De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 6

[p. 613]

[Nummer 52]

Onze gravures.

Franz von Defregger.

de eerste pijp, naar franz von defregger.

Al stond onder het aardige tafereeltje op de eerste bladzijde van dit nummer ‘De eerste pijp,’ niet de naam van den schilder vermeld, dan zouden onze lezers daarin toch op het eerste gezicht een stukje van Defregger herkennen. Reeds zoo menigmaal heeft de Illustratie hun werken van den Tiroolschen meester onder de oogen gebracht, dat deze voor hen een oude en goede bekende geworden is, en zij ongetwijfeld gaarne iets naders omtrent den sympathieken kunstenaar zullen vernemen.

Wat de kunstgeschiedenis van Giotto, den grooten grondlegger der Italiaansche school verhaalt, dat namelijk zijn latere leermeester Cimabue hem aantrof als herdersknaap, terwijl hij met zijn stok de schapen in het zand nateekende, geldt voor velen als eene anekdote, uitgedacht om de onweerstaanbare uiting van den kunstenaarsaanleg duidelijk voor te stellen. En toch is het geval, inzonderheid bij een van nature zoo artistiek begaafd volk als het Italiaansche, nog zoo ongeloofelijk niet. Talrijke levensberichten van kunstenaars uit de negentiende eeuw weten ons te verhalen hoe uit metselaars-, schrijnwerkers-, bakkers- en leidekkers-gezellen uitstekende schilders en beeldhouwers zijn gegroeid. En bij een der grootste en populairste kunstenaars van den tegenwoordigen tijd heeft de zucht tot nabootsen zich haast op dezelfde wijze

[p. 614]

baan gebroken als bij den beroemden Italiaanschen meester, daarbij nog op een veel ongunstiger bodem en onder veel moeilijker omstandigheden.

Op het oogenblik vindt de toerist, die de bergen en dalen van Tirol doorkruist, bijna in ieder hotel en ook in gegoede boerenhuizen naast de gewone godsdienstige voorstellingen reproducties van de genre- en historiestukken van Defregger, en in die steden kan hij voor weinig geld gekleurde photographieën koopen, door de kunstvaardigheid van Tiroolsche houtsnijders in sierlijke lijstjes gevat.

Op het oogenblik dat de man, die al deze fraaie tafereeltjes geschilderd heeft, geboren werd, was het met de kunst in Tirol treurig gesteld, vooral in die afgelegen streek van het Pusterhal bij Dölsach, waar Franz Defregger den 30^en April 1835 als boerenzoon het levenslicht aanschouwde. De vaderlijke hofstede lag bijna een uur van de kerk verwijderd en met het schoolonderwijs stond het niet beter geschapen. Gedurende den winter zocht een oude boer de dorpsjeugd het weinige wat hij zelf machtig was eigen te maken en den zomer bracht de jonge Defregger op de Alpenweide bij het vee door.

Paarden, geiten en runderen, die gezellen zijner kindsheid, bevolkten zijne verbeelding en ofschoon hij om dien tijd nog niets van de kunst te zien gekregen had dan een paar heiligenbeelden en de ruwe houtsneden in den almanak, vormde hij uit aardappelen of brooddeeg de dierfiguren na, welke hem op de weide omgaven. Ook teekende hij ze op de schoone blaadjes van den almanak na en deze eerste kunstproeven kwamen den pastoor zoo belangrijk voor, dat hij aanried Franz voor een ander beroep op te leiden.

Maar de oude Defregger wilde van zulk een vergrijp tegen den ouden sleur niet hoeren. Van zijn vijftiende jaar af moest Defregger hard werken als een boerenknecht, en toen de vader stierf, nam de thans drie en twintigjarige jonkman het beheer der hoeve over, wier inkomsten hij met vier broers en zusters te deelen had.

Doch reeds binnen een paar jaar werd het hem thuis te eng. De landverhuizerskoorts greep hem aan en hij wilde naar Amerika om daar op grooter schaal zijne krachten te beproeven. Slechts toevallige omstandigheden verhinderden hem in de uitvoering van dit besluit. Maar de hofstede was nu eenmaal verkocht en in zijne geboorteplaats kon hij niet meer blijven.

Toen, kwam plotseling de gedachte bij hem op, van de kunstvaardigheid, die hij zich in zijne jeugd verworven had, partij te trekken en hij besloot zijn geluk in de kunst te beproeven. Natuurlijk richtte hij het eerst zijne schreden naar de hoofdstad des lands, naar Innsbrück, waar hij - het was in het jaar 1860 - bij den beeldhouwer Alban Stolz in de leer ging. Hij zocht zich nu met de geheimen der menschelijke figuur vertrouwd te maken, maar kwam niet met de gewenschte snelheid vooruit.

Stolz ried hem aan, het met schilderen te probeeren, en daar toenmaals nergens eene schitterendere ster fonkelde dan die van Piloty, begaf Defregger zich naar dien meester te Munchen. Maar deze stuurde hem aanstonds naar de voorbereidingsschool; wie schilderen wil, moet eerst teekenen leeren, en aan die bittere noodzakelijkheid onderwerp zich Defregger een tijd lang op de Munchener Kunstschool, waar hij echter spoedig het geduld verloor. Van den eenen kant beviel hem de methode van onderricht niet; van den anderen kant schaamde zich de volwassen man onder knapen en jongens te zitten.

Gauw vooruit tot elken prijs! was zijne eenige gedachte en zoo begaf hij zich naar Lienz, waar hij door portretschilderen in zijn onderhoud voorzag, maar tevens ook studies naar het volk en de natuur maakte. Weer verliep er een heele tijd, die hem naar zijne meening niet verder bracht. Toen hoorde hij van landslieden Parijs als de hooge school der kunst roemen en zonder lang bezinnen maakte hij zich op naar de Fransche hoofdstad, waar hem evenwel slechts teleurstellingen wachtten.

Hij was te oud om nog in de Ecole des beaux arts opgenomen te worden en dus genoodzaakt zich op eigen hand, zoo goed en zoo kwaad als het ging, verder te bekwamen. Evenals vroeger was hij daarbij verplicht voor zijn onderhoud te zorgen en genrestukjes uit het Tiroolsche volksleven brachten hem daarvoor het noodige op. De anderhalf jaar van zijn verblijf te Parijs schenen hem alweer verloren te zijn, en toch was hij allengs zoover gekomen dat hij in 1864, toen hij na kort oponthoud in zijne geboorteplaats weer te Munchen bij Piloty kwam en dezen eene schets, ‘De gewonde jager’, voorlei, door den meester in diens atelier opgenomen werd.

Thans ontwikkelde zich Defregger's talent onder Piloty's leiding met verrassende snelheid. De zeldzame tact van den meester om een sluimerenden aanleg op te wekken en tot volle ontwikkeling te brengen, toonde zich aan Defregger op uitnemende wijze. Reeds toen deze zijne schets van den wildstrooper, die van de verboden jacht gewond huiswaarts keert, tot eene schilderij uitgewerkt had, beleefde hij een eersten bijval doordat het stuk voor het museum te Stuttgart aangekocht werd. En toen Defregger met eene tweede schilderij, ‘Speckbacher en zijn zoon’, in 1868 het vaderlandsch gevoel zijner Tiroler landslieden wist te treffen, was hij eensklaps tot een kunstenaar van naam, tot eene populaire persoonlijkheid gestempeld, en deelde het lot hem met volle handen toe wat het hem tot dusver karig onthouden had. Zijne doeken verwierven steeds grooteren en grooteren bijval, hij ontving bestellingen van verschillende vorstelijke hoven en werd zelfs in Januari 1883 in den Beierschen adelstand opgenomen.

De kleine herdersjongen is thans eene wereldberoemdheid geworden.

Vaders verjaardag.

Men behoeft nu juist niet met eene rijke fantasie bedeeld te zijn, om zich te kunnen voorstellen, hoe papa den aardigen, kleinen jongen, die met een gemengd gevoel van fierheid en schroom den zoeten last draagt, en zijne zorgvuldige jonge vrouw, die hem deze verrassing bereid heeft, ontvangen zal. Het is blijkbaar een gelukkig man, die op den morgen van zijn verjaardag aldus door zijne beminde huisgenooten verrast wordt. Welstand en tevredenheid sieren het huis, en een volmaakt geluk ligt over het geheel verspreid.

Maar niet iedereen is het gegeven, op zijn verjaarfeest zooveel vreugde te beleven, zooveel hartelijkheid te ontmoeten. Hoevelen zijn er niet, die, neergedrukt door de beslommeringen des levens, den dag geheel vergeten, waarop zij het levenslicht aanschouwden; hoevelen, wie niemand door een van vreugde stralenden blik en een hartelijken gelukwensch daaraan herinnert; hoevelen, wien het niet in de gedachte komt, hun geest een oogwenk los te maken uit de aardsche kluisters en tot iets hoogers te verheffen?

En toch, elke verjaardag is als het ware een mijlpaal op den levensweg, een dag, die den mensch tot dankbaarheid moet stemmen jegens God.

Moge elk huisvader op zijn verjaardag op zoo aangename wijze verrast worden als de gelukkige, dien op onze fraaie gravure echtgenoot en zoontje vol vreugde tegemoet snellen!

Het wonderbeeld van Genazzano.

Er is haast geen land of stad, dat niet met zorgvuldigheid het een of ander afbeeldsel der Moedermaagd bewaart, waaraan bijzondere herinneringen zijn verbonden van gunstbewijzen, door Maria's voorspraak verkregen.

Zoo boogt de Italiaansche stad Genazzano, niet ver van Rome gelegen, op het bezit eener afbeelding van ‘Onze Lieve Vrouw van Goeden Raad’, die men de geschiedenis toeschrijft, welke den schilder Prospero Piatti te Rome de stof leverde voor het fraaie tafereel, in dit nummer weergegeven.

Deze geschiedenis is een tegenhanger van die, welke omtrent het heilig Huisje van Loreto verhaald wordt. In het jaar 1291 juist op hetzelfde tijdstip, waarop het Huisje van Nazareth op wonderdadige wijze naar het Westen werd verplaatst, werd ook de schilderij, die thans te Genazzano vereerd wordt, overgebracht naar Scutari, de hoofdstad van Albanië.

Daar bleef zij tot het einde der regeering van Skanderbeg (1442-1467), welke den bloeitijd van het Albanische rijk en van zijn worstelstrijd tegen de Turken vormde.

Toen echter het Albanische volk daarop van de deugden zijner vaderen ontaardde, werd de schilderij op even wonderbare wijze van daar weder ontvoerd en kwam door de lucht gedragen naar Genazzano.

‘Den 25^en April 1467,’ zoo lezen wij, ‘welke in dat jaar op een Zaterdag viel, waren op het plein voor de kerk vele menschen verzameld, die op het begin der vespers wachtten. Het was ongeveer vier uren in den middag, het een en twintigste uur volgens de toenmalige Italiaansche tijdrekening. Plotseling vernam het volk tot zijne groote verbazing eene wonderzoete muziek, welke van den hemel scheen te komen. Terwijl het met ten hemel gerichte oogen naar de oorzaak dier tonen uitzag, bemerkte het tot zijne nog grootere verbazing hoog boven de huizen en de kerk eene schitterend witte wolk, die naar alle richtingen stralen uitschoot.’

‘Langzaam zweefde de wolk nader en stilzwijgend, met kloppend hart, volgden de verzamelde geloovigen haren loop. Eindelijk bleef zij rusten boven de onvoltooide muren der kapel van den H. Blasius. Op hetzelfde oogenblik weerklonken met vroolijk gelui de klokken van den toren, ofschoon geene sterflijke hand ze aanraakte, en aanstonds stemden de klokken der overige kerken hiermee in, de lucht met haar gebeier vervullend.

‘Als betooverd luisterde de menigte naar die klanken en haar blik rustte onafgewend op de lichtende wolk. Toen had een nieuw wonder plaats: de stralen verdwenen, de wolk loste zich allengs op en voor het verrukte oog des volks vertoonde zich een wonderliefelijk beeld der Moeder Gods met het goddelijk Kind op de armen, dat liefkoozend haar hals omvat hield.

‘Nu weerklonk eenparig van aller lippen de luide uitroep, die jaarlijks bij de gedachtenisviering van het wonder

[p. 615]

wordt herhaald: Evviva Maria! Evviva Maria! Evviva la Madre nostra del Buon Consiglio, leve Maria, onze Moeder van Goeden Raad!’