De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 9

Weergevonden.
Kerstvertelling van Jan Rombout.

‘Kom, Sepperl, hoor je het klokje niet luiden? Sta op, we moeten naar de Kerstmis.’ Deze woorden werden op vaderlijk-vriendelijken toon gesproken in een schamel hutje ergens in een afgelegen hoek van de Tiroler Alpen door een goedig oud mannetje, terwijl hij de rood en wit geruite gordijnen wegschoof van een bedstee in een hoek van het lage woonvertrek.

‘Kom Sepperl, mijn jongen, het is tijd,’ herhaalde hij, en strekte de stramme hand uit om den jeugdigen slaper wakker te schudden.

Deze ontwaakte met een langgerekten geeuw, rekte de ronde jongensarmen boven zijn zwarten krullekop uit, wreef zich den slaap uit de oogen, rees overeind en staarde met groote zwarte kijkers in het vertrek.

‘Ja, ja, jij zou zeker maar liever blijven doorslapen, hè, kleine luiaard,’ zei de oude man, goedig grinnekend. ‘Foei, je moest je schamen, in den heiligen nacht.....’

‘Hier ben ik al, grootvader,’ riep de knaap en met één sprong uit het bed gewipt stond hij met zijn blozende bloote voetjes op den ruwen, met zand bestrooiden tegelvloer.

‘Dat wist ik wel,’ hernam grootvader aanmoedigend, ‘in den heiligen nacht toen het goddelijk Kindje voor ons in een armen stal geboren werd, zou mijn Sepperl niet in zijn warm bedje willen luieren.. Zie zoo, nu gauw gewasschen en aangekleed: hoor het klokje ons maar eens roepen: bim bam, bim bam.’

De jongen dompelde ondertusschen zijn weelderigen krullekop al in een houten bak met water, dien grootvader voor hem neergezet had, en de damp sloeg van zijn roode wangen en blozende armen.

‘Hè da's lekker, grootvader,’ zei hij met guitig stralende oogen, ‘daar ben ik in eens heelemaal van opgefrischt.’

‘Dat wist ik wel, nu gauw je zondagsche pak aangetrokken; hier is je broek, en daar je mooie gestikte bretels. En kijk eens wat een mooie das ik hier voor je heb, dat is nu omdat het Kerstmis is, dat is een geschenk van het Christuskindje.’

De deugniet stond een oogenblik sprakeloos van verrassing over het onverwachte geschenk, maar de oude liet hem niet veel tijd over om het te bewonderen. ‘Morgen bij den dag kan je dat beter bekijken,’ zei hij, ‘nu moeten we maken dat we wegkomen. Hoor de klok maar eens: bim bam, bim bam.’

Binnen een kwartier was de deugniet kant en klaar en had zijn ronden Tiroler hoed met groene kwasten maar op te zetten om gereed te zijn voor den tocht.

‘Eerst nog een vaderonsje bidden,’ zei grootvader, ‘dat wij onderweg bewaard mogen blijven voor ongeval, en dat het Christuskindje, terwijl wij weg zijn, een goed oog mag houden op het huis.’

Grootvader en kleinzoon knielden neer voor den Herrgottswinkel, een hoek in het vertrek waar op een driehoekige plank, met een witten doek netjes overdekt, een groot kruisbeeld prijkte tusschen een paar brandende kaarsjes en verschillende andere onbeholpen uit hout gesneden beeldjes en bont gekleurde prenten achter glas.

De jongen bad met kristalheldere stem luid voor:

‘Onze Vader, die in den hemel zijt... en leid ons niet in bekoring.’

‘Maar verlos ons van den kwade,’ antwoordde de oude man en er klonk een vreemde trilling in zijn stem. Met bevende hand omklemde hij het roode knuistje van den knaap, en verwonderd keek de jongen, met zijn groote zwarte kijkers naar den grijsaard op.

‘Wat is er grootvader?’

‘Leid ons niet in bekoring, bad je daar jongen: weet je wel wat dat beteekent?’

‘Ja wel, grootvader, dat onze Lieve Heer ons mag bewaren voor de zonde.’

‘Juist, Sepperl, nu blijf dat altijd bidden, hoor, dat je altijd een brave jongen mag blijven en grootvader nooit verdriet doen. Beloof je dat?’

‘Ja grootvader,’ klonk het beslist, en nog onder den indruk van die korte, maar plechtige woordenwisseling stapten de grijsaard en de knaap de lage deur uit. Beiden waren gewapend met een langen bergstok; want ze hadden een verren tocht te maken door het gebergte, en de oude man droeg tot meerdere voorzorg een brandend lantarentje om hen voor te lichten in het nachtelijke duister langs het eenzame pad tusschen de zwarte, spookachtige schaduwen der rotsen.

‘Wat een hemelsche nacht, Sepperl,’ zei de oude man, ‘daar breekt juist de maan door de wolken.’

‘Kijk, ze gaat met ons mee, grootvader,’ juichte de knaap, ‘net als de ster de heilige Drie Koningen voorging naar Bethlehem.’

‘Precies, mijn jongen, wij gaan ook naar Bethlehem, om het goddelijk Kindje te bezoeken in de kribbe; en we zullen nog grooter voorrecht hebben dan de koningen, die Hem in de kribbe aanbaden, want Hij wil zich heelemaal aan ons geven, zooals Hij zich toen nog niet aan de menschen geven kon, omdat Hij daarvoor eerst den bitteren dood moest lijden aan het kruis. Begrijp je dat, Sepperl?’

‘Ja, grootvader,’ zei de jongen en stapte stilzwijgend aan de hand van den grijsaard voort.

‘En zal je altijd zorgen, het Christuskindje, dat zich heelemaal aan je geven wil, zoo dicht bij je te houden? Zal je altijd braaf blijven?’

‘Ja, zeker, grootvader,’ hervatte de knaap met nadruk en kneep den ouden man in de hand als om aan die belofte klem bij te zetten.

‘Nu, dan is het goed, mijn jongen.’

En een poos liepen zij nu zwijgend verder langs het hobbelige, steile pad. De grijsaard was in diep gepeins verzonken. Waaraan de oude man wel dacht, en wat hem aandreef zoo herhaaldelijk den knaap de belofte af te vragen dat hij altijd braaf zou blijven? O dat was een lange, treurige geschiedenis. Hij bracht zich te binnen hoe hij voor jaren dienzelfden tocht had gemaakt, ook met een knaap aan de hand, zijn zoon namelijk, de vader van het jongske dat hij thans ter Kerstmis geleidde. Die knaap nu was niet braaf gebleven; aan drank en spel verslaafd, had hij zijn eigen goed en dat van zijn ouden vader verbrast, zich zelf en een lieve vrouw vóór den tijd in het graf geholpen, zoodat grootvader alleen overbleef met het onnoozele kind, een driejarig knaapje. Op dat kind had hij al de liefde overgebracht, die hij ooit had gekoesterd voor degenen, die hij in de wereld had liefgehad: het was al wat hem van zijn dierbaren overschoot. Hij waakte over den kleinen Sepperl met nauwlettende, angstige zorg, opdat de verloren zoon, dien hij bij het klimmen der jaren in het kleinkind terugvond, hem niet opnieuw door den geest des verderfs mocht worden ontrukt. Vandaar zijn ontroering, toen hij den schuldeloozen kleine de bede hoorde uitspreken: ‘leid ons niet in bekoring.’ Vandaar zijn dringende aanmaning dat Sepperl altijd dùs zou blijven bidden.

Zwijgend stapten beiden voort in de krakende sneeuw, langs het kronkelende bergpad, door het nachtelijk plechtige landschap, waarover de heerlijke hemel zich welfde. Zacht schitterend blonk de volle maan tusschen de verdeelde wolken als een zilveren lamp, opgehangen tusschen draperieën van donkerblauw satijn, met zilver omzoomd. In duizend tintelingen werd haar licht teruggekaatst door de glinsterende sneeuwkristallen op den grond, als met glimwormen bezaaid, tegen de berghellingen, tusschen de eeuwig-groene twijgen der dennen, die hier en daar als kerstboomen fonkelden van lichtjes. Het bevroren beekje leek een baan van gepolijst parelmoer en de gestolde waterstroompjes vormden tusschen het donkere groen

[p. 171]

van den oever flonkerende spiralen van kristal. Het golvende landschap scheen te huppelen, de bevallige heuvelen en statige bergen zich in blijdschap te verheffen onder den aanminnigen lach des hemels en het getinkel van het klokje was als de naïeve vertolking van de gevoelens der vroom gestemde natuur.

Bij een kromming van het pad zagen de kerkgangers opeens de kerk met haar verlichte vensters en haar besneeuwd dak, helder in den maneschijn blinkend, tusschen de slapend weggedoken huizen van het gehucht voor zich oprijzen. Met verhelderd gegalm klonk hun de klok tegen, als de herhaalde uitnoodiging van iemand, die met ongeduldig verlangen zijn gasten verbeidt, en onwillekeurig versnelde de grijsaard zijn tred, zoodat het knaapje moeite had hem bij te houden.

Sepperl wendde het hoofd ter zij om naar een huis, dat met zijn overhangend dak, zijn rondloopende galerij, zijn grillige uitstekjes en zijn gezellig verlichte ramen, alles met witte sneeuwranden en glinsterende franjes van ijskegels afgezet, een tooverpaleisje leek, bestemd om een prins uit een sprookje te huisvesten.

‘Wie woont daar, grootvader?’ vroeg Sepperl met kinderlijke belangstelling.

‘Weet je dat nog niet? daar woont een man zooals jij eens hoopt te worden.’

‘Een beeldsnijder, grootvader?’

‘Ja en de knapste van het land; hij heeft den Calvarieberg gemaakt op het kerkhof.’

‘Als ik groot ben, wil ik ook in zoo'n mooi huis wonen.’

‘Dat kan je hebben, mijn jongen, als je maar zorgt even knap te worden als meester Stein, de Herrgottschnitzler.’

‘Dat wil ik, grootvader; heb ik den os en den ezel voor mijn stalletje van Bethlehem al niet mooi gesneden? En als ik het Christuskindje in de kerk gezien heb, wil ik probeeren ook een Christuskindje te maken.’

‘Je moet je best maar doen. Sepperl, en als je goed oppast, zullen we bij meester Stein eens gaan vragen of hij je in de leer wil hebben.’

‘Hè ja, grootvader!’

Alzoo keuvelend naderden zij langs den meer en meer bevolkten weg het kerkdorp en knielden weldra naast elkander op de zonderling gesneden houten banken in het kleine, rijk met snij- en schilderwerk versierde kerkje. Hoe heerlijk voelde de jonge ziel van den knaap met de sluimerende kunstenaarsgave zich opgewekt in de gewijde ruimte, waar van alle kanten de beelden der heiligen hem toeknikten, de zwevende engeltjes van het gewelf op hem schenen aan te vliegen, en het altaar straalde in den gloed der kaarsen als de troon van onzen Lieven Heer in den hemel zelven!

O die kinderlijk opgesmukte Tiroler dorpskerkjes, zoo kwistig door de naïeve kunst en de gemoedelijke vroomheid van het eenvoudige bergvolk gesierd, hoeveel schoonheids- en godsdienstzin wekken zij op hun beurt niet voortdurend in die onbedorven harten!

Met eerbiedigen schroom zag de kleine Sepperl rond; maar zijn blik werd toch het meest geboeid door het stalletje van Bethlehem, dat terzijde voor het altaar was opgeslagen Op goudgeel stroo lag een rozerood kindje, dat noodend de armpjes uitstrekte. Maria en Jozef bogen zich liefdevol over het kribje, terwijl aan het hoofdeinde de os en de ezel hun goedige koppen vooruitstaken om het wicht door hun adem te verwarmen.

Een zwevende engel hield een banderol vast, waarop de woorden van den lofzang Gloria in excelsis Deo, en boven alles uit flonkerde een gouden ster.

Sepperl hield, terwijl hij in bewondering de minnelijke trekken van het kindje beschouwde, den adem in, als vreesde hij zijn sluimering te storen. In de orgeltonen en feestliederen, die van het koor weerklonken, meende hij de stem van den engel te hooren, die met juichensreede lippen boven de kribbe zweefde. Het eenvoudige natuurkind voelde de begaafde, reine ziel overstelpt van aandoeningen, waarvoor menige jonge telg van de beschaving onzer groote steden niet vatbaar zou zijn. Zijn zwarte oogen straalden van verrukking in een gelaat zoo effen en zuiver, dat men hem zelf voor een wezenlijken engel had kunnen houden, waarbij het beeld maar een onbeholpen caricatuur was.

Met welgevallen en vaderlijken trots zag grootvader ter sluik op zijn lieveling neder en met meer vuur nog dan straks herhaalde hij fluisterend de bede:

‘Leid ons niet in bekoring, maar verlos ons van den kwade.’

II.

‘Nu grootvader; wat zegt u er van?’ vroeg een paar dagen later de kleine Sepperl, terwijl hij den ouden man een Christuskindje in de kribbe voorhield, dat hij uit een stuk wilgenhout had gesneden. ‘Ik heb er mijn uiterste best op gedaan.’

‘Dat zie ik, mijn jongen,’ zei de grijsaard, met aandoening het snijwerk beschouwende, waaraan hij het kind al dagen lang met onvermoeide vlijt had bezig gezien. ‘Je ben een brave, ijverige jongen, en ik geloof wel dat er eens een kundig beeldsnijder uit je groeien zal. Maar grootvader heeft geen verstand van de kunst. We zullen er meester Stein eens over spreken, en als hij denkt iets van je te kunnen maken, hem vragen of hij je in de leer wil nemen. Wat zeg je daarvan?’

‘Hè ja, grootvader! En wanneer gaan we naar meester Stein?’

‘Zondag na kerktijd, als 't God belieft; dat zal het beste wezen.’

De jeugdige kunstenaar sprong en danste van blijde verwachting en met ongeduld verbeidde hij den gewichtigen dag, die over zijn heele leven beslissen moest: meester Stein zou toch uitspraak doen of hij waardig was voor de kunst te worden opgeleid, dan wel of hij beter deed de koeien te gaan hoeden. Menigmaal popelde zijn hartje van bange vrees, dat dit laatste zijn vonnis zou zijn, en dan vatte hij den steekbeitel nog maar weer eens ter hand om te zien of er aan zijn proefstuk nog niet wat te verbeteren viel.

Eindelijk was de Zondagmorgen aangebroken en met het snijwerk, netjes in een bont geruiten doek gewikkeld, onder den arm stapte hij aan grootvaders zijde naar het dorp. In de kerk bad hij vurig, dat het onderzoek van den meester maar naar wensch mocht afloopen. En zijn gebed werd verhoord. Aanvankelijk had Sepperl er vrees voor, want meester Stein, een man op jaren, met het hoofd van een apostel en een baard om bang van te worden, staarde met strakke blikken beurtelings het kinderlijk knutselwerk en den maker aan. Sepperl, die met den hoed in de hand bedremmeld voor hem stond, dacht dat hij door den grond heenging, als hij de doordringende oogen van den ouden beeldsnijder op zich gericht zag: die vervaarlijke man keek hem door de ziel heen.

Maar opeens gaf meester Stein hem een klinkenden klap op den schouder en riep:

‘Kreuzdonnerwetter, dat is verduiveld goed voor zoo'n aap van een jongen.’

‘Zou u denken, meester, dat er wat in hem stak?’ vroeg grootvader met een zucht van verlichting, want zijn hart had tijdens het onderzoek niet minder onrustig geklopt dan dat van Sepperl.

‘Wel wis en drie,’ zei de beeldsnijder, ‘en het zou zonde en jammer zijn, het er niet uit te halen. Laat den deugniet maar hier, dan zullen we eens kijken of we geen knappen Herzgottschnitzler van hem kunnen maken.’

Sepperl werd beurtelings rood en bleek en wist geen woord te zeggen. Zijn hart sprong op van blijdschap, dat de kundige meester hem waardig gekeurd had, zelf hem in zijn kunst te onderrichten; maar de gedachte voortaan van den morgen tot den avond in de ontzagwekkende nabijheid van dien strengen man te moeten vertoeven en enkel maar op Zon- en feestdagen zijn goeden grootvader in de hut te kunnen opzoeken, joeg hem toch een huivering door de leden. Een oogenblik voelde hij zich aangedreven, den ouden man om den hals te vliegen en het hard uit te schreien, dat hij hem maar bij zich zou houden; maar het ontzag voor den meester hield hem daarvan terug.

Toch had het afscheid niet zonder tranen plaats; ze vloeiden van beide kanten even overvloedig, want ook den grijsaard deed het innig leed, zich van zijn lieveling te moeten scheiden, maar het was noodig voor zijn geluk.

Sepperl bleef dus bij meester Stein en grootvader keerde alleen naar zijn afgelegen hut terug, die hem als uitgestorven scheen, nu het vroolijk gesnap van den guitigen jongen daar niet meer weerklonk. Wat verlangde de oude man naar den eerstvolgenden Zondag om te zien hoe Sepperl het maakte! Een half uur voor kerktijd was hij al aan de woning van meester Stein en vond er den knaap gereed om met hem naar de kerk te gaan en hem straks naar de hut te vergezellen. Daar mocht hij dan den Zondagnacht overblijven om 's Maandagsmorgens weer bij den beeldsnijder terug te komen.

In die week tijds was hij al geheel thuis geworden in de woning van den man, die hem eerst zulk een heimelijken schrik had ingeboezemd, maar die toch een door en door goed en liefdevol meester voor hem bleek. Grootvader had er schik in, te zien hoe de leerling zich al aan den kunstenaar had gehecht, en nog meer genoegen deed het hem te vernemen, dat deze over den knaap tevreden was, al prees hij hem zelden of nooit in zijn tegenwoordigheid.

De Zon- en feestdagen waren voortaan, meer dan ooit, de heerlijkste afleiding in het eentonig leven van den grijsaard De laatste helft van de week vlaste hij op het aanstaande weerzien van zijn jongen, en gedurende de eerste helft teerde hij op de genoeglijke herinneringen van dat vertrouwelijk samenzijn. En wat een buitenkansje, als er eens een heiligdag midden in de week viel, of, nog heerlijker, als twee Zondagen dicht op elkander volgden, zoodat de grijsaard zijn kleinzoon een dag of twee, drie aan één stuk bij zich in de hut mocht houden! Dan was de oude man den koning te rijk.

Sepperl maakte goede vorderingen. Het kwam grootvader voor of hij met iedere week grooter en flinker werd en telkens kreeg hij bij meester Stein ook beter werk van hem te zien. Dat ging zoo de eene week na de andere voort, en toen het weer Kerstmis werd, had Sepperl opnieuw een Christuskindje in de kribbe gesneden, maar ditmaal zoo mooi dat de beeldsnijder gezegd had:

‘Dat is de moeite waard om naar de stad te zenden; daar zullen we het in den winkel laten zetten, en wat het opbrengt is voor jou.’

Net op Kerstavond was uit de stad het bericht gekomen, dat het beeldwerk verkocht was voor 25 mark, die de jeugdige beeldhouwer bij den kunsthandelaar of Verleger kon komen ontvangen; want deze wenschte hem in persoon te spreken; hij wilde er werk van maken dat de jongen aan de academie kwam, want het algemeen gevoelen van degenen, die zijn werk gezien hadden was, dat dit talent niet op het dorp begraven mocht blijven, maar met al de hulpmiddelen van doelmatig onderricht tot zijn volle ontwikkeling moest worden gebracht.

Opgetogen van blijdschap vertelde Sepperl aan zijn grootvader, toen hij voor de Kerstmis naar het dorp kwam, dat heuglijke nieuws en de grijsaard deelde van harte in den triomf van zijn kleinzoon. Maar toch, toen hij een half uur later naast hem in de kerk zat, bekroop hem een angstig voorgevoel; het kwam hem voor of Sepperl niet meer zoo aandachtig bad als het vorig jaar; verstrooid keek de jongen rond en er speelde een spotachtig glimlachje om zijn lippen als hij naar de kunstlooze beelden keek, die van de wanden op de geloovigen neerzagen: het was duidelijk dat hij voor die dorpskunst de schouders ophaalde. Den grijsaard ontging de verandering niet en

[p. 172]

de gewapende broeders der sahara. - De processie bij de inwijding van M Salla.

de gewapende broeders der sahara. - De broeders optrekkend voor de exercitiën.

[p. 173]

sneeuw in het bosch, naar de schilderij van g. gastan.

[p. 174]

hij sidderde bij de gedachte dat de duivel van den hoogmoed zich wellicht zou meester maken van den geest van den knaap, dien hij zoo eenvoudig, zoo vroom en nederig gekend had. Met stille bezorgdheid sloeg hij den jongen gade en bad met nog meer vuur dan te voren: ‘Leid ons niet in bekoring, maar verlos ons van den kwade.’

(Slot volgt).