De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 6

[p. 217]

[Nummer 19]

Onze gravures.

Linnaeus.

uit linnaeus' jongelingstrijd.

De groote natuuronderzoeker Linnaeus werd ten jare 1707 in het Zweedsche dorp Rashult in Smaland geboren. Hij was de zoon van eenen armen plattelandspredikant en groeide in behoeftige omstandigheden op. Reeds als knaap toonde hij een buitengewonen aanleg voor de plantenkunde. Nauwelijks was hij zoo groot, dat hij zijn vader, die een liefhebber van kruidkunde was, kon naloopen, of de hovenierskunst en de insectenjacht waren zijn aangenaamste tijdverdrijf.

Een vriend van den huize, de geneesheer van Mexio Dr. Rothmann, merkte het talent van den knaap op en bewoog zijn vader den jongen zijne neiging tot de plantenkunde te laten volgen, terwijl hij zelf aanbood een jaar lang de kosten van het onderricht te dragen.

Rothmann zelf gaf zijn jongen leerling les in de physiologie en plantenkunde en liet hem de werken van Tournefort bestudeeren. In 1727 trok Linnaeus naar de hoogeschool van Lund, om in de medicijnen te studeeren en het volgende jaar naar Upsala, waar hij eveneens vlijtig werkte, maar in hoogstkommervolle omstandigheden leefde. Toevallig ontmoette de vermaarde godgeleerde Olaf Celsius hem daar eens in den kruidtuin en stond verbaasd over zijne vaardigheid in het opnoemen van de namen der verschillende planten. Van dat oogenblik was Linnaeus' fortuin gemaakt. De waardige geleerde stelde zijne boekerij, zijne tafel en zijn huis voor den begaafden jonkman open, die hem nuttige diensten bewees bij een werk over de bijbelsche planten, waaraan hij bezig was. Dank zij de vrijgevigheid van zijn vaderlijken vriend zag Linnaeus zich nu in staat gesteld, zich onbezorgd op de wetenschap toe te leggen en het was hier dat hij het plan ontwierp tot zijn beroemd natuurkundig stelsel, waarvan hij op zijn vijf en twintigste jaar een groot gedeelte gereed had.

Onze gravure stelt den ijverigen natuuronderzoeker voor op het oogenblik, dat hij van een langen tocht in zijn studeervertrek teruggekeerd, uitgeput in zijn stoel is neergevallen, terwijl de verzamelde kruiden naast zijn hoed en stoel achteloos op den grond zijn geworpen. De groote tuil van bloemen en kruiden op de tafel bewijst echter met hoeveel liefde hij zijne planten rangschikt en straks ook de nieuw gevonden voorwerpen zijner studie ordenen zal.

Na onder Boerhaave gestudeerd te hebben, verwierf Linnaeus zich aan de Hoogeschool van Harderwijk den titel van doctor in de medicijnen.

[p. 218]

Op aanbeveling zijns leermeesters werd de begaafde jonge medicus vervolgens bij den bewindhebber der Oost-Indische Compagnie Clifford als huisarts en opziener van diens rijken plantentuin aangesteld met eene jaarwedde van duizend gulden.

Ofschoon hij zich in het gastvrije Nederland dier dagen zeer tehuis voelde, vertrok Linnaeus echter naar Frankrijk om kennis te maken met Jussieu, Guellard en andere beroemde kruidkundigen en keerde in 1738 te Stockholm terug, waar hij het volgend jaar tot hoogleeraar in de kruidkunde werd benoemd, om dien leerstoel tien jaar later met dien van de Universiteit van Upsala te verwisselen. Daar alleen stelde hij bijna tweehonderd academische schriften op en maakte zich zoo verdienstelijk voor de wetenschap, dat toen hij in 1776 den koning om zijn ontslag verzocht, deze hem een dubbel jaargeld schonk benevens twee landgoederen voor hem en zijne kinderen. Dezelfde edelmoedige vorst liet ook na zijn dood, in Januari 1778, een gedenkteeken voor hem oprichten.

Linnaeus behoort tot de groote hervormers op het gebied der wetenschap. Hij was de eerste die aan alle planten dubbele namen gaf, een geslachtsnaam en een soortnaam, waardoor het overzicht over het geheele plantenrijk aanmerkelijk vergemakkelijkt wordt. Later paste hij die benoemingswijze ook op het dierenrijk toe en voerde ook in de dierkunde zijn natuurstelsel door. Linnaeus' herbarium of verzameling gedroogde planten bevatte meer dan 7000 soorten, wat voor dien tijd bijzonder veel is. Het kwam in bezit van zijn zoon, die echter den vader slechts weinige jaren overleefde, waarna de weduwe den schat heimelijk aan den Engelschman Smith verkocht, zoodat het herbarium thans nog te Londen in de Linnaeus Society berust.

De hof- of Franciscanerkerk te Innsbruck.

Niemand die het heerlijk gelegen Innsbrück, de schoone hoofdstad van het romantische Tirol bezoekt, zal nalaten het prachtigste monument der stad, de Hof- of Franciscanerkerk te bezichtigen, waarvan onze gravure ons het inwendige te zien geeft.

De kerk is het aandenken, dat de goede, ridderlijke keizer Maximiliaan I, grootvader van Karel V, die Tirol zoo innig liefhad, aan de stad Innsbrück naliet; want overeenkomstig zijn verlangen werd de kerk in de jaren 1553 tot 1563 gebouwd, en de gedachtenis aan den beminden keizer hier vereeuwigd in het prachtige gedenkteeken, dat het midden van het hoofdschip inneemt en aan den linkerkant onzer gravure te zien is. Het stoffelijk overschot van den keizer werd hier echter niet bijgezet, maar te Wiener-Neustadt. Het monument, dat nog gedurende het leven van den keizer door Koenraad Peulinger te Augsburg ontworpen was, werd eerst tegen het einde der 16^e eeuw voltooid, daar het oorspronkelijk plan verloren was geraakt.

Het bestaat uit een marmeren voetstuk van drie treden, waarboven zich het eigenlijke monument verheft, dat eveneens uit drie treden bestaat. Daarboven bevindt zich het metalen standbeeld van den keizer in geknielde houding en met zijn vollen keizerlijken praal omhangen. Aan de vier hoeken staan de vier zinnebeeldige metalen standbeelden, welke de vorstendeugden voorstellen: rechtvaardigheid, wijsheid, sterkte en matigheid. Aan de zijvlakken van den sarcophaag zijn 24 reliëfbeelden van Carrarisch marmer aangebracht, welke tooneelen uit het leven des keizers voorstellen - een meesterstuk van den beeldhouwer Alexander Col in te Mechelen. Dat heerlijke gewrocht der beeldhouwkunst wordt omgeven door twee rijen van 28 meer dan levensgroote metalen standbeelden van vorsten en voorvaderen uit het roemruchte huis van Oostenrijk, welke voornamelijk voor de kennis der kleederdracht uit die tijden van veel belang zijn en voor het meerendeel door den toenmaligen hofschilder Gilgtesselschreiber te Augsburg ontworpen en uitgevoerd werden. Zij zijn voorgesteld met flambouwen in de hand, als woonden zij de begrafenis van hun grooten nakomeling bij.

Verder is nog vooral bezienswaardig de zilveren kapel, welke aan het begin van het rechter zijschip gelegen is. Zij heeft haren naam te danken aan een zilveren Mariabeeld op het altaar en de in zilver gedreven voorstellingen der litanie van Loreto.

Bovendien bevat de kapel aan den linkermuur nog 23 metalen standbeelden van heiligen, benevens het monument voor aartshertog Ferdinand II en dat zijner gemalin, Philippina Welser, beide versierd met reliëfs van den reeds genoemden beeldhouwer Colin te Mechelen. In het linker zijschip bevindt zich het gedenkteeken voor den grootsten Tyroler, den dapperen Andreas Hofer, die den 20^en Februari 1810 te Mantua door de Franschen doodgeschoten werd en wiens gebeente in 1823 door het eerste bataljon Oostenrijksche jagers naar Innsbrück werd gebracht. Het gedenkteeken voor dezen vrijheidlievenden vaderlander is door Schuller uit Tyroolsch marmer vervaardigd. Daarnaast verheffen zich de grafgesteenten van Hofers landgenooten, de bijna even beroemde Haspinger en Speckbacher en daartegenover het gedenkteeken voor de Tyrolers, die sedert 1796 in den onafhankelijkheidskrijg tegen de Franschen sneuvelden.

St.-Niklaasmorgen.

Men behoeft niet te vragen of Sint-Niklaas ook ‘gereden’ heeft in het gezin, waar de teekenaar van ons tafereel ons verplaatst. De sporen, die hij in den vorm van allerlei verrassingen heeft achtergelaten, en waarmee de kleinen thans zegevierend de huiskamer komen binnenstormen, zijn daarvan de sprekendste getuigen. Jan heeft het paard en de trompet, Frans de trommel, Marieken de pop en de kleine Mina den harlekijn, waarnaar zij zoo innig verlangd hadden en die hun reeds sinds weken namens den goeden Heilige waren beloofd mits.... zij goed oppasten! Nu, daaraan heeft het niet ontbroken; in de laatste dagen waren ze zoo braaf, dat vader en moeder er haast aan twijfelden of het wel dezelfde kleine levenmakers waren van vroeger. Doch nu ook halen zij hunne schade in; al te lang hebben zij zich moeten inhouden, en eindelijk barst de bom los met een geweld, dat moeder zich de handen voor de ooren houdt. Maar ook, hoe glansrijk is hunne verwachting vervuld! Sint-Niklaas heeft ‘gereden,’ zooals niemand had durven denken. Niet enkel vonden zij de schoenen, in angstige spanning gisterenavond onder den schoorsteen gezet, straks bij het vroeg ontwaken boordevol met lekkers gevuld; maar bij iederen schoen was nog een stuk speelgoed gevoegd, dat precies aan elks wenschen beantwoordde. De goede Sint heeft op milde wijze de bede verhoord, gisterenavond honderdmaal herhaald:

Sint-Niklaas,

Nobele baas,

Breng wat in mijn schoentje.

Gelukkige kindertijd! En gelukkig zij, wien kindervreugde nog innig genoegen schenken kan!