De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 10

[p. 369]

[Nummer 47]

het vogelnestje, naar de teekening van r. hoberg.

[p. 370]

De familie Duffré.
Een verhaal uit den tijd van Napoleon I,
door F.J.A.L. Cordens.

VIII.

In het posthuis te Saint-Andéol, op den weg tusschen Aix en Avignon zaten op de binnenplaats vóór de staldeur twee mannen, druk met elkaar in gesprek. Zij schenen er erg op gesteld, niet te worden afgeluisterd, want zij spraken zacht en wierpen nu en dan een onderzoekenden blik in het rond. In den stal bevond zich niemand, dus kon van die zijde geen onbescheiden oor hun gesprek opvangen.

De oudste der twee mannen scheen een langen weg te hebben afgelegd, want zijn kleederen en schoenen waren met stof bedekt. Een witte, met bloed bevlekte linnen doek lag op zijn knie en nu en dan doopte hij zijn linkerhand in een emmer water; die hand zag er deerlijk uit: de middelvinger was weggeschoten en een andere vreeselijk verminkt.

‘Dat hebt ge dus aan den maarschalk te danken?’ vroeg de tweede.

‘Ja,’ zei Jean Squelette, ‘bij mijn ontvluchting schoten me die rekels achterna; maar ik vraag Brune spoedig voldoening voor die verminking.

‘Maar luister eens, Giacomo,’ vervolgde hij, terwijl hij den doek weer om zijn hand wond, ‘wij kennen elkaar van ouds, laat ons eens ernstig spreken.’

‘Goed,’ zeide Giacomo, ‘het doet mij genoegen een ouden bekende te hebben teruggevonden. Wij hebben, toen gij in Holland gedeserteerd waart, zoolang samen rondgezworven en menig stukje uitgehaald. Dien eersten dag vooral herinner ik me nog goed, toen we op klaarlichten dag bij Alkmaar, of hoe heette dat nest, die sjees aanhielden.’

‘Ja, ja,’ bromde Squelette, ‘'t is lang geleden; we stonden er toen leelijk voor; ik zou den kogel gekregen hebben, en zonder geld op reis gaan kon ik toch ook niet. Die goede Hollander heeft ons met enkele honderden guldens mooi uit den brand geholpen. Maar laat ons nu wat anders bepraten; misschien kan je me wel een pleizier doen.’

‘Spreek maar op, alles blijft geheim en ik zal u van dienst zijn, voor zoover een postkoetsier van Saint-Andéol dat kan.’

De man, die dit zeide, was naar zijn uiterlijk en naam te oordeelen, een Italiaan; hij was flink van gestalte en beroemde zich op een paar heldere, zwarte oogen; in die oogen flikkerde echter iets, dat tot wantrouwen en achterdocht aanmaande, en zijn dunne, saamgeperste lippen verrieden nijd en valschheid. Doch Giacomo was een kerel, die goed met paarden wist om te gaan; dat was den postmeester, bij wien hij diende, genoeg.

‘Maar zeg mij nu eerst,’ vroeg de Italiaan, ‘hoe gaat het te Toulon?’

‘Daar meende ik juist mee te beginnen, want dat hangt samen met iets, dat ik u vragen wilde. Waarom ik zoo op den maarschalk gebeten ben, weet ge reeds; 't is hem beter gegaan dan mij, hij heeft me altijd gehinderd en mij zelfs den kogel willen geven. Maar nu ter zake.

Acht dagen geleden heeft Brune de stad aan den koning overgegeven. De Oostenrijkers en Engelschen lagen er voor en de maarschalk heeft, om aan den koning of de burgerij te believen, den eisch gesteld, dat geen vreemde troepen Toulon mochten binnenrukken en dat die stad door een Franschen gouverneur zal worden bestuurd. Doch de Oostenrijkers, die een gemakkelijke inkwartiering zagen voorbijgaan en niet het minste kregen voor hunne moeite, vorderden nu op hunne beurt, dat Brune zijn leger en de stad zou verlaten. Dat zal geschieden.’

‘En wat zou dat?’ vroeg Giacomo verwonderd.

‘Dat zal ik u zeggen,’ vervolgde Squelette. ‘Overmorgen, naar ik heb vernomen, vertrekt de maarschalk naar Parijs en neemt stellig dezen weg. Nu weet ge even goed als ik, dat de bevolking van het Zuiden vreeselijk op hem verbitterd is; vooral te Aix, waar hij langs moet komen, dreigen ze hem te vermoorden. Ik vertelde daar voor de aardigheid dat Brune een Septembermoorder is en de grootste schuld draagt aan den moord van prinses de Lamballe, en toen waren die boeren daar werkelijk razend. Ik ga naar Avignon, waar het volk met dezelfde gevoelens is bezield: ze herinneren zich daar nog, wat Brune onder het schrikbewind met Fouché daar heeft uitgericht.

En nu moest gij zorgen, beste Giacomo, dat Brune, die waarschijnlijk hier van paarden zal verwisselen, - ten minste als de boeren van Aix hem zoover de reis laten voortzetten, - ons te Avignon komt opzoeken.’

‘Daar kan ik niets aan doen,’ meende de Italiaan. ‘Overmorgen ben ik misschien niet eens hier en wat gaat mij den maarschalk aan?’

‘Kijk eens hier, Giacomo,’ sprak zijn oude vriend en haalde uit zijn versleten jas een gevlochten beurs voor den dag, waarin enkele goudstukken blonken.

De oogen van Giacomo flikkerden.

‘Hoe zijt ge aan dat goud gekomen?’ vroeg hij haastig.

‘Och! ik ben ons oude ambacht nog niet heelemaal vergeten,’ antwoordde Squelette grijnslachend. ‘Veel zit er niet in: vijf gouden Louis, meer niet. Komaan, mijn beste, ik wil geen onmogelijke dingen van je vergen. Als je belooft, je best te doen om den maarschalk naar Avignon te sturen - je kunt hem bijvoorbeeld zeggen dat de weg veel korter is en de stad rustig, - dan krijgt ge er nu reeds een van.’ Hij toonde zijn vriend een goudstuk, terwijl hij hem met zijn kleine oogen scherp aanzag. Giacomo wierp er een begeerigen blik op, doch antwoordde niet - nog eenmaal werd het gevoel van eerlijkheid bij hem wakker.

‘En als het je gelukt, krijgt ge er later nog twee’, vervolgde Jean Noiret, terwijl hij met de beurs klingelde.

De Italiaan was overwonnen en sprak: ‘Ik zal mijn best doen,’ ontving zijn goudstuk, bezag het van alle kanten, en stak het vergenoegd in den zak.

‘En nu, beste vriend, moet ik mijn reis vervolgen. Gegroet! en zooals is afgesproken!’

De twee schurken drukten elkander de hand, Jean Squelette sloeg den stoffigen weg in naar Avignon, terwijl Giacomo, met zijn goudstuk in den zak spelend, den stal binnenging.

IX.

Den 1en Augustus om drie uur in den morgen verliet een rijtuig de poorten van Toulon; de schildwachten presenteerden eerbiedig het geweer voor den reiziger, die niemand anders was dan hun overste, maarschalk Brune.

Hij was vergezeld van generaal Loverdo en graat Meaupas, adjudant van markies de Rivière. Zijn adjudanten en die van den generaal volgden, terwijl hij werd begeleid door een afdeeling jagers van het 14e regiment.

‘Ik kan niet begrijpen,’ begon Loverdo, ‘dat gij die oproerige jagers hebt meegenomen.’

‘Zoo?’ zeide Brune, die niet veel lust had om een gesprek te voeren.

‘Gij hebt ze sinds den dag van de wapenschouwing nogal streng onderhanden genomen,’ vervolgde de generaal. ‘Me dunkt...’

‘Me dunkt dat die zaken u niet aangaan,’ klonk het bits.

De generaal sprak niet meer; met de handen onder de kin op zijn langen sabel leunend, staarde hij onverschillig naar buiten. Het rijtuig bereikte de eerste huizen van Beausset.

‘Maarschalk,’ vroeg Loverdo, ‘ware het niet beter dat ik hier afstapte en met mijn adjudant een anderen weg koos?’

‘Zooals ge wilt, generaal,’ antwoordde Brune, zonder van houding te veranderen.

De generaal steeg uit.

Het was nog vroeg in den morgen, doch de weinige boeren, die het rijtuig zagen voorbijgaan, waren brutaal genoeg den maarschalk uit te jouwen; een weinig verder werd met steenen geworpen; het was in de nabijheid van Aix.

Toevallig had Brune vernomen dat een afdeeling Oostenrijksche cavalerie die stad had verlaten en vreezende dat zijn gevolg met de vreemde ruiters in botsing zou komen, zond hij graaf Meaupas en zijn adjudant Allard vooruit, met brieven voor den Oostenrijkschen generaal.

Langzaam vervolgde het rijtuig zijn weg. Op een halfuur afstand van de stad zag de maarschalk in de verte een dichte stofwolk opstijgen en een oogenblik later traden in vollen galop een menigte ruiters daaruit te voorschijn. Vooraan reed een jong Hongaarsch officier, wiens roode met zilver geborduurde attila in den wind fladderde; een hooge witte pluim wuifde op zijn kolbak en bliksemstralen schoot zijn flikkerende sabel, waarmee hij het rijtuig begroette. De officier bood den maarschalk, namens zijn generaal, een piket Hongaren als eerewacht aan.

Het rijtuig naderde de poorten der stad.

Een groote menigte, van Brune's komst onderricht, stond hem reeds op te wachten. Hunne houding spelde niet veel goeds; de meesten waren van stokken, sommigen van vuurwapenen voorzien en dreigend geroep en geschreeuw weerklonk overal. De maarschalk hoorde duidelijk de kreten van: ‘Weg met den moordenaar! weg met den tiran!’ en onwillekeurig sloeg hij de hand aan zijn pistool. Hij dacht aan zijn vroegere gestrengheid; maar de aanwezigheid van zijn Hongaren en jagers stelde hem gerust. Nauwelijks bevond de maarschalk zich onder de menigte of het moordgierig geschreeuw verdubbelde; van alle kanten drong het gespuis op het rijtuig aan.

De Hongaarsche officier trachtte hen te bedaren. ‘Weg met den maarschalk! vermoordt hem!’ was het antwoord uit honderden monden en reeds trachtten sommigen de paarden tot staan te brengen. Brune had zich achter in het rijtuig teruggetrokken; met de linkerhand in zijn jaszak het pistool omklemmend en met de rechter aan 't gevest van zijn degen, wachtte hij zijn belagers af. Doch zijn gevolg hield het rijtuig goed ingesloten en waagde het iemand de hand naar de paarden uit te steken, dan hakten de lange Hongarensabels er op in en stoof de menigte brullend uiteen. In vollen draf renden de reizigers de stad in, achtervolgd door het wraakgeroep van het baldadig gespuis. Buiten de stad namen de Hongaren afscheid en het rijtuig ging door tot Orgon. Bij de wisseling van paarden nieuwe onlusten; daarom steeds vooruit. Reeds neigde de zon ten ondergang en spreidde de avond zijn sluier over het landschap uit, doch geen oponthoud, heel den nacht geen rust, totdat in den vroegen morgen van den 2en Augustus de maarschalk het posthuis van Saint-Andéol bereikt had.

Het was een vermoeiende rit geweest. Terwijl versche paarden werden ingespannen, gebruikte de maarschalk eenige ververschingen, die hem door den postmeester zelven eerbiedig werden voorgezet.

‘Giacomo, ga aan je werk!’ gromde de postmeester tot den postrijder, die ongeroepen was binnengekomen en de zaal op en neer drentelde.

Giacomo ging, sleepte een paar emmers water aan en sprak toen vertrouwelijk met de jagers, die den maarschalk tot geleide dienden. Niemand had bemerkt dat hij den inhoud van een klein papieren doosje in het water had uitgestort.

Kort daarop trad de commandant van het escorte binnen en betuigde den maarschalk dat zijn manschappen en paarden zoo waren afgemat, dat zij hem geen stap verder konden volgen.

‘Maarschalk,’ fluisterde Allard, ‘laat ze niet gaan; gij hebt bescherming noodig; herinner u het gebeurde te Aix.’

[p. 371]

Van zijn trouwen adjudant kon Brune die woorden dulden; had een ander ze gesproken, hij zou zich zijn toorn hebben op den hals gehaald.

‘Wees niet bezorgd, Allard, 't is zoo erg niet,’ was het antwoord.

‘Kunnen de paarden niet meer?’ dus wendde zich Brune tot den commandant en wierp hem een doordringenden blik toe.

‘Onmogelijk, maarschalk, zooeven zijn vier paarden neergevallen; ik denk van vermoeienis, ze dreigen te sterven.’

‘Zoo - dan rust maar uit en keer naar Toulon terug.’

Een smeekende blik van Allard had nog getracht zulk een antwoord te beletten, maar het was te laat en zonder bescherming zou zijn meester nu reizen door het hem vijandige land.

‘Wat dunkt u, maarschalk,’ zeide graaf Meaupas, ‘als wij de reis namen over Oranje? Avignon is zeer oproerig en de Oostenrijkers van generaal Bianchi zijn er nog niet binnen; te Oranje daarentegen is alles rustig.’

‘Ik ben niet bang,’ antwoordde Brune, ‘ik heb altijd mijn plicht gedaan en heb dus van geen mensch ter wereld iets te vreezen.’

Een bittere lach speelde om de lippen van zijn getrouwen Allard; hij dacht aan het muitende volk van Aix.

‘Maarschalk,’ zoo sprak hij: ‘ik bid u, stel u niet in gevaar, laat ons over Oranje gaan; wat geeft het, dat de reis eenige uren langer duurt.’

Brune begon te weifelen.

‘Is het veel omgereden?’ vroeg hij aan den postmeester.

Deze streek peinzend met de hand over zijn voorhoofd en antwoordde: ‘Het scheelt nog al veel, heer maarschalk.’

Giacomo was ondertusschen weer steelsgewijze binnengekomen; aan de deur had hij het geheele gesprek gehoord.

‘Ja, 't scheelt heel veel en de weg is slecht,’ bracht hij ongevraagd in 't midden.

‘Zoo, is de weg slecht, hoe komt dat?’ vroeg Brune aan den postrijder, die vrij wat vlugger ter taal scheen, dan zijn zwaarlijvige meester.

‘De weg is pas opgewerkt en bijna onberijdbaar; maar over Avignon heeft u een goeden, harden weg.’

‘Nu, dan gaan wij over Avignon,’ zeide Brune.

‘Is alles klaar?’ vroeg hij aan den postmeester.

‘Alles klaar, heer maarschalk.’

Voor de deur stond een kales, waarin Brune, en een ander rijtuig, waarin de adjudanten plaats namen. In nevelen was de zon opgegaan; er hing over den weg een sombere mist, die aan de hooge populieren een spookachtig voorkomen gaf.

Onder het geklap der zweep verdwenen de rijtuigen en Giacomo wreef zich de handen: hij had zijn goudstukken verdiend.

Tusschen tien en elf uren in den morgen bereikte de maarschalk de poort van Avignon en liet den dienstdoenden nationale garde zijn paspoort brengen.

Toen de soldaat het papier inzag, verbleekte hij merkbaar; een enkelen blik wierp hij op het rijtuig; daar zat Brune, heel gerust, niet vermoedend, hoe het ziedde en kookte in de stad, die hij ging binnentrekken.

De wacht gaf de papieren terug, deed de poort openen en de rijtuigen reden binnen.

Met haastige schreden en in koortsachtige opgewondenheid liep de jonge soldaat op en neer. Hij kende Brune van nabij, hij had onverdiend zijn onverbiddelijke gestrengheid ondervonden; was nu het oogenblik der wraak niet aangebroken? Een enkel woord zou genoeg zijn om hem over te leveren aan de woede van het grauw. Hij sloeg zich met de hand voor het voorhoofd; zou hij zich wreken? Nooit, nooit; hij had geleerd te vergeven en hij zou zijn vijand, het kostte wat het wilde, beschermen en van dienst zijn.

‘Alain, wat is er gaande?’ vroegen zijn kameraden.

‘Niets, niets,’ antwoordde Alain Duffré, ‘om hoe laat wordt de wacht afgelost?’

‘Dat weet ge immers, om twaalf uur.’

‘Goede Hemel,’ mompelde de jonkman, ‘nog meer dan een uur, als 't dan maar niet te laat is.’

Intusschen was de maarschalk afgestapt in een hotel, dat het Palais Royal in zijn uithangbord voerde. Eenige nieuwsgierigen bleven er voor stilstaan om te weten, wat voor een voornaam reiziger de stad bezocht.

‘Zie eens, Guindon zouden die rijtuigen van hem zijn?’

Deze woorden werden luid tot een vaandrig der nationale garde gesproken.

‘Ik weet het niet, Squelette,’ was het antwoord; ‘ga eens hooren.’

Lang stond Jean Squelette bij de rijtuigen te wachten en zijn kleine oogen begonnen te flikkeren, toen weer de paarden werden ingespannen. Weldra namen de reizigers plaats. Squelette drong naar voren. ‘Ja, hij is het,’ zeide hij.

‘Wie? wie?’ vroegen verschillende stemmen.

‘Wel Brune, de tiran, de moordenaar van onze broeders in het Zuiden,’ was het antwoord.

Een kreet van wraak steeg uit de menigte op.

‘Zoudt gij het rijtuig niet kunnen tegenhouden?’ vroeg Squelette aan Guindon, bij wien zich nog een paar nationale gardes hadden gevoegd.

‘Ik weet het niet,’ zei de andere.

‘Vraag zijn paspoort,’ raadde Squelette, ‘dat geeft nog wat oponthoud.’

De nationale gardes waren voor 't meerendeel met den slechten geest der bevolking bezield. Rondom schreeuwde men:

‘Dood aan den maarschalk!’ Het rijtuig zette zich reeds in beweging, toen Guindon en zijn trawanten de paarden tot staan brachten en met honenden lach het paspoort der reizigers eischten.

Brune overzag het gevaar - en aarzelde.

Gelukkig kwam een kapitein, die de ronde deed, daar ter plaatse, ontving de papieren van den maarschalk, bracht ze ter inzage aan den majoor en kwam weldra terug met de tijding, dat de maarschalk ongehinderd vertrekken kon.

Met dat alles waren twintig minuten verloopen en was de joelende en tierende menigte ontzaglijk aangegroeid. Reeds had zich door de gansche stad het gerucht verspreid der aankomst van den doodelijk gehaten maarschalk. In vollen draf zetten de rijtuigen zich in beweging, door de menigte achtervolgd, doch bij de poort d'Oulle werd de gehate gouverneur opnieuw door soldaten aangehouden en om zijn papieren gevraagd.

‘De maarschalk kan vertrekken!’ riep de kapitein, die het rijtuig was nagegaan.

Maar het volk was er niet mede tevreden. ‘Dood aan den maarschalk!’ huilde het en hield het rijtuig ingesloten. ‘Weg met den tiran!’ riepen de nationale gardes en drongen hun kapitein ter zijde.

(Slot volgt.)