heeft zich op mij willen wreken. Ik dacht wel, dat hij mij den een of anderen dag zijn wraak zou doen gevoelen.’

Op dit oogenblik begon de kleine, die, onbewust van het gevaar, in de armen zijner moeder gerust geslapen had, luidkeels te schreeuwen, en dit was voor haar de beste afleiding. Zij moest nu al haar zorgen aan hem wijden, en daardoor vergat ze de gedachten, die nog geen oogenblik van haar waren geweken.

Toen de eerste lichtstralen doordrongen, keken Dijkmans en zijn vrouw naar buiten, om te zien of de zoo vurig verlangde hulp nog niet kwam opdagen. Maar ze zagen nog niets dan een onafzienbare watervlakte, waarop allerlei voorwerpen in bonte verscheidenheid ronddreven naast verdronken dieren. Het was een troostelooze aanblik, en die toch nog maar een flauw beeld gaf van de ellende, door het water aangericht.

Eindelijk toch werd een boot zichtbaar, die, met een paar wakkere schippers bemand, op het redden van menschenlevens uittoog. Doch het was een moeilijk werk, tegen den stroom op te roeien en tevens de honderden voorwerpen te vermijden, waarmee men elk oogenblik in botsing dreigde te komen. Tien keer reeds was de boot een heel eind teruggedreven, tien maal ook hervatten de schippers hun zware taak. Ha, eindelijk waren ze zoover genaderd, dat ze onder het bereik der stem waren.

‘Red ons,’ riep de heer Dijkmans, ‘ik ben hier met mijn vrouw en een jong kind.’

De koene varensgasten plonsten opnieuw met de roeispanen in het water, een paar slagen nog en ze hadden hun doel bereikt. Doch op hetzelfde oogenblik werd de schuit weer door de geweldige strooming gegrepen en meegesleurd, en spoedig daarop was ze uit het gezicht verdwenen.

‘Wie zal ons nu redden, Eduard?’ jammerde zijn vrouw. ‘God weet hoe lang wij hier nog moeten blijven.’

‘Ze zullen wel gauw terugkomen, Marie; ze zullen zich daardoor niet laten afschrikken.’

En inderdaad, spoedig daarop verscheen de boot weer, thans langzaam en voorzichtig. Ditmaal werd ze niet teruggeworpen, en konden de heer Dijkmans met zijn vrouw en kind daarin worden opgenomen. Uit de nabijgelegen huizen klonk het geroep, om ook gered te worden, maar de boot kon niet meer personen dragen, en eerst moest haar vracht in veiligheid worden gebracht.

Met beleid werd de schuit te midden van alle hinderpalen heengestuurd naar het hooger gelegen gedeelte van het dorp, waar reeds een aantal geredden bijeen waren en telkens nieuwe aankwamen, want het reddingswerk was in vollen gang. Onbeschrijflijk was de blijdschap van den heer Dijkmans en zijn vrouw, toen ze weer vasten grond onder de voeten hadden. Al wat zij doorstaan hadden was vergeten, nu zij zich gered wisten.

Hartelijk werden zij ontvangen door den grijzen pastoor, die, zelf door het water uit zijn pastorie verdreven, een woord van troost en opbeuring wist te vinden voor de arme slachtoffers van den watersnood. Als een vader ging hij van den een naar den ander, hier een armen boer moed insprekend, die zijn vee voor zijn oogen had zien verdrinken, zonder het te kunnen redden, ginds een gezin vertroostend, dat huis en have had verloren. Vaak moest hij het hoofd omwenden om zijn tranen te verbergen, want het gezicht van zooveel ellende greep hem diep in de ziel. Jaren zouden niet in staat zijn goed te maken, wat het water in enkele uren had verwoest en vernield.

‘Wat een treurige Kerstmis,’ zei de pastoor tegen den heer Dijkmans, ‘wie had dat nu kunnen denken? We hadden gisterenavond zoo'n goede hoop, en nu!...’

Hij liet den blik weiden over de menigte, die verslagen was saamgeschoold. Sommigen stonden stil in zich zelf gekeerd, somber starend naar het water, dat hen van alles had beroofd. Anderen lieten hun tranen den vrijen loop of vertelden den doorgestanen angst. Weer anderen jammerden luid, druk gesticuleerend.

Over de oorzaak der ramp werd heel wat gesproken, zonder dat men het daaromtrent eens kon worden. Hier en daar werd van doorsteken van den dijk gemompeld, vooral omdat de dijkwacht verklaard had, dat de dijk niet kon doorgebroken zijn. Maar de meesten weigerden daaraan geloof te slaan. Wie had ook tot zulk een schelmstuk in staat kunnen zijn! Men geloofde veeleer, dat de dijkwacht dat praatje rondstrooide, om zoodoende het verwijt van zorgeloosheid te ontgaan.

De vrouwen en kinderen vonden zooveel mogelijk een eerste onderkomen in de huizen, terwijl de mannen werden opgeroepen om hulp te verleenen. Want al de overstroomde woningen waren nog niet ontruimd, en bovendien wilde men nu ook trachten, van het vee te redden wat gered kon worden.

Niets herinnerde aan het hoogtijd van Kerstmis. Alleen werd hier en daar in stilte een gebed opgestierd tot het Kerstkindje, om Het te danken, dat men althans het leven had mogen behouden...

Juffrouw Dijkmans zat, met haar kindje op haar schoot, bij de warme kachel, waar zij haar door de koude en het water verstijfde ledematen kon ontdooien. De behaaglijke warmte, die in het vertrek heerschte, deed haar goed, en na de overspanning, waaraan ze ter prooi was geweest, keerde langzamerhand de kalmte in haar gemoed terug. Wat zij sedert den vorigen avond doorstaan had, leek haar nu een benauwende droom toe. Ze deed haar best, er niet aan te denken, maar onwillekeurig kwam de gedachte daaraan haar telkens bestormen.

Ze wist niet hoe het kwam, maar onophoudelijk dacht ze aan Van Bree. Waar was hij? Ze had hem niet gezien onder de menigte. Als ze gedurfd had, had ze wel naar hem willen vragen. Want ze had zijn stem gehoord, klagend als die van een stervende, hoe haar man ook gepoogd had, haar te overtuigen, dat zij zich moest vergist hebben.

Telkens keek ze naar buiten, of ze hem ook zag. Zou hij in het water omgekomen zijn? Had hij werkelijk den dijk doorgestoken, zooals een stem in haar binnenste zoo luide zei? Vreemd, dat zij die gedachte niet kon kwijt worden; zonderling, dat zulk een vermoeden bij haar was opgekomen. Ze zou het nooit tegen iemand mogen zeggen, want ze had geen recht hem te beschuldigen, hoe slecht hij ook mocht zijn.

Plotseling trok een ongewone beweging haar aandacht. Ze zag een aantal personen haastig toeloopen, ze zag den pastoor, ze meende een naam te hooren noemen. Sidderend trad ze op het raam toe. Door den drom van menschen kon ze niets onderscheiden ‘Hij is dood,’ - ‘neen, nog niet, maar het scheelt niet veel,’ - ‘de pastoor is bij hem,’ - dat was alles wat zij kon opvangen.