De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 3

Het verbrande Handschrift,
door Belga.

Ulrich Alven was de jongste zoon van een rijken boer uit Holstein. Zijn vader, een flinke man van bij de vijftig jaar, was het toonbeeld van een echten landbouwer; zeer bedreven in alles wat zijne Landerijen en zijn veestapel betrof, hield hij zich volstrekt niet met lezen op, en wist zelfs niet wat litteratuur beteekent.

De jonge Ulrich was in dit opzicht juist het tegenbeeld zijns vaders; wel had hij een diepen afkeer van alle wetenschappelijke en praktische werken, van alle mogelijke leerboeken, maar van den anderen kant verslond hij alle romans en verhalen, die hem in handen vielen. Een buurjongen had hem buiten weten zijns vaders eenige romans geleend, waarvan het lezen zijne jeugdige verbeelding geheel en al in de war had gebracht. Hij had een afkeer gekregen van het bedrijf zijns vaders, en beschouwde zich voor veel grootere dingen in de wieg gelegd. Dit hielp hem echter bitter weinig, en graag of niet, hij moest een landman worden.

Dit was echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. Als hij de kudde moest hoeden, dan was hij weldra zoozeer in het lezen verdiept, dat hij niet bemerkte waar de beesten liepen, en soms maar met de helft van de dieren thuis kwam. Moest hij gaan ploegen, dan ging hij met een boek in de hand boven op den ploeg zitten, en liet de paarden maar trekken, zonder op te letten of zij rechts of links gingen, zoodat soms het gansche stuk land bedorven was. Doch dit was nog niet het ergste. Ulrich was de zoogenaamde gedenkschriften van een rooverhoofdman meester geworden; en de beschrijving van zijn moed, zijne vermetele en altijd met goeden uitslag bekroonde aanslagen op kasteelen en kloosters, van zijne stoutmoedige en listige hinderlagen had hem het hoofd geheel en al op hol gebracht. Hij droomde slechts van gevechten, nachtelijke tochten, ontvoeringen, rijken buit en rooversholen; en wond zich ten laatste zóó op dat hij ernstig besloot zelf rooverhoofdman te worden. Hij verzamelde eenige deugnieten van zijn leeftijd, en beraamde met hen het plan het ouderlijk huis te ontvluchten, en eene rooverbende te vormen. Gelukkig ontdekte zijn vader dit fraaie voornemen tijdig genoeg om het te kunnen verijdelen; maar nu begon hij zich ernstig over den jongen ongerust te maken, en besloot na rijp beraad hem naar Hamburg te zenden, naar een broeder van zijne vrouw, die daar eene aanzienlijke betrekking bekleedde.

Ulrich vernam dit besluit met groote vreugde; hij verlangde zijne intrede in de wereld te doen, overtuigd dat een jong mensch van zulke zeldzame talenten en verdiensten, als hij zich verbeeldde te bezitten, overal met open armen zou ontvangen worden. De arme jongen kende, helaas, niets van de wereld dan hetgeen hij in zijne romans er over gelezen had, wat hij natuurlijk altemaal als een evangelie aannam. Doch er bestond nog eene andere reden voor zijne vreugde. Na zoovele romans gelezen te hebben, had hij zelf ook eens een roman willen schrijven. Hij had dus een dik schrijfboek genomen en met al de ongerijmdheden gevuld, die zijne hersenen benevelden. In zijn hoogmoed en ijdele inbeelding twijfelde hij niet of deze vrucht van zijne verbeeldingskracht zou hem grooten roem en veel geld opleveren. Welke boekhandelaar toch zou onverstandig genoeg wezen om een handschrift te weigeren dat eene fortuin waard was?

Onder den indruk van deze aanmoedigende gedichten begaf onze Ulrich zich vroolijk en opgeruimd op weg. Hij had een aanbevelingsbrief bij zich van zijn vader, dien hij aan oom moest ter hand stellen, doch hij hechtte hier al zeer weinig gewicht aan, overtuigd als hij was dat zijne persoonlijke verdiensten meer dan voldoende waren om hem eene goede ontvangst te verzekeren.

Zoo kwam hij eindelijk door de poort van Altona de oude Hanzestad binnen. In het begin stond hij wel verwonderd en verlegen te kijken, toen hij zich daar alleen en zonder gids in de woelige en drukke straten bevond; doch spoedig verdween die aarzeling voor het gevoel van zijne eigene waardigheid en gewicht. Fier en ongedwongen stapte hij eene kleine herberg binnen, en na zijn knapzak neergelegd te hebben, vroeg hij aan de waardin naar het adres van den heer Salmon; dat was de naam van zijn oom.

De vrouw zette groote oogen op en bekeek onzen reiziger van het hoofd tot de voeten, geheel verwonderd dat die jonge snuiter met zoo'n aanzienlijk man iets te maken kon hebben. Want de heer Salmon was een der voornaamste personen van de stad. Als arme knecht begonnen zijnde, had hij zich door vlijt en bekwaamheid in de hoogte gewerkt, en werd zoo zeer door iedereen geacht dat hij door zijne medeburgers tot raadsheer gekozen werd, zelfs vóór hij den ouderdom, bij de wet bepaald, bereikt had. Als raadsheer had hij boven allen uitgemunt door verstand en voorzichtigheid, en had zich zoo de algemeene achting verworven. Hij bewoonde in een der fraaiste straten een prachtig hotel, waarnaast zijne groote magazijnen zich uitstrekten. Alle inwoners kenden hem en wisten waar hij woonde, en de waardin haastte zich Ulrich den weg te wijzen.

Ulrich kwam aan zijns ooms fraaie woning en was zeer verwonderd toen hij aan een knop trok, eene zware bel te hooren klinken. De deur ging open, en vol verbazing trad hij in eenen schoonen gang met wit marmeren vloer, en bevond zich tegenover eene oude dienstmeid.

‘Ik zou meneer Salmon eens willen spreken,’ zeide hij.

‘Kunt ge niet zeggen, mijnheer de raadsheer?’ bromde de meid; ‘mijnheer de raadsheer is thuis, maar hij ontvangt niemand.’

‘Is hij ziek?’ ..... vroeg Ulrich haastig.

‘Goddank niet,’ antwoordde de meid; ‘maar hij zit aan tafel en dan mag niemand hem storen.’

‘Zeg hem dat zijn neef, Ulrich Alven, hier is,’ hernam Ulrich op hoogen toon.

De dienstbode verdween langs eene zijdeur, en Ulrich kon staan wachten, vol teleurstelling over zulk eene ontvangst.

De eerbiedwaardige raadsheer was bezig zijne genezing te vieren. Reeds meer dan eene maand was hij bedlegerig geweest door hevige rheumatiek, en nu was hij dien morgen zonder pijn ontwaakt. Hij zat op zijn gemak te eten, toen men hem kwam zeggen dat zijn neef er was.

‘Wat duivel!’ riep hij toornig uit; ‘kan men dan iemand niet meer met rust laten eten?’

Hij gaf toch bevel om den jongeling te laten binnenkomen. Ulrich kwam, een beetje verlegen, en hield den brief zijns vaders in de hand.

‘Zeg eens, mijn jongen,’ riep zijn oom hem knorrig toe, ‘waarom kondt ge niet wachten tot morgen? Zóóveel haast zal er toch wel niet achter zitten?’

Half verbluft door zulk eene onhartelijke ontvangst, begon Ulrich eene lange redeneering, maar verwarde zoo in zijne woorden, dat de raadsheer dacht dat het hem in het hoofd scheelde.

‘Voor den drommel, wat praat ge daar toch? een mensch kan er geen touw aan vast maken! Zijt ge me daarom aan mijn maaltijd komen storen?’

Daar stond nu de arme jongen, rood als vuur, en durfde geen woord meer uitbrengen.

‘Weet ge wat?’ ging de oude man op kalmeren toon door; ‘wees voortaan wat geduldiger; ik zal u wel laten roepen als ik u ontvangen kan.’

Hij schelde en liet Ulrich naar eene andere kamer brengen, waar men hem brood, kaas en bier voorzette.

De sukkelaar trok een leelijk gezicht toen hij dit schrale maal vergeleek bij de rijkvoorziene tafel, waaraan zijn oom gezeten was; maar besloot van den nood eene deugd te maken, en liet het zich uitmuntend smaken. Na gegeten te hebben, ging hij een langen brief zitten schrijven aan zijn oom, overtuigd dat deze onmogelijk weerstand zou kunnen bieden aan zoo groote welsprekendheid. Hij voegde er den brief zijns vaders bij, liet beide op tafel liggen, en verliet het huis met het voornemen zich door zijne eigene verdiensten en bekwaamheden uit den brand te helpen, en aan zijn knorrigen beschermer te bewijzen, dat hij zeer goed in staat was zelf in zijne behoeften te voorzien.

Ulrich begaf zich de stad in, en zocht overal of hij geen boekwinkel zag. Weldra werd zijne aandacht getrokken door een groot gebouw, waar boeken en platen voor de vensters hem aankondigden, dat hij het verlangde gevonden had. Moedig trad hij binnen en bood zijn

[p. 408]

handschrift een oud mannetje aan, dat deftig aan een grooten lessenaar zat, die beladen was met papieren. Het mannetje wreef zijnen bril af, nam het manuscript, waarvan hij eenige bladzijden las, en wierp het toen met verachting op de toonbank neder, terwijl hij spottend aanmerkte dat hij zich met dergelijke vodderijen niet ophield.

Teleurgesteld verliet Ulrich den winkel om zijn geluk een weinig verder bij een anderen uitgever te beproeven. Deze had niet zoodra den titel gezien, of hij gaf het handschrift aan den ongelukkigen schrijver terug met den raad zich voortaan met ander werk dan letterkundigen arbeid bezig te houden.

Eene derde poging gelukte niet beter; de uitgever wilde Ulrich zelfs niet te woord staan.

Zoo werd aan al de schoone verwachtingen van den armen jongen de bodem ingeslagen, en ondervond hij voor het eerst van zijn leven wat de wereld in werkelijkheid is. Het was een bitter ontwaken uit een zoeten droom, maar gelukkig had Ulrich in den grond een goed hart, en stelde hij al zijn vertrouwen in de goddelijke Voorzienigheid. Hij keerde treurig naar zijne herberg terug, en sloot zich in zijn kamertje op, waar hij eens ernstig begon na te denken over alles wat hem dien dag overkomen was. Om de waarheid te zeggen, begon hij een weinig aan zijne talenten te twijfelen, en overwoog of hij niet beter had gedaan met in het ouderlijke huis te blijven, waar hij ten minste niet zoo beschimpt en vernederd zou geworden zijn. Eén enkele dag te Hamburg had meer invloed op hem gehad dan al de vermaningen, die zijn vader hem jaren en jaren gegeven had. Inderdaad is de ondervinding de beste leermeesteres.

Ulrich bracht een onrustigen nacht door; alles wat hij den vorigen dag ondervonden en geleden had, speelde hem door het hoofd, en aanhoudend klonk hem het spottend hoongelach der uitgevers in de ooren.

Den volgenden morgen ontving hij eene uitnoodiging van zijn oom om zich ten drie ure aan zijn hotel te vervoegen. De laatste vier en twintig uren hadden zijne gedachten aanmerkelijk veranderd, en nu was het slechts verlegen en bedeesd dat hij zich bij zijn oom aanmeldde.

De wakkere raadsheer was aan den haard gezeten; hij ontving zijn neef zeer vriendelijk, drukte hem hartelijk de hand, en wenschte hem geluk met zijne nauwgezetheid. ‘Wat ik met u te bepraten heb, beste jongen,’ zeide hij, ‘kan evengoed aan tafel geschieden. Laten we dus maar gaan eten, en pas op dat ge de spijzen niet koud laat worden.’ - Ulrich liet zich dit geen tweemaal zeggen; de maaltijd was overheerlijk, en hij deed er alle eer aan. De raadsheer ondervroeg hém over zijne familie, zijn dorp, zijne bezigheden, en bracht eindelijk het gesprek onbemerkt op het beroemde handschrift. Toen dit eenmaal op het tapijt gekomen was, begon Ulrich, bij wien ook de wijn begon te werken, aan het doorslaan. De uitgevers waren volgens hem even zoovele domooren, die eens groot spijt zouden hebben, dat zij zijn genie miskend hadden. Oom hield zich goed en zeide dat meesterstuk wel eens te willen zien. Ulrich haalde vol ijver het handschrift uit zijn zak, en bood het zijn oom aan. Deze begon het eerst met aandacht te lezen, maar weldra sloeg hij de bladen al sneller om tot groote verbazing van Ulrich, die al zijne bewegingen met een angstig ongeduld volgde.

‘Waarlijk, mijn jongen,’ zeide de grijsaard glimlachend, ‘ik wist niet dat ge zoo goed kondt schrijven.’ -

Toen de maaltijd afgeloopen was, gingen beiden in het hoekje van den haard zitten.

‘Vertel me nu eens, beste neef,’ begon de raadsheer ernstig, ‘wat u lekkerder heeft gesmaakt, het brood en de kaas van gisteren of het maal van vandaag?’

‘Wel, oom, natuurlijk het maal van vandaag,’ antwoordde Ulrich openhartig; ‘vooral omdat het in uw gezelschap was;’ voegde hij er vleiend bij.

aangeschoten, door c.f. deiker.

De oom glimlachte.

‘Welnu, beste jongen,’ sprak hij, ‘zoo ge wilt, zal ik u het middel toonen om alle dagen even lekker te smullen als nu... geef me uw handschrift eens.’

Ulrich nam het spoedig van de tafel, en reikte het aan zijn oom over. Deze nam het en wierp het in den haard, midden in de vlammen.

‘Oom, beste oom, wat doet ge?’ riep Ulrich vol ontzetttng, en sprong op om zijn dierbaar handschrift te redden.

‘Het eerste wat ge te doen hebt, is al dien onzin op te ruimen,’ sprak de raadsheer, en hield den arm zijns neefs tegen.

Binnen eenige seconden was het miskende meesterstuk tot asch verteerd. Ulrich zat verplet op zijn stoel, en twee tranen biggelden hem langs de wangen.

Nu nam de grijsaard het woord, en zeide:

‘Ja, mijn vriend, vóór alles moet ge het offer brengen van die vodderijen. Na hetgeen ik er van gelezen heb, meen ik u een waren dienst te bewijzen met die zotheden te vernietigen, die u maar belachelijk zouden maken.

‘Maar laten we eens ernstig samen redeneeren. Uwe moeder, mijne geliefde zuster, heeft u aan mijne zorg toevertrouwd; ik zal dat vertrouwen niet beschamen, maar dan moet ge ook voor altijd aan die zotte dingen vaarwel zeggen, en in alles mijnen raad opvolgen. Als een arme jongen ben ik hier gekomen, en door vlijtig en onophoudelijk werken heb ik het zoover gebracht. Dat moet gij ook doen, en daarin zal ik u helpen. Gaarne had ik gezien dat ge bij het bedrijf van uwen vader gebleven waart; maar omdat dit u zoo tegenstaat, wil ik u wel op mijn kantoor nemen, en kunt ge u op den handel toeleggen; dat is ook een schoone stand. Gij schrijft heel netjes en uwe moeder bericht me dat ge het boekhouden ook verstaat. Welnu, van dit oogenblik af kunt ge in mijn huis wonen, en zal ik u een goed inkomen geven. Wees ijverig en volg steeds mijnen raad, en ge zult het ver brengen; immer zult ge in mij een vriend en vader vinden. Neem nu geen overhaast besluit, maar denk er eens goed over na. Ga nu heen, en maak eens eene wandeling door de stad, en kom dan morgenochtend terug, het zij om afscheid te nemen, of wel, zoo mijn voorstel u aanstaat, om bij mij te blijven leven.’

Ulrich verliet zijn oom, en ging heen, door allerlei gevoelens geslingerd. Al hadden de woorden van zijn oom diepen indruk op hem gemaakt, zoo waren zijne dwaze en overspannen denkbeelden toch nog niet geheel uit zijnen geest verdwenen. Zoo wandelde hij doelloos voort, en liep de eene straat in, de andere uit. Maar langzamerhand namen zijne gedachten eene andere wending. Met bewondering aanschouwde hij het gewoel en de drukte der rijke koopstad, de ontelbare schepen in de haven en de rijkvoorziene pakhuizen en magazijnen. Hij gevoelde achting voor den koopmansstand, die aan zoovele duizenden brood en werk geeft en de volkeren van den ganschen aardbol met elkander in betrekking brengt. Hij zag zich zelven in zijne verbeelding rijk, geëerd, zijne schepen naar alle streken heenzendend en aan het hoofd van een dier bloeiende kantoren, 's Avonds keerde hij naar zijne herberg terug, vast besloten een nieuw leven te beginnen, sliep in éénen adem door tot den volgenden morgen, betaalde toen zijne vertering, en begaf zich naar zijn oom om zich tot diens beschikking te stellen. Na eenige maanden was de beroemde schrijver een der ijverigste en bekwaamste klerken van zijn oom geworden. Deze, vol vreugde over zijn goeden wil, gaf hem een deel in de winst. Na verloop van twee jaren trok de waardige raadsheer zich geheel uit het openbare leven terug, en stelde zijn neef aan het hoofd van zijn aanzienlijk handelshuis.

Ulrich, rijk, geëerd, bij allen hoog in aanzien, werd een der voornaamste kooplieden van Hamburg, en eindelijk op zijne beurt raadsheer der stad. Dankbaar zegende hij de nagedachtenis van zijn oom, zoo dikwijls hij aan zijne jeugd dacht en aan het verbrande handschrift. -

[p. *2-*3]

DE JONGE KUNSTENAAR, naar L. Vollmar.