De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 6

[p. 229]

[Nummer 20]

Onze gravures.

Dubbele verrassing.

dubbele verrassing, naar de teekening van e. bellecroix.

Het zou moeilijk zijn uit te maken wie wel het meest verrast was bij de plotselinge ontmoeting: het vreesachtige haasje met zijne lange ooren of de schrikkelijke ever met zijne slagtanden. Maar zeker is het dat het tafereeltje ook op den beschouwer een verrassenden indruk maakt. Er ligt humor in de tegenstelling dier twee uiteenloopende woudbewoners, welke zich door een spel van het toeval eensklaps tegenover elkander zien geplaatst, zoodat het beiden blijkbaar niet recht duidelijk is of zij elkaar als vrienden dan wel als vijanden hebben aan te zien. Voor het vreesachtige haasje is de ontmoeting zeker wel het minst aangenaam, want al behoeft het niet bang te zijn, door den ijselijken muil verzwolgen te worden, één enkele knauw met de vervaarlijke tanden zou genoeg zijn om aan zijn dartel leventje een einde te maken. Maar gelukkig heeft moeder natuur den kleinen langoor met twee paar vlugge pooten begiftigd, waarmee hij zijn gevaarlijken buurman nog wel in tijds zal kunnen ontloopen.

Johannes Sobieski.

De beroemde Sobieski, koning van Polen, werd den 2^en juni 1624 te Olesko in Gallicië geboren. Hij leerde zeven of acht talen, kende de letterkunde van vreemde landen en wist met even gunstig gevolg penseel, pen en gitaar te hanteeren; hij was een voortreffelijk ruiter en zwaaide met evenveel kracht en zwier den sabel, de strijdbijl en de speer. In wiskunde, geschiedenis, wijsbegeerte, staaten krijgskunde kreeg hij van zijn vader onderricht.

Ter verdere ontwikkeling werd Sobieski later door zijne ouders ook naar het buitenland gezonden. De vader gaf zijnen beiden zonen bij het afscheid den opmerkelijken raad: ‘Legt u in Frankrijk slechts op wetenschap en kunst toe; want wat het dansen aangaat, daarin kunt gij u met de Tartaren oefenen.’ De broeders vonden in de hoofdstad een goed onthaal en vooral Johannes Sobieski trok er door zijne welgemaaktheid, zijn geest en zijne kennis algemeen de aandacht. De groote Condé knoopte met hem eene innige vriendschap aan, die zijn geheele leven lang duurde: hij vermoedde in den edelen jonkman den toekomstigen held. Sobieski kwam ook in aanraking met de grootste schrijvers en staatslieden van dien tijd.

[p. 230]

Van Frankrijk begaven zich de beide broeders naar Italië en vandaar naar Turkije om den erfvijand der christenheid van nabij te leeren kennen. Zoodra echter van huis het bericht kwam omtrent een inval der Kozakken en Tartaren, keerden zij ijlings naar het vaderland terug en gordden de wapenen aan.

Na eene roemrijke overwinning op de Kozakken in het jaar 1667, gingen Joannes Sobieski bij zijn intocht te Warschau al de leden van den Rijksdag te gemoet om hem in te halen en den held van den dag met eerbewijzen te overladen.

Den 20^en Mei 1674 werd hij tot koning der Polen uitgeroepen. Algemeen zag men toen in Sobieski den kampioen van het christelijk geloof en dat was hij inderdaad. Telkens en telkens weer bracht hij den Turken geweldige slagen toe. Maar de schoonste overwinning behaalde hij voor Weenen in het jaar 1683. De ontevreden Hongaren hadden de Turken te hulp geroepen; de grootvizier Kara Mustapha verscheen aan het hoofd van 200,000 man en trok regelrecht op Weenen aan. De ontsteltenis der keizerstad kende geene grenzen. Het leger van keizer Leopold, waarover de Hertog Karel van Lotharingen het opperbevel voerde, telde nauwelijks 33 000 man. Maar bij zoo groote gevaren beloofde de ridderlijke Polenkoning Johannes Sobieski den keizer te helpen en het kruis tegen de Halve Maan te beschermen.

Onze gravure stelt het plechtig oogenblik voor, waarop Sobieski den eed aflegt zich met zijn Polenleger bij dat van hertog Karel van Lotharingen aan te sluiten om te zamen het door de Turken besprongen Weenen te ontzetten. Ook de Duitsche vorsten werden ernstig opgeroepen en verschenen ditmaal veel spoediger dan gewoonlijk met hunne troepen in het veld. De keizer droeg de verdediging der stad op aan den edelen graaf Rüdiger van Stahremberg.

De eene bestorming der Turken na de andere werd afgeslagen. Daarop liet de vijand den 4^en September eene hoofdmijn onder den burcht springen. Een groot gedeelte daarvan vloog in de lucht met zulk een verschrikkelijk gekraak, dat de huizen sidderden en de vensters sprongen. En onder vreeselijk krijgsgeschreeuw drongen de Turken woedend vooruit om de stad te bemachtigen. De wanhopige toestand scheen den verdedigers meer dan menschelijke krachten te verleenen. De graaf van Stahremberg ijlde onmiddellijk met de bezetting toe, wierp zich onstuimig op den vijand, die reeds als zegeteeken twee paardestaarten op den wal geplant had, en sloeg hem weder binnen zijne oude verschansingen terug. Doch helaas, met iederen dag namen de nood en het gevaar der belegerden toe. De 6^en, 7^en en 8^en September deed de vijand weer nieuwe mijnen springen en werden beschieting en bestorming met zulke woede verdubbeld, dat de belegerden ten slotte het onderspit hadden moeten delven, ware het ontzet niet zoo nabij geweest.

Het was den 11^en September, 's avonds om vijf uur, dat zich op de hoogten van den Kalenberg de eerste bevriende troepen vertoonden en eenige kanonschoten de nabijzijnde redding verkondigden. In een oogenblik ging de blijmare van mond tot mond. In een oogenblik ook ging de algemeene vertwijfeling in luid gejubel over. Sobieski had woord gehouden: hij kwam, zij het dan ook laat. Eerst den 15^en Augustus was het hem mogelijk geweest, met 25000 man uit Krakau op te breken, en slechts met behulp van het geld, hem door Paus Innocentius XI verstrekt.

Den 12^en September, bij de eerste stralen der morgenzon, daalde het christene leger van de boschrijke berghoogten in de vlakte af. Onmiddellijk begon de aanval. De vorsten en hun krijgsvolk streden met wedijverende dapperheid en aan de spits van allen Johannes Sobieski, die met eigen hand verscheidene Turken neervelde en een paardestaart veroverde. Ontzetting maakte zich van de barbaren meester. Verschrikt weken zij achteruit en weldra woelde alles in de wildste wanorde, in radelooze vlucht door en tegen elkander; 25000 man vielen onder het zegevierende zwaard der christenen. Eerst de invallende duisternis en de uiterste inspanning maakten dien dag een einde aan het gevecht, den volgenden morgen zou het met vernieuwde kracht worden voortgezet. Maar reeds gedurende den nacht sloeg het heele Turksche leger in allerijl op de vlucht: 370 kanonnen, de vaan van den profeet, 15000 tenten, waaronder die van Kara Mustapha met groote kostbaarheden, werden de buit der krijgers. Juichend trokken de Weeners na twee schrikkelijke maanden, onder het gelui van alle klokken en den donder der kanonnen, de poorten uit naar het kamp. De algemeene toejuichingen en de aandrang rondom den Polenkoning om zijne hand of zijn mantel te kussen werd voor hem bijna levensgevaarlijk.

Het was een gewichtig oogenblik in de wereldgeschiedenis. Hadden de Turken Weenen veroverd, dan ware het met Oostenrijk gedaan geweest, en stond de zelfstandigheid van heel Europa op het spel. Daarom juichte dan heel Europa over de nederlaag der Halve Maan te Weenen. De Polenkoning had zich op dezen dag voor altijd eene plaats veroverd onder de grootste kampioenen der Christenheid.

Het kerstfeest in het Bohemerwoud.

Nergens wordt het Kerstfeest zoo huiselijk, en misschien zoo godsdienstig gevierd als in de katholieke gewesten van de Duitsche rijken. Zelfs in de woestste en meest afgelegene streken van genoemde gewesten, zooals in het Bohemerwoud, waarheen onze gravure ons verplaatst, is nog de Kerstmis het plechtigste en vroolijkste feestgetij van het jaar, dat met vreugde lang te voren verbeid, met vromen zin en innig zielsgenoegen gefeest wordt. Geen afwezig lid des huisgezins, hoe verre hij ook van de zijnen moge verwijderd zijn, of hij keert met Kerstmis in den schoot zijner familie terug, om het blijde feest met zijne dierbaren te vieren. Door het hoorngetoet der nachtwacht daartoe opgeroepen, trekken de bewoners dier eenzame streken soms van uren in het rond, door de woeste bosschen, naar het kleine, landelijke kerkje, om daar met godsdienstige ingetogenheid het geboortefeest des Heilands te gedenken.

Het Bohemerwoud is een uitgestrekt gebergte op de grenzen van Bohemen en Beieren, eene echte wildernis met ongebaande wegen, dichte dennenwouden, gevaarlijke moerassen, steile rotswanden, diepe afgronden en onbewoonde dalen, waar men niets hoort dan hier en daar het ruischen van eene beek, het afrollen van een steen of het opvliegen van een vogel. Vroeger moet men er wolven en beren in menigte gehad hebben, nu wordt er nog slechts klein wild in aangetroffen.

Het Bohemerwoud is een onuitputtelijk magazijn van zuiver kwarts voor de glasblazerijen, van veldspaat en kaolien voor de porseleinfabrieken en van graphiet voor het vervaardigen van smeltkroezen en potlooden. Vooral op de noordelijke hellingen van het gebergte is het in den winter echt Siberisch, en zelfs 's zomers kan men er een dikken overjas goed verdragen, ja men heeft daar streken, waar de aardappelen eerst tegen September bloeien. Hier en daar zijn echter ook heerlijke dalen, zooals bijvoorbeeld het Angelthal, dat geheel ingesloten is door hooge bergtoppen met schilderachtige ruïnen er op: een echt romantisch gezicht. Het schoonste gedeelte van het gebergte is het zoogenaamde Beiersche woud; prachtige kasteelen staan daar aan den oever van den Donau, omringd van de weligste boomgaarden.

Van ouds vormt het Bohemerwoud eene natuurlijke grens voor de Slawen, die er door belet worden verder westwaarts door te dringen.

Tot in de laatste jaren toe bleef het een toevluchtsoord voor gevaarlijke rooverbenden.

De bewoners - een sterk ras van menschen - houden er zich vooral bezig met het vellen van hout, dat in vlotten langs de rivieren wordt vervoerd. De taal is er bij de meesten een tongval van het Duitsch, hoewel aan de Boheemsche zijde het Czechisch de overhand heeft.

Moeder helpen.

Ja, het doet de jonge moeder recht plezier, dat ze al hulp krijgt van haar klein dochterken. Het heeft nog wel niet veel te beduiden, maar de goede wil is er toch, en dat is al veel. Moeder neemt zich voor, den hulpvaardigen ijver van hare oudste dochter naar behooren aan te moedigen: zoo leert ze van jongs af de handen uitsteken en werken voor den kost. Nu is het nog maar een draad, dien ze voor moeder in de naald wil steken; later zal zij het heele naaiwerk voor hare rekening kunnen nemen en zal moeder er met recht trotsch op mogen zijn, dat ze ‘al zooveel hulp heeft van haar oudste meisje.’