De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 5

De Gevolgen van eene Gril.
Tafereelen uit het verhaal
van Herbert Frey.
(Vervolg.)

X.

Leontine Seewald was geheel veranderd, dit was voor iedereen duidelijk. Zij zag er niet meer zoo goed en gezond uit als in den laatsten tijd; haar gelaat had zijne blozende kleur, hare oogen hadden de vroegere vroolijke uitdrukking en hun levendigen glans verloren.

Haar argwaan was nog versterkt geworden, en zij had een gedeelte der waarheid leeren kennen. Zij was namelijk tegenwoordig geweest bij een onderhoud tusschen haar echtgenoot en den geestelijke der gemeente. Zij spraken over den toestand der lagere volksklasse en de oorzaken der algemeene ellende. De geestelijke had daarbij het punt van ongelukkige huwelijken aangeroerd en beweerde dat het grootste gedeelte der ellende daaraan te wijten was. Het onderhoud werd toen over huwelijken in 't algemeen voortgezet, en de geestelijke maakte de opmerking, dat de man het beste in de gelegenheid wordt gesteld zijne plichten als burger en als hoofd van 't huisgezin te vervullen, als hij met het meisje zijner keuze is gehuwd.

‘Ik ben geheel van uw gevoelen, mijnheer,’ had Bertram geantwoord. ‘Maar hoeveel mannen zouden er wel zijn, die werkelijk het meisje hunner keuze hebben gehuwd?’

Leontine had hem dadelijk met bevreemding aangezien, en hunne blikken ontmoetten elkander. Met een onderdrukten zucht had hij zijn gelaat afgewend; zij was gloeiend rood, daarna zoo bleek als een lijk geworden. Zijne woorden waren als dolksteken in haar hart gedrongen. Had hij dan niet het meisje zijner keus gehuwd? Wat gaf hem aanleiding tot zijne zonderlinge vraag? en waarom vermeed zijn blik den hare?

Wie op zulk een toon die vraag kon doen, gevoelde zich zeker niet gelukkig. Maar toen zij verder de vraag overwoog: Zou hij het meisje zijner keuze niet gehuwd hebben? Schoot haar eensklaps te binnen, dat hij eigenlijk in 't geheel geen keus had gehad. Zij had toen zij op haar ziekbed lag gemeend dat hij haar beminde evenals zij hem beminde, daar zij de gevoelens van zijn hart naar de hare beoordeelde. Opnieuw werd zij door een vreeselijken twijfel aangegrepen; zij was als verbijsterd. Indien haar echt eens werkelijk niet op wederzijdsche liefde was gegrond, en zij zich omtrent de gevoelens van haar echtgenoot had vergist? Indien Bertram toen hij zich met haar verbond, reeds een ander meisje beminde en haar slechts gehuwd had om haar genoegen te doen, en in de meening dat zij toch spoedig sterven zou? Die gedachten verontrustten en beangstigden haar en dreven haar het rood der schaamte in 't gelaat. Hoe, indien werkelijk alleen hare kinderachtige gril hem tot dat huwelijk had bewegen? Als hij haar slechts had gehuwd in de verwachting dat haar dood weldra weder dien echt ontbinden zou, en zij inderdaad niet de keuze zijns harten was geweest?

Zij had zich haastig verwijderd en lang nagedacht, zonder tot klaarheid te kunnen komen. Misschien dwaalde zij toch; wellicht was zij door goddelijke beschikking, evenzeer de vrouw van zijne keuze als hij de man van de hare was.

Vurig verlangde zij er naar, nauwkeurig te vernemen hoe alles zich had toegedragen in dien nacht, toen iedereen, en ook zijzelve, niets anders dacht dan dat zij sterven zou, en vooral wenschte zij te weten wat Bertram had gezegd. Toen dacht zij eensklaps aan Geertruida, hare goede, trouwe min, hare verpleegster van af hare prilste jeugd. Zij was bij alles tegenwoordig geweest en bovendien iemand op wie zij volkomen kon staat maken.

Zij snelde naar de kinderkamer, waar Geertruida over hare kleine Elfriede waakte, en het kind op den grond met eene pop zat te spelen. Zij schoof een laag stoeltje naast den leuningstoel waarin de oude min zat, en nam, aan hare voeten, daarin plaats. Hoe menigmaal had zij als een klein meisje zoo gezeten! Dan had Geertruida haar sprookjes en allerlei wonderlijke geschiedenissen verteld, haar vroolijke kinderliedjes voorgezongen en onder liefkoozingen het haar gestrengeld.

‘Het is me alsof ik weder een kind ben,’ zei Leontine, een zwaren zucht slakende. ‘Ach, Geertruida, de kinderjaren zijn toch de gelukkigste tijd van ons leven.’

Geertruida zag haar verwonderd aan en bespeurde de donkere wolk op haar voorhoofd.

‘Ge zijt toch ook als vrouw gelukkig, Leontine,’ antwoordde trouwhartig de oude min, die hare jonge meesteres nog altijd bij haren voornaam noemde.

‘Gij waart mijne verpleegster sinds mijne kindsche jaren,’ hernam Leontine. ‘Hebt ge wel ooit gedacht dat ik eens moeder zou worden en zoo'n schoonen, lieven engel zou hebben?’

‘Wel natuurlijk heb ik dat gedacht, lieve Leontine! Waarom zou ik het niet gedacht hebben?’

‘Dus waart ge er in 't geheel niet door verrast, toen ik zoo plotseling ging trouwen?’

‘O, ik heb het altijd gezegd - en iedereen is van dat gevoelen - dat dit huwelijk u het leven heeft gered.’

‘Maar heeft het u niet verwonderd, dat ik Bertram zoo innig liefhad?’ vroeg Leontine weder na eene korte poos.

‘Hoe zou ik daarover verwonderd hebben kunnen zijn?’ sprak Geertruida. ‘Mijnheer Seewald is de beste en schoonste man, dien een meisje zou kunnen wenschen. Ook was hij dien nacht zoo lief en vriendelijk voor u, en ik zal ook waarlijk mijn geheele leven veel van hem houden.’

‘En was ook niemand er over verwonderd, dat Bertram dadelijk aan mijn wensch wilde voldoen?’ vroeg Leontine verder.

Geertruida lachte.

‘Ja ja, dat heeft ons allen verrast, lieve Leontine! We wisten geen van allen dat mijnheer Seewald uw minnaar was. We dachten eigenlijk geheel iets anders.’

‘Wat dacht ge dan?’ vroeg Leontine in angstige spanning.

‘Och onzin natuurlijk!’ riep Geertruida. ‘'t Is inderdaad dwaas dat ik er nog van spreek, - maar we dachten eigenlijk dat mijnheer Seewald de minnaar van freule Hedwig was.’

Eene doodelijke bleekheid overtoog het gelaat der jonge vrouw, en gedurende eenige minuten heerschte eene diepe stilte. Leontine was niet in staat een woord te uiten.

Geertruida, die niet het minste vermoeden had dat hare mededeelingen hare jonge meesteres zooveel smart veroorzaakte, vervolgde:

‘Althans onder de dienstboden liep reeds lang het praatje, dat mijnheer Seewald en Freule Hedwig elkander beminden. Dat zal wel daardoor gekomen zijn, dat beiden verscheidene malen te zamen in den tuin zijn gezien. Nog op den dag dat gij zoo ziek werdt, hadden zij daar lang gewandeld, en mijnheer Seewald had freule Hedwig gekust. Maar dat was slechts uit vriendschap.’

‘Niettemin dacht ge toen toch dat zij elkander beminden,’ zei Leontine, weer een diepen zucht slakend.

‘O ja; maar dwalen is menschelijk. 't Scheen zoo, doch 't bleek spoedig dat we gedwaald hadden. Mijnheer Seewald volgde wel is waar freule Hedwig als hare schaduw, maar als beiden misschien over de onbeduidendste zaken spraken, dachten de lieden er wonder wat van. Maar, lieve God, wat scheelt er aan, Leontine?’ riep Geertruida eensklaps uit. ‘Ge zijt zoo bleek als een lijk, en uwe handen beven. Geef mij het kind - ge zult het laten vallen. Wat overkomt u, lieve Leontine?’

‘O niets, Geertruida! 't Was een aanval van zwakte. Zeg er maar niets van aan mama.’

Leontine sprak die woorden langzaam en met afgebroken klanken, en in 't volgende oogenblik zakte zij onmachtig ineen. Geertruida hief haar op en legde haar zorgvuldig op den sofa. Gelukkig had de oude min hare tegenwoordigheid van geest niet verloren; zonder de hulp van anderen in te roepen, wendde zij alles aan om Leontine tot haar bewustzijn te doen terugkeeren. Zij had er niet 't minste vermoeden van, dat hare mededeelingen de oorzaak der bezwijming van hare jonge meesteres waren, maar gelootde dat de zwakte nog het gevolg was van hare zware ziekte.

Na eenige minuten kwam Leontine weder tot zich zelve.

‘Zeg er maar niets van aan mama, Geertruida,’ smeekte zij. ‘Zij maakt zich altijd zoo ongerust, als zij meent dat ik niet wel ben. Zeg er niemand iets van. Maar nog iets wilde ik van u weten. Gelooft ge dat ooit een huwelijk onder zoo buitengewone omstandigheden werd gesloten als het mijne?’

‘O gewis,’ verzekerde Geertruida. ‘Er is reeds zoo menig meisje geweest, dat het geheim van hare liefde zorgvuldig in haar hart had bewaard, maar het als zij op sterven lag openbaarde, evenals gij hebt gedaan. Mijnheer Seewald moet daarom des te meer van u houden.’

‘Meent ge dat?’ vroeg Leontine verstrooid. ‘Ge zijt altijd zoo goed voor mij geweest, gij trouwe ziel.’

Daarna ging zij de kamer uit; Geertruida zag haar met een bedrukt gelaat na.

‘Wat zal dat nu te beteekenen hebben?’ mompelde zij en schudde daarbij bedenkelijk het grijze hoofd

XI.

Toen Leontine haar vermoeden bevestigd zag, dat haar echtgenoot en Hedwig elkander hadden bemind voordat hare gril hen had gescheiden, wilde zij trachten achter de volle waarheid te komen. Bertram en Hedwig te ondervragen, zou haar echter niet veel baten; dit had zij reeds uit de gesprekken met haren echtgenoot kunnen opmaken. Hoe moest zij handelen? Zij had niemand met wien zij er over spreken kon. Geertruida had haar alles medegedeeld wat zij wist, en deze scheen zoo volkomen overtuigd dat mijnheer Seewald zijne echtgenoote beminde, dat een verder uitvorschen van haar nutteloos zou zijn.

Zij gevoelde zich diep ongelukkig. Des nachts kon ze niet slapen en weende bittere tranen en 's morgens stond zij zuchtend op, omdat zij weer een nieuwen dag moest doorleven, gedurende welken zij zich moest inspannen, om haar leed te verbergen en een opgeruimd gelaat te vertoonen, terwijl haar hart bloedde. Haar leven was tot nu toe zoo schoon en vreugdevol geweest, en nu werd hare ziel gefolterd door de gedachte, dat de door haar zoo vurig beminde man geene liefde voor haar gevoelde; die gedachte liet haar geen oogenblik rust.

‘Mijne liefde en mijn vurig verlangen hebben mij verblind,’ zeide zij tot zich zelve.

Nu werd Bertrams en Hedwigs gedrag ook volkomen verklaarbaar voor haar; zij verwonderde zich niet meer over hunne koelheid jegens elkander zij die elkaar zoo innig hadden bemind, konden in de tegenwoordigheid van haar die hunne liefdebanden had vaneengereten, onmogelijk op hun gemak zijn en zich vroolijk gestemd gevoelen. Zij kon zich zelve niet verklaren

[p. 72]

hoe zij zoo onbezonnen had kunnen handelen. Wat haar zoo poëtisch en zoo schoon had toegeschenen, kwam haar nu ongerijmd en slecht voor; zij had immers verlangd dat een jongeling, die niet haar, maar een ander meisje beminde, haar huwde. Ja, in de verbittering tegen zich zelve kwam de gedachte bij haar op dat men haar kon verdenken dat zij bedrog had gepleegd; zij kwam zich voor als eene die zich het voorkomen van eene stervende had gegeven, om een geliefden jongeling te gemakkelijker voor zich te winnen en op bedriegelijke wijze aan zich te ketenen. Die gedachte maakte haar schier waanzinnig. Zij kon niet meer openhartig en vertrouwelijk met haren echtgenoot omgaan; bijgevolg kon zij niet meer gelukkig zijn.

En toch was er aan de zaak mets te veranderen, en moest zij hare plichten als echtgenoot en moeder nauwgezet vervullen. Zij besloot zich gelaten aan haar lot te onderwerpen en in stilte te lijden. En toen zij dit besluit genomen had, scheen zij een geheel ander wezen te zijn; 't was alsof zij eensklaps veel ouder was geworden; zij was afgetrokken en meende niet te mogen verwachten dat anderen lief en hartelijk voor haar waren, ofschoon zij altijd bereid was iedereen deelneming te betoonen. Zij scheen alleen voor anderen te willen leven en het lijden der anderen te willen verzachten. Maar ook door de beoefening van de edele deugd van weldadigheid zou haar een vreeselijk leed treffen.

Op zekeren dag was zij naar eene buitenwijk gegaan, die meestal door arme arbeiders werd bewoond, om een door allerlei ongelukken getroffen huisgezin te bezoeken, dat men in hare liefdadigheid had aanbevolen. Zij vond eene zwakke, uitgeteerde kraamvrouw, een ziekelijken, buiten werk zijnden man en verscheidene half naakte, aan alles gebrek lijdende kinderen. Zij liet dadelijk in de eerste behoeften voorzien en beloofde ook verder hare hulp. Door hare vriendelijkheid en lieftalligheid bemoedigd, bad de man haar om eenige afgelegde kleedingstukken. Zij beloofde ze voor hem gereed te zullen leggen; hij moest na verloop van eenige uren aan haar huis komen om ze te halen.

Zoodra zij weer thuis was, gaf zij het verlangen van den man aan haar echtgenoot te kennen.

‘Welnu,’ antwoordde hij, ‘ge moet maar uitzoeken wat u geschikt voorkomt. Er is eene kast vol kleedingstukken, die ik niet draag.

Leontine ging onmiddellijk aan 't werk en vond onder anderen een jachtrok die, zooals zij meende, ook wel te pas zou komen. Terwijl zij hem bij de andere goederen wilde leggen, zag zij uit den borstzak een papier steken. Zij haalde het er uit en bemerkte dat het een brief was. Haastig opende zij hem, las en verstijfde van schrik. 't Was een brief van een hoogen geestelijke aan haar gade, waarin deze hem berichtte dat er geen middel was om den door hem gesloten echt te ontbinden, en hij hem alleen den raad kon geven, zich in zijn lot te schikken.

Ach, hoe vreeselijk fel werd zij geschokt, toen zij ontwaarde dat haar echtgenoot zelfs de hulp van de geestelijke overheid had ingeroepen, om, zoo er kans op was, zijn huwelijk te doen ontbinden. Zij zag naar den datum. De brief was een paar maanden na de voltrekking van het huwelijk geschreven. Hoe hatelijk moest hem dus reeds toen zijn huwelijk zijn geweest, dat hij den voor haar zoo beleedigenden stap had kunnen doen.

Een diepe zucht rees uit haren boezem op. 't Was haar te moede alsof zij haar doodvonnis had gelezen. En inderdaad was die brief de doodsteek voor haar levensgeluk. Maar zij barstte niet in tranen uit, zij viel niet in onmacht, daartoe was hare smart te hevig. Door naamloos wee gefolterd, sloeg zij de oogen ten hemel en fluisterde: ‘Waarom, mijn God, hebt ge mij niet laten sterven?’

In zenuwachtige spanning verkreukelde zij den brief in hare hand en stak hem bij zich.

Toen de arme man met het pak kleeren verheugd haar huis verliet, vermoedde hij niet welk noodlottig geheim het voldoen aan zijne bede haar had doen kennen, die zoo goed en medelijdend voor hem was geweest.

ontsnapt, naar de schilderij van emil weiss.

XII.

De vraag, die Leontine zich nu dadelijk deed, was wat zij met den brief zou beginnen. Haar eerste denkbeeld was met den brief in de hand naar haar echtgenoot te gaan en te zeggen dat zij hem gevonden en gelezen had - maar zij kon er niet toe besluiten. En nog veel minder wilde zij hare ouders om raad vragen; integendeel, zij wilde tot elken prijs het geheim voor hen trachten te verbergen; zij wist immers hoe bedroefd zij zouden zijn, indien zij ontdekten dat hunne dochter ongelukkig was. En niets had haar ongelukkiger kunnen maken dan de inhoud van dien brief. Wel was het haar reeds duidelijk geworden dat Bertram niet haar maar Hedwig beminde, en dat hij in zijn huwelijk niet gelukkig was, maar nu wist zij ook dat hij zelfs beproefd had, zich van haar los te maken, en alleen omdat dit hem niet was gelukt, scheen hij zich er aan onderworpen te hebben, een keten te torschen, die hem knelde en zwaar viel.

Indien Bertrams poging hem was gelukt, zou alles geheel anders zijn geweest; dan had hij zelf hare ouders de mededeeling moeten doen. ‘Het zou beter zijn geweest,’ sprak zij in vertwijfeling tot zich zelve; van mij ontslagen, zou hij gelukkig zijn, en ik - welnu ik zou niet meer moeten lijden dan ik thans lijd.’

De grievende gedachte, door hare kinderachtige gril van dien nacht het geluk van drie menschenlevens verwoest te hebben, werkte als een giftige adem op hare gezondheid. Zij werd van dag tot dag bleeker, magerder en droef-geestiger. Men hoorde haar niet meer zingen, schertsen en lachen; zij sprak weinig, en zelfs wanneer zij haar kind liefkoosde, kon dit haar niet opbeuren. Vaak zat zij uren achtereen in gedachten verzonken alleen. Het leven was haar tot last geworden.

't Is licht te begrijpen dat hare ouders hevig ongerust begonnen te worden. Mijnheer Harders stond voor een onoplosbaar raadsel; zijne dochter kon alles bekomen wat rijkdom en lief hebbende harten haar verschaffen konden, - wat zou haar dan kwellen? Welke geheime smart ontroofde haar het geluk en den vrede der ziel? Mevrouw Harders meende dat 't eene sleepende lichamelijke ziekte was, waarvoor hare vroegere ziekte de kiem had gelegd, en zonder er iemand iets van te zeggen, besloot zij den beroemden professor te raadplegen, die hare dochter toen ook behandeld had.

(Wordt voortgezet.)