De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 9

Wie was de schuldige?
Door
J. Vesters Jr.
XV.
(Slot.)

‘Als ik me niet vergis komt daar Louis aan; ik meen zijn stap te herkennen.’

Op deze woorden, die door mevrouw Van der Weegen met een lichte trilling in de stem waren uitgesproken, stond Suze haastig op, trad op het raam toe, dat uitzag op den tuin, knikte vriendelijk tegen iemand die nabij was, keerde zich aanstonds om en zei tegen haar moeder, die haar vragend aankeek:

‘Juist geraden, mama, het is Louis.’

En meteen trippelde zij de kamer uit en de gang in om Louis open te gaan doen.

Mevrouw Van der Weegen zag er naar omstandigheden vrij goed uit. Al was de blos nog niet op haar wangen teruggekeerd, de bleekheid harer trekken had niets meer van het doorschijnende van weleer, en er speelde een glimlach van tevredenheid om haar mond. Enkel een paar nauw merkbare voren hadden haar voorhoofd gegroefd en legden met de zilveren draadjes die zich hier en daar in het haar lieten zien, getuigenis af van het lijden, dat zij had doorstaan. Met de zware ziekte, die haar aan den rand van het graf had gebracht, was het gegaan, zooals de heer Van der Weegen tegen den pastoor gezegd had: de tijding, dat Louis' onschuld was aan den dag gekomen, dat hij haar zou worden weergegeven, had beter uitwerking gehad dan de krachtigste medicijnen van den dokter. Deze had haar omzichtig op het goede nieuws willen voorbereiden, maar zij had krampachtig zijn handen gegrepen, hem strak onder de oogen gekeken en hem toegeroepen: ‘Dokter, zeg dat hij vrij is, dat hij terugkomt.’

En toen Louis thuis kwam had ze hem hartstochtelijk omhelsd en nogmaals omhelsd; zij had hem naast zich doen neerzitten, met haar handen zijn gezicht en haren gestreeld, en nogmaals een kus op zijn voorhoofd gedrukt, vreugdetranen schreiend, maar zonder een woord te zeggen. Ten laatste had ze de spraak terug gekregen.

‘Mijn arme jongen, wat heb je moeten lijden; maar dat is nu gelukkig voorbij, voortaan zal je altijd bij me blijven!’ En de overgelukkige moeder hield geruimen tijd den weergekregen zoon in de armen geklemd, als vreesde zij, dat men hem haar nogmaals mocht ontnemen. Ze kon zich maar niet verzadigen aan den aanblik van zijn gelaat, dat al de sporen vertoonde van het lichamelijk, meer nog van het zielelijden, dat hij in zijn kerker had geleden. Voor de dagen, dat ze zijn gezicht en den klank zijner stem had moeten derven, scheen ze nu vergoeding te willen hebben. Altijd wilde zij hem bij zich hebben en geruimen tijd kon ze hem zonder een woord te spreken aan zitten staren, als wilde zij elken trek van zijn gelaat diep in haar ziel griffen. Ternauwernood stond ze toe, dat hij zich voor eenigen tijd verwijderde, verlangend zag ze steeds naar zijn thuiskomst uit en aanstonds beklemde een geheime angst haar hart, indien hij eens wat lang uitbleef.

Misschien was er iets egoïstisch in haar zucht om den jongen man steeds bij zich te hebben, om geheel en al beslag op hem te leggen, maar wie zal het in deze moeder misprijzen?

Ook thans, nu Louis op reis was moeten gaan om te trachten, van een handelshuis te Rotterdam gunstige conditiën te bedingen, werd zijn thuiskomst door zijn moeder om een dubbele reden met verlangen te gemoet gezien. Want al was het faillissement door invloedrijke bemiddeling voorloopig opgeheven. toch bleef de positie der Van der Weegen's nog altijd hachelijk. De veerkracht en energie van Louis was door zijn gevangenschap niet gebroken, integendeel, ze was kloeker dan ooit en hij deed al wat hij kon om de zaak een zoo gunstig mogelijk verloop te geven De firma te Rotterdam, bij wie de heer Van der Weegen voor een aanzienlijk bedrag in debet stond, had tot dusver van weinig inschikkelijkheid blijk gegeven, en daarom had Louis op zich genomen, te trachten of hij persoonlijk niet gedaan kon krijgen wat door briefwisseling niet was gelukt.

Een oogenblik later trad hij met vergenoegd gelaat binnen, op den voet gevolgd door Suze, die op Greta toetrad en haar lachend wat in het oor fluisterde

Louis zag er nog wat bleek uit maar dit was ook alles, want zijn krachtig gestel en de ijver, waarmee hij zich aanstonds aan het werk had begeven, waren de opgedane zwakte spoedig te boven gekomen.

Ik ben blij, dat ik je terugzie, mijn jongen,’ zei mevrouw, terwijl ze hem hartelijk de hand drukte, ‘en hoe is de reis afgeloopen?’

‘Naar wensch, moeder,’ antwoordde Louis, ‘'t kon waarlijk niet beter. Ik weet zeker, dat het vader heelwat zal opknappen, want hierdoor is ons een heele zorg van het hart. Maar waar is vader?’ vroeg hij, opstaande, en zich naar de deur begevende, als wilde hij het vertrek verlaten.

‘Ik heb papa al gewaarschuwd, dat je er ben,’ antwoordde Suze, die juist binnenkwam. ‘Hij komt zoo; de goede man zat weer in de boeken te suffen.’

‘Ja, het is wel iets,’ zei mevrouw hoofdschuddend, ‘dat vader zoo erg zwaartillend is, en 't helpt niet, of we al probeeren hem wat te verstrooien. Naar den dokter en den pastoor wil hij ook niet luisteren. Ik heb geen rust vóór alles in orde is, zegt hij maar, en zoodoende werkt hij zich nog dood. 't Is maar te hopen, Louis, dat de tijding, die gij uit Rotterdam brengt, hem een hart onder den riem zal steken.’

‘Nu, dat zal ze wel, moeder,’ zei Louis, ‘daar twijfel ik geen oogenblik aan. Mijnheer Stevens was uitermate vriendelijk, nam met alles genoegen en gaf zelfs een nog drie maanden langeren termijn dan ik had durven vragen. En nu nog iets. De pastoor scheen mij zeker opgewacht te hebben, want toen ik voorbij de pastorie kwam, kwam hij naar mij toe, hield mij staande, informeerde met de meeste belangstelling naar den uitslag van mijn reis, was daar buitengewoon mee in zijn schik en vertelde me, terwijl hij me glimlachend op den schouder klopte, dat hij over een half uurtje eens bij ons zou aanloopen, daar ook hij heel goed nieuws had mede te deelen.’

‘Heel goed nieuws,’ herhaalde mevrouw nadenkend bij zich zelf, ‘wat zou dat toch kunnen zijn?’

‘Ik waagde een zijdelingsche vraag,’ hernam Louis, ‘maar de pastoor keek me lachend aan en zei: “Neen, jongenlief, dat zal je nu eens niet vóór de anderen weten. Maar dat kan ik je wel zeggen, dat je papa er heelemaal van op zal fleuren.” En met een vriendelijken groet ging de goede man zijn pastorie weer binnen.’

‘Ik kan in de verste verte niet raden wat dat toch kan zijn,’ zei mevrouw, ‘maar dit weet ik wel, dat we den pastoor heel veel hebben te danken Altijd is hij voor ons in de weer, niets is hem te veel.....’

Op dit oogenblik trad de heer Van der Weegen binnen, zoodat zijn vrouw in de loftuiting bleef steken.

Er lag nog steeds een ernstige, haast treurige plooi om zijn mond, want de gedachte aan zijn financieele moeilijkheden, door de gevangenschap van zijn zoon geheel op den achtergrond geschoven, was nu weer met te meer kracht op den voorgrond gekomen, en het griefde den eerlijken en nauwgezetten koopman, dat hij niet in staat was, ten volle aan zijn verplichtingen te voldoen. Hoe hij ook zon en peinsde, hij had nog geen middel kunnen vinden om dit lastige vraagstuk op bevredigende wijze op te lossen, en hij werd door deze ontmoedigende gedachte geheel ter neer gedrukt.

De troostredenen zijner vrouw en kinderen, de opbeurende woorden van den pastoor, die den heer Van der Weegen met raad en daad ter zij stond, de rustelooze werkzaamheid door Louis aan den dag gelegd, dit alles vermocht niet, hem zijn oude veerkracht te hergeven, en, al was hij niet zóó moedeloos als voorheen, toch ging hij nog diep onder kommer en zorg gebukt.

De stralende gezichten der zijnen zeiden den heer Van der Weegen genoeg, hoe de uitslag van Louis' bemoeiingen te Rotterdam geweest was.

Louis deed hem nu verslag van zijn wedervaren, en langzamerhand helderden de trekken van den heer Van der Weegen op, kwam er meer glans in zijn oogen en werd op zijn gelaat het gevoel van vreugde en verruiming weerkaatst, dat de goede tijding in zijn ziel had gewekt.

‘Goddank,’ zei de heer Van der Weegen, onder het loozen van een diepen zucht, toen zijn zoon geëindigd had, ‘Goddank, dat die steen me van het hart is. Ik had er anders een zwaar hoofd in, Louis.’

‘Kom, Willem,’ zei mevrouw, ‘we mogen God wel dankbaar zijn, die niet ophoudt, ons met weldaden te overladen. Reeds tweemaal hebben we nu ondervonden, hoe Hij redding geeft als de nood het hoogst is.’

[p. 339]

‘Zeker, Marie, ik mor niet tegen de Voorzienigheid, ver van daar. Nooit genoeg zal ik Haar kunnen danken, voor wat Ze ons schonk, maar mijn naam van eerlijk koopman zag ik graag ongerept gehandhaafd, en soms bekruipt me de vrees, dat ik het niet zal kunnen.’

Hier zweeg de heer Van der Weegen en verzonk in nadenken.

Een oogenblik later hief hij het hoofd weer op en het lichtte in zijn oogen, waaruit weer iets van zijn oude vastberadenheid sprak, toen hij zei: ‘Nog heb ik de kracht om van voren af aan te beginnen, indien ik maar al mijn schuldeischers het hunne kan geven, want niets stuit mij meer tegen mijn borst, dan met hen over de conditiën te accordeeren, en slechts een gedeelte te kunnen voldoen van wat ik hun schuldig ben.’

‘Maar vader,’ bemoedigde Louis, ‘de goede uitslag van mijn poging bij den heer Stevens moet u toch hoop geven. Alles zal nog wel terecht komen, en al kan u op het oogenblik nog niet aan alle verplichtingen voldoen, we hebben weer volop crediet, en dan zie ik niet in, waarom we er na een paar jaar flink werken niet bovenop zouden komen. Men is ons overal goed genegen, we hebben weer belangrijke orders gekregen, de pastoor slooft zich letterlijk voor ons uit... Van den pastoor gesproken, vader,’ vervolgde Louis, ‘hij zei mij, dat hij ons een blijde tijding had mee te deelen, die u geheel zou opfleuren. Zijn Eerwaarde zal er wel gauw zijn, want hij had gezegd, dat hij over een half uur kwam.’

‘Ik ben benieuwd wat het zal zijn,’ merkte mevrouw op, die den heelen tijd door bij zich zelf alle mogelijke veronderstellingen had gemaakt, ‘de pastoor is toch een lieve man.’

‘Ja, we hebben hem wel veel te danken,’ zei mijnheer, die het hoofd in de palm zijner hand liet rusten, als dacht hij na. ‘Een blijde tijding, zeg je, Louis?’

‘'t Zou iets heel goeds zijn,’ hernam Louis, ‘en de pastoor lachte zoo schalk als hij soms doen kan, wanneer hij heel goeden zin heeft.’

De heer Van der Weegen bleef ondertusschen met het hoofd in de hand zitten. Wat bedoelde de pastoor toch? Een goede tijding, die hem geheel zou opknappen? Eén ding kon dat maar, en zou nu de pastoor?... Neen, dat kon niet.... de pastoor was niet rijk.... En opnieuw begon hij over zijn financieelen toestand te mijmeren, en ondanks de bemoedigende woorden zijns zoons zag hij - kwam dat door zijn hooge jaren, door de teleurstellingen die hij reeds vroeger had ondervonden, door de ervaring, die hij bij anderen had opgedaan? - de toekomst duister in. O, indien hij al zijn schulden had betaald, indien hij zeggen kon: ‘Ziezoo, niemand heeft een cent meer van mij te vorderen, ik begin weer van voren af aan,’ - ja, dan vreesde hij niets, dan zou niets hem te zwaar vallen, maar nu? Het zelfvertrouwen had den koopman begeven, en dit was oorzaak, dat hij de zaken door een te donkeren bril beschouwde.

‘Papa, kijk nu toch eens niet zoo stroef,’ vermaande Greta, ‘wie weet wat een verrassing die goede pastoor u nog bereidt.’

‘Ja kind,’ zei de heer Van der Weegen verstrooid, nu hij in zijn gedachtengang onderbroken werd.

Een oogenblik later trad de zeereerwaarde heer Van Grinsven binnen. Er speelde een vergenoegd glimlachje om zijn mond, toen hij de aanwezigen groette en op een stoel plaats nam

‘Kom, mijn beste heer,’ zei hij, ‘Louis heeft uit Rotterdam goede tijding meegebracht, naar ik hoor, en die ik breng is ook zoo heel slecht niet. Ja, mevrouwtje, evenals jij heel opgeknapt werd, toen je hoorde dat Louis onschuldig was, evenzoo zal je beste man van zijn ziekte - want hij is ook ziek - genezen, als hij weet wat ik hem te vertellen heb. Ik zal het maar aanstonds zeggen want ik zie aan je gezicht, hoe verlangend ge zijt naar wat die oude pastoor toch wel te zeggen mag hebben. Herinnert ge u mijnheer Mensing nog?’

‘Mensing?’ herhaalde mijnheer Van der Weegen ten hoogste verbaasd, ‘Mensing, zegt u?’ Ook mevrouw herhaalde dit woord halfluid en keek den pastoor met groote oogen aan, terwijl Louis iets tusschen de tanden mompelde. Mensing was de naam van den persoon, die voor ettelijke jaren met omstreeks tachtig duizend gulden van den heer Van der Weegen naar Amerika was gevlucht.

‘Die naam moge bij u geen aangename herinneringen opwekken, toch geloof ik, dat het ditmaal anders zal zijn,’ vervolgde de pastoor, wien de woorden op de lippen schenen te branden, maar die hij terugdrong om niet plotseling een te hevigen schok teweeg te brengen.

‘Maar wat is het dan toch met mijnheer Mensing?’ vroeg de heer Van der Weegen met sidderende stem, want een oogenblik was hem een denkbeeld door den geest gegaan, dat hem echter zoo buitensporig toescheen, dat hij er geen geloof aan durfde slaan.

‘Die mijnheer Mensing was voor ruim drie jaar met omtrent tachtig duizend gulden van u naar Amerika gegaan, niet waar? Welnu, hij heeft daar enorm veel geld verdiend en nu aan u willen goedmaken wat hij toen jegens u misdeed.’

‘Wat zegt u, mijnheer pastoor?’ vroeg de heer Van der Weegen ten hoogste ontroerd, terwijl ook de overigen den pastoor in de uiterste spanning aankeken.

‘Ja, inderdaad,’ hervatte de zeereerwaarde heer Van Grinsven, ‘hij wilde zijn schuld aan u afdoen, te meer, daar hij vernomen had van de netelige positie, waarin gij u bevindt.’ En meteen haalde de pastoor een lijvige portefeuille te voorschijn, geheel met banknoten en wissels gevuld. ‘Ziehier, mijnheer Van der Weegen, honderdduizend gulden, kapitaal en interest,’ zei hij schertsend. ‘Suze en Greta, tel jelui maar eens na, of de som er is.’

‘Maar, mijnheer pastoor,’ zei de heer Van der Weegen, die doodsbleek en waggelend van zijn stoel was opgestaan, ‘het is als een droom..... honderdduizend gulden..... maar dat kan niet.. ik begrijp niet....’

‘Tracht nu uw gewone kalmte te herkrijgen, vriend,’ vermaande de pastoor, hem zacht dwingende weer plaats te nemen, ‘het is geen droom, maar werkelijkheid, een blijde, verrassende werkelijkheid ongetwijfeld, maar niettemin werkelijkheid. Nu zijt ge er weer bovenop en kunt vrank en vrij het hoofd opheffen.’

‘Vrank en vrij het hoofd opheffen,’ mompelde de heer Van der Weegen, die zijn bezinning nog maar niet kon terugkrijgen en nog een en al ontroering en verbazing was. ‘Ja,’ en hij hief het hoofd op, dat hij zoo lang gebukt had gehouden en dat onder den last van kommer en leed in korten tijd erg vergrijsd was.

Mevrouw wilde spreken, ze wilde den pastoor opheldering vragen; haar blikken dwaalden van den stapel banknoten beurtelings naar haar man en den geestelijke, terwijl Louis en de meisjes in het begin evenmin woorden konden vinden om lucht te geven aan de gevoelens en gewaarwordingen, die hen bestormden.

‘Maar, mijnheer pastoor,’ herhaalde de heer Van der Weegen nog eens, ‘zeg mij toch hoe de zaak zich heeft toegedragen. Alles is mij nog zoo duister, zoo raadselachtig; ik kan maar niet begrijpen...’

Plotseling kozen zijn gedachten een anderen loop. ‘Maria wij zijn gered, ten tweedemaal gered, en ook dit hebben we den pastoor te danken.’ In vervoering drukte hij den geestelijke de handen en er schitterden tranen in zijn oogen. ‘Heeft u Mensing gesproken, mijnheer pastoor?’

‘Ja, dat is te zeggen, hij had mij bij zich bescheiden in het hotel de Eekhoorn. Uit de dagbladen had hij de invrijheidstelling van Louis vernomen, en tevens gehoord, hoe slecht het met uw zaken stond. Bij hem was het plan opgekomen, te herstellen wat hij jegens u misdreef, maar hij miste de kracht u onder de oogen te komen. Daarom gebruikte hij mij als tusschenpersoon, en ge begrijpt met hoeveel vreugde ik deze taak op mij nam.’

‘En is mijnheer Mensing nog in de stad?’ vroeg de heer Van der Weegen, nog altijd niet van zijn ontroering bekomen.

‘Neen, hij is weer vertrokken, opzettelijk om te voorkomen, dat u hem zien zou.’

‘Ik had hem anders graag mijn dank betuigd, want zijn houding van nu maakt zijn gedrag van voor drie jaar dubbel goed.’

Met een glans van genoegen op het gelaat nam de heer Van der Weegen de stapels bankbiljetten en wissels in zijn handen - zijn eigendom, en het middel om al zijn verplichtingen te voldoen en weer met eere, met opgeheven hoofd in de handelswereld op te treden. Hij scheen in eens wel tien jaar jonger geworden.

De pastoor zag met een opgeruimd gezicht toe, en ook mevrouw kreeg meer blos op de wangen en meer vuur in het oog. Louis zei niets, maar keek nu eens naar de geldwaardige papieren, dan weer naar den pastoor, als rees bij hem twijfel aan het verhaal, dat deze van de herkomst van dat geld gegeven had.

‘Je bent zoo stil, Louis,’ zei de geestelijke ten laatste, ‘ben je niet blij, dat de firma weer met eere kan optreden en de toekomst van je zusters en jou verzekerd is?’

‘O zeker, mijnheer pastoor, en wij zullen u nooit genoeg dankbaar kunnen zijn voor al wat u voor ons gedaan heeft.....’

‘Niet mij komt daarvoor dank toe, en de heer Mensing heeft enkel te goeder ure een schuld afgedaan, die op hem rustte. Maar dit nu daargelaten. Ik heb je wat anders te zeggen, mijn jongen, en een heel ernstig woordje. In den laatsten tijd heb je Agnes zooveel mogelijk ontweken. Ik begreep je kiescheid en waardeerde ze; je gevoel van eer verbood je, naar de hand te dingen van een meisje dat rijk is, terwijl jij arm was. Nu is dit bezwaar uit den wreg geruimd en kan je, zonder je zelf te verlagen, in volle vrijheid om haar hand vragen. Als je wil, zal ik mij wel met het aanzoek belasten, want ik doe niet graag iets ten halve. Ik weet dat Agnes veel van je houdt; ze heeft dit in droevige dagen voldingend getoond; ik weet ook, dat jij Agnes lief hebt en dat je ouders niets liever zouden zien dan Agnes tot dochter te hebben. Je moet haar straks het goede nieuws maar eens gaan vertellen; ik ben er zeker van, dat ze er erg verheugd over zal zijn.’

*_**

Het was een heerlijke, zonnige dag in de maand Mei. Een talrijke volksmenigte vulde het kleine kerkgebouw, waar de zeereerwaarde heer Van Grinsven het H. Misoffer opdroeg, onder hetwelk Louis van der Weegen en Agnes Topper in den echt werden vereenigd. Welk een ontroering maakte zich van hen beiden en ook van den grijzen pastoor meester, toen de ringen gewisseld en het jawoord op eenigszins trillenden toon uitgesproken werd. Mevrouw weende van aandoening en de heer Van der Weegen had moeite de tranen terug te dwingen, die in zijn oogen opwelden. Ditmaal waren het echter enkel tranen van geluk en blijdschap. Toen de pastoor na de plechtigheden in de kerk de jonggehuwden kwam gelukwenschen, werd hij, die tot deze gelukkige echtvereeniging zooveel had bijgedragen, met dankbetuigingen overstelpt, die hij niet kon afwijzen, al zocht hij er zich ook aan te onttrekken.

Na een eenvoudig ontbijt, waartoe alleen de familieleden en enkele goede vrienden waren uitgenoodigd, begaven de jonggetrouwden zich naar een ander vertrek om een reiskostuum aan te trekken, daar ze een huwelijksreis naar Italië zouden gaan maken. Daar aangekomen deed Louis zijn jong vrouwtje, dat er in haar keurig bruidskleed allerliefst uitzag, naast zich neerzitten en zei:

‘Agnes, ik moet je wat vragen, dat mij als lood op het hart weegt.’

‘Wat is het, Louis?’ vroeg het jonge vrouwtje met eenige onrust in haar stem.

‘Ik had het je al eerder willen vragen, maar de moed heeft er mij toe ontbroken, daar ik

[p. 340]

vreesde, dat je het toch niet zou zeggen. Nu je echter mijn lief vrouwtje bent, kan je geen reden meer hebben de waarheid te verbloemen.’

Agnes schoof onrustig op haar stoel heen en weer, als begreep ze, waar haar man heen wilde.

‘Zeg me dus, Agnes, of het waar is, dat de honderdduizend gulden, die de pastoor zei van den heer Mensing ontvangen te hebben, van u kwamen, en gij daardoor op kiesche wijze ons allen hebt willen redden en mij gelukkig maken?’

Een vurige blos overtoog het gelaat van Agnes, dat ze aan de borst van haar man verborg.

‘Je hebt het geraden, Louis,’ fluisterde het jonge vrouwtje, terwijl ze de oogen hield neergeslagen, als had ze zich van een groote misdaad beschuldigd.

‘Mijn lief vrouwtje, mijn engel, ik zal je er slechts te meer om liefhebben.’ En hij drukte een kus op het fijn gevormde voorhoofd van Agnes.

Een uur later werd aan het station een laatste afscheid genomen van familie en vrienden en nam het gelukkige paar plaats in den trein, die het naar het zonnige Zuiden voerde.

maria in de mei, naar de schilderij van cantacalli.