De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 2

Onze gravures.

Ongenoodigde gasten.

Liefdadigheid is een der eerste plichten van den christen, maar het gebod om deze deugd tot zooverre uit te strekken, dat arbeid en spaarzaamheid, luiheid en losbandigheid ondersteunen moeten, staat nergens geschreven, waar ondeugden niet in het kleed van goede werken vermomd worden.

Ziedaar het verschil tusschen de christene zedeleer en de beginselen der communisten, een onderscheid dat op onze gravure belichamelijkt is.

In zijn zondagspak heeft onze Zeeuwsche boer zich naar de markt der naburige stad begeven, en dat hij daar goede zaken gedaan geeft, getuigen de banknootjes en de blinkende rijksdaalders, die voor hem op de tafel uitgespreid liggen. In het volle genot van het natellen en beschouwen der penningen, door noesten vlijt en wijs beleid verdiend, wordt onze pachter gestoord door het onbeschaamd binnendringen van twee havelooze bedelaars. Om zijnen schat tegen elken mogelijken aanval te beveiligen, slaat hij haastig de handen er over heen, en zijn gezicht staat er volstrekt niet naar alsof hij van zin was zoo maar aanstonds een deel van zijn bezit aan de twee ongenoodigde gasten af te staan. Welke vrome zin er ook in het huis des pachters heerschen moge en hoe goedhartig hij zich denkelijk voor ware ellende gewoon is te toonen, thans is het maar al te duidelijk, hoe de schrandere boer aanstonds ontdekt, dat hij hier slechts met een paar doortrapte huichelaars te doen heeft, al is het hem dan ook niet gegeven, zooals aan ons, den hals van een verraderlijk jeneverfleschje uit den jaszak van den ouden spitsboef te zien gluren. Wij zijn dus overtuigd dat onze pachter, na van zijne eerste bezorgdheid en verrassing bekomen te zijn, de beide luiaards op zijne manier zal doen gevoelen welk verschil er tusschen christendom en communism bestaat.

‘In het zweet uws aanschijns zult gij uw brood verdienen.’

Deze woorden der H. Schrift zijn hier treffend in beeltenis voorgesteld. Op onze dagen, nu het communism niet altijd met klaagreden, zooals twee zijner discipelen onzer eerste gravure, maar dikwijls met geweldige hand optreedt, rijst zulk beeld als eene waarschuwende en leerrijke herinnering voor de oogen dergenen, die den hun opgelegden levenslast geheel van zich afschudden willen, om zich eenen staat van loutere genieting te scheppen.

Het Paradijs, dal deze hervormers der menschelijke maatschappij herstellen willen, is voor eeuwig verloren op aarde en het onverbiddelijke: ‘In het zweet uws aanschijns zult gij uw brood verdienen.’ dat met andere kwellingen uit zijne puinen opsteeg, zal den laatsten sterveling evenals ons aller stamvader ten deel zijn. Maar den man van goeden wille werd bij het drukkend levensjuk de gunst gegeven, om dit ten zegen te doen strekken, als hij slechts van tijd tot tijd, zooals de arbeider onzer gravure, den blik slaan wil naar dat Paradijs, dat niet verloren, maar nog te winnen is.

Het kasteel ‘Berg.’ koning Lodewijk II, van Beieren.

Bij het beschouwen der afbeelding van dit schoone en stille lusthof kan men zich moeielijk voorstellen dat dit liefelijk oord voor weinige dagen het tooneel geweest is van een aangrijpend en ontzettend drama. Een koning, wiens regeering onder de schitterendste voorteekenen aanving, die met de edelste gaven van geest en lichaam was toegerust, kwam hier rampzalig om als het slachtoffer van de vreeselijkste ziekte, die den mensch treffen kan, van den waanzin!

Zonder in wijdloopige bijzonderheden het leven te verhalen, dat hier zoo tragisch werd afgesneden, willen wij toch, naar aanleiding onzer teekening, enkele feiten in herinnering brengen uit den levensloop des ongelukkigen konings van Beieren.

Ludwig-Otto werd geboren op 25 Augusti 1845 te Nymphenburg. Hij ontving eene opvoeding welke zelfs voor eenen prins buitengewoon mag genoemd worden. De jonge vorst bezat echter eene bijzondere neiging voor de kunst, vooral voor de muziek en de letterkunde. Altijd verdiept in de studiën, bekommerde hij zich luttel met de staatkundige aangelegenheden van het land.

Op negentienjarigen leeftijd volgde Ludwig II, den 10 Maart 1864, zijnen vader, Maximiliaan II, op als koning van Beieren. Zelden had zulk een rijke en levendige geest in zulk een krachtig en gezond lichaam gewoond als bij den jongen koning. Met vreugde zag het Beiersch volk de kroon op het hoofd van dezen begaafden jongeling, en de eerste jaren zijner regeering mogen voorzeker ten voorbeeld dienen voor de overige vorsten van Europa.

Toen in 1866 de oorlog met Oostenrijk uitbrak, was Ludwig II een der eersten ter plaatse en wist hij Beierens zonen moedig tot de zegepraal te leiden.

Vier jaren later dreven weer zwarte wolken over het groote Duitsche vaderland en was koning Ludwig de eerste om den indringer tegen te houden. De eerste voorpostgevechten in 1870 hadden plaats tusschen de Beieren en de Turcos. Overal, in al de gevechten, waren de lichtblauwe Beierlingen nevens de donkerbruine Pruisen en het was koning Ludwig, die, te Versailles, als de machtigste bondgenoot, den koning van Pruisen tot keizer van Duitschland uitriep en hem de kroon op het hoofd zette.

En toch, kort na den slag van Sadowa, had het onheil reeds dien moedigen geest geknakt. Van toen af werd hij menschenschuw en de kunst alleen vermocht hem soms nog eene wijl uit zijne zwaarmoedigheid te rukken. Koning Ludwig was een dergenen, die met Wagner dweepten. Hij schonk den Duitschen meester een bijzonderen schouwburg te Bayreuth, gaf hem een jaarlijksch pensioen en gevoelde voor hem alleen vriendschap.

Sommigen beweren dat de Wagner-muziek een nadeeligen invloed heeft uitgeoefend op den ondermijnden geest van den vorst. Wij deelen deze meening niet. Indien de koning van Beieren zekere neiging gevoelde voor het genie van Wagner, zoo spruit dit alleen voort uit de overeenkomst tusschen hun karakter, den aard en de verzuchtingen, die beider hart beheerschten.

Na den oorlog van 1870 begon de vorst zijnen geest te overspannen door allerlei kunstontwerpen, met stoute, bijna onuitvoerbare plannen, waarvan er eenige, half uitgevoerd, misschien de bewondering der toekomst zullen opwekken. Hij had zich in het hoofd gestoken Lodewijk XIV, den roi soleil van Frankrijk, na te doen. Ten dien einde zond hij bouwmeesters naar Versailles, deed hun ter plaats de plannen opnemen en gaf dan ongelooflijke sommen uit, om boven op eene ongenaakbare rots een dergelijk paleis te doen bouwen.

Maar vooral te Nymphenburg werden schatten verkwist aan den zoogenaamden Vestaalbau.

Over eenige jaren had de koning op de eerste verdieping van dit paleis eene soort van renbaan laten aanleggen, wier plafond was ingericht om bij middel van elektrisch licht, kunstmatige wolken te verbeelden. De muren waren er op verschillende wijze beschilderd. Hier eene streek in Sicilië, aan de voeten van den Etna; daar een landschap in Frankrijk; weer verder een kasteeltje op de Zwitsersche Alpen.

Op zekeren avond had koning Ludwig een twintigtal genoodigden op een avondmaal verzocht. Rond 2 ure 's nachts kwam een kamerheer de gasten verzoeken in een aanpalend vertrek binnen te treden. Hier stonden gezadelde paarden gereed. De koning gaf het voorbeeld: men besteeg de dieren, en reed daarna de renbaan binnen. Ludwig II ging vooruit. Na stilzwijgend een weinig te hebben rondgereden, stapte hij af en ging aan de deur eener hut kloppen, die aan den voet van de Etna gelegen was. De genoodigden stegen af. De veronderstelde bewoners der hut brachten banken en tafels buiten, echten Capri-wijn werd opgediend, terwijl een onzichtbaar orkest met koren, de bijzonderste stukken uit La Muette de Portici opvoerde.

In Frankrijk bracht men een bezoek in denzelfden aard aan den Postillon de Lonjumeau en in Zwitserland aan Willem Tell. Ten 4 ure 's morgends was het feest afgeloopen, dat bij de uitgenoodigden eenen onvergeetlijken indruk naliet, en meer op een droom dan op eene werkelijkheid geleek.

Later had koning Ludwig zich in het hoofd gesteld Lohengrin te zijn en even als Wagner's held wilde hij hoog in de lucht op een meer van wolken drijven, in een schuitje door blanke zwanen getrokken.

Op het dak van het paleis deed hij daarom een kunstmatig meer aanleggen, bracht het na ongehoorde kosten vol water, liet dit water door eene scheikundige samenstelling eene blauwe kleur geven, en liet zich een schuitje maken in den vorm eener breede schelp, die in rijkdom en pracht alle gedacht te boven ging. Natuurlijk kon de zwaan zich alleenlijk door mekanism bewegen.

Toen alles daarna in gereedheid was, deed hij zich eene kleeding vervaardigen zooals het genie van Wagner die voor zijnen held moet uitgedacht hebben. Met deze tooide hij zich 's nachts, plaatste zich alsdan boven op zijn dak, vaarde alleen rond, midden in den schoonen nacht, droomende van de lieve blonde Siegelinde.

In den dag schuwde hij het licht. Doch nauwelijks was de nacht gekomen of alleen, in een rijtuig met vier gitzwarte paarden bespannen, 's Winters in zijne slee, reed hij in toomelooze vaart, door vlakten en bosschen, langs velden en weiden, immer voort. Wanneer hij dan soms, als een spook, voorbij de schamele boerenwoningen rende, kwam de landbouwer eens even bevreesd een oog slaan op het voorbijvliegend gevaarte, sloeg een kruis en zegde: Gott schütze der König.

Niemand wist dan waar hij henen ging, van waar hij kwam. Alleen zijne getrouwen zagen aan zijne roode oogen, op zijne wangen de sporen der tranen, die de ongelukkige had gestort gedurende zijn nachtelijken tocht.

Deze en meer zonderlinge dingen worden van den krankzinnigen vorst verhaald, en het zou onbegrijpelijk schijnen hoe men den onhoubaren toestand zoolang heeft laten voortduren, als het niet al te duidelijk was, dat zekere partij den koning met opzet liet begaan om hare eigen plannen te kunnen doordrijven en naar haar goedvinden het land te regeeren.

Eindelijk kon het niet langer zoo duren, en nadat men jarenlang den waanzinnigen koning ongestoord de levenswijze had laten voortzetten, die voor hem zelf zoowel als voor land en volk allernoodlottigst was, wilde men op eens daaraan een einde maken. Door eene commissie van geneesheeren werd de koning wegens krenking zijner geestvermogens ongeschikt verklaard om langer te regeeren; er werd bepaald dat zijn oom, prins Luitpold, het regentschap zou op zich nemen, en thans kwam het er nog slechts op aan, den koning goedschiks of met geweld te bewegen, zich als krankzinnige onder geneeskundige behandeling te stellen. Doch dit was geene gemakkelijke taak, en de commissie, welke daarmee belast was, mocht zich geluk-

[p. 387]

kig achten heelshuids aan de woede des konings te ontkomen.

Thans naderde de treurige geschiedenishare ontknooping; de rampzalige vorst, door waanzin verblind, dacht aan niets anders dan zich te ontdoen van dat leven, hetwelk hem ondraaglijk was geworden. Reeds had hij op het kasteel Hohenschwangau meermalen gepoogd zich uit den toren te werpen, toen het den krankzinnigendokter Gudden gelukte hem naar het kasteel Berg te tronen, dat hij eene veiligere verblijfplaats voor zijn vorst achtte.

Op weg daarheen zat Lodewijk geheel alleen in een rijtuig met vier paarden bespannen. Naast het portier bevond zich een stalmeester te paard. Vooruit reden de beide ministeriëele kommissarissen, de geneeskundigen en het hulppersoneel. Bij de aankomst op het kasteel was de koning in het eerst zeer ter neêrgeslagen. Later scheen er meer kalmte en bedaardheid te volgen; doch zijn treurig uiteinde strekt voldoende ten bewijze, dat dit slechts schijnbaar was.

Dr. Gudden verliet den koning niet meer en zocht steeds door zachte overreding zijne levenswijze zoo stil mogelijk te regelen. Ook vergezelde hij hem in het park, waar de sombere lijder geruimen tijd met zijn geneesheer bleef zitten op eene bank, aan den oever van het meer, juist nabij de plaats, waar een opschritt het aanlanden verbiedt. Daar, op dat rustige plekje, bij de kabbelende golfjes van het schoone meer, schijnt de ongelukkige en steeds zoo romantisch overspannen Lodewijk in stilte het plan vernieuwd te hebben aan zijn leven een einde te stellen.

In het kasteel weergekeerd gebruikte hij met Dr. Gudden heel snel het middagmaal en stelde onmiddellijk voor, om terug naar het park te gaan. Gudden voldeed aan dit verlangen, na vooreerst aan den minister Von Lutz getelegrafeerd te hebben betreffende den toestand.

't Was kwart vóór zeven ure toen Gudden met den koning het park inging en, op diens verzoek, het dienstpersoneel achterliet. Geheel alleen waagde hij zich met den ongelukkige op weg. Nabij het meer gekomen, schijnt Lodewijk plotseling regenscherm, overfrak en jas te hebben weggeworpen en naar het meer te zijn geloopen. Uit de voetstappen in het slijk heeft men kunnen nagaan, dat Gudden den koning, nog vóór dat deze het water bereikte, heeft ingehaald en met hem heeft geworsteld. De vorst echter, buitengewoon sterk gespierd en thans zeker geweldiger dan ooit, rukte zich waarschijnlijk los en sprong in het meer. Gudden vloog hem na en moet toen in het water nogmaals met den koning een vreeselijk gevecht hebben aangegaan, want aan de rechterzijde van neus en voorhoofd was hij gewond. Men veronderstelt dat de koning hem onder water geduwd of althans zijne bewegingen belemmerd heeft.

Slechts zooveel kan met zekerheid gezegd worden, dat de geneesheer zijn leven op het spel zette om dat zijns konings te redden en hij het slachtoffer werd zijner edele plichtsvervulling.

Men vond beiden als lijken in het meer, waar de rampzalige koning zijn dood had gezocht, den trouwen dienaar meesleepende in zijn tragisch uiteinde, dat heel Europa een kreet van afgrijzen en medelijden heeft afgeperst.

Geschenk van keizer wilhelm aan z.h. paus Leo XIII.

Zooals men weet werd de H. Vader onlangs uitgenoodigd door keizer Wilhelm, den gebieder van het machtige Duitsche Rijk, om als scheidsrechter uitspraak te doen in het geschil betreffende de Carolina-eilanden, dat tusschen Spanje en Duitschland opgerezen was, en een oogenblik dreigde in eenen bloedigen oorlog te ontaarden. De Paus werd aldus erkend als de meest bevoegde persoon om de geschillen tusschen vorsten en volken te beslechten, eene taak, die de Pausen trouwens van de vroegste eeuwen af te allen tijde tot heil der maatschappij en tot behoud van den vrede hebben vervuld.

Voor Leo XIII was ditmaal die taak niet gemakkelijk: hij stond toch tusschen het katholieke Spanje en het protestantsche Duitschland, het land van den Culturkampf; maar beiden wisten dat alleen het recht door den grijzen Opperpriester tot richtsnoer zou worden genomen, en beiden onderwierpen zich dan ook bereidwillig aan de uitspraak des H. Vaders. Duitschland inzonderheid toonde zich ingenomen met de beslissing van het geschil en ‘als hulde aan den H. Vader voor diens bemoeiingen in zake van de Carolinen-kwestie,’ zooals het begeleidend schrijven betuigde, bood keizer Wilhelm Zijne Heiligheid een kostbaar borstkruis of pectorale ten geschenke aan.

Dit kruis is in renaissance-stijl uitgevoerd; de lange arm is 12, de dwars-arm 9 centimeters lang. Het is van goud, met geciseleerden rand en bezet met diamanten en robijnen. Dit keizerlijk geschenk is geheel uit de hand bewerkt en de smaakvolle uitvoering doet den vervaardiger alle eer aan. In het midden bemerkt men, in verheven ciseleerwerk, het hoofd des Zaligmakers, waaromheen zestien groote briljanten zijn aangebracht. Aan de uiteinden vertoonen zich vier groote briljanten, door een aantal kleinere omringd. Het hoofd des Zaligmakers wordt omgeven door een stralenkrans, eveneens van de schitterendste briljanten. Het verheven lofwerk, dat op het kruis prijkt, bestaat uit eene roset van 7 groote briljanten met een schitterenden robijn in 't midden. Boven deze roset vertoonen zich twee gouden engelen en relief. Het gansche kruis is ook op de rugzijde met kunstvol ciseleerwerk versierd. De gouden halsketting, welke sierlijk vervaardigd en een meter lang is, behoort ook tot het geschenk, dat een blijvende gedachtenis vormt aan een der gewichtigste feiten uit het roemrijk pontificaat van Leo XIII.