De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 5

Kleine fee.
Tafereelen uit Marlitt's verhaal:
Het geheim der oude jufvrouw.
(Vervolg.)

Hij stond voor haar. Thans lag er ook iets strengs, al de geestkracht van een vast karakter in zijne houding. Hij liet het klaverbladje uit zijne hand vallen en stak beide handen aan Felicitas toe.

- Goeden avond! zegde hij. Toch sprak hij die eenvoudige woorden uit met bevende stem. Die vertrouwelijke groet, waarin onmiskenbaar de vreugde des wederziens lag, was voor Felicitas iets onbegrijpelijks. Maar toch hield zij hare hand op; zij de paria, die zijne hand zou willen terugstooten, al had hij haar uit doodsgevaar willen redden, zij legde hare hand, door eene onbegrijpelijke, onweerstaanbare macht gedreven, in de zijne Dit was inderdaad eenigzins een wonder en zoo scheen hij 't zelf ook op te vatten; eene enkele onbedachte beweging kon het voor altoos verdrijven.... Mel al de zelfbeheersching, welke hij zich in zijn beroep had eigen gemaakt, ging hij aanstonds in een anderen toon over.

- Hebt gij veel last van Annatje gehad? vroeg hij vriendelijk belangstellend.

- Integendeel; de gehechtheid van het kind streelt mij; ik verzorg het geerne.

- Gij zijt toch bleeker dan anders... en die bitter zwaarmoedige trek, die om uw mond komt, is scherper dan ooit;. Gij zegdet daar dat de gehechtheid van het kind u streelt.... andere menschen kunnen zich ook aan iemand hechten, Felicitas! Dat zal ik u terstond bewijzen.. Gij hebt zeker geen enkele keer aan de menschen gedacht, die ons stadje ontvlucht waren om hunne wils- en zielskracht in de krachtige boschlucht te versterken.

- Daar had ik noch tijd, noch aanleiding toe, antwoordde zij, sterk blozend, doch met een donker gelaat.

- Dat dacht ik wel. Maar ik ben menschlievender geweest dan gij, ik heb aan u gedacht. Gij zult ook hooren waar en wanneer. Ik zag een fraaie den alleen op eene rots staan; het scheen alsof hij in het dennenwoud aan zijne voeten gewond en gekrenkt was, en hij hier op de eenzame hoogte zijn toevlucht had gezocht. Daar stond hij nu vast en somber, en mijne inbeelding gaf hem een mensdhengelaat met eene welbekende, trotsch verachtelijke uitdrukking. Er brak een onweder los, de regen geeselde zijne takken en de storm schudde hem onbarmhartig; doch na iederen schok richtte hij zich weder op en stond vaster dan te voren.

Felicitas had hare oogen half verward, half trotseerend naar hem op geslagen... Wat was hij zonderling veranderd teruggekomen! De man met zijne koele grijze oogen, bij wien wet en regel iedere vonk van dichterlijke vrijheid moest hebben verstikt, hij, de pendant, dien het gezang der menschelijke stem onaangenaam was; die man vertelde haar met zijne welluidende stem een soort van sprookje, dat hij zelf bedacht had en in welks beteekenis zij zich niet vergissen kon.

- En verbeeld u, ging hij voort, daar stond ik nu beneden in het dal, en mijn reisgezelschap knorde op den onpraktischen professor, terwijl hij zich nat liet regenen, ofschoon hij zich onder dak had kunnen verschuilen. Maar zij wisten niet, dat de droge prozaïsche dokter eensklaps een visioen had gehad dat zich noch door koude regenvlagen, noch door storm liet verdrijven... Hij zag namelijk hoe één moedige boom het dennenwoud verliet, tegen de rots opklom, zijne armen om den dennenboom heensloeg en zegde: Gij zijt de mijne!.. en wat gebeurde er toen verder?

- Dat kan ik u zeggen, riep Felicitas haastig: De eenzame den bleef zichzelve trouw en gebruikte hare wapenen.

- Ook toen zij begreep, dat hij haar vast en veilig aan zijn hart wilde nemen, Felicitas? Toep zij erkende, dat zij aan zijn hart uitrusten kon van al de doorgestane stormen; dat hij haar teeder behoeden wilde als zijn oogappel, zijn geheele leven lang?

De verteller had zich blijkbaar met eene soort van hartstocht in het lot der visioengestalte verdiept; want hij sprak met bevende lippen en in zijne stem lag denzelfden klank, die Felicitas reeds aan het ziekbed van het kind had ontroerd; hij miste nu echter zijne uitwerking.

- De eenzame den zal ondervinding genoeg gehad hebben, om te weten dat hij hem slechts een sprookje vertelde, zegde zij koel. Gij zegt zelf, dat hij den storm heeft getrotseerd; welnu hij had zichzelve gehard als staal, en had geen anderen steun noodig.

Zij zag hoe hij allengs doodsbleek werd; en die bleekheid hield eenige sekonden lang aan. 't Scheen alsof hij zich van haar wilde afwenden en heengaan; doch daar klonken naderende voetstappen. Hij bleef dicht bij Felicitas staan en wachtte bedaard de komst zijner moeder af, die met Adèle tusschen de taxisheiningen naderde.

- Neem mij niet kwalijk, Johannes, knorde zij, maar gij houdt Carolina van haar werk en laat ons onverantwoordelijk met het avondeten wachten. Denkt gij, dat ik het aangenaam vind dat de eierkoeken zoo taai worden als leer?

Adèle liet den arm van mevrouw Helwig los en trad het grasperk over. Zij zag er niet zoo lief uit als anders; hare krullen hingen los en slordig langs hare wangen en er lag eene scherpe uitdrukking in hare oogen.

- Ik heb u nog niet kunnen bedanken, Carolina, dat gij in mijne afwezigheid op Annatje gepast hebt, zegde zij. Dit moest vriendelijk klinken, doch hare stem was scherper en onaangenamer dan gewoonlijk. Maar gij staat daar ook als eene kluizenaarster onder dien afgelegen noteboom; hoe kon men u daar vinden? ging zij voort. Hebt gij die belangrijke rol van terughouding meer gespeeld?.... Dan kan ik begrijpen, dat ik Annatje zoo verwaarloosd vind. Ik heb Rosa al beknord; aan het haar van het kind is niet de minste zorg besteed en haar vel is zoo bruin alsof zij een Kafferskind was: zij schijnt ook haar maagje overladen te hebben.

- Hebt ge nog niet meer beschuldigingen tegen de verzorgster, Adèle? Bedenk maar eens! vermaande de professor met verplette-

[p. 311]

renden blik. Is het ook niet hare schuld, dat uw kind zwak en klierachtig is, en heeft zij ons misschien het slechte weer bezorgd in het Thuringherwoud, waardoor gij uit uw humeur zijt? Wie weet - hij zweeg, en wendde zich met een bijna verachtelijk gebaar van haar af.

- Ja, het is goed dat gij niet uitspreekt, Johannes, klaagde de jonge weduwe, wie het schreien nader stond dan het lachen. Ik heb u niet willen beleedigen, Carolina, zegde zij nu tot Felicitas, en om u te toonen, dat ik volstrekt niet boos op u ben, of dat ik u mijn vertrouwen niet onttrokken heb, zal ik u verzoeken, van avond voor het laatst nog eens bij Anna te blijven. Ik ben zenuwachtig en moê van de reis.

- Dat zal niet gebeuren! besliste de professor streng. De tijd van onbegrensde opoffering is nu voorbij. Gij verstaat het uitmuntend Adèle, de krachten van anderen tot uw voordeel aan te wenden: maar van nu af zorgt gij zelf weer voor uw kind.

- Goed; mij ook wel! riep mevrouw Helwig uit de verte. Dan kan Carolina van avond eens duchtig wiegen: ik kan dit toch van Hendrik en Rika kwalijk meer vergen; die worden te oud.

Een donker rood liep a's een vlam over het aangezicht des professors. Hoe moeilijk men ook gewoonlijk de eigenaardige trekken van zijn gelaat kon ontcijferen, nu lag er duidelijk schaamte en verlegenheid op. Nog nooit had hij misschien zoo sterk gevoeld als op dit oogenblik, in welk eene hatelijke betrekking hij dit begaafde meisje gedrongen had. Felicitas verliet onmiddelijk hare plaats onder den noteboom; zij wist dat die weinige woorden van mevrouw Helwig een bevel voor haar waren dat zij terstond moest gehoorzamen, wilde zij niet een stortvloed van scherpe woorden en hatelijke aanmerkingen hooien. Doch de professor trad haar in den weg.

- Ik geloof, dat ik hier ook nog een woord als voogd heb in te brengen, zegde hij schijnbaar zeer bedaard, en als zoodanig verkies ik niet, dat gij dergelijk werk zult doen.

- Wilt gij haar misschien onder een glazen stolp zetten? zegde mevrouw Helwig die nu insgelijks haren grooten voet op het gras zette en sneller kwam toeloopen dan zij zich gewoonlijk bewoog. Zij is heel naar uwe voorschriften opgevoed, heel nauwkeurig. Zal ik u misschien uwe brieven laten zien, waarin gij mij tot vervelens toe herhaald hebt, dat zij dienstbaar moest zijn en niet streng genoeg onder tucht gehouden kon worden.

- Ik ontken hier geen woord van, antwoordde de professor met doffe, doch vaste stem; ik heb, toen ik dat schreef, uit volle overtuiging gehandeld; maar ik zou het laf en laag vinden om in iets. dat ik als eene dwaling heb leeren inzien, te willen volharden, enkel om mij zelven gelijk te blijven, ik zeg u dus bij deze gelegenheid, dat ik er anders over denk en bij gevolg ook anders zal handelen.

De jonge weduwe bukte zich bij de laatste woorden. Zij plukte eene eenzame klaverbloem die de zeis ontzien had, en verscheurde ze in kleine stukjes. Mevrouw Helwig begon weder luide spotachtig te lachen.

- Maak u niet bespottelijk, Johannes! sprak zij met verkillenden hoon. Op uwe jaren verandert men niet licht zoo geheel en al van grondbeginselen. Ze moeten dan krachtig en vast zijn, anders is 't een ellendig gestumper door het geheele leven. Gij hebt overigens niet alleen in deze zaak gehandeld, ik was er ook bij; en mij dunkt, mijn geheele leven bewijst, dat ik met Gods genadige hulp steeds het eenige ware en juiste gewild heb. 't Zou mij spijten, zoo thans nog de zwakheid der Helwigs in uw karakter te voorschijn kwam; alsdan, ik zeg het uw ronduit, zouden wij gescheiden lieden zijn. Zoolang Caroline in mijn huis is blijft zij mijne dienstbode, die zich geen stond aan luieren mag overgeven, en daarmede uit. Als zij weg is, mag zij mijnentwege doen wat zij wil, de groote dame spelen en met hare handen in den schoot zitten:

- Dat zal zij nooit, mevrouw Helwig! zei Felicitas, terwijl zij met een vluchtigen glimlach hare fraai gevormde, doch door werken gebruinde en eelterige handen bekeek. Werken behoort tot mijne levenshehoeften. Wilt ge zoo goed zijn mij de bloembedden aan te wijzen, dan zal ik beginnen.

De professor, die onder de scherpe woorden zijner moeder zijne bedaardheid niet verloren had, wendde zich nu plotseling tot Felicitas en zag naar haar met een diep verbitterden blik.

- Ik verbied het u? zegde hij streng, met gefronste wenkbrauwen. Niet alleen als voogd, als ik daarmee uw ontembaren trots niet buigen kan; maar als dokter doe ik een beroep op uw verstand. Gij hebt u bij de verzorging van Anna overspannen. Uw geheel voorkomen bewijst het. Binnen kort zult gij het huis van mijne moeder verlaten; het is onze plicht te zorgen dat gij althans een gezond lichaam in uwen toekomstigen werkkring medebrengt.

- Nu, dat is althans een verstandige reden hernam mevrouw Helwig. De woorden ‘onbetembaren trots klonken haar als muziek uit den mond van haren zoon, die nog niets in Felicitas berispt had. Zij mag mijnentwege heden naar huis gaan, ofschoon ik niet begrijp hoe dat beetje oppassen haar zoo van streek zou gemaakt hebben. Zij is jong en heeft er goed eten bij gehad... Zie maar eens andere meisje in hare omstandigheden aan, Johannes; die werken dag en nacht en hebben toch roode wangen

Zij nam den arm van Adèle en ging over het gras terug, denkende dat haar zoon haar volgen zou. Ook de jonge weduwe wilde blijkbaar uit trotsch en wrevel niet naar hem omzien. In 't eerst scheen het ook, dat hij van plan was met de dames mede te gaan; doch toen hij eenige voetstappen voortgeloopen had, keerde hij zich om en wachtte tot dat het verschotene blanwe reistoilet achter de laatste heining verdwenen was. Langzaam trad hij weder naar de noteboom. Hij bleef een oogenblik zwijgend voor Felicitas staan, die juist de strikken van haar stroohoed vastmaakte.

Eensklaps boog hij voorover en keek onder den breeden rand van haren hoed, die het voorhoofd en de oogen van het jonge meisje geheel bedekte. Nog was er gramschap in den blik waarmede hij haar aankeek; doch toen zijne oogen de hare ontmoette, smolt de toorn weg.

- Hebt gij er volstrekt geen gevoel van, dat ge mij heden zoo'n leed gedaan hebt, vroeg hij, hoofdschuddend en zoo zacht alsof hij tot een kind sprak.

Zij zweeg.

- Felicitas ik kan onmogelijk denken dat gij tot die vrouwen behoort, wie de bede om vergiffenis uit den mond van een man een gewenscht genot is, zegde hij nu zeer ernstig en niet zonder een zweem van scherpheid.

Nu sloeg zij de oogen tot hem op. Haar bleek gelaat werd overtogen met een eerbaren blos, die zelfs baar voorhoofd en hals bedekte.

- Zulk eene bede heeft in mijn oog altijd iets pijnlijks voor de beleedigde, antwoordde zij na eene poos, op zachteren toon dan waarop zij gewoonlijk tot hem sprak; maar van iemand, die zich eene hooge maatschappelijke betrekking heeft weerdig gemaakt, zou ik ze voor geenen prijs willen hooren. Kinderen moeten aan de ouders om vergiffenis vragen, maar ik kan mij het geval niet anders voorstellen. Even weinig... zij zweeg en nogmaals verspreidde het zachte rood zich over hare wangen.

- Even weinig wilt gij den man verootmoedigd voor zich zelven zien, niet waar, Felicitas viel hij haar in de rede, met eene stem waarin een juchtoon lag. Maar die grootmoedige zienswijze leidt ook tot gevolgtrekkingen, voegde hij er na een oogenblik zwijgens bij. Wees nu eens heel stil en bedaard, en overweeg eens bij u zelve of het niet de plicht van de vrouw is, den man de behulpzame hand te bieden wanneer hij eene dwaling wil herstellen!. Stil! Nu wil ik geen antwoord hooren! Ik zie al aan uwe oogen dat het geheel anders zou uitvallen dan ik verlang. Ik wil geduldig wachten ééns komt toch wellicht een tijd, waarin de booze den op de rots, zijne wapenen niet gebruikt!

Hij ging heen. Zij sloeg hare oogen neer en keek naar het klaverblad, dat zijne handen ontgleden was en dat hij als een symbool van geluk had geplukt. Het lag met de vier uitgebreide blaadjes als op het gras geteekend. Zij durfde het niet oprapen... zij had immers niets met zijn geluk te maken - maar.. zij liep er voorzichtig omheen; zij wilde den kleinen groenen profeet toch ook niet vertrappen!

XXI.

Na eene reeks van helder zonnige voorjaarsdagen hing heden een somber bewolkte hemel over de kleine stad X; hij lag dicht op den hoogen toren, die wit rond en met een helder groenen koepel als eene aspergie in de lucht stond. Het oude koopmanshuis aan de markt nam in zulk eene sombere verlichting steeds weêr het trotsch, ernstig en gesloten karakter aan der tijden, waarvan de afbeeldingen der roofridderlijke voorouders nog in zijne zalen hinden.

Heden hingen alle gordijnen neêr van de vensters van den voorgevel. De jonge weduwe leed aan eene hevige hoofdpijn en was in 't geheel in onbeschrijfelijke opgewondenheid: men had hare kamer verduisterd en zij vermeed alle luid gerucht. Ook het vrouwengelaat, dat jaar in jaar uit iederen morgen aan 't venster der benedenverdieping verscheen, liet zich heden niet zien. De grijze lucht was een kwaad voorteeken voor den dag, die inderdaad een der grauwste en wankleurigste in het leven der groote vrouw zou worden, het was de dag der opening van het testament. Met geheel voorbijgaan van haren persoon waren alleen hare beide zonen en de huisknecht Hendrik, op het rechthuis ontboden; maar zij vertegenwoordigde haren afwezigen zoon Nathanaël en moest dus bij de opening tegenwoordig zijn.

Tegen den middag keerde zij in geleide van den professor over de markt terug; Hendrik volgde op eerbiedigen afstand. Sterfgevallen en gevaarlijke ziekten in den kring harer omgeving, waren zonder invloed op de marmeren trekken der groote vrouw gebleven; haar sterke geest, die zich niet buigen liet, hare diepe vroomheid, die zich steeds zonder tranen in dergelijke bezoekingen geschikt had, waren dikwijls aan zwakke en vertwijfelende vrouwen als een verheven voorbeeld voorgesteld; heden had de kleine stad het ongewone schouwspel, dit model van onwrikbare sterkte van geest uit het spoor te zien wijken. Op de wangen der statige vrouw lag een verraderlijke gloed van inwendige opgewondenheid, haar plechtig afgemeten gang toonde haast en drift, en schoon ze ook slechts zacht tot haren zwijgend naast haar tredenden zoon sprak, was het toch merkbaar dat het heftige woorden waren die zij fluisterde.

De jonge weduwe had, niettegenstaande hare hoofdpijn, achter eene der gordijnen op loer gestaan en de terugkeerenden afgewacht, want toen zij in 't voorhuis traden, kwam Adèle, wel is waar met bleeke wangen en ingezonken oogen, maar echter in uiterst bevallig morgentooisel den trap af, om naar den afloop te vragen. Zij traden te zamen in de woonkamer.

- Nu, wensch ons toch geluk, Adèle! riep mevrouw Helwig diep verbitterd met een schamperen lach. Er zijn twee en veertig duizend daalders, en de familie Helwig, die het geld toch van Gods- en rechtswege toekomt, krijgt er geen cent van! Dit testament is het dwaaste ding, dat men denken kan, en toch durft men het om Godswil met geen vinger aanraken en moet men zich dit hemeltergend onrecht en rustig laten welgevallen! Nn ziet gij wat er van komt als de mannen slaapmutsen zijn; als ik hier baas was geweest, zou het wel anders gegaan zijn! Ik begrijp niet, dat mijn man deze oude vrouw rustig

[p. 312]

onder zijn dak heeft gelaten, zonder eenige zekerheid van haar geld te hebben!

De professor had zwijgend, met de handen op den rug, heen en weêr geloopen. Er lag eene donkere wolk op zijn voorhoofd en van tijd tot tijd keek hij met een scherpen oogopslag naar zijne moeder. Eindelijk bleef hij voor haar stil staan.

- Wie heeft het dan doorgedreven, dat de oude tante naar de zolderkamers verbannen werd? vroeg hij met ernst en nadruk. Wie heeft het toenmalig hoofd des huizes, mijnen vader, in zijnen afkeer van haar versterkt, en wie heeft elken omgang tusschen ons, kinderen en tante, streng verhinderd? Dat zijt gij, moeder! - Als gij had willen erven, hadt gij geheel anders moeten handelen!

- Nu, gij zult toch niet meenen, dat ik mij met haar op een goeden voet had moeten stellen? Ik die mijn leven lang in den Heere gewandeld heb, en dat zondige, met schuld beladen mensch, dat den Zondag ontheiligde en nooit het waar geloof heeft gekend? Neen, daartoe zou mij geene macht ter wereld gebracht hebben! - Nu zal zij weten, dat zij voor eeuwig van Gods aangezicht verstooten is! Maar zij had voor gek verklaard en onder kuratele gesteld moeten worden: dat had uw vader door zijn invloed heel goed gedaan kunnen krijgen.

De professor werd doodsbleek; hij keek zijne moeder diep verschriktaan, nam zijnen hoeden ging zwijgend de kamer uit.

Hij had daar in eenen afgrond geblikt.

Dat stijve geloof aan de doode letter, die vreeselijke hoogmoed, waaronder eene onbegrensde zelfzucht school, was voor hem jaren lang een gloriekroon geweest, die het hoofd zijner moeder versierde! Dit was dan het vrouwenkarakter, dat hij zoo lang als een ideaal had beschouwd.

Hij moest bekennen, dat hij zelf eenmaal op hetzelfde punt had gestaan als zijne moeder, hij had de arme onschuldige wees, met haar hoofdje vol heldere ideale gedachten, met haar fier, rechtschapen, diepzinnig gemoed hij had haar met ruwe handen aangegrepen, haar in dien doodelijk kouden, donkeren kring gestooten.

Wat moest zij geleden hebben. Hij hield de hand voor de oogen alsof hij duizelde, klom langzaam den trap op en sloot zich op in zijn eenzaam studeerverrrek.

Terwijl mevrouw Helwig in de huiskamer aan hare ergernis lucht gaf, was de keuken insgelijks het tooneel van een hevige opschudding. Rika liep, met loshangende muts, als een gejaagde heen en weder, terwijl Hendrik haar met onverstoorbare kalmte, in zijn zondagspak gadesloeg: zijn aangezicht vertoonde een zonderlinge mengeling van blijdschap, weemoed en spotlach.

- Gij moet niet denken, dat ik het u benijd, Hendrik; dat zou onkristelijk zijn! riep Rika. Ik gun het u van harte! Twee duizend daalders! Zij sloeg de handen te samen, wreet ze en liet ze saamgevouwen weder zinken. Gij hebt meer geluk dan verstand Hendrik! Goede hemel, wat heb ik mij mijn leven lang geplaagd; ik heb nooit de kerk verzuimd, zelfs in de strengste kou niet; ik heb Onze Lieven Heer aanhoudend gebeden, dat Hij mij ook eens een gelukje mocht zenden. en het heeft mij niets, geen zier geholpen, en dien man valt daar zoo'n onmenschelijk geluk ten deel! Maar, Hendrik, kunt gij het geld wel met een gerust geweten aannemen? De oude juffrouw mocht eigenlijk geen testament gemaakt hebben, zegt mevrouw; alles komt van Gods- en rechtswege aan de Helwigs toe; als men het wel beziet, is het eigenlijk gestolen geld, Hendrik; ik weet nog niet, wat ik in uwe plaats zou doen...

- Ik neem het aan, Rika, ik neem het aan, zegde Hendrik doodbedaard; waarop de keukenmeid de keuken uit liep en de deur achter zich dicht sloeg.

Het testament der oude dame, dat zoo veel stormen in het huis van mevrouw Helwig had teweeg gebracht, had reeds sedert zeven jaar bij het kantongerecht berust. Het was van den volgenden inhoud:

- 1. In het jaar 1633 heeft Lutz von Hirschsprung, zoon van den door de Zweedsche soldaten vermoorden Adriaan von Hirschsprung, de stad X. verlaten, om zich elders te vestigen. Aan dien zijtak van het alhier uitgestorven Thuringsche riddergeslacht vermaak ik:

a. de som van dertigduizend daalders:

b. den gouden armband, in welks midden een oud Duitsch vers gegraveerd staat, door een bloemkrans omgeven:

c. het manuscript eener opera van Bach; het bevindt zich bij mijne verzameling van handschriften van beroemde komponisten; het ligt in de portefeuille No. 1 en draagt den naam van Gotthelfvon Hirschsprung.

- Ik verzoek hiermede de justitie terstond eene openbare oproeping der mogelijke afstammelingen van gezegde zijlinie te doen. Mocht zich binnen den tijd van een jaar niemand opdoen, die rechtmatige aanspraak op deze nalatenschapkan maken, dan schenk ik mits dezen de som van dertig duizend daalders, benevens de opbrengst van den verkoop van den armband en het manuscript der opera van Bach, aan de armen der stad X.

- 2. Mijn zilver en alles wat ik aan sieraden bezit, met uitzondering van bovengenoemden armband, moet weder in 't bezit komen van het hoofd der familie Helwig, insgelijks alles wat tot mijn inboedel behoort (Wordt voortgezet.)