De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 8

Bij de Platen.

De onthoofding van den H. Paulus. -

Op den 29en Juni herdenkt de Kerk den roemrijken marteldood van de beide Prinsen der Apostelen, Petrus en Paulus. Volgens een oude overlevering werden beiden gezamenlijk langs de poort van Ostia de stad Rome uitgeleid, de een om gekruisigd te worden gelijk zijn goddelijke Meester, de ander, op wien als Romeinsch burger deze onteerende slavenstraf niet kon toegepast worden, om te sterven onder het zwaard van den beul.

De plaats, waar het hoofd van den H. Paulus viel, draagt, op het oogenblik den naam van Tre Fontane, naar drie bronnen, een van warm, een van lauw en een van koud water, die volgens de legende op het oogenblik van den marteldood zouden ontsprongen zijn. Het hoofd van den martelaar namelijk, door het zwaard van het lichaam gescheiden, zou driemaal zijn opgesprongen, en telkens waar het de aarde raakte, opende zich deze tot een immer vloeiende bron, als om de drie gewijde plekken voor alle eeuwen te heiligen.

De kunstenaar van ons tafereel heeft dat treffend oogenblik tot onderwerp gekozen voor een aangrijpende schilderij. Het hoofd van den grooten apostel, den machtigen redenaar, die geheel Rome door zijn gloeiend woord in opschudding bracht en die noch door kerkerstraf noch door bedreiging met den gruwzaamsten dood was tot zwijgen te brengen, is gevallen. Maar zelfs van het lichaam gescheiden, schijnt het nòg te leven, nòg te getuigen voor Christus: van wonder licht omstraald, springt het als zegevierend op en ziet de rechters fier in het gelaat. Op dat schouwspel rijzen ze verschrikt van hun zetels en stuiven uiteen, terwijl de beul zelf van ontsteltenis de zware bijl aan den voet van den paal laat vallen. Het heidensche Rome had gemeend den prediker den mond te kunnen verstommen, maar het heidendom met al zijn macht is voorbijgegaan, en thans nog, na achttien eeuwen, geldt het woord van Paulus in volle kracht: ‘Christus is mij het leven en sterven is mij gewin.’

De kathedraal van Roermond tijdens en na den brand. -

Met weemoedige belangstelling zal de lezer ongetwijfeld deze twee gravuurtjes beschouwen, die een denkbeeld geven van de verwoesting, op Vrijdag 20 Mei aan Roermonds vermaarde St.-Christoffelkathedraal aangericht. Op de eerste afbeelding rijst de slanke toren, bekroond met het metalen beeld van den schutspatroon der stad, nog fier omhoog, doch helaas! rookend als een Vesuvius, en op het andere plaatje zien we den steenen reus voor de helft ingekort en het kerkgebouw, dat hij als een trouwe wachter bewaakte, uitgebrand en van het dak beroofd.

Het moet een treurig schouwspel geweest zijn voor de Roermondenaars de vlammen te zien woeden in hun dierbaar, overoud heiligdom, zonder iets te kunnen doen om het vuur te stuiten. Omstreeks half zeven in den avond hadden enkele bliksemstralen het luchtruim doorkliefd, doch niemand dacht er aan, dat die ergens waren ingeslagen, toen op eens door de straten het gerucht liep dat het hemelvuur den top van St. Christoffel getroffen had. Even beneden het beeld van den patroonheilige stegen de rookwolken uit den toren. Tevergeefs ijlden de opperbrandmeester met nog een paar wakkere helpers naar boven om den brand te blusschen; zij hadden geen water, en eer uit het stadhuis de extincteur voor den dag gehaald was, had het vuur reeds zoo geweldig om zich gegrepen, dat er aan geen redding meer te denken was. Naar alle zijden sloegen de vlammen uit en vormden als een gouden aureool om het beeld van St. Christoffel, tot ontsteltenis der geheele stad, die aldus den geliefden schutspatroon door het vernielend element zag bestookt. Twintig minuten over zevenen zakte het beeld, dat zooveel eeuwen en stormen getrotseerd had, langzaam naar beneden, bleef een oogenblik op het staketsel van den omgang hangen, stortte met donderend geraas naar beneden en bleef op de kerk naast den toren liggen.

Ook de kerk stond weldra in brand en ofschoon de brandweer spoedig aanrukte, tegen den vuurgloed kon zij niets uitrichten; zij moest zich tot de bescherming van de omliggende huizen en gebouwen bepalen. Intusschen waren honderden handen aan het werk om zooveel mogelijk uit de kerk te redden; weldra waren de altaren in de zijbeuken van hun sieraden ontdaan, de kruiswegstaties afgenomen, al wat vervoerbaar was, ook van de hoofdaltaren, weggehaald. Veel werd in bewaring gebracht in het bisschoppelijk seminarie.

Daar de brand inmiddels maar voortwoedde, moest men er op bedacht zijn, de aangrenzende huizen te ontruimen; alles was daarmee druk in de weer en de eerw. heeren seminaristen hielpen wakker mee. Gelukkig bleek die maatregel overbodig, daar het vuur zich tot toren en kerk bepaalde. Wel werd hier en daar een begin van brand ontdekt, doch de brandweer, die met de spuitslangen op de daken geklommen was, wist het weer telkens in den aanvang te stuiten. Toch waren de huizen van de Kraanpoort door al de bewoners verlaten, daar men het grootste gevaar van wege den brandenden toren duchtte.

Het stedelijk bestuur had intusschen telegraphisch om hulp uit Venlo verzocht en tegen tien uur arriveerden van daar twee brandspuiten met aanjagers, bediend door een flink georganiseerde brandweer, gekleed in witte kielen met helmen op het hoofd en van reddingtoestellen, touwen en al het noodige voorzien. Door de beangste Roermondsche bevolking met luid hoera begroet, konden deze welkome helpers echter weinig meer uitrichten.

Om tien uur moest de burgemeester last geven de kerk te ontruimen, daar er gevaar begon te komen voor het doorbranden der gewelven. Men spoedde zich dan ook naar buiten, waar een groote schare tot laat in den nacht getuige bleef van het grootsch, maar treurig schouwspel, dat de brandende kathedraal opleverde. Nu en dan stortten kolossale brandende massa's naar beneden, doch langzamerhand begon het gevaar te wijken, zoodat tegen half drie in den nacht de schutterij en ook enkele spuiten konden inrukken.

In weinige uren tijd was voor honderdduizenden guldens schade aangericht. De toren was geheel uitgebrand, het orgel vernield, de klokken gesmolten, en het geliefde St.-Christoffelbeeld, de trots van Roermond, tot een vormloozen klomp verpletterd. Ook de kerk had veel geleden, daar niet alleen het dak was verbrand, maar ook de gewelven zwaar bleken beschadigd.

De kathedraal van Roermond is een der merkwaardigste gebouwen, die ons vaderland kan aanwijzen. Oorspronkelijk gebouwd in den vorm van een Latijnsch kruis, werd zij in het jaar 1410 begonnen, en later met de beide groote en de verschillende kleinere koren vergroot. Zoo werd in 1498 het Lieve-Vrouwekoor gebouwd, terwijl het H.-Sacramentskoor waarschijnlijk nog eenige jaren ouder is. Wanneer de bouw der heele kerk voltooid was, kan niet met zekerheid gezegd worden, maar men mag aannemen dat zij vóór het einde der vijftiende eeuw voltrokken was. De toren schijnt gelijktijdig met de kerk gebouwd, want als men steenen en bouwtrant vergelijkt, zal men bevinden, dat de drie benedenste verdiepingen geheel met de kerk overeenstemmen. Het gedeelte boven de wijzerplaat moet echter van latere dagteekening zijn; het droeg voor de jongste gedeeltelijke restauratie het jaartal 1604.

Het kapwerk met het beeld van den H. Christoffel werd eerst in 1683 geplaatst, zooals blijkt uit een nog aanwezig protocol van 23 Nov. 1652, luidende als volgt:

[p. 400]

‘Gereccesseert, dat men op de nieuwe cappe, dewelcke gemaeckt wordt op den hooger thoren sal laten stellen een nieuw beeld van sint Christopher, soo doenlick van geslagen coper overguldt, lanck negen offte thien voeten, waerover de commissarissen mitten goldsmit, Gerard Douven sullen spreecken.’

Den 8sten Maart 1663 kreeg bovengenoemde Gerard Douven, van wege den magistraat, den last, zich naar Aken te begeven, om de plaeten tot St. Cristopher te laeten maecken.

In hetzelfde jaar 1663 liepen deze werkzaamheden aan den toren ten einde en werd ook het nieuwe beeld daarop geplaatst; zooals blijkt uit een geschrift, zich bevindende in een looden doosje, dat in de holte van het beeld geplaatst werd.

Dit doosje draagt het opschrift:

hyr in moet ghi syn,

terwijl het geschrift van den volgenden inhoud is:

‘Anno 1663 in Mei onder de regeeringe van den ritzborgemeester Petrus Claessens en de Johan Dencken als peyborgemeester, heefft, de magistraet deser stadt Rure munde doen maecken dit beeld St. Christophori door Mr. Gerard Douven borger en de goudsmit deser stadt.’

In de jaren 1723 en 1790 werd dit beeld op nieuw verguld, terwijl het bij de restauratie van den toren tusschen de jaren 1839-1846 met gele verf werd overstreken.

Reeds driemaal werd in verloop van tijd de kerk en toren van St. Christoffel door den bliksem getroffen; de eerste maal in 1710, juist op den feestdag van den schutspatroon (25 Juli); voor den tweeden keer in 1790 en voor de derde maal in 1819, toen een zeventigjarig leidekker, dezelfde die dertig jaar vroeger den toren voor vernieling behoed had, op handen en voeten naar boven klauterde om daar met anderen in het blusschen te wedijveren. Ofschoon ook toen de schade vrij aanzienlijk was, kon ze toch niet halen bij de thans aangerichte verwoesting. Vertrouwen wij dat het fraaie heiligdom, dat trouwens bij gedeelten voor groote sommen verzekerd was, spoedig weer uit zijn asch herrijzen moge en voortaan voor dergelijke rampen bewaard moge blijven.