De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 6

[p. 73]

[Nummer 7]

op weg naar school, naar de schilderij van m. achille fould.

[p. 74]

Onze gravures.

Op weg naar school.

Op weg naar school! O zeker, hij is met de beste voornemens van huis gegaan, onze kleine deugniet. Maar de verzoeking, die den mensch overal achtervolgt, heeft ook hem niet met vrede gelaten. Op den hoek eener straat heeft ze zich plotseling voor zijn verbijsterd oog vertoond in den vorm van een aanplakbiljet, dat met overgroote letters en bontgekleurde teekeningen de aankomst van het een of ander reizend paardenspel aankondigt. Geboeid door die schitterende voorstellingen, welke maar een flauw denkbeeld van de werkelijkheid geven, blijft hij met groote oogen voor het aantrekkelijk biljet staan en vergeet school, boeken, meester en al.

Toch was er wel iets, wat hem aan die ‘kinderplagen’ herinneren kon; als hij den blik maar een weinig lager liet vallen, zou hij daar, door een humoristisch toeval een ander aanplakbiljet zien, dat met groote letters tot opschrift draagt Instruction Obligatoire: leerplicht. Maar hij ziet het niet en zal het waarschijnlijk wel niet zien ook: zoo geneigd is de mensch, reeds van kindsbeen, hetgeen hem aan zijne plichten herinnert over het hoofd te zien, om al zijne aandacht te schenken aan hetgeen hem daarvan afleidt.

Dat gaat Reintjes neus voorbij.

Hij had er zoolang en vurig naar getracht, de begeerige vogelvraat, de sluwe vos, die zich de beloerde prooi op eens ziet ontschieten. Sinds lang had hij geen hoentje of kapoentje meer onder zijne tanden gehad en schrikkelijk jeukte hem de maag toen hij eensklaps den prachtigen fazant in het oog had gekregen. Ha! dat was een heerlijk boutje op zijne nuchtere maag en reeds kwam het water hem in den bek. Met welke begeerige oogen had hij het schoone vette beest beloerd, terwijl het niets kwaads vermoedend tusschen de struiken rondpikte. Hoe omzichtig was hij het zonder het minste gedruisch genaderd, zóó dicht dat een enkele sprong voldoende was om hem den buit in de klauwen te spelen. Maar helaas, zoo snel kan hij zijn slag niet slaan of de vogel is hem nog te vlug en het kostelijk ontbijt gaat onherroepelijk Reintjes neus voorbij.

Er zit humor in dit aardig tafereeltje uit de dierenwereld, en de teekenaar, die allereerst een pluimken verdient voor zijne geestige vinding, heeft bovendien een bevallig gestoffeerd landschap geleverd.

Naar aanleiding van dit lieve tafereeltje willen wij in het volgende artikel nog een en ander over den beruchten vernieler, den Attila der hoenderwereld, mededeelen.

Reintje de vos.

De list van den vos is tot een spreekwoord geworden; hij is de held van tallooze fabelen, en wie is niet bekend met het beroemde dichtstuk der middeleeuwen over vriend Reinaart? Men moet erkennen, dat, hoeveel overdrevens er moge zijn in die verhalen, de vos er wel aanleiding toe gegeven heeft. De vos, die buiten den paartijd eenzaam leeft, jaagt niet alleen in den winter, als de buit schaarsch is, even als de wolven, in gezelschap, en dan zijn ook grootere dieren niet voor hem veilig; maar ook buitendien weet hij, als hij eene prooi ontdekt heeft, te machtig voor hem alleen, er metgezellen bij te halen. Maar wat meer is, als het noodig is, oefent hij zich op eene bepaalde plaats in een sprong, ten einde eene prooi, die hij daar verwacht, te kunnen overmeesteren. Een mijner vrienden heeft mij het volgende voorval medegedeeld, waarvan hij zelf eenmaal ooggetuige was in de provincie Noord-Brabant, waar vossen niet zeldzaam zijn.

Op eene wandeling zag hij een vos op eene kleine brug, die over een vrij breed water, dat langs den weg liep, gelegd was en toegang verleende tot een bouwland. Het dier sprong van de brug naar den kant van den weg, ging op nieuw op de brug, sprong weder, maar, maar iets verder, en dit duurde eene poos zoo voort. De wandelaar deelde een molenaar, die daar woonde, zijne opmerking mede, en deze vermoedde, dat de vos op een haas loerde. Mijn vriend besloot zoolang te wachten, tot hij de oplossing van dit raadsel gevonden had. Het duurde niet zeer lang, of er kwam een haas aan, maar deze werd door Reinaart, die zich aan den kant van den weg verscholen had, met een sprong gegrepen, juist op de plek van de brug, vanwaar de vos vroeger naar zijne schuilpaats was afgesprongen. Geen twijfel, of het beleidvolle dier had zich geoefend.

Ieder vossenjager kan getuigenis geven van de listen van den vos. Wordt hij door de honden vervolgd, dan loopt hij vaak eene poos lang recht vooruit en doet plotseling een grooten zijsprong, om zijne vervolgers van het spoor te brengen. - Een Amerikaansche vos, die reeds dikwijls gejaagd was, verdween steeds spoorloos op den top van een heuvel, die aan den eenen kant steil afviel, zoodat het onmogelijk scheen, dat een ongevleugeld dier daar ontsnapte. Bij nauwkeurig onderzoek bleek het, dat er, een voet of tien beneden den top der steilte, eene van boven nauwelijks merkbare spleet was, die naar een hol toegang verleende, dat ook op de flauwere helling eene opening had Als de vos vervolgd werd, wist hij langs de steilte naar beneden te klauteren en in het hol te geraken, waar hij tegen zijne vervolgers in veiligheid was. - Een andere, die op een met struiken begroeid veld zijn verblijf hield, verdween mede bij herhaling op eene plek, waar eene hooge heg het veld begrensde en van een bosch afscheidde. Men vermoedde aanvankelijk, dat de vos de heg wist te beklimmen, en op den top daarvan voortgaande, den honden het spoor bijster maakte, vervolgens door een sprong op een boom kwam en in het bosch ontsnapte. Het nauwkeurig afjagen van het bosch maakte het hoogst onwaarschijnlijk, dat de vos daardoor kon ontsnappen. En wat bleek nu bij bespieding? De vos klom inderdaad op de heg, liep op de kruin daarvan een eind voort en deed dan een zeer verren en hoogen sprong op den tronk van een afgeknakten boom, waarbij een knoest hem gelegenheid gaf zich vast te houden. Hij klom langs den tronk omhoog, en verborg zich in de holte, die daar van boven in aanwezig was. Er was geen twijfel, dat de vos alleen door oefening zich dien sprong kon hebben eigen gemaakt.

Bij al de listigheid van den vos kan men echter als bijna algemeenen regel aannemen, dat de vervolgde vos zoo lang mogelijk in het hout zal blijven. De geoefende jager kan dus in den regel zeer wel vooruitzien, waar de vos te voorschijn zal komen.

De list gaat met de voorzichtigheid gepaard. Klemmen of vallen weet hij zeer wel te vermijden; hij zal zeer lang de verzoeking weêrstaan, om het lokaas aan te grijpen; slechts de honger of de lang geprikkelde begeerlijkheid kan hem er toe brengen. Is er echter reeds een dier in de klem gevangen, dan weet de vos zeer wel, dat het gevaar voor hem voorbij is, en zonder aarzelen nuttigt hij het dier, zelfs al is het een zijner stamgenooten. Is de vos door den jager in zijn hol aangetroffen, en stopt deze al de uitgangen op een na toe, maar plaatst in den eenig overgeblevenen eene klem, dan weêrstaat de vos verscheidene dagen den honger, eer hij de noodlottige poging tot ontsnappen waagt.

De list en voorzichtigheid sluiten eene groote vermetelheid geenszins uit. Men heeft gezien, dat een door parforce-honden nagejaagde vos in het voorbijgaan een haas aangreep en medesleepte; dat een, die gevangen was en geknuppeld werd, ontsnapte, in het voorbijgaan twee ganzen doodde en eene daarvan medenam.

Als de vos werkelijk iederen uitweg gesloten vindt, neemt hij niet zelden tot een zonderling redmiddel zijn toevlucht: hij houdt zich dood. Het is meermalen gebeurd, dat een vos in een hoenderstal, door het bloed bedwelmd, te midden der door hem gedoode hoenders werd aangetroffen, en dat men meende hem te hebben doodgeslagen en hem nederwierp; nauwelijks had men de hielen gelicht, of het dier sprong op en ontkwam. De vos is zeer taai van leven en kan aanmerkelijke verwondingen verdragen; geraakt hij met een poot in eene klem, dan laat hij geen geluid hooren, maar bijt zich den poot af; hetzelfde doet hij, als een poot, door een schot getroffen, hem hindert. Men heeft voorbeelden, dat een vos, wien men de huid reeds tot aan de ooren had afgestroopt, nog een duchtigen beet gaf aan den persoon, die met dat werk bezig was en het dier reeds voor dood hield. Het is geene gemakkelijke taak, om een gevangen vos te dooden, door hem bij den staart te grijpen en tegen den grond te slaan.

De vos blaft, maar zijn geblaf is van dat van een hond vrij aanmerkelijk onderscheiden. Het is naar omstandigheden verschillend: in den paartijd helderder, in den winter, bij invallende koude, heescher en meer gerekt; als hij, zonder hoop op bevrijding, in eene val steekt, laat hij een kort en schel geblaf, of wel een gegrom hooren.

De jongen worden in onze streken, in April, drie tot zeven in getal, geworpen, zijn tien of veertien dagen blind, en worden in de kamer van het hol opgekweekt, door het mannetje en wijfje gezamenlijk. Na eene maand komen zij reeds voor den ingang van het hol, en de ouders brengen hun levende muizen aan. In Julij zorgen zij reeds voor zich zelf, en in den herfst houdt de gemeenschap met de ouders geheel op. - De vos zorgt goed voor de jongen en draagt ze, in geval van nood, in den bek weg. - Nabij Stockholm werd jacht gemaakt op een paar vossen met jongen. De ouden ontsnapten, en bij uitgraving van het hol vond men er drie jongen, waarvan er een gespaard en voor een boom met eene ketting werd vastgesteld. Den volgenden dag had de jonge vos een vet hoen zonder kop voor zich. Het bleek, dat de oude vos in den nacht niet minder dan 14 hoenders op eene hoeve had gedood, en één daarvan voor zijn zoon had nedergelegd.

[p. 75]

Is een vos jong gevangen, dan kan men hem zeer wel tam maken; maar geheel is hij nooit te vertrouwen, en als men hem veel vrijheid geeft, loopt dit zelden goed af.

Zegening der Alpen te Montavon.

Een godsdienstig gebruik, dat bij de bewoners der Alpen sinds onheuglijke tijden in zwang is, wordt ons door de fraaie schilderij van Wilhelm Riefstahl voor oogen gesteld. Jaarlijks, vóór de herders met hunne kudden naar de hooge Alpenweiden trekken, wordt Gods bijstand over de onderneming afgesmeekt en de weide door den priester gezegend, opdat mensch en vee van onheil en ziekte bewaard mogen blijven. De plechtigheid bestaat hierin dat midden in de weide een vuur wordt aangelegd, waarin gewijde kruiden gestrooid worden, terwijl daarnaast een emmer water en een schotel vol zout geplaatst worden. Onder het lezen der voorgeschreven gebeden, waarop de omstanders antwoorden, zegent de priester eerst het vuur, het water en het zout. Daarna sprenkelt hij met een groenen dennetak het gewijde water in het rond over den bodem onder het uitspreken van den zegen. Het gewijde zout wordt zorgvuldig bewaard en in ziektegevallen als geneesmiddel voor het vee aangewend.

Het gebruik der Alpenzegening is ongetwijfeld zeer oud, wellicht zou oud als het Christendom in de Alpen. Toen dit laatste in de omliggende dalen en bergdorpen doordrong, werden ook hier de bijgeloovige gebruiken van het oude Heidendom door de Kerk tot heilige, zinrijke plechtigheden gewijd.

Meestal is de zegening eener Alpenweide een opgewekt godsdienstig feest. Welgemoed verzamelen zich talrijke deelhebbers aan de gezamenlijke weide met buren en vrienden om den zegenenden priester, en het geheel biedt alsdan een bont, levendig schouwspel op. Eenigszins anders wordt het tooneel, wanneer de plechtige handeling op eene hooge afgelegen, plek of ook wel onder onheilspellende omstandigheden plaats heeft. Dan levert zij een hoog ernstig oogenblik op, en zulk een stond heeft de kunstenaar ons op zijn tafereel willen schilderen.

Het landschap verplaatst ons op den achtergrond van een afgelegen hoogdal. In eerbiedige aandacht verzonken, staan de beide mannen, waarschijnlijk de eigenaars der Alpenweide, naast den geestelijke, die met opgeheven hand den zegen uitspreekt. Ingetogen en nieuwsgierig tegelijk volgt de kloeke herdersknaap de heilige handeling. De ernstige, eenigszins sombere trekken der beide mannen doen vermoeden, dat het een of ander ongeluk hen aangespoord heeft, den zegen des hemels in te roepen. Wellicht hebben storm en sneeuwjacht hunne kudden achtervolgd, zoodat het vee verhongerde of door ziekte omkwam, en hebben zij juist daarom den priester geroepen, opdat hij door zijn gebed den toorn des hemels bedare.

Eene vochtig koude lucht hangt over het woeste landschap; op den achtergrond dringen walmende nevels tusschen de steile rots en het dal binnen; somber en grijs is de belichting. Meesterlijk is de schilder er in geslaagd, de plechtigheid van het oogenblik in overeenstemming met den ernst der natuur naar waarheid weer te geven.

Het Panama-kanaal.

De hedendaagsche wetenschap, in diens van het wereldverkeer, schrikt voor geen enkelen reuzenarbeid terug, waar het er op aan komt den handel nieuwe en veilige wegen te banen. Rotsen worden uit den weg geruimd, bergen doorboord, zeeën overbrugd alsof het beuzelingen waren. Hinderpalen kent de moderne techniek niet meer; de zekerheid der overwinning is haar zoo in merg en been gedrongen, dat zij zich het oplossen der voorgelegde vraagstukken eerder te licht dan te zwaar voorstelt, zoodat de glans harer zegepralen niet zelden min of meer verduisterd wordt door de schaduw der steeds langer wordende.... kostenrekening, die als het hinkende paard achteraan komt.

Niet het minst is dit het geval met de doorgraving der landengte van Panama, tot welker voltooiing nog minstens 400 millioen gevorderd worden, welke niet dan met groote moeite zullen kunnen gevonden worden. In die financieele verwikkelingen willen we ons echter hier niet verdiepen en enkel eenige bijzonderheden meedeelen omtrent dit reuzenwerk, waaraan de groote De Lesseps op zijn ouden dag nog zijn naam heeft mogen verbinden.

Het is een bewonderenswaardig schouwspel, den 83jarigen grijsaard onder de keerkringszon van Middel-Amerika onvermoeid te zien arbeiden aan die ontzaglijke taak, zonder zich maar eenigszins te laten afschrikken door de haast onoverkomelijke moeilijkheden, waarmee hij te kampen heeft, en die het hoogst twijfelachtig maken of hij ditmaal nog de bekroning van zijn volhoudend pogen zal mogen aanschouwen.

Gelijk de landengte van Suez twee werelddeelen verbond, zou houdt de smalle landengte van Panama de twee uitgestrekte helften van het groote Amerikaansche vasteland te zamen. Plaatst men zich op den top van den bergrug, die de verbinding tusschen Zuid- en Middel-Amerika uitmaakt, dan aanschouwt men oostwaarts den Atlantischen, westwaarts den Stillen Oceaan en terwijl de afstand tusschen de beide wereldzeeën hier nauwelijks tien mijlen hemelsbreedte bedraagt, moeten toch de schepen, om van het eene tot het andere einde der landengte te geraken, een weg van 1700 geographische mijlen afleggen.

Reeds lang had men er aan gedacht, Amerika in zijne wespentaille door te snijden, maar de ondernemingsgeest van een De Lesseps was weer noodig, om de verwezenlijking van dit stoute plan ter hand te nemen. Nadat de regeering van Columbia den Franschen luitenant der marine Wyse vergunning had verleend tot het aanleggen van een scheepvaartkanaal, bracht De Lesseps te Parijs zijne nieuwe kanaalmaatschappij tot stand. De kapitalen vloeiden hem als van zelve toe; weldra was eene som van omstreeks 500 millioen franks in zijne hand vereenigd, en begon hij met zijne gewone wilskracht den inderdaad veel zwaarderen arbeid dan zijn eerste werk: het kanaal van Suez.

Voorzeker was hij er toen bij zich zelven reeds van overtuigd, dat dit kapitaal ontoereikend zou zijn; want ofschoon het Panama-kanaal slechts over eene lengte van tien mijlen of 75 kilometers ontworpen was, waren hier geheel andere moeilijkheden te overwinnen. In plaats van het losse zand en den lichten moerasgrond boden hier geweldige rotsmassa's weerstand aan de bijl van den pionier. Daarbij kwamen nog het moorddadig klimaat en de eigenaardige bezwaren der tropische luchtstreek met haren vreeselijken regentijd, als de neerplassende watermassa's soms kleine bergbeken tot bruisende, donderende stroomen doen wassen, welke in eenen nacht kunnen vernielen, wat de hand der menschen met jarenlange inspanning heeft tot stand gebracht.

De nieuwe waterweg moest zonder sluizen op het peil der beide oceanen gelegd worden; dit vorderde het afgraven van heuvelen, bijna van bergen, zooals onze afbeeding er een vertoont. Op die plaatsen zal het kanaal dan ook, als het voltooid wordt, slechts eene breedte van 22 bij eene diepte van 8 ½ meters hebben, derhalve slechts ruimte aanbieden voor één groot zeeschip; in de vlakte daarentegen zal het kanaal op den bodem 55 meters breed worden.

De smalle einden denkt men door vijf wisselplaatsen van dubbele breedte te onderbreken en aan den Rio Grande, op een klein uur afstands van den Stillen Oceaan, is eene vloeddok van 600 meters breedte ontworpen. Deze dok is onvermijdelijk, daar de vloed van den Stillen Oceaan bij Panama zes meters hoog gaat, terwijl die van den Atlantischen Oceaan slechts weinig meer dan een halven meter stijgt en hier negen uren vroeger intreedt dan te Panama.

Hier werd nu vooreerst eene haven en daarnaast de arbeidersstad Christoffel Columbus aangelegd, terwijl een arbeidersleger van 20,000 man, meest negers uit West-Indië, spade en schop ter hand nam. Helaas! velen hunner hebben ze reeds sinds lang voor altijd neergelegd; want uit de moerassen der vlakte stijgen doodelijke dampen op, die menig jong leven vergiftigd hebben. Blanke arbeiders konden, als nog minder tegen het klimaat bestand, zoo goed als in het geheel niet gebruikt worden.

Vooreerst loopt het kanaal 44 kilometers ver door het dal van den Chagre tot Matachin en hier was de arbeid, ofschoon juist het gevaarlijkste voor de gezondheid, betrekkelijk gemakkelijk. Verderop echter beginnen de moeilijkheden, welke het plan in den laatsten tijd aan den rand van zijn financieelen ondergang brachten, ofschoon het De Lesseps gelukte in het jaar 1880 nog zes honderd millioen franks voor zijne onderneming bijeen te brengen.

Op het gedeelte tusschen Matachin en den Rio Grande verheffen zich over de lengte van eene geographische mijl steenharde rotsgevaarten van trachiet, doleriel en leisteen ver over de vijftig meters hoog en die bij Cerro Culebra zelfs de hoogte van 102 meters bereiken. Aan dezen natuurlijken, cyclopischen vestingmuur nu tobben de arbeidersscharen zich in gevaarlijk mollenwerk af! Gelijk op onze afbeelding duidelijk wordt weergegeven, laat men de steenmassa zoodanig springen dat er trappen gevormd worden of liever trapsgewijze boven elkander gelegen wegen, waarlangs een zestigtal locomotieven onophoudelijk twee duizend vrachtwagens langs talrijke spoorlijnen heen en weer sleepen.

Al de hulpwerktuigen, welke de techniek kan uitdenken, leenen het reuzenwerk hunne krachten, en toch vordert het slechts langzaam, terwijl de millioenen opgeteerd raken, en zonder eene ontzaglijke krachtsinspanning van den kant der aandeelhouders zal aan eene voltooiing van het kanaal op den bepaalden termijn (3 Februari 1890) niet te denken vallen.

De weg te werken aardmassa werd van den aanvang der onderneming op 120 millioen kubieke meters geschat, doch in de eerste vijf jaren had het geheele leger arbeiders met behulp van al de stoomtuigen ternauwernood het zesde deel van die reuzenvracht verplaatst. Voegt men daarbij de financieele moeilijkheden,

[p. 76]

dan is het zeker de vraag of de grijze De Lesseps de voltooiing van zijn reuzenarbeid nog aanschouwen zal.

Ofschoon reeds meermalen in vorige jaargangen der Illustratie over De Lesseps gesproken is, zullen enkele levens-bijzonderheden omtrent dien grooten wegbereider van het wereldverkeer den lezer hier ongetwijfeld niet onwelkom zijn.

Geboren te Versailles den 19^en November 1805 trad De Lesseps op twintigjarigen leeftijd de diplomatieke loopbaan in als consulaat-attaché te Lissabon, was later werkzaam in het ministerie van Buitenlandsche Zaken, ging daarop als attaché naar Tunis, vervolgens in 1832 als consul naar Caïro en nam in 1838 tot 48 de consulaten van Rotterdam, Malaga en Barcelona waar. In laatstgenoemd jaar als bevolmachtigd minister van Frankrijk naar Madrid gezonden, begaf hij zich in 1849 met eene buitengewone zending naar Rome, waar hij naar eene vriendschappelijke verstandhouding met de voorloopige regeering streefde. Dit mishaagde de toenmalige Fransche republiek, die eene andere staatkunde was toegedaan, en zij liet haren vertegenwoordiger aan zijn lot over.

In 1854 echter gaf eene uitnoodiging van Egypte's onderkoning Saïd Pasja aanleiding tot eene volslagene omwenteling in zijn levensloop. In het oude land der Pharao's leerde hij de overblijfselen der mislukte werken kennen, welke reeds 3000 jaren vóór Christus op last van den Pharao Seti I en vervolgens in de zevende eeuw vóór Christus door den Pharao Necho ondernomen werden om de smalle landstrook, die Afrika en Azië verbond, door te graven. Eeuwenlang had die waterbaan de beperkte behoeften dier tijden bevredigd; zij voerde een aanmerkelijk eind den Nijl op en wendde zich dan eerst in oostelijke richting naar de Roode Zee. Het stuifzand der woestijn heeft de eeuwenoude werken der menschenhand vernietigd en duizend jaren bleef de ader verstopt, waarlangs eenmaal een niet onbelangrijk leven stroomde.

Thans drong zich plotseling aan De Lesseps het denkbeeld op, de Middellandsche en de Roode Zee door een rechtstreekschen waterweg te verbinden, waarlangs ook de zwaarste schepen het rijke Indië en de weelderige eilandenwereld in het zuiden van Azië zouden kunnen bereiken, zonder den geweldigen omweg om de Kaap de Goede Hoop te maken. Hij legde den onderkoning nog in hetzelfde jaar een daartoe strekkend plan voor, verkreeg in 1854 de aangevraagde vergunning tot uitvoering daarvan, en nam thans met rustelooze werkzaamheid de zaak in handen. Na eerst in 1855 te Parijs het oordeel der beroemdste ingenieurs te hebben ingewonnen, werd hij tot leider der doorgravingswerken benoemd en wist zelfs de diplomatieke moeilijkheden, door het naijverige Engeland in den weg gelegd, te overwinnen. Zijn vurige ijver voor de onderneming maakte zelf de koudste financie-mannen warm en Frankrijk stelde in 1558 de som van 200 millioen franks ter zijner beschikking. Hiermede begon de Lesseps vol vertrouwen bij Port-Saïd zijn reuzenwerk in het voorjaar van 1859 en tien en een half jaar later vierde hij den welverdienden triomf der voltooiing in het bijzijn van een schitterenden kring van vorstelijke personen en talrijke vertegenwoordigers van wetenschap, letteren en kunst. Over eene lengte van 21 ⅓ geographische mijlen of 160 kilometers strekt zich de nieuwe wereldweg bijna recht van het noorden naar het zuiden door de landengte uit. En met het reuzenwerk was De Lesseps' naam voorgoed gevestigd: hij had zich den aangewezen wegbereider getoond voor het wereldverkeer der negentiende eeuw.